„DE PAPAVER"
EEN GOLF VAN GEZOND VERSTAND
WOL
KEITJES
KNAL WAGENS DIE DE RUST VERSTOREN
voor IJSTRUIEN
in veel kleuren
Utrechtscheweg 85
Telefoon 15
3 x plaatsen
voor f 1."
Uitsluitend bij voor
uitbetaling.
ZELFGENOEGZAAMHEID
VERMINDERT
Het speciaalhuis voor
handwerken
'AMERIKAANSCHE NOTITIES
De bankiers zijn van hun
luister ontdaan
(Van onzen correspondent).
Valt er een kentering waar te nemen in
het voornaamste uitvoerproduct van Ame
rika de film sinds liet land zelf onder
een geheel nieuwe politiek van Roosevelt
en zijn medewerkers verder gaat?
Ongetwijfeld! Het heeft natuurlijk niets
met Roosevelt en zijn NRA te maken, even
min als de vrouwelijke mode, die een her
haling van de Gibson Girl wordt met alle
voorrechten van het moderne sportieve
meisje. De kwestie is eenvoudig, dat de
U.S.A., die in een veel vlugger tempo le
ven dan de overige wereld, eerder en gron
diger overgaan tot een nieuwen stand van
zaken en met een ongelooflijk gemak het
oude over boord werpen om het nieuwe
met gejuich binnen te halen. Dat bedacht
ik me deze week. toen ik in do kolossale
zaal van Rockefeller Center de film „Little
Women" aanschouwde naar het bock van
Louise M. Alcott, dat wij in onze jeugd
gelezen hebben als „Onder Moeder's Vleu
gels" en „Op Eigen Wieken", om niet tc
vergeten ..De Kostschool van Meneer Beer".
Ik sprak dezer dagen den oorspronkelijken
„Roxy". thuis bekend als Samuel Rothapfel
den man, die jaren geleden directeur van
het Capitol Theatre op Broadway was.
daarop zijn naam gaf aan het prachtige
„Roxy theater op de 7do Avenue cn later
datzelfde deed bij het glorieuze theater van
de Rockefeller Center, waar bij nu direc
teur is van de geweldigste bioscoop ter we
reld met een orkest van 120 musici, een
dito koor, een ballet van evenveel jo"g°
meisjes, kortom een ensemble als wij in
onze stoutste droomen niet kunnen voor
stellen.
„Tenslotte is een een eind gekomen aan
al die ongeluksfilms van de boevenwerpld
en mislukte huwelijken", zei Roxy me. „en
ik dank God. dat het zoover gekomen is.
Kijk nu eens hoc Little Women zalen trekt
—twee honderd duizend toeschouwers in
ééne week alsof het zoo niets is. Er komt
geen enkele schurk in voor! Het liefdes
probleem is zoo doodeenvoudig cn volkomen
ontwapend, dat ik het een paar jaar gele
den niet had durven aanbieden. Zie nu
eens hoe het grooto publiek er van geniet!
Niets dan het verhaal van een weduwe met
vier dochters, die hun allcdaagschc vreug
den en verdrietjes hebben aan het eind van
de vorige eeuw en boe gelukkig leeft de
stampvolle zaal mee. Begrijpt u het?" Roxy
is een charmante persoonlijkheid, een man
die hard heeft moeten vechten om het
zoover te brengen, dat hij do voornaamste
persoonlijkheid van de immense Rockefel
ler Center geworden is. wat men in Ame
rika een „showman" noemt, iemand, die
precies weet, wat hij het publiek moet
voorzetten om het tc amuseeren of te ont
roeren. Roxy zelf was hcclemaal de kluts
kwijt! Hij is een vurige bewonderaar van
klassieke muziek en goede kunst, maar
ook. hij heeft in de afgeloopcn jaren met
zijn tijd moeten meegaan en zooveel moe
ten aanbieden van het publiek, dat tegen
zijn heele artistieke gevoel inging. Hetgeen
allemaal bewijst, dat men de publieke opi
nie niet forceeren kan cn maar kalm moet
afwachten, wanneer de verandering komt.
