J. A. SCHOTERMAN Zn.
ST. EMILION
1928
DE JONGEREN VREDESACTIE
DE BRAND IN DE CUNERAKERK
WIJNHANDEL
GEVESTIGD 1878 UTR.STR. 17
TEL 145
per flesch f 1.45, per anker f 58.
DE BEROEMDE TOREN
BEHOUDEN
Het tienjarig bestaan
herdacht
DE ONDERHANDELINGEN
MET JAPAN
Radioprogramma
y^TaTiirvTr.r-mib
GEEN INDISCH „VEENHUIZEN".
Buitenzorg, 3 Sept. (Aneta). De Re-
gecring zag af van de oprichting van een
z.g. Indisch „Vcenhuizen". Thana zal ge
tracht worden het beoogde doel to bereiken
door op ruimere schaal Europeanen die
daarvoor in aanmerking komen naar Euro
pa te zenden.
Do Regeering richtte zich bij het rond
schrijven tot dc Hoofden van het Gewes
telijk Bestuur op Java met het verzoek een
onderzoek in te 6tellen naar het aantal
Europeanen dat vermoedelijk hiervoor in
aanmerking komt.
Gezicht op het inwendige van do Cunerakerk met het orgel, dat Ge
lukkig behouden gebleven is.
Een onzer verslaggevers seint ons:
De brand is Maandagmiddag te kwart voor
iéén uitgebroken. Op dat tijdstip ontdekten
jongens in do nabijheid van de kerk onraad
op het dak, waarvan zij onmiddellijk ken
nis gaven aan de omwonenden. Op hetzelf
'do oogenblik drongen verstikkende rook
wolken uit het kerkgebouw der Neder
landsch Ilerv. gemeente, waar de Cunera-
toren tegenaan staat gebouwd, naar buiten
Het bleek, dat het vuur woedde in één der
Vier dakkappen, waarmede de kerk is afge
dekt. Deze kerk bestaat n.l. uit vier vleu
gels en het was in den vleugel aan de z.g
Wageningsche zijde, dat het vuur was uit
gebroken. Terstond werden alle maatrege
len genomen om uitbreiding tegen te gaan.
doch men heeft niet kunnen voorkomen
dat het gelieelo dak van de kerk vernield
werd door het vuur. De vlammen sloegcD
aan alle kanten uit het kerkdak en deel
den zich ook medo aan het steigerwerk,
dat momenteel staat opgetrokken rondom
den Cuneratoren in verband met dien9
restauratie. Op dat oogenblik begon de
brand een zeer dreigend karakter aan te
nemen, want wanneer de toren in brand
zou vliegen, zou het onheil niet te overzien
zijn geweest, en zou een belangrijk deel dei
stad Rhcncn ernstig gevaar hebben gcloo-
pen.
De brandweer van Rlienen had assisten
tie gevraagd aan do brandweer van Arn
hem, Wapeningen en Veenendaal, zoodat
men met z'n vieren gemeenschappelijk
aan het blu6sohingswerk deelnam. Niette
min ging hot geheele kerkdak teloor. Het
kerkinterieur bekwam uit den aard der
zaak ernstige waterschade, doch predik
stoel, meubilair en kerkorgel bleven voor
het vuur gespaard. De brand van den to
ren kon geheel worden beperkt tot hot
steigerwerk. Men mag van geluk spreken,
dat de brandweer erin is geslaagd dit
succes te boeken.
Dat bet kerkinterieur vrijwel geheel ge
spaard bleef, moet worden toegeschreven
aan de omstandigheid, dat het kerkgewelf
geheel overkluisd ie, zoodat het vuur vrij
wel geen kans kreeg door het plafond naai
binntn te slaan.
Rondom het kerkgebouw staan ver
schillende kleine woningen en pakhuizen
De woningen werden voorzichtigheidshal
ve ontruimd, omdat men in het eerste uur
voor hun veiligheid niet kon instaan.
