VIJFTIG JAAR REINIGINGSDIENST
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ENKELE GREPEN UIT DE HISTORIE
Vrijdag 27 April 1934
32 e Jaargang No. 252
DANK VOOR STANK..
VAN HANDWAGEN TOT
DIESEL-TRACTIE
Dinsdag 1 Mei a.s. zal de Gemeentelijke
Reinigingsdienst vijftig jaar bestaan.
Hoewel dit halve eeuwfeest op zeer be
scheiden wijze zal worden herdacht, wil
len wij hier toch even de aandacht vragen
voor dezen tak van gemeentedienst, welke
vooral in do laatste twee decennia zoo be
langrijk in omvang is toegenomen
Wanneer men weet, dai de stad onzer
inwoning vijftig jaar geleden 14549 inwo
ners (eldc en op 1 Januari j.l. een zielen
tal had van 42822, dan kan men zich wel
de ontzaggelijke uitbreiding van den rei
nigingsdien6t verklaren. Wanneer wij dan
de historie van de laatste vijftig jaar eens
nagaan, komen wij tot de ontdekking, dat
de gemeenteraad op 10 Januari 1884 op
voorstel van B. en W besloot om de ge
meentereiniging in eigen beheer te nemen
en het terrein „De Zandhoopen". gelegen
op dc plaats waar thans het abotloir is.
aan te wijzen als plaats voor verwerking
en verzamelen van vuil. levens werrl toen
besloten aan A. de Bree voor de eerste
drie maanden het ophalen van haardasch
en huisvuil op te dragen voor de som van
100.— per maand, in afwachting van de
te nemen maatregelen en benoeming van
een directeur. Ben en ander geschiedde 15
Mei. Dat er ook in dien tijd vele liefheb
beis voor een betrekking waren moge blij
ken uit het feit, dat er voor de betrekking
van directeur niet minder dan 243 solii
cftanten waren. Benoemd werd de lieer P
Sickkema. gemeente-architect tHasselt
Op 29 Maart 1884 werd besloten om de ge
meentereiniging per 1 Mei in eigen beheer
ever te nemen en de Dacht, ultima April
te. beëindigen. Op 24 April van dat jaar
werd voorgesteld over te gaan tot. het aan
stellen van 6 arbeiders reeds in dezen dienst
werkzaam en van .2 losse werklieden, ter
wijl een maand later door de commissie
voor de reiniging besloten werd tol aan
schaffing van 4 schuilen. 5 handkarren en
2 (hand) tonnen wagens; tevens stelde de
commissie aan B. en W. voor het loon der
werklieden tc brengen van 5.50 op f 6
Op 26 Augustus van hetzelfde iaor werden
wegens uitbreiding reeds 2 nieuwe werklie
den aangesteld. Op 3 September cj.a.v. werd.
wegens het overlijden van den lieer Sick-
kema tot directeur benoemd do heer J.
B Jorissen te Bolsward.
In dezelfde maand werd „als voorbeeld
voor dc ingezetenen" besloten do gemeen
tegebouwen van privaattonnen te voorzien,
„ter voorkoming van ophooping van vuil.
enz."; de coinmissio besloot levens om in
gezetenen, indien zij dit. wonschen, gratis
te voorzien van een pnvaatton. Toen de
nieinvo directeur zijn betrekking aanvaard
de waren er 21G toilnen uitgezet
Op 12 Februari 1885 werd voorgesteld dc
besproeiing in eigen beheer van de rei
niging tc nemen: op 2 April van dat jaar
werd een jongen aangesteld voor het zecf-
ten van haardasch A 30 cent per dag! Op
4 Juni werd besloten aan de werklieden
1 boezeroen te gevpn en 100 ijzeren pri
vaattonnen aan tc schaffen. Van do 126
mesthoopen in do gemeente waren er 91
opgeruimd; tegen 26 houders van deze hoo-
pen werd proces-verbaal opgemaakt.
Het tonnenstelsel vond meer en meer in
gang: begin 1886 waren er reeds 810 pri
vaattonnen uitgezet. In Januari 1887 stelde
do directeur voor een beerput te laten ma
ken. terwijl in October van dat jaar door
de commissie word voorgesteld de inge
zetenen te verplichten de beerputten dooi
de gemeente te laten ledigen.
Op 10 April 1890 word do directeur ge
machtigd met E. v. d. Ilock in overleg te
treden tot het rijden van 1 tonnenwagen;
BIJ DB FOTO'S.
Foto boven:
Voorheen en thans: een oude
paardenophaahvagen staat heel
broederlijk naast zijn moderne
collega, welke door Dieselmo
toren wordt voortbewogen.
Foto links:
In den schoonmaaktijd worJt
alles opgeruimd. De reinigings
dienst neemt alles in ontvangst
zelfs oude rieten leunstoelen.
