CALVÈ DELFT GAA T JUBILEEREN J.A. SCHOTERMAN Zn. ST. EMILION 1928 RONDGANG DOOR 'T BEDRIJF Hoe het apenootje tot slaolie wordt DE GESCHIEDENIS DER FABRIEK WIJNHANDEL GEVESTIGD 1878 UTR.STR. 17 TEL. 145 per flesch f 1.45, per anker f 58. ONVOLWAARDIGE ARBEIDSKRACHTEN 1,61% der bevolking onvolwaardig Onze Postvliegers onderweg 1-4 Calvé Delft gaat jubileerenl De bekende fabrieken met haar wereld vermaard product, de slaolie, zul len op 8 April vijftig jaar bestaan, en al zullen met het oog op de tijds omstandigheden geen groofe feeste lijkheden op touw gezet worden de directie heeft gemeend, dit gouden jubileum niet zonder meer te mogen laten voorbijgaan Zaterdag des morgens zal er een bijeen komst zijn met het personeel, waar een hartelijk woord zal worden ge sproken, en des middags Is er ge legenheid om de directie en haar medewerkers geluk te wenschen. Wij hebben dezer dagen een kijkje mogen nemen in dit interessant bedrijf, en wij willen er onzen lezers op deze pagina iets van vertellen, Rn wij moetpn het dan aller eerst hebben over een gezellig en smakelijk attribuut, dat des avonds in menig gezin op tafel komt: het apenootje oftewel anrdnoot oftewel pinda, officieel luisterend naar den naam arachis hypogaea. llit dit nootje too vert men in Delft niet alleen de slaolie en delfrite te voorschijn, maar nog lal van an dere nuttige zaken, als veevoei, kippenmeel grondstof voor zeepbereiding, om er slechts enkele to noemen. Pinda's uit Senegal. In het verre Rufisque, in Fransch Senegal (West Afrika), liggen de booten klaar, met hun lading nootjes bestemd \oor Delft. Waarom uit Senegal? Dit houdt verband met de kwaliteit van t product; de pinda'* uit Senegal bieden het hoogst gehalte aan bruikbare stoffen, cn leveren een product, dat niet te overtreffen is. Trouwens, die drang naar kwaliteit zullen we nog wel meer ontmoeten De nootjes om daarvan «en frappant staaltje te geven worden verscheept met bast cn al. Het zou natuur lijk veel goedkooper zijn om de pinda's In Senegal te doen pellen, en gepeld to ver zenden, want de bast is zuiver afval, en dut afval beslaat ongeveer 25 pet van dp la ding! Natuurlijk heeft men wel eens gepro beerd. om gepel le nootjes te verzenden een be? -'aring van 25 cent op eiken guldpn vracht Is geen kleinigheid maar hel bleek, .-at dit product, zonder zijn natuur lijke bescherming in den vorm van de bast. taai en droog werd Rn daarom werd de ongepelde noot onmiddellijk weer in eer hersteld. Kwaliteit vórtr alles! In de fabriekshaven te Delft komen de lichters binnengevaren, met hun lading nootjes, te Rotterdam overgeheveld uit de oceaanrcuzen, en vanuit de silo langs hel water dalen twee buizen neer. die als enorme stofzuigers op de lading in gaan werker. Millionnen °n nog eens milliocnen pinda's vliegen omhoog, en komen in de opslagplaatsen terecht, waar ze voorloopig blijven, tot het hun tijd is. om in het pro ductieproces ingeschakeld te worden Wan neer dat tijdstip aanbreekt, gaat eerst de bast er af. dan het bruine srhilletje. alles machinaal natuurlijk, en vervolgens wor den de nootjes gemalen. Dit meel gaat naar de hydraulische persen, waar er een druk van meer dan driehonderd atmosfeer op wordt uitgeoefend. Onder een drnk van 300 atmosfeer. Benauwd warm is het in het machinege bouw. waar de batterijen hydraulische per sen staan opgesteld. Rnorme gevaarten zijn het, die een geheimzinnige