En die is gekomen! Heeft de wederinvoer
van bier er iets mee tc maken? De nieuwe
damesmode, die meer den nadruk legt op
het vrouwelijke in plaats van het
eeltige, wat men hier „sophisticated
noemt Heeft de tijd van werkloosheid en
algemeene misère, het gebrek aan dollars
veroorzaakt door lager looncn en minder
voorspoed er iets mee te maken? Stellig
en zeker! De krankzinnige tijd van „easy
money" cn brutaal harde levensopvatting
schijnt voorbij tc zijn. Men heeft zich jaren
geleden geamuseerd over het optreden van
een Al Capone cum suis nu ergert men
er zich over! Men heeft zich met een schou
derophalen en een glimlach heen gezet over
de ei3chen van de Droge Wet nu heeft
men zich met een overweldigende meerder
heid uitgesproken in afkeurenden zin cn
wenscht eindelijk op tc houden rnct de
schijnheiligheid en huichelarij om toch te
doen, wat de wet verbood. In het kort er
is een golf van „common Sense" of gezond
verstand over het grootc Amerika gekomen
en 1933 kwam niets te vroeg.
Wat denkt u, dat,op het oogenblik een
der groot6te successen van Broadway is?
Niets minder dan „Die Flcdermaus" van
Strauss! Waar zijn al die hypermoderne
6tukken van veel gepraat over de essence
van het huwelijk en dergelijke interessante
onderwerpen gebleven? Verdwenen met dc
noorderzon en ze hebben plaats gemaakt
voor de meest elementaire verhandelingen
over het normale familieleven, patriotismc
e.d. Een film als „Onder Moeders Vleugels"
zou een paar jaar geleden met hoongelach
ontvangen zijn. En nu ga ik verder want
de Hollywood-film is ten slotte de beste af
schaduwing van het Amerikaanschc leven,
dat het buitenlandsche publiek bij gebrek
aan een eigen voldoende filmproductie
maar te aanvaarden heeft de heele
strooming in dien zin wijst ontwijfelbaar
op een gloednieuwe richting, die totaal
vreemd is aan hetgeen we in de laatste ja
ren beleefd hebben. Toegegeven, dat er nog
altijd lieden bestaan, die niet met hun tijd
meegaan en blind zijn voor de veranderin
gen, die hebben plaat6 gehad, maar het
mcercndcel heeft zich met graagte aange
past. Tooncelstukkcn, films, muziek litera
tuur, bouwwerken, schilderijen van deze
dagen vertooncn meerendcels dc oudere op
vattingen, die een paar jaar geleden voor
antidiluviaanscli werden uitgemaakt. Bo
vendien valt deze verandering niet alleen
op artistiek gebied op te merken. Wat de
Amerikanen ondervonden hebben en op dit
oogenblik nog ondervinden is ccn proef van
den oorlogstijd in Europa zonder de ver
schrikkingen van dat conflict. Er was een
tijd, begin -O. dat Amerikaanschc toeristen
overal met hun dollars gingen rondneuzen
en de gewoonte hadden in Parijsclie of
Wcensche winkels te vragen: „How much is
that in real money?", daarmee bedoelend,
dat zij alleen over echt geld beschikten en
de rest door dc valuta-vermindering maar
namaak was. Nog niet langer dan een jaar
geleden wees ex-President Hoover er in een
van zijn verkiezingsspcechcs op. dat de toe
stand zoo donker was. dat het maar weinig
had gescheeld of men had den gouden
standaard moeten verlaten. Amerika rilde!
En hoc is het nu?
Een zeer markant voorbeeld is dc procla
matie van President Roosevelt, waarop als
laatste Donderdag van November dc tradi
tioneclc Thanksgivingday of dankdag gehou
den wordt. In tegenstelling met die van het
vorige jaar door Hoover mist deze dc zekere
toon van zelfgenoegzaamheid in den zin
van: wij hebben het toch zooveel beter dan
anderen in de wereld, omdat we zulk een
uitverkoren volk zijn. Roosevelt spreekt als
voorganger van de heele natie dc hoop uit,
dat de geest van vriendschap en goede
buurschap over iedereen vaardig moge wor
den en men zal ophouden zich onnoodig te
verrijken ten koste van zijn medeburgers.