Foto rechts:
De laatste rustplaats van het
vuildat niet door den oven
verbrand kan worden. Een
sjiapshot tijdens het ledigen
van een ophaalnuto bij den
Liniedijk.
op 22 April van dat jaar gaven B. cn W.
machtiging tot het aanschaffen van een
beerpomp
In de volgende jaren nam de omvang
der werkzaamheden regelmatig toe, zoodat
op 21 April 1902 het voorstel van het ge
meentcbcstuur kwam tot reorganisatie der
gcrneentcreiniging. tevens werd voorgesteld
buiten do Kamp (aan den Lageweg) een
tweede terrein tot berging van mest, te
planteen.
Op 16 Augustus van dat jaar werd aan
B en W. voorgesteld over tc gaan tot aan
koop van een veegmachinc en hiervoor
paarden te huren. Op 1 October werd den
directeur eervol ontslag verleend, hij werd
opgevolgd door don heer De Wilde, die tot
1917 in functie is geweest
Op iu F(^jruan 1903 werd. in afwachting
van dc reorganisatie, voorgesteld om 500
als gratificatie onder de werklieden tc ver,
deelon.
In November 1904 arriveerden 4 tonncn-
wagens cn 4 liuisvuilkarrenin den loop
van 1905* kwamen er nog bij 2 bcerketels
van 1 Kubieke meter, 1 slangnnwagon
1 handluclitpomp. In dat laar (Mei werd
ook besloten om do markt na afloop Zater
dagsavonds ie doen schoonmaken.
De gemeenteleiniging num steeds meer
in Omvang toe m December van datzelfde
jaar werd nog dr commissie het voorstel
gedaan om ovei ie gaan iot aankooi valt
nog twee ruimden twee lonnenvvageiis 1
ijzeren heer kar en 2 1iuisvuilkarre.ii. ter
wijl enkele jaren later (Maart 1908 do
raadsvoorzitter reëels verklaarde or meer
malen over te hebben gedacht oqn« verbran
dingsoven ie doen oprichten <>p 1*» lujii
1910 werd dooi de commissie voorgesteld
om op grond van de vele ingekomen Mach
ten een derden sproeiwagen aan te schaf
fen.
1-Iet jaar 1911 bracht wederom verande
ringen. Toen werd o.m. voorgesteld dat do
directeur zich in verbinding zou stollen
met Dr. van Knst om tc komen tot nan
schaffing van beter oiitemeettingsmaterinal
■terwijl hem nog hetzelfde iaar (Juli 1911)
werd opgedragen zich in verbinding te
stellen rnct den gemeentelijken ontsmet
lingsflicnst tc Rotterdam in verband met
do aanschaffing van óntsmetlingsmhteriaal
Dit is evenwel niet geschied, daar men in
N ij kerk ten lamp voor de ontsmetting kon
aankooncii voor 1T»
Op 19 Mei kwam het voorstel tot aan
koop van een benzinemotorwagen met
luchtpomp voor lediging vftn beerputten
In Mei 1914 werd in verband met het
vele stof besloten een pr'ic'f tc nemen mei
chloorcalcium. waarvoor een crcdiet werd
toegestaan van 1 400.—. Het was Ook in
die maand dat de voorzitter der comniis
sic voorstelde om aan B. en W. mede te,
deele.n, dat de reiniging met verder aan dc
eischén voldoet.
In October van het volgende jaar waren
ei bij B en W. plannen tot reorganisatie,
waartoe eon onderhoud met den directeur
uit den Haag had plaats gehad, die zich
gunstig over het bedrijf had uitgelaten
Op 5 October 1917 werd tot directeur van
den gemeentelijken reinigingsdienst bc-
Belangrijke verbeteringen volgden
elkaar snel op in verband met
de stadsuitbreiding
noemd do hoor H. Beenhakker uit Velsen,
wieri voor de reorganisatie 130.000.— ter
beschikking worden gesteld.
Dc nieuwe directeur stelde in November
rqeds voor een opzichter le klas aan te
stellen rlii werd de heer F. Sehreuder die,
evenals de hoer Beenhakker, thans nog in
functie is
Het lokaal Do Zaaier in de Muurhuizon
werd lot kantooor voor don directeur in
gericht In April 1918 werd nog besloten
tot nanschaffing van ,3 modderwagens, ter
wijl werd voorgesteld om een vierwielige
sneeuwploeg aan te-kom--'
De reorganisatie.