geweldige kracht omsluiten in hun gladde drijfstan gen, een kracht, die van het witte nootjes meel keurig ronde, keiharde koeken maakt die straks voor veevoer zullen worden ge brulkt Maar die koeken zijn bilzaak Aan den onderkant der persen druipt en drup pelt het: kostelijke olie. die opgevangen wordt In bakken, en afgevoerd naar de re servoirs voor verdere bewerking Dripmaal wordt het meel geperst; de pprste persing levert de eerste kwaliteit, de ..huile vierge" de tweede persing erefl tweede soort, en d* laatste bewerking levert de derde soort, die geraffineerd dient te worden, Nu schieten we op! De olie is er al, maar toch. voor de goud gele vloeistof In de ge kurkte flesch zit, moet er nog wel wat ge beuren. De olie gaat naar de groote reser vuirs, waar een menging en zuivering plaats vindt. Door een kijkglas konden w* in een der tanks de kokende, woest kolken de oliemassa waarnemen, een branding van huiveringwekkende allure! Rn zoo Irngzamerhand komen we dan tot de laat =te phase in het productieproces, het vul len der flesschen, het verpakken, enz. Het Lunapark der flesscheni In de frissche lokaliteiten, waar de fles schen gevuld worden, is het eigenlijk zoo'n beoUp een Lunapark in het klein. NiPt%voor de tientallen jongens, die hier de machines controleeren. maar voor de fl»sschen zelf die statig voortschuiven op jacobsladders gezellig ronddraaien op een vroolijk rad. in een draaimofantje lerecht komen, dan beentje gelicht worden en toch weer over eind geholpen worden, om ten slotte in de pakkisten lerecht le komen. We zullen zoo'n flesch eens op haar avonturen volgen Daar komt ze aan. vuil en vettig als Piel ile Smeerpoets, vastgezet op een hand zon 'er eind, en raope jongenshanden pakken haar op. on zeden haar in oen groot rek. te samen mei tienlallen lolgenoolen. Dit rek wordt geplaatst op de spaken van een enorm scheprad, en nu gaat hel heele geval met een vaartje door de kokende soda. zoo •lat hel bruist en borrelt als in de branding Ron snel ronddraaiende borstel komt er -dan ook nog aa,n te pas. en vprvolgens gaan ze ih een drooglrommel. waaruit ze blin kend opgepoetst te voorschijn komen. F.n nu krijgt onze flesch weer zijn eigen plaatsje op de loopende band Als een sol daat in het gelid huppelt ze mee. en wordt dan eensklaps gepakt en vastgezet in een ronddraaiend machientje, waar de olie mpt pen keurig straaltje naar binnen wordl ge spoten, Rven verder weer zoo'n avontuurtje maar nu wordt er alleen maar een kurk op gepatst, dan epn capsule, een reclame strookje, en zoo geleidelijk is onze vriend een heusche flesch van Calvé Delft gewor den. krijgt een rokje van slroo aan. en ver dwijnt in de bpkende kistjes waarop een olifant als fabrieksmerk voorkomt Ziedaar de geschiedenis van het ape nootje, dat tot slaolie werd, een geschiede nis. waarop in Delft een prachtig bedrijf is gebaseerd, waarbij het zeker gewettigd is. even stil te staan. Volledigheidshalve dienen wij nu nog te vermelden, dat ook coprah als grondstof wordt verwerkt, waaruit men geen vloei hare olie maakt, maar het bekende Delfin vet dat in tabletvorm wordt verkocht. Rn ten slotte is daar nog het Delfrite. dat wij kortheidshalve zouden kunnen noemen sla olie in vasten vorm. Naast deze drie producten is er in Delft een aparte afdeeling gewijd, onder leiding van dr. ir. Kooy, aan het maken van vee voeder, waarop wij in den aanvang van dit artikel