CALVÈ DELFT GAA T JUBILEEREN
J.A. SCHOTERMAN Zn.
ST. EMILION
1928
RONDGANG DOOR
'T BEDRIJF
Hoe het apenootje tot
slaolie wordt
DE GESCHIEDENIS
DER FABRIEK
WIJNHANDEL
GEVESTIGD 1878 UTR.STR. 17
TEL. 145
per flesch f 1.45, per anker f 58.
ONVOLWAARDIGE
ARBEIDSKRACHTEN
1,61% der bevolking
onvolwaardig
Onze Postvliegers
onderweg
1-4
Calvé Delft gaat jubileerenl De
bekende fabrieken met haar wereld
vermaard product, de slaolie, zul
len op 8 April vijftig jaar bestaan,
en al zullen met het oog op de tijds
omstandigheden geen groofe feeste
lijkheden op touw gezet worden de
directie heeft gemeend, dit gouden
jubileum niet zonder meer te
mogen laten voorbijgaan Zaterdag
des morgens zal er een bijeen
komst zijn met het personeel, waar
een hartelijk woord zal worden ge
sproken, en des middags Is er ge
legenheid om de directie en haar
medewerkers geluk te wenschen.
Wij hebben dezer dagen een kijkje mogen
nemen in dit interessant bedrijf, en wij
willen er onzen lezers op deze pagina iets
van vertellen, Rn wij moetpn het dan aller
eerst hebben over een gezellig en smakelijk
attribuut, dat des avonds in menig gezin op
tafel komt: het apenootje oftewel anrdnoot
oftewel pinda, officieel luisterend naar den
naam arachis hypogaea. llit dit nootje too
vert men in Delft niet alleen de slaolie en
delfrite te voorschijn, maar nog lal van an
dere nuttige zaken, als veevoei, kippenmeel
grondstof voor zeepbereiding, om er slechts
enkele to noemen.
Pinda's uit Senegal.
In het verre Rufisque, in Fransch Senegal
(West Afrika), liggen de booten klaar, met
hun lading nootjes bestemd \oor Delft.
Waarom uit Senegal? Dit houdt verband
met de kwaliteit van t product; de pinda'*
uit Senegal bieden het hoogst gehalte aan
bruikbare stoffen, cn leveren een product,
dat niet te overtreffen is. Trouwens, die
drang naar kwaliteit zullen we nog wel
meer ontmoeten De nootjes om daarvan
«en frappant staaltje te geven worden
verscheept met bast cn al. Het zou natuur
lijk veel goedkooper zijn om de pinda's In
Senegal te doen pellen, en gepeld to ver
zenden, want de bast is zuiver afval, en dut
afval beslaat ongeveer 25 pet van dp la
ding! Natuurlijk heeft men wel eens gepro
beerd. om gepel le nootjes te verzenden
een be? -'aring van 25 cent op eiken guldpn
vracht Is geen kleinigheid maar hel
bleek, .-at dit product, zonder zijn natuur
lijke bescherming in den vorm van de bast.
taai en droog werd Rn daarom werd de
ongepelde noot onmiddellijk weer in eer
hersteld. Kwaliteit vórtr alles!
In de fabriekshaven te Delft komen de
lichters binnengevaren, met hun lading
nootjes, te Rotterdam overgeheveld uit de
oceaanrcuzen, en vanuit de silo langs hel
water dalen twee buizen neer. die als
enorme stofzuigers op de lading in gaan
werker. Millionnen °n nog eens milliocnen
pinda's vliegen omhoog, en komen in de
opslagplaatsen terecht, waar ze voorloopig
blijven, tot het hun tijd is. om in het pro
ductieproces ingeschakeld te worden Wan
neer dat tijdstip aanbreekt, gaat eerst de
bast er af. dan het bruine srhilletje. alles
machinaal natuurlijk, en vervolgens wor
den de nootjes gemalen. Dit meel gaat naar
de hydraulische persen, waar er een druk
van meer dan driehonderd atmosfeer op
wordt uitgeoefend.
Onder een drnk van 300
atmosfeer.