Naar alle waarschijnlijkheid doch
'daaromtrent bestaat geen afdoende zeker
heid moet de oorzaak van dezen kerk
brand worden gezocht in het feit, dat heden
morgen loodgieters op het dak zijn ge
weest voor het aanbrengen van herstellin
gen; deze loodgieters waren ook Zaterdag
op het kerkdak aan het werk geweest,, en
hadden hedenmorgen dezen aibeid voort
gezet. Men is geneigd aan te nemen dat
onvoorzichtigheid de oorzaak moet zijn ge
weest van den brand. Voorts werd rondver
teld dat de oorzaak ook wel kon worden
zocht in kortsluiting van de electrische ge
leidingen maar deze veronderstelling moet
van de hand worden gewezen in verband
met de omstandigheid dat de zekeringen
in het kerkgebouw geheel in orde bleken
tc zijn.
Uit den omtrek kwamen een groot aan
tal belangstellenden per fiets en per auto
naar Rlienen. Gemeente- en rijkspolitic
zorgden voor de handhaving van de cir
culatie.
Historische bijzonderheden.
De fraaie Cunara-kerk te Rbcnen Rlie
nen zonder dan Cunera toren is niet denk
baar dateert uit de lie—15e eeuw. De
toren werd in 1531 vo'.tooid In 1897 werden
kerk en toren door den biiKsem geteisterd.
De daarop gevolgde herstelling gesohiedde
onder leiding eerst van Dr. P. J- H. Cuy-
pers, daarna door >ijn zoon Ir. J. Th. J.
Cuypers. Omstreeks 1905 was de hei-stel
ling van den toren voltooid. Omstreeks
1920 bleek eeii nieuwe restauratie noodig.
Eerst in 1931 was de totstandkoming der
herstelwerken verzekerd Van dit jaar af
werd geregeld met de restauratiewerken
voortgegaan; geheel beëindigd was het
werk nog niet. De toren zelf was nog door
het houten 6teigerwerk omgeven. Het nieu
we carillon, dat eenige jaren geleden op
de Nederlandsche Jaarbeurs- opgesteld is
geweest en dddr toen o.a. voor Prinses Ju
liana door den heer Wagenaar bespeeld ia
geworden, was nog niet aangebracht. Het
oude carillon was bij den brand in 1897
vernietigd.
De ramp in 1S97 had plaats op Zaterdag
avond. Omstreeks 8 uur werden de eerste
brandversohijnselen waargenomen. Het
vuur bleef tot Zondagochtend circa 5 uur
woeden, nadat 's Zaterdagsavond omstreeks
10 uur de koepel van den toren naar be
neden was gestort en op drie woningen was
terechtgekomen, die eveneens geheel uit
brandden. Van do kerk bleven alleen de
muren staan. Het orgel, waarop het wapen
van Paus Adriaan voorkwam, werd geheel
vernield.
Een tweedaagsch congres te
Soesterberg
Soesterbcrg, 2 September. Door d.
Jongeren Vredesactie (J. V. A.), •ii? een
werkgemeenschap is van Jongeren, die
overeenkomstig hun persoonlijke overtui
ging wenschcn samen to werken, ondanks
onderscheid van politieke of godsdienstige
overtuiging, milieu cn volksaard, in 't be
lang van een duurzamen vrede, werd op
Zaterdag 1 en Zondag 2 September in het
Bondshuis van den Protestantenbond alhier
haar jaarlijksche conferentie gehouden,
waaraan vooraf ging een officieele herden
king van het feit, dat genoemde organisa
tie tien jaar geleden werd opgericht. De
tijden waren er niet naar om op dezen dag
een juichtoon aan te heffen, aldus sprak
de voorzitter, do lieer H. van Wijk, toen hij
Zaterdagmiddag half vier de samenkomst
met een toespraak opende. Maar ook was
men niet zonder vreugde, wijl men in de af-
geloopen tien jaar niet vergeefs gewerkt
had, zoodat op den duur van deze en aan
verwante organisaties iets naar buiten zou
gaan blijken.