reeds zinspeelden. Wij mogen dit artikel besluiten met een gelukwensch tot den directeur, den heer Waller, onder wiens leiding het bedrijf, dal gegrondvest werd door den bekwamen J. C van Marken, een goede toekomst tegemoet gaat. Aan een gemcenschappelijken maaltijd na afloop van de bezichtiging der fabriek door de journalisten, heeft de directeur, de heer A. Waller, een rede gehouden met be trekking tot de geachledenU- van het be drijf, waaraan het volgende ie ontleend: Omstreeks 1880 werd hier te lande, voor al uit Frankrijk, heel veel olie ingevoerd voor de toen tot ontwikkeling komende kunstb' Ier industrie. Die olie werd aldaar geslagen uit grondnolen uit de Fransche kolonie Senegambiê, Het was de £eer R. II Begemonn, machinefabrikant te Helmond, die de aandacht van den heer Van Marken, directeur der Ned. Gist en Spiritusfabriek, vestigde op de mogelijkheid van de stich ting eener fabriek hier te lande, lie de olie zou produceeren, die in die dagen in zoo groote hoeveelheden werd ingevoerd De heer Van Marken begreep met zijn helderen en vèr-zienden industrieclen blik terstond, dat een oliefabriek in Nederland recht van bestaan had en in samenwerking met de heeren Tutein Nolthcnius en G Thubé werd in Augustus 1883. met een ka pitaal van ƒ500 000. een Vennootschap op gericht. die op f? April d.a.v haar bedrijf aanving. In het begin ad de industhrie met Het fabriekscomplex in vogelvlucht. In den inzet: hoe men voor 50 Jaar bogon. vele moeilijkheden te kampen, omdot het hier gold het in gang zetten van een in ons vaderland totaal onbekend bedrijf, waarvan geen Ncderlandsche ingenieurs, geen Ne derlandsche ambachls- of fabriekswerklie- den eenige ervaring haddon. Onvervaard werd echter doorgezet totdat de fabriek op 17 Augustus 1884 door brand geheel werd vernield. Niet ontmoedigd door dezen tegenspoed, werden onmiddellijk maatregelen beraamd om de fabriek in den kortst mogclijken lijd te herbKiwcn, hetgeen gelukte, zoodat reeds op 1 Januari 1-885 de werkzaamheden kon oen worden herval Hoe moeilijk hel wa* deze industrie Ie vestigen en in ons land op te bouwen, moge wel blijken uit het feit, dat hoewel wetenschappelijk vastMond dat de olie aan de hoogste cischcn van den tijii voldeed, en dus een vergelijking met de F ranse he olie ten volle kon doorstaan de heer Van Marken op een vraag aan een belangrijk verbruiker een proef met de in Nederland gefabriceerde olie te nemen, aan hern overlatende den prijs le noemen dien hij belalen wilde, ten antwoord kreeg: „Tot gepn prijs!' Toch moest de fabriek doorwerken. De loonen en onkosten moesten worden be taald en bij gebrek aan gereed geld moes ten zelfs noten en olie worden verpand Het was in dien tijd dat de heer Van Mar ken als president directeur de leiding op zich nam en dank zij de volharding van hem en zijn energieke fnede directeuren, slaagde men er ten slotte in do verbruikers van de voortreffelijkheid van het Neder- landsche product te overtuigen Toen de wereldoorlog uitbrak. Het is ia begrijpen hoezeer een onderne ming, die haar handel over vele landen uit- strekt cn af.iankelljk is von den overzee schen aanvoer van hare grondstoffen, door den oorlogstoestand getroffen werd De krachtige medewerking van den hrer G. Trub.