Aniersfoorisch Daghlstd
KEITJES
Nieuwe begrippen, nieuwe woorden
Als de zaak rust
werkt de
ADVERTENTIE
3 x plaatsen
voor f l.«
Uitsluitend bij voor-
uitbetaling.
Voortgaande verrijking
van 't Amerikaansch
LETTERKUNDIGE KRONIEK
TIJDSCHRIFTEN
Van hei
swn v- s, yggaj
AMERIKAANSCHE NOTITIES
Verkeerde vertalingen op films in
Nederland
(Van onzen correspondent).
Dezer dagen las ik in een der grootste
vaderlandsche da .bladen een berichtje, dal
een redo van bondskanselier dr. Dolliuss
voor Amerika was uitgcZi nden en laar
door do Columbia Broadcasting over non
derd zenders gerelayecrd werd. Toen heb ik
even mijn oogen dichtgeknepen, met Jen
vinger door mijn spuu-zaam haar gew >pM
en nog eens gekeken, ja, er stond heusch
„gerelayeerd"* in plaat* van .opnieuw uit
gezonden." Toen in Januari de groote auto
mobieltentoonstel ling ii- het Grand Central
Palace werd gehourh en ik daar de eerste
nieuwe modellen 1934 zag, was de grootste
noviteit, behalve de stroomlijnbouw, de
nieuwe veering der wielen, die hiei kortweg
met „knee action" betiteld werd en die /eer
plastisch voorgesteld werd door een man
met zijn eene voet op den beganen grond en
zijn andere op een'stuk rots. Bij het rond
wandelen over de kolossale tentuonste'iing
begon ik al tc piekeren over een goede ver
taling van deze „knee action" en zag vol
strekt geen bezwaar tegen ..knie-actie." Ja
zelfs wielsgewricht leek mo zoo heel gek
niet. maar -een conferentie met een half
dozijn landgenoote» Kon geen voorspelling
doen, hoe men dat bij nis noemen zou, hoe
wel een der heeren al zijn heelc lpven in he;
autovak heeft gezeten. Wij wachtten dus
met spanning de kranten uit Holland af en
er ging een juichkreet op, toen wij daarin
weinig kort en krachtig de vertaling van
„aslooze voorwiel-ophanging" te zien kre
gen.
Hoe vertaalt men „efficiency"?
Het is een eigenaardig onderwerp, dit
vertalen of klakkeloos overnemen van
araericanismcn in onze taal. waarover vee)
rneer te zeggen zou zijn dan ik het hier doen
kan. Niemand kan zeggen hoe ver deze ver
bastering al gegaan is of Kan voorspe'len
hoe ver dc assimilatie nog gaan zal maar
liet Is nu eenmaal een feit, dat we niet over
koude room cn hanenstaaricn, maar over
void cream en cocktails praien. Bovendien
worden wij niet bezeten door de zuiverings
•woede van onze Duitscho buren, die met de
meest afgrijselijke scheppingen voor den
dag komen, ook al lijkt aslooze voorwiel
ophanging er al aardig op. Zoo af cn tot-
krijgen we er ook een aanval van en trach
ten lunchroom in nocnzaal tc veranderen,
maar zelfs de scherpste breinen hebben
zich bot gedacht over het woord „efficiency".
Iedere levende taal schept nieuwe woorden
en hoe sneller het tempo van een bepaald
land, hoe meer nieuwe uitdrukkingen er ge
boren worden. Zelfs een korle termijn van
tien jaar in Amerika, toen de droge wet in
werking was, heeft een oneindig aantal
woorden ter wereld gebracht, die ook in hei
buitenland zijn bekend geworden, zonder
misschien geheel begrepen te worden Ik
noem bijv. bootlegger, h.vacker, racketeer,
moonshine, bathtub gin, booze, to take for
a ride, Bum Row, cockeyed, plastered en
nog tientallen anderen, waarin mijn lezers
minder belang stellen, maar die zij onder
tusschen vanaf het witte doek in de biosco
pen hebben moeten aanhooren zonder hen
te be rij pen.