Daarna declameerde Dr. Garmt Stuive
ling een gedicht van H. Roland Holst. Na
dat deze de leiding der bijeenkomst had
overgenomen, werd vervolgens door ver-
echillendo personen, waaronder leden, die
in den loop der jaren leidende functies heb
ben bekleed, alsmede vertegenwoordigers
van andere organisaties, het woord gevoerd,
Zoo werden door den heer Mr. H. Willemse,
secretaris van den volkerenbond voor vrede,
en mede-oprichter der J. V. A., oude her
inneringen, van 10 jaar geleden opgehaald.
De heer Setteur bracht namen de Katho
liek Democratische partij zijn felicitatie uit.
De heer A. Hoytinck, gewezen algemeen
secretaris, herdacht de periode der interna
tionale vredesconferentie in Ommen. Na
mens de vrijz. Chr. Jeugd Centrale werd het
woord gevoerd door den heer Takkenberg
De heer Bendeler, oud-algemeen penning
meester, beschreef de groei en centralisatie
der beweging gedurende de jaren 1929 tot
'31, waarna in '32 een teruggang in het le
den tal intrad. Daarna spraken nog de hee-
ren: Was; Scnee, namens de Liga; Max, in
tern. anti-mil. bond en landelijk comité; een
hoofdbestuurslid van de E.M.B.A.S.; de
Groot, voorzitter der Stud. Vredes-Actie in
Nederland en tot slot de heer H. van Wijk
over de geschiedenis der J. V. A. in de laat
ste jaren en haar vooruitzichten. D.; voor
zitter dankte eiken sprsker afzonderlijk.
Mede waren afgevaardigden tegcm* oordig
van de navolgende vereenigingen: Dc al
gem. Ned. vrouwen-vredebond, de J. A. N.
V., de bond van Soc. Dem. stud clubs, de
Ned. bond van abstinent studeerenden, de
jongeren vredes federatie. Voorts waren
verschillende félicitatie-telegrammen en
■brieven ingekomen. Van de handteekening
in het gedenkboek werd druk gebruik ge
maakt.
Ongeveer 175 leden van de J. V. A. waren
aanwezig, toen de algem. voorz. dc Hr. H.
Wijk des avonds om 7 uur het eigenlijke
congers opende, waarna hij het woord ver
leende aan Ir. P'. Schut, die sprak over „De
oorlogsdreiging in Azië en Nederlands rol'
Het belangrijkste knooppunt van de wereld
geschiedenis, aldus spreker, ligt heden weer
in het verre Oosten. Daar is „de stille
oceaan" het tooneel geworden van een
steods stijgend wereldverkeer en een voort
durend scherper wordenden concurrentie
strijd. Door het optreden van Japan zijn de
tegenstellingen zoodanig toegespitst, dat al
gemeen het dreigend oorlogsgevaar in het
verre Oosten erkend wordt. De belangrijk
ste vragen, die zich hier voordoen, zijn ten
eerste: Is het oorlogsgevaar acuut? De
structuurwijziging, welke zich in het eco
nomisch leven voltrekt, verhoogt de kans
op een botsing, o.a. tusschen het gele en
blanke ras. Een belang van de lste orde
is in deze hoe de gebeurtenissen in China
zich verder zullen ontwikkelen. Een tweede
vraag is, welke rol Nederland bij een even-
tueele botsing zal vervullen. Door het bezit
van zijn koloniën is de kans voor ons land
om neutraal te blijven op nul te stellen.
Mochten de bestrijders van den oorlog, door
alle krachten in te spannen, den vrede niet
kunnen handhaven, dan wordt Nederland
in den strijd betrokken.
Zondagmiddag werd door Drs. J. H. Rut-
Jflnk <een lezing gehouden over het onder
werp: Do dreigende luchtoorlog en lucht
bescherming. Vooraf werd nog door een af
gevaardigde der Vlaamscho Jongeren Vre
des actie een groet uitgebracht.