é dip to Nantes den aanvoer van grondstoffen verzorgde, mnaklr dat in de oorlogsjaren een 60 tal booten met grond noten haar lading le Rotterdam konden aanbrengen, bestemd voor onze fabrieken Drie booten werden getorpedeerd, waarvan er één. zij het met moeite, de Rotterdam sche haven wis* te bereiken. Gedurende 16 maanden nochthans stagneerde de aanvoer van grondnoten Door langzaam opwerken van de voorwden. slond de fabriek tenslotte slechts twee maanden stil. Men vrage niet hoeveel hoofdbrekens hel in die jaren aan de leiding moet hebben gekost om de fa briek, zij het op beperkte schaal, in gang te houden. Toch mogen wij niet nalaten te wijzen op de beleekenis van onze oliefabriek voor de vetvoorzienin^ der Ncderlandsche bevolking, vooral tegen het einde van den wereldoorlog. Op lost van de Regeering wa ren voorraden oliën hier opgeslagen en toen de noo.1 hoo^ gestegen was. werd be. sloten de bevolking in de gelegenheid te stellpn olie te koopen, waardoor ieder op schriftelijke aanvrage aan de fabriek door zijn kruidenier een flesch Dclftsche Slaolie kon verkrijgpn Den eersten dag reeds kwa men hier 36000 brieven en briefkaarten bin nen; het groote kantoorzpbouw moest wel dra tot postkantoor worden Ingericht. Nauw keurig moest worden nagegaan, dat de ver schillende personen met meer kregen dan hun toekwam, zoodat de olie niet voor uit voer, maar zuiver voor eigen gebruik werd gebezigd. De jaren na den oorlog hebben voortdu rend groote onzekerheid in politiek en eco. nomisch opzicht gebracht als gevolg van de alom heerschende malaise. Weliswaar kon onze exporthandel zich ten deele herstellen, doch de laatste jaren hebben zich wederom gekenmerkt door een 6terke afname van den uitvoer als een gevolg van het meer en meer verlaten van het vrijhandelsbeginsel in vrijwel alle landen der earde. EERSTE KAMER. (Avondvergadering.) Voorzitter de heer W. C. de Vos van Steenwljk. De vergadering wordt te 8.30 uur geo pend. De voorzitter doet mededeeling dat de centrale afdee'mg besloten heeft on middellijk na afloop der vergadering in de afdeelingcn te doen ondprzopken een repk wetsontwerpen, laatstelijk in de Tweede Kamer goedgekeurd, doch van de agenda af te voeren het wetsontwerp, wijziging van de woningwet Hierna wordt de vergadering gesloten. Resultaten van de telling door de Ned. Vereen, t. bev. van den arbeid van onvolwaardige arbeidskrachten, tegelijk met de volkstelling in 1930 gehouden Onder wetenschappelijke leiding der staatscommissie tot be6tudeerlng van het vraagstuk der onvolwaardige arbeidskrach ten, met autorisatie der regeering en met instemming van het centraal statistisch bureau heeft de Nederlandsche Vereeniging tol bevordering van den arbeid van onvol vaardige arbeidskrachten de gemeentebe sturen in geheel het land opgewekt om eind 1930 tegelijk met de volkstelling een onderzoek in te stelen naar het aantal cn de soort van onvolwaardige arbeidskrach ten. in hun gemeente. De resultaten van die telling zijn thans in een rapport verzameld en worden door de vereeniging A.V.O met voorkennis der itoal.scornrnissie gepubliceerd in het jongste tijdschrift der vereeniging. Uit het rapport blijkt, dat we hier nou maar te doen hebben mot de resultaten van het eerste deel van het onderzoek, de z.g telling De resultaten van de enquête, de deskundige nadere toelichting van de uit komsten der eerste telling zullen later pu bliek worden gemaakt. Men Is er n.l bij •lit werk van uitgegaan, dat In twee étappe»- moesi worden gehandeld. Eerst dienden ge teld te worden de onvolwaardige