Benauwd warm is het in het machinege
bouw. waar de batterijen hydraulische per
sen staan opgesteld. Rnorme gevaarten zijn
het, die een geheimzinnige geweldige
kracht omsluiten in hun gladde drijfstan
gen, een kracht, die van het witte nootjes
meel keurig ronde, keiharde koeken maakt
die straks voor veevoer zullen worden ge
brulkt Maar die koeken zijn bilzaak Aan
den onderkant der persen druipt en drup
pelt het: kostelijke olie. die opgevangen
wordt In bakken, en afgevoerd naar de re
servoirs voor verdere bewerking Dripmaal
wordt het meel geperst; de pprste persing
levert de eerste kwaliteit, de ..huile vierge"
de tweede persing erefl tweede soort, en d*
laatste bewerking levert de derde soort, die
geraffineerd dient te worden,
Nu schieten we op! De olie is er al, maar
toch. voor de goud gele vloeistof In de ge
kurkte flesch zit, moet er nog wel wat ge
beuren. De olie gaat naar de groote reser
vuirs, waar een menging en zuivering
plaats vindt. Door een kijkglas konden w*
in een der tanks de kokende, woest kolken
de oliemassa waarnemen, een branding
van huiveringwekkende allure! Rn zoo
Irngzamerhand komen we dan tot de laat
=te phase in het productieproces, het vul
len der flesschen, het verpakken, enz.
Het Lunapark der flesscheni
In de frissche lokaliteiten, waar de fles
schen gevuld worden, is het eigenlijk zoo'n
beoUp een Lunapark in het klein. NiPt%voor
de tientallen jongens, die hier de machines
controleeren. maar voor de fl»sschen zelf
die statig voortschuiven op jacobsladders
gezellig ronddraaien op een vroolijk rad. in
een draaimofantje lerecht komen, dan
beentje gelicht worden en toch weer over
eind geholpen worden, om ten slotte in de
pakkisten lerecht le komen. We zullen
zoo'n flesch eens op haar avonturen volgen
Daar komt ze aan. vuil en vettig als Piel
ile Smeerpoets, vastgezet op een hand zon
'er eind, en raope jongenshanden pakken
haar op. on zeden haar in oen groot rek.
te samen mei tienlallen lolgenoolen. Dit rek
wordt geplaatst op de spaken van een
enorm scheprad, en nu gaat hel heele geval
met een vaartje door de kokende soda. zoo
•lat hel bruist en borrelt als in de branding
Ron snel ronddraaiende borstel komt er
-dan ook nog aa,n te pas. en vprvolgens gaan
ze ih een drooglrommel. waaruit ze blin
kend opgepoetst te voorschijn komen. F.n
nu krijgt onze flesch weer zijn eigen
plaatsje op de loopende band Als een sol
daat in het gelid huppelt ze mee. en wordt
dan eensklaps gepakt en vastgezet in een
ronddraaiend machientje, waar de olie mpt
pen keurig straaltje naar binnen wordl ge
spoten, Rven verder weer zoo'n avontuurtje
maar nu wordt er alleen maar een kurk op
gepatst, dan epn capsule, een reclame
strookje, en zoo geleidelijk is onze vriend
een heusche flesch van Calvé Delft gewor
den. krijgt een rokje van slroo aan. en ver
dwijnt in de bpkende kistjes waarop een
olifant als fabrieksmerk voorkomt
Ziedaar de geschiedenis van het ape
nootje, dat tot slaolie werd, een geschiede
nis. waarop in Delft een prachtig bedrijf is
gebaseerd, waarbij het zeker gewettigd is.
even stil te staan.
Volledigheidshalve dienen wij nu nog te
vermelden, dat ook coprah als grondstof
wordt verwerkt, waaruit men geen vloei
hare olie maakt, maar het bekende Delfin
vet dat in tabletvorm wordt verkocht. Rn
ten slotte is daar nog het Delfrite. dat wij
kortheidshalve zouden kunnen noemen sla
olie in vasten vorm.
Naast deze drie producten is er in Delft
een aparte afdeeling gewijd, onder leiding
van dr. ir. Kooy, aan het maken van vee
voeder, waarop wij in den aanvang van dit
artikel reeds zinspeelden.