Steeds nieuwe woorden.
Maar laten we ons niet aan den zelfkant
van de maatscappij begeven en ronddien
aan de sociale, de technische, dc commer
cieele en andere zijden. Ook hier raast het
leven door en komen er eiken dag nieu wig
heden bij, die op de een of andere manier
een nieuwen horizon openen en die of a« in
gevvijzigden vorm bestonden of het gevolg
van een experiment zijn Onlangs las ik een
zeer belangwekkend artikel in de New
Yorksche Herald Tribune", waarin mei
naam en toenaam een dozijn schrijvers,
journalisten c.d genoemd werden, die in de
afgeloopcn kwarteeuw een menigte gloed
nieuwe woorden aan rle Amerikaansche '-aal
hebben toegevoegd. Tevens werd er op ge
wezen, dat Amerikaansch hoe langer hoe
meer van het Engelsch gaat afwijken. Het
is geen anecdote maar een zuivere waar
heid, dat een Amerikaan on een Knge'-ch
man soms niets meer van elkaar begrijpen
ofschoon zij oorspronkelijk dezelfde taal gp
bruiken Kr is geen quaestie van of over
een eeuw zullen de talen van de Veroonigde
Staten en England zooveel van elkaar ver
schillen. dat zij geheel op zichzelf komen te
staan.
Het gebeurdo dezer dagen toevallig, dut ik
inzage kreeg van de filnivertalingen, die
men in Holland te zien krijgt en die een
voudig beneden elke krilick zijn. Ik zwijj
over grammaticale fouten of hel zelfs niet
begrijpen van het eenvoudigste KngeJscli
maar van de echte umericanismcn wasdan
ook totaal nies terecht gebracht. Men zal
mij tegenwerpen dat het er niet zooveel tot-
doet, omdat dc toeschouwers of Engejfjicb
kennen of de gedrukte vertalingen zoo
nauw niet nemen. Maar 'k herinner rnij
b.v. de uitdrukking „he a punk from the
sticks", die vertaald was met „hij is een lid
van liet toonee' terwijl punk knul betoe
kent en dc sticks het platteland er had
dus moeten staan „hij is een boerenhei-
kluit." Fr. dat verschilt nog al watX*
is dat een vertaler in Holland geenszins
aan tc rekenen, want. hij staal geheel buiten
de Amerikaansche taal, m»ar het is zelU
voor den Hollander in Amerika zeer moei
lijk zich uit te drukken in zijn eigen taal
zonder zich aan onopzettelijke fouten schul
dig te maken.
Grammaticale moeilijkheden.
En waar we tegenwoordig dik in de nieu
we woordformatics zitten als National Re
covcry Administration, bekend als de NBA
of de CCC en de PW A en do ABC en een
menigte andere, wordt het haast ondoenlijk
om dit allemaal naar 's lands gelegenheid
te verdietschcn Dan zwijg ik nog maar
over de meer populaire zijde van .hot jazz"
of „pep' of „snanpy", die bij mijn weten
^oed begrepen worden bij ons, maar nog
'geen Hnilandsch equivalent hebben -gevon
den. De vraag is nu maar mag men die
ameriranismen gebruiken, zoolang er niets
anders voor gevonden is of niet? Wonneer
ik mijn lozers vertel over het vorige Tam
many regiem in New York, of het loopen
de schandaal over de luchtpost-contracten,
waarbij „graft" zulk een belangrijke rol
speelt, dan weet ik niet wat met dat woord
te beginnen, omdat wij niet kennen lloe
burgemeesters en gemeenteraadsleden «1
ministers, of directeuren van groote maat
schappijen schatten iu hun zak steken door
een onder onsje c mlract op te maken en
op die manier de gemeente of het rijk voor
kapitalen te benudcelen. Na heel veel moei
te mijn F.ngelsche dictionaire gaf voor
„graf!" alleen het enten vori een boom op
kwam ik tot de ontdekking, dat men zoo
iets bij ons „het aannemen van stcekpen
ningen" noemt, een uitdrukking, die ik in
geen lien jaar in een paar dozijn kranten
ben tegengekomen en aan welke sport onze
directeuren van gasfabrieken ot' luchtvaart
maatschappijen, onze ministers en politie
agenten blijkbaar niet doen. Hier soms wel*
In 1at geval en in honderden dergelijke
gevallen zit ik eenvoudiz met mijn mond"
vol tanden en weet niet hoe een goede uit
le/ging ie geven. Daar komt nog bij. dat
het zoo hec' makkelijk letterlijk te vertalen
is, maar dan voor Holland.scho ooren niets
bctcekcnt. „I won't shake down 111.» 20
vernment ui wartime', beteekent letterlijk:
„ik \vi! dc regeering in oorlogstijd niet los
schudden', maar liet beteekent „stiekum
afzetten en niet „in den steek laten", zoo
als men bij ons van maakte op de film.