Spreker gaf achtereenvolgens ccn over
zicht van de oudere giftgassen aangewend
in den grooten oorlog en hun inwerking op
menschen, die in 't algemeen zeer veelzij
dig en gecompliceerd kan zijn. Het waren
chemische verbindingen, dio reeds lang be
kond waren. Na den oorlog waren het voor
al nieuwe verbindingen, welke aan een on
derzoek werden onderworpen. Hierbij werd
in hoofdzaak gezocht naar stoffen met groo-
te persistentie en van geringe vluchtigheid.
Voorts naar supra-stoffen, die gasmaskers
kunnen passeeren. Een nieuwe groep vor
men ook dc z.g.n. netclgasscn, welke bij ge
ringe concentratie reeds hevig kunnen in
werken.
Vervolgens behandelde spreker do kwes
tie van het onbruikbaar maken \an gasbe-
scheriningsmiddelen, als gasmaskers e.d.,
verder do verschillende wijzen waarop in
den laatsten oorlog van gas gebruik ge
maakt werd cn de mogelijkheden hiervan
in een toekomstigen oorlog, waarbij in elk
geval ook het psychisch effect groot zal zijn
Do bctcekenis der indlvidueele en collec
tieve gasbescherming werd vo)r elk in 't
bizonder nagegaan. Tot slot zette spreker
zijn standpunt uiteen ten opzichte van d.?
officieele luchtbescherming.
In len namiddag sprak ds. H. f. Mispel
blom Beyer over: „Wat kunnen de anti-mi-
litairistcn in Nederland doen?" De oorlog,
aldus spreker, is te zien als een even nood
lottig als onvermijdelijk gevolg van den
meedoogenloozen strijd tusschen Klassen,
volken en rassen. Een onderzoek hierbij
van de ziel, zal tot het inzicht Josden, dat
men het militairisme niet op uni'itairisti-
sche wijze kan bestrijden zonder zelf tr.ili-
tairistisch te worden, m.a.w., dat men het
langs den wegvan arbeidzamen opbouw moet
trachten te boven te komen. De anti mill-
tairistcn in Nederland kunnen er toe b'j
dragen om allen schijn op dit gebied in
icderen vorm te ontmaskeren. Door deze op
bouwende critiek kunnen zij althans op Jit
punt de crisis vruchtbaar inakeo Zij k in
nen dit alles echter slechts dan, als bun be
ginsel een levensbeginsel is, dat zich als
gezindheid op alle levensgebied-:.!! open
baart. Geen zaak dus van oppirtuniUit,
maar van innerlijke noodzakelijkheid. Al
leen zóó zullen zij trouw kunnen blijven te
midden van het bederf der polit.ekt p* *-
tijen, tegenover de sluipende dictatuur, in
dc stoffelijke cn moreelo crisis dezer dagen,
Zij zullen zich kunnen aaneensl )i*cn op
grond van dit beginsel: eerbied voor het le
ven, eerbied voor den mensch.
Op elke lezing volgde er een d>scuvsie.
OÏn half vier werd de cónferintie door
den voorzitter gesloten.
Bandoeng, 3 Sept. (Aneta). In een be
spreking omtrent den stand van zaken van
do Nederlandsch-Japansche onderhandelin
gen meldt het „A.I.D. de Preangerbode", dat
men van de zijde der Nederlandsche dele
gatie met de vastlegging van gegevens om
tot bepaalde resultaten te komen, gereed i3.
Er is een schema opgesteld, waarin de pe
rioden zijn aangegeven, waarbinnen bepaal
de onderdeelen moeten zijn afgewerkt. De
Japansche delegatie zal dit hebben te aan
vaarden. Zoo dit niet mocht geschieden is
het vrij zeker dat de onderhandelingen zul
len worden afgebroken.
De hoofdzaak zal zijn de leverantie van
suiker uit Ned.-Indië aan Japan. Waar Ja
pan door de productie op Formosa op sui-
kergebied selfsupporting is, zal moeten wor
den overgegaan tot inperking van die cul
tuur op Formosa. Het „A.I.D. de Preanger
bode" vernam, dat er een goede kans bo
staat dat Japan deze eisch zal inwilligen.