Zonder namen of feiten te noemen weet
toch iedereen in dit land, wie de President
daarmee bedoelt. Het zijn de bankiers uit
Wall Street, die eenige jaren geleden als
halfgoden vereerd werden, geen kwaad
konden doen en het hoogste woord voer
den. Sindsdien hebben we de noodigc offici
eel© onderzoekingen in Washington en
New-York beleefd, waarbij hcclc rare din
gen aan het licht kwamen en waardoor liet
goedgeloovige publick van opinie verander
de. Werd vroeger iemand rnct eerbied een
„big banker" genoemd, tegenwoordig is men
eerder geneigd hem een „big crook" tc noe
men, hetgeen geen wonder is na dc rij van
illustere personen met J. P. Morgan aan
het hoofd, die hun zonden opgebiecht heb
ben als belastingontduiker, uitschrijver van
hoogst onbetrouwbare leoningen aan het
buitenland en scharrelaars in de aandeden
van hun eigen banken dingen, die in
Europa zelden voorkomen.
Maar iet6 waar geen verandering in ko
men wil en waar zoo vurig naar verlangd
wordt, dat is de prijsstijging. de rede,
waarom dc gouden standaard is prijsge
geven. Wie meent, dat wij hier op het
oogenblik iets merken van inflatie, vergist
zich. De gecontroleerde dollar zakt wel
voortdurend in de buitenlandsche koers,
maar heeft in het buitonland geen waarde
vermeerdering ondervonden. Zoodat we
vandaag, in het algemeen gesproken, nog
hetzelfde betalen voor ons brood, ons nieu
we costuum of ons avondblad. En zelfs in
sommige gevallen zijn de prijzen gedaald
in plaats van vooruit tc gaan. Het resultaat
van dit alles is. dat het grooto Amerikaan
schc publiek niets merkt van den dollar
koers, tenzij in transactie met het buiten
land en dan is het nog geneigd niet den dol
lar, maar do franc of den gulden de schuld
to geven, omdat die lager en lager gaan
een totaal abusievelijkc opvatting, die
echter het gevolg is van jarenlange superi
oriteit in financieel opzicht. Wat eon groote
verandering genoemd mag worden dat is,
dat een lid van het Kabinet zonder een blad
voor zijn mond tc nemen het verleden be-
critiseert niet alleen, maar zonder namen
te noemen zich toch glashelder uitdrukt. En
do erkenning van Rusland! Niettegenstaan
de de groote American Federation of Labor
de nationale bond van alle vakbonden
en het American Legion, dc bond van oud-
strijders er zich tegen blijven verklaren. En
het wegjagen van Tammany Hall uit New-
York! En de advertenties van whiskey en
champagne terug in dc kranten cn tijd
schriften! Dat zijn allemaal diep ingrijpen
de veranderingen, waar we ons eigenlijk
nog aan moeten wennen in de naaste toe
komst, die ondcrtussclien buitengewoon be
langwekkend belooft tc worden.
INDISCHE KRONIEK
Batavia, 1933.
Het is ongeveer een paar geleden, dat
Java den eersten aanval van n soort van
drievvielige wagentjes had tc doorstaan,
die ingevoerd werden onder den naam Dcm-
mo, wat weer een van de vele onbegrijpe
lijke namen is, die onze goede taal steeds
meer en meer komen verbasteren. Vergis
sen wij ons niet, dan zijn dergelijke vchikel-
tjes een jaar of 15 geleden ook in Europa
in zwang geweest onder den naam cyclonct-
tcs cn als bestelwagens voor winkels ccn
tijdlang tamelijk veel gebruikt. Dc motor
boven het voorwiel bleek echter niet dc ge
lukkigste plaatsing voor de bestuurbaar
heid van dc wagentjes en in betrekkelijk
korten tijd raakten zij uitgestorven.
Than6 werd een poging gedaan om Java
te veroveren. Onder den naam Dcramo,
Masco, Javacab. Asco cn nog meer van
dergelijke samenstellingen van eerste let
ters van woorden, knalden zij over de we
gen cn zouden aan de paarden voor de
dcelcrnaus en sado's ongetwijfeld 6chrik
hebben ingeboezemd, indien deze dieren ge
woonlijk niet in een staat van uitputting
verkeerden, waarin zij voor lawaai volsla
gen onvatbaar worden. Want een lawaai
dat die dingen maakten!