Na do reorganisatie krc'cg iedere arboi
der een bepaalde* taak hetgeen voordien
met liet n val wa*. Ion behoeve van d<-n
ophaaldienst word do stad in dn<- wijken
verdeeld, weikc ieder >p zichzelf weer in
•Irif- der lor werden go^plitel en door drie
werklieden weidon bediend oor de .straat
reiniging werd de stad in 5 wijken ver
deold Hei M>i;oeimaleriaaI bestond toon
uit drie snj-oriwaigons- on een autosproei-
wuKcn. welke lovt-ns ingericht was als ino
torbrandspuit Hel sneeuwruimen en zund
strooien, dat vroeger door Openbare Wer
ken geschiedde, werd ondergebracht bij den
reinigingsdienst
Op I Augustus 1919 werd begonnen ine',
het bouwen van oen geheel nieuw bellier
rein niet de noodigo gebouwen waarvoor
eon bedrag van f 300Ü0U— beschikbaar
was gesteld Kr werden op liet terrein bij
gebouwd een kantoor 'oeii opzichlorswo-
ning, «cn wuvetiwi rknluhts. smederii schil
derswerkplaats, iulobergphiats een spoel
inrichting voor U- h .-«■rlonnon. alsmede
een vodden loods liict s r fep rrü Unie Tevens
werden gebouw d oen vcrKI'andingsinrichtjng
\oor grof vuil beslaan^" u11 (wee ovens,
elk met een inhoud van Mo en 1
exhauster (Topn werd nog compost ge
maakt). Op 17 September 1920 wérd do
nieuwe rondging reeds iu gebruik genomen.
Met betrekking lot don ontsmetting»-
dienst zij opgèmorki dat de directeur op
30 September 1918 van B on W opdracht
kreeg om met li Beltman, directeur van
Openbare Werken, een plan met kostenbe
rekening in tc dienen voor de oprichting
van eon gebouw vóór don ontsmetting»
dienst 1 u Januari 1919 kreeg men, nadat
de raad in December 1918 m beginsel tot
oprichting van dezen dienst had besloten,
van den minister van arbeid de toezegging,
dat voor oprichting daarvan aanspraak kon
worden gemaakt op coii rijksbijdrage. Op
12 Februari 1919 besloot de raad tot oprich
ting van con gemeentelijken ontsmettings-
dienst. waurvoor een crediet van 48.000.
werd verleend. De officieele opening volg
de op October 1919
Vooral de laatste zeven jaar is liet werk
van de gemeonterciniging belangrijk uit
gebreid, waarmede is gepaard gegaan het
aanschaffen van verschillende nieuwe
hulpmiddelen Wij herinneren in dit ver
band o.m. aan do demonstratie met den
nieuwen autosproci- en veeawagen, welke
de eerste in ons land was (Januari 1927)*
voorts aan de niéuwe veegmachinc (Octo
ber 1930). (Je nieuwe onlsmettingeauto
(1930;, alsmede ajin de iu gebruikneming
van den nieuwen verbrandingsoven, welke
per werkdag van 8 uur 100 kubieke meter
vuil kan verwerken (November .1932)
Hoewel het niet doenlijk is alle verbete
ringen. welke under leiding van de tegen
woordige directie sedert 1917 bij den rei
niglngsdicnst zijn tot staud gebracht
afzonderlijk te bespreken willen wij op
den nieuwen verbrandingsoven nog even
nader de aandacht vestigen Imnnrs,
door het in gebruik nemen van de
zen oven is het zoo moeilijke vuilverbran
dings en verwijderingsvraagstiik, dat voor
onze gemeente zoo urgent was. voor 15 ja^r
van de haan.
Men zat in 1951 reeds met de moeilijk
heid. dat er geen plants meer was voor
het vuil. hetgeen een gev >lg was van het
feit dat. men het vuil niet meer kon ver
koopon, daar er meer en meer van kunst
mest gebruik eemaakt wordt Na een diep
gaande studie i- men er eindelijk toe be
sloten gen vei'brapdingsinrjcliting te ma-
kop voor het brandbare v<jil, terwijl voor
het andere, vuil iu samenwerking met de
Icgeiautonteiten een plaats werd gevonden
langs den linicrlljk tusschen Hooglandsche-
weg en Hoogeweg Voor een en ander werd
door den mad een crediet verleend van
f 72000.—.
Behalve dat deze oven een grootere ca
paciteit heeft dan de vorige, is zij ook uit
een hygiënisch oogpunt van veel 'belang',
men kan de cadavers hierin verbranden,
zonder dat hot personeel ermee in. annra'
king behoeft te komen zoodat gevaar voor
miltvuuriiifectie .van de arbeiders als tol
het verleden beschouwd kan Worden
Deze oven wer-kl zoo economisch dat het
verwijderen van iedere kubiek" meter vuil
in totaal thans slechts 1 - kösl Slechts
31) van alle vuil behoeft naar tie linie
dijk te worden vervoord Bij een normale
uitbreiding van 1000 inwoner» per jaar is
de vuilverwijllering van'onze gemeente op
deze wijze voor ongeveer 15 jaar gewaar
borgd
Tenslotte zij nog dc aandacht gevestigd
op de vervanging van do paanhmtractie
I ij liet ophalen van het huisvuil door auto
tractie Hiervoor zijn in Februari j.l. vier
nieuwe auto's met Dieselmotoren aange
schaft, welke oen zeer belangrijke brand
siofbesparing geven van ongeveer 535
per wugen per jaar. terwijl de Diesel au tos
anderhalf maal zooveel vuil kunnen laden
als de benzineauto's. Door de snellere trac
tie met auto's is het ook mogelijk gewor
den. flut iedere wagen per dag 6 vrachten
vuil aanvoert.