Wij mogen dit artikel besluiten met een
gelukwensch tot den directeur, den heer
Waller, onder wiens leiding het bedrijf, dal
gegrondvest werd door den bekwamen J. C
van Marken, een goede toekomst tegemoet
gaat.
Aan een gemcenschappelijken maaltijd na
afloop van de bezichtiging der fabriek door
de journalisten, heeft de directeur, de heer
A. Waller, een rede gehouden met be
trekking tot de geachledenU- van het be
drijf, waaraan het volgende ie ontleend:
Omstreeks 1880 werd hier te lande, voor
al uit Frankrijk, heel veel olie ingevoerd
voor de toen tot ontwikkeling komende
kunstb' Ier industrie. Die olie werd aldaar
geslagen uit grondnolen uit de Fransche
kolonie Senegambiê, Het was de £eer R. II
Begemonn, machinefabrikant te Helmond,
die de aandacht van den heer Van Marken,
directeur der Ned. Gist en Spiritusfabriek,
vestigde op de mogelijkheid van de stich
ting eener fabriek hier te lande, lie de olie
zou produceeren, die in die dagen in zoo
groote hoeveelheden werd ingevoerd
De heer Van Marken begreep met zijn
helderen en vèr-zienden industrieclen blik
terstond, dat een oliefabriek in Nederland
recht van bestaan had en in samenwerking
met de heeren Tutein Nolthcnius en G
Thubé werd in Augustus 1883. met een ka
pitaal van ƒ500 000. een Vennootschap op
gericht. die op f? April d.a.v haar bedrijf
aanving. In het begin ad de industhrie met
Het fabriekscomplex in vogelvlucht. In den
inzet: hoe men voor 50 Jaar bogon.
vele moeilijkheden te kampen, omdot het
hier gold het in gang zetten van een in ons
vaderland totaal onbekend bedrijf, waarvan
geen Ncderlandsche ingenieurs, geen Ne
derlandsche ambachls- of fabriekswerklie-
den eenige ervaring haddon.
Onvervaard werd echter doorgezet totdat
de fabriek op 17 Augustus 1884 door brand
geheel werd vernield.
Niet ontmoedigd door dezen tegenspoed,
werden onmiddellijk maatregelen beraamd
om de fabriek in den kortst mogclijken lijd
te herbKiwcn, hetgeen gelukte, zoodat reeds
op 1 Januari 1-885 de werkzaamheden kon
oen worden herval Hoe moeilijk hel wa*
deze industrie Ie vestigen en in ons land
op te bouwen, moge wel blijken uit het
feit, dat hoewel wetenschappelijk vastMond
dat de olie aan de hoogste cischcn van den
tijii voldeed, en dus een vergelijking met
de F ranse he olie ten volle kon doorstaan
de heer Van Marken op een vraag aan een
belangrijk verbruiker een proef met de in
Nederland gefabriceerde olie te nemen, aan
hern overlatende den prijs le noemen dien
hij belalen wilde, ten antwoord kreeg: „Tot
gepn prijs!'
Toch moest de fabriek doorwerken. De
loonen en onkosten moesten worden be
taald en bij gebrek aan gereed geld moes
ten zelfs noten en olie worden verpand
Het was in dien tijd dat de heer Van Mar
ken als president directeur de leiding op
zich nam en dank zij de volharding van
hem en zijn energieke fnede directeuren,
slaagde men er ten slotte in do verbruikers
van de voortreffelijkheid van het Neder-
landsche product te overtuigen
Toen de wereldoorlog uitbrak.