arbeids krachten. die tegelijk bij de volkstelling vrijwillig werden opgegeven, als inwoners die uit hoofde van een lichamelijk of gees telijk gebrek niet of onvoldoende in het levent-onderhoud van zichzelf of de hunner konden voorzien. Naar den omvang van deze opgaaf kan dan ecnigermate beoordeeld worden de om vang welken de arbeidszorg voor onvol- vvaardigen in Nederland zou kunnen ne men. De telling, een 30cialc momentopneming is gebaseerd op het beginsel der vrijv. illig* aangifte, geleid en gecorrigeerd naar unifor me richtlijnen en door uniform geinstrueer de tellers, voor het meerendeel de teller» der gewone volkstelling. De opzet der staatscommissie, die verant woordelijk is voor dpn wetenschappelijke*» opzet der telling, was om de telling krach tens eigen aangifte te doen volgen door een enquête naar de opgegeven gevallen. Die enquête diende te geschieden door social* en medische deskundigen om de eigen op gaven der betrokkenen te toetsen Hoewel deze enquête, een medische rao mentopneming, nog niet geëindigd is, meen den vereeniging en staatscommissie de pu blicatie der resultaten van de telling niet langer te mogen uitstellen, niet alleen om dat anders te groot tijdsverloop valt tus- schen den datum der telling en dien aer publicatie, maar ook. omdat de telling«uit komsten toch een afgerond geheel vormer en de vergelijkbare gegevens uit het buiten land als regui ook gebaseerd zijn op eigen aangifte. Medewerking dor gemeente besturen. De deelneming aan dit onderzoek is alles zins bevredigend geweest. Van 617 gemeen tebesluren werd bericht ontvangen, dat zij in beginsel bereid waren hun medewerking te verleunen. De opgaven van het aantal onvolwaardt gen, dat zich in de gemeente uit eigen be weging had opgegeven, zooveel mogelijk gesplitst naar het aantal blinden, doofstom men, lichamelijk gebrekkigen. geestelijk on volwaardigen, tuberculoselijders en lijders aan hart- of vaatziekten of aan langdurige kwalen. Van de hierboven genoemde 617 gemeente besturen werd in den loop der maanden van 505 een opgave omtrent het aantal ge telde onvolwaardigen ontvangen; van de overige 112 gemeenten kwam bericht, dat zij om verschillende redenen hun eerste toezegging niet gestand konden doen. Onder de gemeenten, waarin geen telling zou worden gehouden, behoorden: Amster dam, Rotterdam, 's-Gravcnhage en Haar lem. Amsterdam en Haarlem hadden in het algemeen gesproken een zoodanig goed ge organiseerde en uitgebreide onvolwaardigen zorg, dat men het practische nut voor de eigen gemeente van dit uit den aard der zaak zeer omvangrijke werk meende Ie moeten betwijfelen en daarom van mede werking afzag. Rotterdam maakte bezwaar om de ongetwijfeld niet te vermijden on kosten. terwijl men in Den Haag van oor deel was. dat de telling beter apart kon worden gehouden van de volkstelling. De resultaten van deze later gehouden afzon derlijke telling, die een deel der 6tad be Rlj«t vog. Snip Oehoe ÏJWCg.l 5-4 29-3 Amsterdam 5—4 Marseille 5—4 5-4 29-3 Rome 33—3 Athene 4—4 31-3 Menuuiiairuh Cairo 34 Ga/.a 1-4 Riiihawotls Bagdad 4 Rocsiitr 2-4 Diask Ka rarhi 3—4 Ju.! poer 31— Allahabad 4—4 Caleinta 30-2 AkyHb RongH-n 5—4 5-4 Bangkok 29-3 Singapore 28-3 4—4 Modan Batavia 233 4—4 r u» Vertrek van het eerstvolgende poet- vliegtuig van Amsterdam 12 April. treft, waren bij het samenstellen van dit rapport nog niet bekend. Tegenover da drie groote