Praktijken der wapenindustrie
Ook Nederland erbij
betrokken
Kantooropleiding
STÊNO-TYPEN-taTEN
DE TEXTIELSTAKING
IN AMERIKA
Pleidooi voor grooter
Amerikaansch leger
DE VEERTIGJARIGE STADSSCHOUWBURG
De oud--kapit einder->zee Paul Koster
zou een merkwaardige rol
hebben gespeeld
Washington. Voor de senaatscom
missie tot onderzoek naar de wapen
industrie is de beschuldiging geuit, dat
de Electric Boat Company in het ge
heim een aantal oorlogsschepen heeft
verkocht aan Italic in 1916, toen de Ver.
Staten nog een neutrale houding hand
haafden. De maatschappij had op indirec
te wijzo gebruik gemaakt van regeerings-
instanties voor den verkoop van een on
derzeeër aan Italië in 1923 en kans gezien
vlootinstanties te gebruiken voor een po
ging tot verkoopen in 1928 van een onder
zeeër aan Turkije. Verder werd voor de
commissie getuigd, dat twee Spaansche
vlootofficieren op de marinewerf te Char-
lestown onderzeeërs hadden geïnspecteerd
en dat in 1912 een Japansch admiraal ge
tracht had een munitiefirma aan munitie-
orders uit Tokio te helpen.
Washington, 7 September (V.D.). De
senaatscommissie van onderzoek naar de
gebruiken in de wapenindustrie heeft van
daag Louis Driggs gehoord van de Driggs
Ordannance Engineering Company, welke
gespecialiseerd is in de vervaardiging van
snelvuurkanonnen.
Getuige verklaarde zaken te hebben ge
daan met Denemarken, Turkije, Grieken
land, Litauen, Venezuela, Columbië, Gua
temala en Polen. De maatschappij onder
vond steun van het departement van oor
log, waardoor in 1928 van de regeering der
Vereenigde Staten een order werd ontvan
gen voor de levering van 174 kanonnen,
waarvan 100 zijn vervaardigd in Amerika
en do overige in Polen
In een op 9 Juli 1931 gedateerden brief
verklaart Driggs, die toen in Polen ver
toefde, dat groote moeilijkheden moesten
worden overwonnen om een order te ver
krijgen van 500 kanonnen, zulks vanwege
de Fransche concurrentie.
In Januari 1932 heeft Polen Driggs 70
stuks luchtafweergeschut besteld van drie
duim tot een prijs van 182.000 dollars
Senator Pope onthulde, dat de vroegere
„commandant" Strong in 1932 den consul-
generaal van Columbië te New York de
plannen heeft laten zien voor de fortifi
catie der havens van Columbië en Driggs
bij die gelegenheid als geschiktste leveran
cier heeft aanbevolen.
Driggs probeerde de voorlezing van de
zen brief tegen te gaan. Hij verklaarde,
dat deze brief is geschreven in een tijd, dat
de betrekkingen tusschcn de Vereenigde
Staten en Columbië gespannon waren in
varband met het Letitia-conflict.
Washington, 7 Sept. (V.D.). Bij het
gisteren voortgezette onderzoek van de se
naatscommissie, die een onderzoek instelt
naar de A'merikaansche wapenindustrie,
hadden de verhooren, nadat deze den vo-
rigen dag de Zuid-Amerikaansche staten
betroffen, betrekking op Europa.
Bij het voorlezen van brieven uit de par
ticuliere archieven van do Electric Boat
Company kwamen ter sprake de pogingen
om zaken te doen in Spanje, Italië, Roe
menië, de Balkan en andere Europeesche
landen, welke pogingen niet altijd succes
hadden. Bij deze pogingen werd de aan
dacht gevestigd op een markies, dio zooals
de heer Carse verklaarde, „als een prins
rondliep" en op een te Parijs wonenden
Nederlandschen officier, die op zeer
listige en vernuftige wijze zijn diensten
verlconde (Bedoeld wordt de oud-kapitein-
Ier-zee Paul Koster).
Bij de verdere verhooren kwamen ter
sprake wapenleveranties aan Duitschland.
In 1934 heeft de lieer Spear van de Electric
Boat Company den Parijschcn agent van
deze maatschappij geschreven over de ves
tiging van een agentschap voor het zgn.