Een drugstore in Amerika, -vaar speelgoed,
parfumerie, sigaren en sigaretten, boeken,
borstels, roomij» 11 snoep en nog veel meer
verkocht wordt, is niet onze apotheek. F.n
een cafeteria, waar ieder van lange tafels
warme en koude schotels, klaargemaakte
belegde boterhammen pii cock I ails op een
presenteerblad khh nemen en bij den uit
gang betalen, is geen lunchroom of een
automaat! F-n „appnrlmenl house" is geen
flat-gebouw en een ..departnienl store" is
eigenlijk geen warenhuis of een Fransche
bazaar.
Een strocm van nieuwe gedachten.
Waarom is het eigenlijk zulk een onder
werp van discussie? Om dc eenvoudige re
den, dat Amerika met al zijn vooruitgang
ons overvleugelt er» daarmee bedoel ik le
resl van dc wereld. Wie, even nadenkt over
rle films, dc auto's, d/ radio, de jazz, 'le
technhk van kantoren cn ?aken, de reclame
en advertenties, net bankwezen, kortom te
veel om op Ie noemen, die zal lol de con
clusic komen,'dat er een 6troom van nieu
wc gedachten onder nieuwe bewoordingon
over ons wordt uitgestort, dip wij óf in onze
taal moeten omzetten, öf klakkeloos aan
nemen. „Zweven ie kracht voor „floatin/
power" ia even aardig al*, „gerelayeerd" of
„pfticient", maar het ruikt bedenkelijk naar
een verbaslering of een woord, dat een
balk in zijn wapenschild voert Daar komt
nog iets bij en nu spreek ik uit persoon
lijke ondervinding -an lange jaren en
dat is. dat de Amerikaan zijn nieuwe vondst
precies zoo aan de overige wereld wil mee
gedeeld zien.
Te lang heb ik vice-versa vertaalwerk go-
daan om niet te welen hoe dc Amerikaan
sche zakenlui, onverschillig of zij films ex-
porteeren of landnuslo, of sigaretten, aan
dringen op een letter'ijke vertaling van hun
bewoordingen, waarover zwaar betaalde
deskundigen maanden hebben zitten zwoc
gen. Wat goed is voor Amerika en hier
succes heeft, móet ook een succes el dors
zijn. Daarin tegenin le praten, heeft geen
succes: een bonmot 111 het Amerikaansch
moet per se een bonmot in iedere andere
taal zijn en dat is natuurlijk een fatale
vergissing. En liet ongeluk wil, dal bijv.
onze taal zooveel langer i<s zie Knee
action en Aslooze voorwielophanging dat
het haast onbegonnen werk is om een uit
legging te geven. Niet langer geleden dan
■leze week kreeg ik hei verzoek om een
receptenboek te vertalen eventjes maar,
een paar uurtjes werk. hoeveel ik er voor
rekende. Maar ongelukkigerwijze zijn de
Amerikaansche thee- cn eet- en dessert
lepels veel grooter dan de onze en kennen
wij gepri maten als een „cup" en een „quart*
en mopt alles herleid worden in or.ze gram
men en d-ïciliters De heele reclamecam
pagne zat al in elkaar en het wachten is
op dil kookboekje, flat ik wel kan samen
stellen op de gis met de kans, flat Hól-
lanJ.sche hu is visouwen niets dan mislukte
schotels klaarmaken, maar mijn oud vader
landsche degelijkheid verbiedt dal. Hoe-
meer ik er over nadenk, hoe meer ik een
voorstander wordt van één wereldtaal en
één universeel systeem van maten cn ge
wichten.