Het is ia begrijpen hoezeer een onderne
ming, die haar handel over vele landen uit-
strekt cn af.iankelljk is von den overzee
schen aanvoer van hare grondstoffen, door
den oorlogstoestand getroffen werd
De krachtige medewerking van den hrer
G. Trub.é dip to Nantes den aanvoer van
grondstoffen verzorgde, mnaklr dat in de
oorlogsjaren een 60 tal booten met grond
noten haar lading le Rotterdam konden
aanbrengen, bestemd voor onze fabrieken
Drie booten werden getorpedeerd, waarvan
er één. zij het met moeite, de Rotterdam
sche haven wis* te bereiken. Gedurende 16
maanden nochthans stagneerde de aanvoer
van grondnoten Door langzaam opwerken
van de voorwden. slond de fabriek tenslotte
slechts twee maanden stil. Men vrage niet
hoeveel hoofdbrekens hel in die jaren aan
de leiding moet hebben gekost om de fa
briek, zij het op beperkte schaal, in gang
te houden. Toch mogen wij niet nalaten te
wijzen op de beleekenis van onze oliefabriek
voor de vetvoorzienin^ der Ncderlandsche
bevolking, vooral tegen het einde van den
wereldoorlog. Op lost van de Regeering wa
ren voorraden oliën hier opgeslagen en
toen de noo.1 hoo^ gestegen was. werd be.
sloten de bevolking in de gelegenheid te
stellpn olie te koopen, waardoor ieder op
schriftelijke aanvrage aan de fabriek door
zijn kruidenier een flesch Dclftsche Slaolie
kon verkrijgpn Den eersten dag reeds kwa
men hier 36000 brieven en briefkaarten bin
nen; het groote kantoorzpbouw moest wel
dra tot postkantoor worden Ingericht. Nauw
keurig moest worden nagegaan, dat de ver
schillende personen met meer kregen dan
hun toekwam, zoodat de olie niet voor uit
voer, maar zuiver voor eigen gebruik werd
gebezigd.
De jaren na den oorlog hebben voortdu
rend groote onzekerheid in politiek en eco.
nomisch opzicht gebracht als gevolg van de
alom heerschende malaise. Weliswaar kon
onze exporthandel zich ten deele herstellen,
doch de laatste jaren hebben zich wederom
gekenmerkt door een 6terke afname van
den uitvoer als een gevolg van het meer en
meer verlaten van het vrijhandelsbeginsel
in vrijwel alle landen der earde.
EERSTE KAMER.
(Avondvergadering.)
Voorzitter de heer W. C. de Vos van
Steenwljk.
De vergadering wordt te 8.30 uur geo
pend.
De voorzitter doet mededeeling dat
de centrale afdee'mg besloten heeft on
middellijk na afloop der vergadering in de
afdeelingcn te doen ondprzopken een repk
wetsontwerpen, laatstelijk in de Tweede
Kamer goedgekeurd, doch van de agenda
af te voeren het wetsontwerp, wijziging
van de woningwet
Hierna wordt de vergadering gesloten.
Resultaten van de telling door de
Ned. Vereen, t. bev. van den
arbeid van onvolwaardige
arbeidskrachten, tegelijk
met de volkstelling in
1930 gehouden
Onder wetenschappelijke leiding der
staatscommissie tot be6tudeerlng van het
vraagstuk der onvolwaardige arbeidskrach
ten, met autorisatie der regeering en met
instemming van het centraal statistisch
bureau heeft de Nederlandsche Vereeniging
tol bevordering van den arbeid van onvol
vaardige arbeidskrachten de gemeentebe
sturen in geheel het land opgewekt om
eind 1930 tegelijk met de volkstelling een
onderzoek in te stelen naar het aantal cn
de soort van onvolwaardige arbeidskrach
ten. in hun gemeente.
De resultaten van die telling zijn thans in
een rapport verzameld en worden door de
vereeniging A.V.O met voorkennis der
itoal.scornrnissie gepubliceerd in het jongste
tijdschrift der vereeniging.
Uit het rapport blijkt, dat we hier nou
maar te doen hebben mot de resultaten van
het eerste deel van het onderzoek, de z.g
telling De resultaten van de enquête, de
deskundige nadere toelichting van de uit
komsten der eerste telling zullen later pu
bliek worden gemaakt. Men Is er n.l bij
•lit werk van uitgegaan, dat In twee étappe»-
moesi worden gehandeld. Eerst dienden ge
teld te worden de onvolwaardige arbeids
krachten. die tegelijk bij de volkstelling
vrijwillig werden opgegeven, als inwoners
die uit hoofde van een lichamelijk of gees
telijk gebrek niet of onvoldoende in het
levent-onderhoud van zichzelf of de hunner
konden voorzien.