Davis-luchtafweer-geschut Zooals deze
agent in een antwoordbrief mededeelde,
was hij echter niet in staat zijn persoon
lijke aandacht aan deze zaak te geven,
daar hij reeds agent was van de Berg-
mann Gcsellschaft te Berlijn, welke derge
lijke wapens kon fabriceercn en welke in
derdaad al of niet in strijd met het ver
drag van Versailles geschut voor onderzee
booten voor de Duitscho regeering vervaar
digde. In 1929 had deze zelfde agent een
verontwaardigden brief geschreven aan
den hoer Carse, waarin hij mededeelde,
dat zijn collega's in Nederland Duitschland
hielpen aan zijn verplichtingen te ontko
men en dat een lange lijst van wapenfa
brikanten in Nederland feitelijk Duitsch
waren en dat het geheel een groote ca
mouflage was. In dit verhand werd de
naam genoemd van een ingenieur Techel,
die directeur zou zijn van de N.V. Inge-
nicurskantoor voor Scheepsbouw te 's-Gra-
ven ha ge. Verder spreekt deze agent te
Tïarijs over de Navy League („Onze Vloot")
in Nederland, welke hij in 1920 zegt te
hebben gesticht en waarvan hij het eenige
eerelid is. Deze League zou onder zijn in
vloed streven naar bet doen bouwen van
onderzeebooton voor de verdediging van
Nederlandsch-Oost Indië.
Mitrailleurs voor de nazi's?
Aan De Telegraaf wordt nog het onder
staande uit New-York gemeld:
In den loop der commi6sie-zitting wer
den tal van documenten met betrekking
tfot de Electric Boat voorgelezen en eenige
daarvan hadden ook betrekking op de werk
zaamheden van den heer Koster. Zoo bleek
b.v., dat in November 1916. toen Italië reeds
in den oorlog was gegaan, maar Amerika
nog niet, de Electric Boat vier duikboot
jagers bouwde in opdracht van de Italiaan-
sche regeering. Maar aangezien het Ameri-
kaansche ministerie van buitcnlandsche za
ken, met het oog op de neutraliteit der Ver.
Staten, verboden had oorlogsschepen te
bouwen voor oorlogvoerende landen, werd
de bestelling in naam voor rekening van
Koster uitgevoerd. Later zou Koster, als
deel van zijn belooning, de kroonorde van
Italië hebben gekregen.
Tegenstellingen binnen het kader van de
Electric Boat kwamen bij de voorlezing
van andere stukken aan het licht in ver
band met een 6alaris-kwestie. In 1927 vroeg
Koster opslag. Carse, de directeur van de
Electric Boat, adviseerde niet op dit ver
zoek in te gaan, maar niettemin werd Kos-
ter's salaris verdubbeld. Kort daarop, in
Juni 1927, schreef Koster aan Spear, den
onder-directeur der Electric Boat: „Ik heb
den indruk, dat iemand tegen mij aan het
intrigeeren is. Maar ik denk altijd aan het
geen wijlen Albert Vickers tot mij placht
te zeggen: „Koster, dreig nooit!".
Beroering ontstond in de zaal, toen een
andere brief van Koster aan Spear werd
voorgelezen. Deze brief (van 13 Februari
1931), behelsde o.a. de volgende passage.
„Ik ben onlangs op bezoek geweest bij de
leiding van de Bergmann-maatschappij te
Berlijn en zou graag een overeenkomst tref
fen met een firma in de Ver. Staten over
den aanmaak van onze machinegeweren.
Zou het u mogelijk zijn mij zulk een firma
aan to bevelen? In dit verband sluit ik
een kleine brochure in In vertrouwen kan
ik u wel mededeelen. dat wij deze machi
negeweren aanmaken voor zekere organi
saties in Duitschland".
Onder de senatoren der commissie
heerschte, naar verzekerd werd, na de voor
lezing van den brief algemeen de indruk,
dat Koster het oppertoezicht houdt op den
aanmaak van machinegeweren voor de na-
tionaal-socialisten.