ABRAHAM LINCOLN.
Het Tooneelspel van John
Drinkwater j» .het Neder-
lundsch overgezet door prof.
dr. P. >Ei|n van Draat.
Titeave Keroink en Zoon
N. V.. Over den Dom,
Utrechte -
Reeds geruimen tijd. lag het voortreffe
lijk boekje, waarin prof. Fijn van Draat
hel. tooneelspel ^Alnaji.am Lincoln"
liet Nedcrlandsche publiek bicngt, op mijn
schrijftafel te wachten op eene bespreking.
Er drongen zich andere boeken naar vo
ren, die op luidruchtiger wijze zich nestel
den in de publieke belangstelling dan dit
even sober als solide uitgegeven ge
schrift, maar dc recensent vond toch, zij liet
later dan hij gexvenscht had, de rust en
bezinning, die noodig zijn om niet alleen
Drinkwalci's werk, maar ook dc uiterst
zorgvuldige vertaling naar waarde te ge
nieten.
liet karakter dat Drinkwater 011s in de
gestalte van Abraham Lincoln typeert, is
niet alleen belangwekkend als historisch
gegeven, het is ook zielkundig belangrijk,
en het verdient de aandacht van dezen tijd.
Onwillekeurig denken wij. wanneer wij
deze Lincolnfiguur met groote duidelijk
heid zien oprijzen voor onzen geest, aan
de figuur van Carry van Bruggcn's „llc-
Icen", die ik dezer dagen in dit blad be
handelde. Zijn de gedachten, die beide
vertegenwoordigen tegengesteld? Carry van
Bruggcn's „Héleen" verwondert er zich
over,dat dc werkelijkheid niet beant
woordt aan don droom; Drinkwater's
„Lincoln" ziet „het beeld zijner droomen
gloren in onverminderden luister", welke
moeilijkheden zich ook voordoen op zijn
weg. L11 li ij jaagt dat beeld zijner droomen
na. ..Het beeld zijner droomen" heeft ech
ter bij Lincoln geen problematische na
tuur. Hij ziet do, met zijn idealisme con-
trasteerende werkelijkheid niet met ver
wondering; hij wil zijn idealisme stempe
len in dc werkelijkheid met zijn wil. E11
hij slaagt daarin omdat zijn idealisme zoo
eenvoudig is. Twee doeleinden jaagt hij na-
de eenheid der Amerikaansche Unie en de
afschaffing \an de slavernij. E11 op die
simplistische doelstelling is een rechthoe
kig en nobel karakter te bouwen als het
karakter van Abraham Lincoln geweest
is. Lincoln kon handelen, omdat hij in
zich Wist: dc rust van het Begrip.
Met veel psychologisch inzicht heelt
Drinkwater zijn hoofdpersoon door
schouwd. Dat de opdracht, die hij zich
stelde eenvoudig was, neemt niets weg
van de bewondering, die wij hem toedra
gen, omdat hij in het vervullen van die
opdracht is geslaagd. Door den eenvoud
van die opdracht vond hij gelegenheid,
diepzinnige waarheden te ontdekken. E11
een van de merkwaardigste ontdekkingen
is wel: het onderschikken van de rede
lijkheid aan de zedelijkheid in Lincoln's
natuur. Want Lincoln zegt: „als w c minder
doen dan wat wc kunnen, erkennen we,
dat het Zuiden het recht heeft, zich af te
scheiden". Met andere woorden: het Zui
den behoort onzen zedelijkcn weerstand te
eerbiedigen Dc oorlog is gewettigd, omdat
onze, Noordelijke eischen van Eenheid en
Vrijheid voor de slaven worden voorge
MODERNE BOUWSTIJL.
schreven door het Behooren. In den aan
vang van het tooneelspel. wanneer de ge
zanten der opstandige Zuidelijke staten
met het voorstel komen, dat Lincoln de
bezetting van het fort Sunter zal terug
nemen, spreekt hel Primaat der Ethiek in
Lincoln's persoonlijkheid het duidelijkst.