Van de eerste werd dat eigenlijk wel aar
dig gevonden, het was ccn soort visitekaar
tje. doch toen do enkeling zich vermeer
derde, tot dozijnen cn bij nacht en ontij het
geknal langs de wegen dreef, kwamen
klachten van alle zijden, die niet steeds een
gewillig oor bij de overheid vonden.
Zoo in Bandoeng. Eerst een klacht van
de hotelhouders, dat hun gasten niet sla
pen konden, daar ook in den nacht die wa
gentjes voorbijraasden. En die klacht was
werkelijk niet overdreven. Binnen honderd
meter van den weg, die onveilig werd ge
maakt, konden alleen de zeer veretokte
«laper.s met hun zoete droomen doorgaan
Dc andere levende wezens schrokken wak
ker en op. Een klacht bij den gemeenteraad
had echter geen succes. Een gelijke poging
van het bestuur van den middenstand on
derging eenzelfde lot, doch toen het be
stuur van den pas opgerichtcn dierentuin
om matiging van het lawaai verzocht, om
dat de dieren 's nachts onrustig werden,
bleek de overheid toeschietelijker en kort
daarom is in Bandoeng dc bepaling uitge
vaardigd, dat dc Demmo's enz. een geluid
demper moeten bezitten, waardoor 't hin
derlijke geknal vrijwel opgehouden is.
In andere gemeenten ging het vrijwel
hetzelfde. Alleen zijn niet allen in het bc
zit van een dierentuin cn blevèn vele klach
ten daarvoor langen lijd zonder gevolg. De
geluiddemper is thans echter een zeer ge
woon artikel geworden in dc plaatsen waar
onze driewieler liet heeft kunnen harden.
Want dit is het zonderlinge van deze inva
sie, dat de wagentjes b.v. uit Batavia op
een enkele na volkomen verdwenen zijn,
hoewel er meer dan 100 hebben geloopen,
terwijl in Bandoeng cn Socrabaja er een
druk gebruik van wordt gemaakt. Daar
schijnt de exploitatie zich zelf te bedruipen
cn in Batavia werd er handen vol verlies
op geleden. Daar blijken chauffeurs tc vin
den, die het mechanisme niet in enkele we
ken volslagen ruinoeren en in Batavia is
vruchteloos naar dergelijke ideale men-
schen gezocht.
Misschien moet de verklaring van dit
verschijnsel ook hierin gezocht worden, dat
het in de hoofdstad voor een Europeaan
eigenlijk niet hcclemaal netjes gevonden
wordt in een dcramo te zitten en in andere
plaatsen wèl, waardoor onder het beter be
talende publiek daar meer klanten werden
gevonden dan in Batavia, waar alleen Chi-
neezen en inlanders van de knalwagens ge
bruik maken.
Op 6traat is het echter thane belangrijk
rustiger dan een jaar geleden, toen het
voorbijgaan van een deramo het rustig pra
ten in huie onmogelijk maakte. Importeurs
van geluiddcrapens hebben ongetwijfeld goe
de zaken gedaan en dat kan tegenwoordig
slecht6 door zeer enkele worden gezegd.
Het klinkt daarom op het eerste hooren
wat vreemd, dat in dezen tijd een nieuwe
courant op oprichten staat, een blad, dat
speciaal gewijd zal zijn aan de behartiging
van de belangen van den ambtenaar. Wèl
wordt hij do propaganda gezegd, „van den
werknemer in het algemeen", doch de ge
dachten van particuliere werknemer en
ambtenaar loopen op het oogenblik zoover
uiteen, indien zij niet tegenstrijdig zijn, dat
het behartigen van heider belang vrijwel
uitgesloten moet worden geacht. Daarbij
geeft het feit, dat het Verbond van Over
heidsdienaren en het N.I.O.G. de promotors
zijn, de juiste richting aan.