steden, waar geen telling is gehouden (Amsterdam. Rot terdam en Haarlem) staan drie andere groote steden, waar het onderzoek wel heeft plaats gevonden (Den Haag, op later tijd stip. Utrecht, Groningen). Bovendien zijn van Haarlem, als gevolg van vroegere onderzoekingen, vrijwel volle- lige gegevens oekend. Er ontbreken verder in de rij van mede-» werkende gemeenten nog enkele andere be langrijke plaatsen, waarvan de gegevens van bcleckenis zouden zijn geweest voor een algemeen inzicht, zooals de volgende gemeenten met meer dan 20 000 inwoners: Alkmaar, Dordrecht, Rde, Enschedé, Hel mond. Hilversum. Leeuwarden, Leiden, Maastricht, Nijmegen. Rhedcn, Schiedam, Velsen, Vlaardingen, Vlissingen cn Zeist. Er zijn provincies, zooals Drente, Over- ijsel en Noord Brabant, waarin voor verre weg het grootste gedeelte is geteld. Merk waardig it. juist de verhoudingsgewijs groo te deelneming aan dit werk op het platte land Als men de 6tPden met meer dan honderdduizend inwoners uitgeschakelt, dan is er in meer dan de helft van het overige deel van het land geteld, t.w. op een bevolking van 5l/« milliocn meer dan 3 rail- lioen. Uit de resultaten der telling blijkt, dat in ")05 gemeenten van de meest utteenloopcnde soort in de meest verschillende streken de» lands is geteld, dat 161 pet. der bevolking onvolwaardig is. Voor het geheele land zou naar dienzelf den maatstaf gemeten, zulks een aantal on volwaardigen geven van 127.76& De cijfers der onderscheidene provincies loopen niet veel uiteen. Het rapport bevat verder provinciesge- wijs gerangschikt de tellingsuitkomsten in alle gemeenten die hebben medegedaan, armode een afdruk der gebruikte tel- en enquête formulieren. OPROEP AAN ALLE RESERVE. OFFIEREN VAN DE KONINK LIJKE LANDMACHT. Luite.«ant-Generaal H. A. Seyffardt, Chof van den Generalcn Staf verzoekt ons publi citeit te willen vcrlecnen aan het volgende: Op 26 Maart 1934 heeft een deputatie, na mens de Koninklijke Ncderlandsche Weer macht. een zilveren lauwerkrans gelegd aan de baar van het stoffelijk overschot van H M. Ls Koningin 'oeder. Het is mijn overtuigmg, dot allen die deel uitmaken van de Koninklljko Land macht er niet alleen prijs op stellen maar het zich een eer rekenen te mogen bijdra gen aan de kosten, welke zijn verbonden aon deze laatste hulde, onzer Koningin- Moeder bewezen, zulks in oveereenstem- ming met de diepe beteekenis van de op het lint der krans gegraveerde Inscriptie. Evenzeer bon ik er van overtuigd, dat de reserve-officieren zich ook in dit opzicht beschouwd wenschen te zien al9 deel uit makende van onze Weermacht; de laatste hulde door hen op 27 Maart J1. aan Wijlen Koningin Emma gebraent legt daarvan op treffende wijze getuigenis af. Het is in die overtuiging, dat ik mij thans langs dezen weg, als oudste Opper- officler der Weermacht, tot U. reserve-offi cier der Weermacht, richt en U uitnoodig ook Uwe bijdrage (minimum 0.10) onder vermelding van naam. adres en doel der geldzending, te willen storten op giroreke ning No. 65724 van den Kapitein der Artil lerie b.d. H. J. Derks te "s Gravenhage. Ik moge hierbij nog aanlcckonen dat het in mijn voornemen ligt, een eventueel over schot ter beschikking le stellen van de Stichting Oranje Xassauoord te Renkurn, een stichting, waaraan wijlen H M de Ko ningin-Moeder zoozeer Haar hart had ver pand.

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1934 | | pagina 7