Men kan niet zeggen, dat het voorstel der
Zuidelijken, die het hoofd in den schoot
willen leggen en zelfs de afschaffing der
slavernij willen overwegen, indien Lin
coln den oorlog maar vermijdt, onlogisch
is. Maar Lincoln wijst het af, omdat de
red.eneerjng ophoudt, zoodra de zedelijke
eisch in zijn volstrektheid wordt gesteld
Aldus kan ook do tegenstander van bloed
vergieten zijn respect behouden voor Lin
coln's besluit. Men gevoelt dat Lincoln
voor zichzelf zijn gedraging weet te recht
vaardigen.
In deze ethische houding is Lincoln vol
komen consequent, llij wil, wanneer Grant
den oorlog tegen de Zuidelijken heeft ge
wonnen, even getrouw zijn aan zijn sim
plistischc, maar kategorischc doelstelling,
als wanneer hij, tegen den zin van zijn
ministers in, den oorlog doorzet. Ilij is een
edelmoedig overwinnaar, niet omdat hij
een goedhartig man is, maar omdat zijn
beginsel na d<-n oorlog de edelmoedigheid
even gebiedend voorschrijft als het voor
den oorlog de hardvochtigheid gebood.
Het groote talent van Drinkwater ligt in
zijn vermogen duidelijke effecten tc verkrij
gen rnei de éénvoudigste middelen. De
verschillende dialogen, die in dit tooneel
spel voorkomen, dienen er eigenlijk alleen
voor, om ons het karakter van den hoofd
persoon duidelijk tc maken. Alle figuren
verbleekten naast de groote tiguur van Lin
coln. maar zij verbleekten niet zoo, dat ze
hun functie, activiteit te brengen in de ge
beurtenissen, beho ïven te verzaken. De
ecnige ludiek, die ik op dit tooneelspel zou
willen uitspreken is, dat het koor van de
twee Kroniekschrijvers zwakker reageert op
de gebeurtenissen dan voor rechtvaardiging
van de literaire constructie van dat koor
noodzakelijk is Zonder het koor der Kro
niekschrijvers verliest 111. i dit werk niets
van zijn essentie.
Voor onzen tijd, die zoo tuk geworden is
oi> een „krachtig gezag', dat hij geneigd is
als eeïjigc politieke tegenstelling le zien
een niets* ontziende dictatuur cn een wau
wclend parlement, kan dit tooneelspel van
Drinkwater voel nut hebben. Want Drink
water vertoont ons in zijn Lincoln het voor
beeld van een krachtig gezag, dat berust op
zedelijke grondvesten en op principieele er
kenning van het vrijheidsbeginsel. Het ter-
tium, dat wèl gegeven is, wordt ons in dit
tooneelspel manend getoond.
Men kan niet genoeg waardeering hebben
voor desamen.stemming van wetenschappelij
ken zin en kunstzinnig talent waarmede de
friasche geest, die Prof. Fijn van Draat is,
zich van het moeilijke werk der vertaling
heeft gekweten. Vertaling is hier een 10
flauwe benaming. Prof. Fijn van Draat gaf
de levenwekkende hei-schepping van Drink
waters spel. Een enkele opmerking zij mij
vergund. Ecnige Engelsche verzen bleven
onvertaald Jammer Want waar verzen
wel vertaald zijn, loont Prof. Fijn van Draat
zich een zeer talentvol metrisch overbren
ger. En een héé' enkele maal wordt do
lezer opgeschrikt deer een ontsierend Qer
manisme. Bijvoorbeeld „Zet U", in plaats
van: „Gaat U zMten", en „Tot Uw bevel"
in plaats van „Tot Uw dienst". Ik zou die
kritische noten achterwege hebben zelalcn,
ware het niet, dat ik voor Prof. Fijn van
Draats taalgevoel een groote bewondering
had. Op het bijna-vlekkelooze worden do
kleine vlekjes eerder zichtbaar.