Het lijkt vreemd, schreven we niet, doch
in werkelijkheid is dit niet zoo. We hebben
het blad eenig6zins te zien als een poging
om de ambtenarij to verheffen uit een soort
van apathie, waarin de lagere regionen ver
zonken zijn door de achtereenvolgende
maatregelen van de regeering. Dio maat
regelen zelve blijven hier onbesproken,
evenals de juistheid ervan. Van de veront
waardiging, die tot uiting kwam op de
grooto protestvergaderingen van den eer
sten tijd, is echter geen spoor meer to be
kennen. Het goedkeuren door de Staten-
Generaal van de kortingen op de salaris
sen, heeft een domper gezet op de geestdrift
van verzet. De vele geruchten omtrent de
nieuwe salarisherziening brachten den amb
tenaar tenslotte in den toestand van
iemand, die van de eene zijde naar de an
dere wordt gegooid, zonder tc weten waar
hij aan toe is. Het door de commissie-Van
Buuren opgestelde 6chcma is niet gepubli
ceerd et pour cause cn het eenige,
wat thans definitief bekend werd, is de da
tum van ingang van de nieuwe regeling: 1
April. Het gevoel, dat er toch niets aan te
doen is en alle protesten gedeponeerd wor
den onder het loodje met het opschrift
„Geen Geld", is overal doorgedrongen en
men wordt in de warmte veel sneller apa
thisch dan in koudere landen. Om nu te
trachten den geest weer wat wakker te
maken, willen enkele groepen met ccn dag
blad beginnen.
ITet uitgangspunt is dus aanvaardbaar,
doch dadelijk moet worden gevraagd of de
promotors wel een flauw begrip hebben,
van hetgeen bij de exploitatie van een cou
rant komt kijken. Het N.I.O.G. heeft uit
do weerstandskas van dc leden 10.000 ge
geven. Het lijkt prachtig, doch het einde
van de eerste maand exploiteercn zal met
dit bedrag niet worden gehaald.
Geruchten hebben geloopen van geweldi
gen steun van het N.V., dat een ton cash
gegeven zou hebben cn eveneens voor een
ton machines had gekocht.
Want een eigen drukkerij wordt begon
nen. Is zelfs noodig, omdat geen van dc
vele to vele misschien particuliere
drukkerijen in Indiö in staat is om een be
hoorlijk dagblad tc drukken. Daar zijn de
persen niet voor aanwezig. Er moet dus
ook geld in de technische uitrusting worden
gestoken cn indien het niet juist mocht
zijn, dat het N.V.V. met ruime hand gaat
subsidieeren. dan moet de vraag gesteld,
van welke zijde het geld dan moet komen?
Het zou aanvankelijk een courant voor
geheel Indiö worden en het neerschrijven
van dien zin bewijst reeds, dat dc moeilijk
heden van de uitgave niet voldoende onder
do oogen zijn gezien. Eon courant voor ge
heel Indiö is onbestaanbaar, omdat de af
standen tc groot zijn. Een courant uit Ba
tavia van Maandagavond, wordt eerst Dins
dagavond tegen het middernachtelijk uur
te Soerabaja bezorgd, terwijl do couranten
in Indiö juist vroeg moeten verschijnen,
omdat het gewoonte is. na het middag
slaapje voor de ambtenaren en na de thuis
komst van kantoor voor particulieren, dc
courant tc lezen bij de thee.
Er is wel gezegd, dat de menschen iets
voor do goede zaak moeten overhebben cn
zich daarom tevreden moeten stellen met
een courant van minstens een dag oud. wie
dit schrijft, kant de mentaliteit van het
lezend publiek niet, dat veel meer belang
stelt in behoorlijk plaatselijk nieuws, dan
in het 'daverendsto hoofdartikel, dat nim
mer meer dan een 25 pCt. van dc abonné's
trekt.
De courant de „Java Express" zou met
1 Januari verschijnen, wat vlug dag is, wil
men een behoorlijke voorbereiding treffen.