Dit. resultaat zal echter niet door de con
ferentie worden bereikt, doch langs diplo
matieken en consulairen weg worden ver
kregen.
Hierbij dient voor oogen te worden ge
houden, dat een overeenkomst zal worden
gesloten, zich uitstrekkend over een perio
de van vijf jaren, waarin de aankoopen van
6uiker door Japan gestadig zullen vermeer
deren.
Voorts is er nog 6prake van den expoH
van tapioca en vezelstoffen naar Japan
echter niet tot belangrijke quanta.
Woensdag 5 Septemh**.
Huizen. 301.5 M.
8.008.15 Schriftlezing en meditatie.
8.159.30 Morgenconcort.
Gramo foonmuzick.
10.3011.00 Morgondionst te leiden door Ds. II
J. Westerink. Geref. Predikant, to Tienboven (U.)
11.0012.00 Concert door het ensemble Van
der Horst (viool, klarinet, cello en piano).
12.1512.30 Gramofoonmuziek.
12.301.16 Vervolg concert door het ensemble
Van dor Horst.
1.152.00 Bespeling van het N.C.R.V.-Orgel door
L. B1AAUW.
2.003.00 Gramofoonplatcnconcort.
3.003.30 Leen van Chr. Lectuur.
3.303.45 Ninon Vallin, sopraan, zingt met
pianobegeleiding van Roynaldo Hahn.
4.005.00 Vioolrecital door Jan Keessen. Aan
den vleugel: Alcx Adema.
5.006.00 Kinderuurtje te lelden door Mej. D.
Boelhouwer, te Rottordam. Zang: Mevr. G. E. de
JongSronkhorst, to Hilversum. Piano: Mej. Ge-
sina Stronkhorst, to 's-Gravcnhage.
6.006.30 Orkestmuziek.
7.007.16 Persberichten van het Ned. Chr.
Persbureau.
7.157.30 Gramofoonmuziek of „een greep uit
het dagelüksch gebeuren."
7.308.00 Gramofoonplaten-halfuurtje.
8.000.00 Bespeling van het N.C.R.V.-orgel.
door Ronald Parker.
8.158.25 Intermezzo.
9.009.30 Spreker: Prof. Dr. A. v. Veldhuizen,
te Groningen: „De Haagsche Flora op dit mo
ment". (III).
9.3011.00 Concert door ccn Kamercnsemble
o.l.v. H. Hermann. Orgel: Simon C. Jansen.
10.00 Persberichten van het Persbureau Vaz
Dias to Amsterdam.
11.0012.00 Gramofoonplatcnconcert.
O. v. d. B.
6.307.30 Uitzending van het Onderwijsfonds
voor do Scheepvaart. Do heer A. Banning, direc
teur van do binnenvaartschool te Amsterdam en
de heer L. K. A. van Duuren, Voorzitter van de
Examen-Commissio voor Macehinist bU de Bin
nenvaart, geven een toelichting bü de lessen
voorkomende in het weekblad „De Binnenvaart."
Hilversum. 1875 M.
V.A.R.A.
8.01 Gramofoonmuziek.
9.30 Onze Keuken.
V.P.R.O.
10.00 Morgenwijding.
V.A.R.A.
10.16 Uitzending voorde Arbeiders in dc Conti
nubedrijven. „De Stempelaar". Een schets van S.
Franke, voor to dragen door Jan Lemaire Kleln-
Ensemblc o.l.v. Frits Bakels.
12.01 Klcin-Eensemble o.l.v Frits Bakels.
1.01 Dc Flierefluiters, o.l.v. Jan van der Horst.
2.00 Voor de vrouwen.
2.15 Dc Notenkrakers o.l.v. Daaf Wins.
3.00 Voor de kinderen.
6.30 Orgelspel door Joh. Jong.
6.01 Muzikaal allerlei, m.m.v. Joop Carlquist,
hawaiin-guitaar; Eug. Charmon, zang en accor
deon; Jan Mulder, saxofoon; Jan Vogel, piano.