Moge uit het bovenstaande Mijken hoe
zeer de omvang van do werkzaamheden
van den gemeente reinigingsdienst in de
laatste jaren is toegenomen, ook een korte
Dinsdag is het halve-eeuw-fecst
Van dc Reiniging der stad,
Van 't College onzer Tonnen,
Put en Bak en Vuilnisvat
Eerbied heb ik voor die mannen.
Dank zij hier tot hen gericht;
Ook al kneep ik bij hun zwoegen
Mccstc'ntijds den neu6 goed dicht!
Vijftig jaren putjes-scheppen
Is voorwaar een kranig feit*
Ook al was "t geen „rozengeur'' steeds,
Dien die arbeid heeft verspreid.
A ijftig jaren gaaft gij diensten,
Altijd, altijd maar weer door:
Zomer, winter, winter, zomer
En wij zijn daar dankbaar voor!
Als het 's zomers etoffig-heet was.
Sproeide U voor ons het pad;
's Winters kwam er zand te liggen,
Anders was het ons to glad
k Geef dat maar als voorbeeld even
Van Uw vele diensten aan;
Zónder zou ons het leven
Voel meer „onwelriekend" gaan.
Laat mij eerlijk het ook zeggen:
Vaak heb ik met U gedweept
Iloe U zelfs in deze tjjden
Tonnen in de wacht nog sleept!
Reiniging, ga lang nog verder
Met gelijke arheidsfut;
Wccst verzekerd: in de Kei-stad
Raakt gij niet gauw „uit geput".
Als wij niet een emmer water
Zeewaarts zouden dragen gaan.
Boden wij bij 't halve-eeuw-feest
Gaarne U een „ruiker" aan
PHILIA
blik In de begrootingscljfers van den dienst
zal U daarvan een beeld geven.
Bedroegen de inkomsten van de begroo
ting voor 1885 slechts 3865.de raming
voor 1886 liet ons reeds aan inkomsten
zien 4846.50 en aan uitgaven 5800.—.
De begrooting -voor 1890 gaf f 5542.— aan
inkomsten aan en 6475.60 aan uitgaven;
in 1895 waren deze cijfers respectievelijk
4480,50 en 7587*21. In het afgeloopen
jaar (1933; waren de inkomsten cn uitga
ven begroot op 222.350
Een ander bewijs leveren U de volgetide
cijfers. In 1918 zijn 2350 M3 straat vuil en
9860 M3 huisvuil opgehaald; in 1923: 2900
M3 en 18335 M3 in 1928 3000 M3 en 23500
M3 en in 1933 5000 M3 straatvuil en 35000
M3 huisvuil. Tenslotte willen wij dit histo
rische overzicht besluiten met een vergelij
king te maken tusschen het inatpriaal. dat
in 1918 in gebruik was en dat waarover 15
jaar later, in 1933 werd beschikt.
In 1918 waren er: 6 jonnenwagons, 8 vuil
niswagens. 2 modderwagens, 1 paarden-
veegmachinc, 3 paardensproeiwagens"3 boe
renwagens en storlkarrcn, 8 diverse wa
gens en 1 autosproeiwagen.
In 1933 waren bij den dienst in gebruikt
9 tonnenwagens, 12 vuilniswagens. 3 mod
derwagens. 2 paardenvecgmachines. 2 paar-
densproeiwagens. 10 boerenwagens en
Mortkarren, 10 diverse wagens. 1 auto-
sproeiwagen, 1 autobeerwagen, 6 autovuil
niswagens, 1 wasch- sproei- veegauto, 1
riool-straatkolkzuieauto, 1, zelfopnemende
veegauto, 1 contróleauto, 1 ontsraettings-
goedcrenauto en 1 vrachtauto.
Zooals gezegd, zal dit halve eeuwfeest
van den reinigingsdienst op bescheiden
wijze worden herdacht; dit in verband met
do tijdsomstandigheden, welke het doen
van groote uitgaven niet toelaten. Op
Woensdag 2 Mei zal in de groote zaal van
De Valk het personeel van den dienst des
avonds bijeenkomen, ter herdenking van
dit 50-jarig bestaan.