Naar den omvang van deze opgaaf kan
dan ecnigermate beoordeeld worden de om
vang welken de arbeidszorg voor onvol-
vvaardigen in Nederland zou kunnen ne
men.
De telling, een 30cialc momentopneming
is gebaseerd op het beginsel der vrijv. illig*
aangifte, geleid en gecorrigeerd naar unifor
me richtlijnen en door uniform geinstrueer
de tellers, voor het meerendeel de teller»
der gewone volkstelling.
De opzet der staatscommissie, die verant
woordelijk is voor dpn wetenschappelijke*»
opzet der telling, was om de telling krach
tens eigen aangifte te doen volgen door een
enquête naar de opgegeven gevallen. Die
enquête diende te geschieden door social*
en medische deskundigen om de eigen op
gaven der betrokkenen te toetsen
Hoewel deze enquête, een medische rao
mentopneming, nog niet geëindigd is, meen
den vereeniging en staatscommissie de pu
blicatie der resultaten van de telling niet
langer te mogen uitstellen, niet alleen om
dat anders te groot tijdsverloop valt tus-
schen den datum der telling en dien aer
publicatie, maar ook. omdat de telling«uit
komsten toch een afgerond geheel vormer
en de vergelijkbare gegevens uit het buiten
land als regui ook gebaseerd zijn op eigen
aangifte.
Medewerking dor gemeente
besturen.
De deelneming aan dit onderzoek is alles
zins bevredigend geweest. Van 617 gemeen
tebesluren werd bericht ontvangen, dat zij
in beginsel bereid waren hun medewerking
te verleunen.
De opgaven van het aantal onvolwaardt
gen, dat zich in de gemeente uit eigen be
weging had opgegeven, zooveel mogelijk
gesplitst naar het aantal blinden, doofstom
men, lichamelijk gebrekkigen. geestelijk on
volwaardigen, tuberculoselijders en lijders
aan hart- of vaatziekten of aan langdurige
kwalen.
Van de hierboven genoemde 617 gemeente
besturen werd in den loop der maanden
van 505 een opgave omtrent het aantal ge
telde onvolwaardigen ontvangen; van de
overige 112 gemeenten kwam bericht, dat
zij om verschillende redenen hun eerste
toezegging niet gestand konden doen.
Onder de gemeenten, waarin geen telling
zou worden gehouden, behoorden: Amster
dam, Rotterdam, 's-Gravcnhage en Haar
lem. Amsterdam en Haarlem hadden in het
algemeen gesproken een zoodanig goed ge
organiseerde en uitgebreide onvolwaardigen
zorg, dat men het practische nut voor de
eigen gemeente van dit uit den aard der
zaak zeer omvangrijke werk meende Ie
moeten betwijfelen en daarom van mede
werking afzag. Rotterdam maakte bezwaar
om de ongetwijfeld niet te vermijden on
kosten. terwijl men in Den Haag van oor
deel was. dat de telling beter apart kon
worden gehouden van de volkstelling. De
resultaten van deze later gehouden afzon
derlijke telling, die een deel der 6tad be
Rlj«t vog.
Snip
Oehoe
ÏJWCg.l
5-4
29-3
Amsterdam
5—4
Marseille
5—4
5-4
29-3
Rome
33—3
Athene
4—4
31-3
Menuuiiairuh
Cairo
34
Ga/.a
1-4
Riiihawotls
Bagdad
4
Rocsiitr
2-4
Diask
Ka rarhi
3—4
Ju.! poer
31—
Allahabad
4—4
Caleinta
30-2
AkyHb
RongH-n
5—4
5-4
Bangkok
29-3
Singapore
28-3
4—4
Modan
Batavia
233
4—4
r u»
Vertrek van het eerstvolgende
poet-
vliegtuig van Amsterdam
12 April.
treft, waren bij het samenstellen van dit
rapport nog niet bekend.