6.40 Uit do Roode Jougdboweging. Jon Peters
spreekt over: „Arbeidersjeugd, sluit do gelede
ren".
6.50 Men vraagt! cn wo draaien gremo-
foonplatcn waarom gevraagd Is.
7.06 Sportuitzcnding. Nederlandsche Arbeiders
Sport Bond. Nabeschouwing over de Nationale
Korfbaldag te Utrecht cn beschouwing over de
а.s. voetbalcompetitie door Ario Boer.
7.20 Orgelspol door Cor Steun.
7.40 „Hoe helpen w'd do werkloozo jeugd?" Le
zing door Dr. W. J. Smit, inspecteur b\j het Ge
meentelijk Onderwijs te Schiedam.
8.03 Uitzending van het groote opcnluchtcon-
ccrt op het H.F.C.-tcrrein te Haarlem.
9.30 Persbureau Vas Dias en Varia.
9.45 „Het einde van de „Union". Een hoorspel
van Ernst Johannscn, vertaald door Marticn Be
versluis, o.l.v. Willem van Cappellcn.
10.45 Gramofoonmuziek.
Brussel (Vlaamschc uitz). 321.9 M.
12.17 Gramofoonmuziek.
1.20 Concert door orkest.
5.20 Pianorecital door Emma Bü'rebicr.
5.50 Gramofoonmuziek.
б.35 Symphonie concert m.m.v. solisten.
7.35 Gr.Vmofoonmuziek.
8.20 Concert Omroeporkest.
9.20 Vervolg concert.
10 2011.20 Gramofoonmuziek.
Brussel (Fransche uitz.) 483.9 M.
12.15 Concert Omroeporkest.
IJ20 Gramofoonmuziek.
I.50 Zang.
2.052.20 Gramofoonmuziek.
5.15 Gramofoonmuziek.
5.50 Zang m.m.v. piano.
6.35 Gramofoonmuziek.
6.50 Spaansche volksmuziek.
8.20 Concert door kwartet.
9.20 Gramofoonmuziek.
9.30 Concert door orkest.
10.20 Gramofoonmuziek.
Daventry, 1500 M.
II.20 Gramofoonplaton.
12.20 Orgelconcert.
I.05 Concert door Orkest o.l.v. F. Thomas, m.m.r.
bariton.
2.20 Concert door orkest.
3.20 Pianorecital door C. Dixon.
3.36 Concert door orkest m.m.v. viool.
5.05 Gramofoonplaten.
6.50 Orgelconcert.
7.20 Concert dooï orkest m.m.v. zang
9.35 Concert.
10.40 Zang door sopraan.
II.1512.20 Dansmuziek.
Deutschlandscnder, 1671 M.
6.35 Concert uit Koningsbergen.
10.30 Zwabische muziek.
12.15 Concert door Symphonieorkest.
I.20 Gramofoonplaten.
3.35 Kinderkoorzang.
5.209.50 Uitzending van den Rükspartudag 1934
te Nümberg.
.50 Gramofoonplaten.
10.4011.00 Uitzending van den Rijkspartijdag
tc Nümberg.
II.2012.20 Dansmuziek.
Kalundborg, 1261 M.
12.20 Concert door strijkorkest.
3.20 Gramofoonplaten.
3.50 Concert door Instrumentaal Ensemble.
8.20 Concert door leden van het Omroeporkest,
0.05 Concert Omroeporkest.
9.55 H. Bruusgaard zingt liederen van L. Rosen*
ftld.
10.30 Vervolg orkestconcert.
11.2012.50 Dansmuziek.
Parüs (Radio Paris) 1648.4 M.
7.05 Gramofoonplaten.
8.208.60 Gramofoonplaten^
10.3511.50 Orkestconcert.
2.352.20 Concert door orkest.
7.20 Gramofoonplaten.
9.05 Concert door orkest.
10.50 Dansmuziek.