Ik hoop intusschen, dat Prof. Fijn van
Draat zal doorgaan met dit soort arbeid.
Wij zullen er hem 6lechts dankbaar voor
kunnen zijn.
P. H. RITTER Jr.
De Kroniek,
De Maart-aflevering van de Kroniek, uit
gave A. J. G. Strengholt, Amsterdam, be
handelt de vraag „Veranderingen in onze
handelspolitiek? Verder wordt het vraag
stuk „Rationalisatie en werkloosheid" be
handelt, terwijl twee Hollandsche kleeding-
bedrijven: de Hollandia-Kattenburg-fabrie-
ken te Amsterdam en de N.V. Erven Lucas
Bols worden beschreven. Door het geheele
nummer speurt men het pogen om zonkan
ten te zien, wat culmineert in een bladzijde
optimisme
Natuur en Techniek.
In het Maartnummer van het geïllustreer
de, populair wetenschappelijke maandblad
„Natuur en Techniek" uitgave „Elsevier",
Amsterdam zet dr. F. H van der Maarel
zijn interessant artikel over de mammoet
vondsten in Siberië voort. S. H. Hoogterp
leverde een technisch opstel over den af
weer van luchtaanvallen, een onderwerp
dat meer en meer tot de grootste verdedi-
gingsvraagslukken gaat behooren.
Buitengewoon fraai geïllustreerd is het
artikel van Si Omong over het reizen in
Indië. J. C. E. Sand en prof. dr. J. de Vries
vervolgen hun artikelen respectievelijk
over: „I11 en om stecnkoolstad" en „Ger-
maansche Runen".
Fr. Van Raaltc hield zich weer bezig met
belangwekkende tests, dezen keer voor den
autobestuurder, terwijl J. W A. van Schie
dc televisie met film-lusschenschakeling op
overzichtelijke wijze beschrijft. Een num
mer dat zich in alle opzichten bij het vorige
aansluit
Perspectieven van wordende
cultuur 1934.
Een nieuw nummer van het door do Uit
geverij „Dc Driehoek" uitgegeven maand
blad „Perspectieven van wordende cultuur
1934" beteekent altijd een experiment in do
artistieke verzorging. De redactie heeft ge
meend in de Maart-aflevering een opzette
lijk veroorzaakt gemis aan illustraties te
moeten compenseeren door Anker Larsen,
Andersen, Martin Ruber en Eckehart naast
elkaar te zetten. Ook deze proefneming is
geslaagd.
„Vier menscben. zoo schrijft de redactie
onder haar Perspectieven, zoo diep, zoo ori
gineel en door hun diepte van zulk een
eenvoud, da' zelfs enkele woorden uit hun
werk een gaaf geheel zijn. Zij verheffen
zich en ons ver boven dc pretentieuze
gecompliceerdheid van de ontelbare tasten
de menscben, die wel den aanleg hebben
om zieh schoon cn makkelijk tc uiten, maar
die niets te zeggen hebben, omdat zij als
rnensch nie* tot diepte, tot plooibaren ver
lichten ernst zijn gekomen. Alle vier ziju
menschen zoo boordevol levende wijsheid,
zoo stralend van vreugde over de ontdek
king van hun liefdevolle, positieve levens
houding, da' zij, aarzelend, naar nieuwe
woorden zoeken en met ieder woord de
nuchtere wam-heid van hun visie vreezen
♦e begrenzen en verkleinen."
Wij mecnen onze waardeering voor dit ln
nussenden omslag gestoken nummer niet
beter le kunnen uitspreken dan door dit ten
volle tc onderstrcepen, immers dit gualii
ficeerl volkomen den prachtigen Inhoud.