Tegenover da drie groote steden, waar
geen telling is gehouden (Amsterdam. Rot
terdam en Haarlem) staan drie andere
groote steden, waar het onderzoek wel heeft
plaats gevonden (Den Haag, op later tijd
stip. Utrecht, Groningen).
Bovendien zijn van Haarlem, als gevolg
van vroegere onderzoekingen, vrijwel volle-
lige gegevens oekend.
Er ontbreken verder in de rij van mede-»
werkende gemeenten nog enkele andere be
langrijke plaatsen, waarvan de gegevens
van bcleckenis zouden zijn geweest voor
een algemeen inzicht, zooals de volgende
gemeenten met meer dan 20 000 inwoners:
Alkmaar, Dordrecht, Rde, Enschedé, Hel
mond. Hilversum. Leeuwarden, Leiden,
Maastricht, Nijmegen. Rhedcn, Schiedam,
Velsen, Vlaardingen, Vlissingen cn Zeist.
Er zijn provincies, zooals Drente, Over-
ijsel en Noord Brabant, waarin voor verre
weg het grootste gedeelte is geteld. Merk
waardig it. juist de verhoudingsgewijs groo
te deelneming aan dit werk op het platte
land Als men de 6tPden met meer dan
honderdduizend inwoners uitgeschakelt,
dan is er in meer dan de helft van het
overige deel van het land geteld, t.w. op een
bevolking van 5l/« milliocn meer dan 3 rail-
lioen.
Uit de resultaten der telling blijkt, dat in
")05 gemeenten van de meest utteenloopcnde
soort in de meest verschillende streken de»
lands is geteld, dat 161 pet. der bevolking
onvolwaardig is.
Voor het geheele land zou naar dienzelf
den maatstaf gemeten, zulks een aantal on
volwaardigen geven van 127.76&
De cijfers der onderscheidene provincies
loopen niet veel uiteen.
Het rapport bevat verder provinciesge-
wijs gerangschikt de tellingsuitkomsten
in alle gemeenten die hebben medegedaan,
armode een afdruk der gebruikte tel- en
enquête formulieren.
OPROEP AAN ALLE RESERVE.
OFFIEREN VAN DE KONINK
LIJKE LANDMACHT.
Luite.«ant-Generaal H. A. Seyffardt, Chof
van den Generalcn Staf verzoekt ons publi
citeit te willen vcrlecnen aan het volgende:
Op 26 Maart 1934 heeft een deputatie, na
mens de Koninklijke Ncderlandsche Weer
macht. een zilveren lauwerkrans gelegd
aan de baar van het stoffelijk overschot
van H M. Ls Koningin 'oeder.
Het is mijn overtuigmg, dot allen die
deel uitmaken van de Koninklljko Land
macht er niet alleen prijs op stellen maar
het zich een eer rekenen te mogen bijdra
gen aan de kosten, welke zijn verbonden
aon deze laatste hulde, onzer Koningin-
Moeder bewezen, zulks in oveereenstem-
ming met de diepe beteekenis van de op
het lint der krans gegraveerde Inscriptie.
Evenzeer bon ik er van overtuigd, dat
de reserve-officieren zich ook in dit opzicht
beschouwd wenschen te zien al9 deel uit
makende van onze Weermacht; de laatste
hulde door hen op 27 Maart J1. aan Wijlen
Koningin Emma gebraent legt daarvan op
treffende wijze getuigenis af.
Het is in die overtuiging, dat ik mij
thans langs dezen weg, als oudste Opper-
officler der Weermacht, tot U. reserve-offi
cier der Weermacht, richt en U uitnoodig
ook Uwe bijdrage (minimum 0.10) onder
vermelding van naam. adres en doel der
geldzending, te willen storten op giroreke
ning No. 65724 van den Kapitein der Artil
lerie b.d. H. J. Derks te "s Gravenhage.
Ik moge hierbij nog aanlcckonen dat het
in mijn voornemen ligt, een eventueel over
schot ter beschikking le stellen van de
Stichting Oranje Xassauoord te Renkurn,
een stichting, waaraan wijlen H M de Ko
ningin-Moeder zoozeer Haar hart had ver
pand.