Er zijn er dan ook velen, dio de poging
Gm thans een blad te beginnen, een avon
tuur noemen. Indien geen groote subsidies
verkregen zijn of kunnen worden, zal het
blad het niet houden, aangenomen, dat het
volledig bij wil zijn. Wie zal de kosten
dekken? Het abonnementsgeld is niet min
der dan 3 lager dan dat van de bestaande
bladen en van de kleine advertenties van
toko's en particulieren komt do courant er
niet. Er mogen thans nog zöbwcl onderwij
zers als advertentiecolporteurs optreden,
DE AVONDMODE VAN DEZEN WINTER,
Avonitonantel van zwarte zijde, gevoerd
met groene crêpe en gegarneerd miet zilver,
vos. Men ziet aan dit elegante model, dat
de lange lijn voor de avondkleedang der
dames nog steeds „en vogue" blij CL
dit is een liefhebberij, dio niet vol te hou
den is.
De heer J. E. Stokvis zal gedurende kor
ten tijd do leiding op zich nemen en met
alle eerbied voor de buitengewone journa
listieke bekwaamheid van den heer Stok
vis. zal hij zich hier nimmer kunnen los
maken van zijn verleden als lid van den
Volksraad, toen hij, vooral in de laatste
jaren van zijn verblijf hier. tot een steeds
fellere bestrijder van de regeering is over
gegaan en zijn sociaal-democratischo over
tuiging nimmer verloochend heeft. Jour
nalistiek moge zijn keuzo een vondst zijn.
propagandistisch is zij het niet. omdat de
sociaal-democratie hier nimmer veel wortel
geschoten heeft, behalve dan onder wat
ambtenaren, en partioulierc werknemers
moeten zelfs in dezen tijd van deze bewe
ging niets hebben. Want onder hen heerscht
dc overtuiging, dat een ambtenaar onder
de tegenwoordige omstandigheden, ondanks
kortingen, salarisherziening, afvloeiing enz.
enz., nog steeds in een zeer bevoorrechte
positie verkeert ten opziclito van den par
ticulier en indien nu een blad zich tot taak
stelt, de belangen van dio ambtenaren nog
eens extra te gaan behartigen, dan zullen
velo particuliere werknemers juist om die
reden zich van het blad afkcerig toonen.
De noodzakelijke bezuinigingen, waartoe
de Regeering zich gedwongen ziet, hebben
geleid tot de instelling van een commissie,
welke tot taak heeft na te gaan of de op
leiding van artsen hier tc lande niet ver
eenvoudigd kan worden. Thans geschiedt
dio opleiding aan de Ned. Ind. Artsenschool
te Soerabaja (de N.I.A.S), terwijl aan de
Medische Hoogcschool te Batavia het vol
ledige diploma gehaald kan worden, dat
gelijk staat met het Hollandschc cn in Hol
land ook als volwaardig worclt erkend.
Het denkbeeld is nu overwogen, om de
N.I.A.S. op te doeken en ook de opleiding
voor Indisch arts te Batavia te doen ge
schieden. Hier zit tamelijk veel aan vast,
omdat niet volstaan kan worden met de
aanstaande Indische artsen eenvoudig en
kele jaren tc laten mecloopen om hun
daarna een diploma uit to reiken. Zij heb
ben dan de geheele leerstof nog niet door-
loopcn, terwijl zij juist op de hoogte moeten
zijn van de ziekten, welko speciaal onder
dc inlanders voorkomen cn do andere on
derdeden van dc materie minder diepgaand
door moeten dan de studenten, die voor het
gewone diploma opgaan.
Er is wel eens gedacht over dc opheffing
van het hooger onderwijs als besparing
van kosten, ook omdat er betrekkelijk wei
nig studenten worden ingeschreven. Nu
doet zich echter het verschijnsel voor, dat
hij het nieuwe studiejaar ditmaal aan alle
drie de hoogescliolen moer studenten wer
den ingeschreven dan anders. Omdat do
handel cn ook dc regeeringsadministratio
zoo goed als gesloten is voor aankomelin-
gen, gaan degenen, die het betalen kunnen,
„in vredesnaam" maar studcercn... Het
zou daarom onjuist zijn uit dezen plotse-
lingen grooteren toeloop te concludeeren,
dat de belangstelling voor het hooger on
derwijs op slag is toegenomen.
Zoodra er ook maar iets komt, dat naar
een verbetering van den toestand lijkt, zal
het aantal studenten, dat onafgestudeerd
de hoogeschol'èrt VefiAat; eveneens hoven
het normale uitloopen.