Op de voorlezing van dezen brief volgde
die van bovenbedoeld document van 25
Maart 1929 Daarin is sprake van zekeren
Techel, die er door Koster van wordt be
schuldigd de Duitsche regeering te heipon
bij het schenden van het vredesverdrag
Met schrijven behelst o.a. het volgende:
„Laat on6 eens nagaan wie Techel is
Volgens zijn eigen verklaringen was hij:
lo. Van 1912 tot 1916 werkzaam aan de
Rijkswerf te Danzig, waar hij de leiding had
van den duikbootbouw;
2o. Van 1916 tot 1918 verbonden aan de
duikboot-inspectie te Kiel, waar hij o.a. aan
de voorbereiding van bouwplannen werkte
en waar hij toezicht hield op duikbootcn
tijdens den aanbouw en de voltooiing:
3o. Eind 1925 nam hij ontslag bij de Ger-
mania Werf en sindsdien is hij bedrijfslei
der van do Nederland6che N.V. Ingenieurs
Kantoor voor Scheepsbouw Inkavos te Den
Haag.
Het is erg jammer, dat Techel niet wat
meer vertelt over de werkzaamheden van
het Ingenieurs-Kantoor voor Scheepsbouw
Inkavos, dat mijn6 inziens niets anders is
dan een gecamoufleerd Duitsch concern, in
het leven geroepen door Duitsche firma's
met instemming, en waarschijnlijk onder
bescherming, van de Duitsche marine, ten
einde in staat te zijn actief voeling te hou
den met de ontwikkeling in den duikboot-
bouw, welken men door het verdrag van
Versailles in Duitschland niet in de praktijk
kan volgen.
Allo Duitsche firma's, die onderdeden
van duikbooten vervaardigen, hebben ca
mouflage-concerns gevestigd in verschei
den kleine landen, die rondom Duitschland
zijn gelegen Zweden, Zwitserland, Neder
land enz. en ik geloof, dat Inkavos hun
verzamelpunt is.
Het zou uiterst belangwekkend zijn als
Techel ons zou willen vertellen: lo. Hoe
Inkavos in het leven werd geroepen; 2o.
door welke menscher, het in het leven werd
geroepen (een paar Hollanders, die geen
verstand hebben van duikbooten en die
louter stroomannen zijn); 3o. wie het geld
fourneerden; 4o. wie op het oogenblik de
aandeelen bezitten; 5o. wie de maatschappij
leiden".
In een andere passage van denzelfden
brief schreef Koster: „Zal hij (Techel) ons
vertellen door wien hij betaald wordt? Dan
kunnen wij er de geallieerden misschien
toe krijgen, nakoming van het verdrag van
Versailles af te dwingen". En verder noemt
Koster in zijn brief den naam van ir. Van
Hoogstraten, een octrooibezorger, mot wien
hij in Hótel des Indes te 's-Gravenhage een
onderhoud had over „betrekkingen tusschen
Van Hoogstraten en Techel".
In een anderen brief van Koster, die even
eens werd voorgelezen, spreekt hij over de
werkzaamheden van „Onze Vloot', welke
vereeniging, naar hij opmeikt, in 1920 door
hem werd gesticht cn waarvan hij het eeni
ge eerelid zou zijn Uit den brief zou blij
ken, dat hij do activiteit*van „Onze Vloot'
had gestimuleerd door een premie uit to
loven voor het best.- artikel over duikboo
ten. Hij wilde, dat de vereeniging een cam
pagne of) touw zette voor de verdediging
van Nedcrlandsch-Indië.
Een der commissie-leden, senator Clark,
merkte na de voorlezing van dezon brief
op „Hij maakte, naar ik veronderstel, van
deze methode gebruik om opleving te bren
gen in de zaken van de maatschappij, die
hij vertegenwoordigde?"
Ja. antwoordde Spear hierop met een
glimlach.
„afê&cé/cG"
Begin niet als jongste be
diende maar kon beslagen op
het ijs en volgt onze practi-
sche lessen.
Betere vooruitzichten. Hooger salaris.
Zeer billijke Aanmelden 73
tarieven. 12 v. MARNIXLAAN.
DREIGENDE ARRESTATIE VAN EEN
AARTSBISSCHOP.
Mexico, 7 September (V.l).). Er is be
vel gegeven aartsbisschop Pascual Diaz te
arresteeren in verband met het feit, dat
deze geestelijke buiten de kathedraal een
kerkdienst heeft gecelebreerd. De aartsbis
schop zal voorloopig op vrije voeten mogen
blijven.
WAT ETEN WIJ MORGEN?
VOOR DE KOFFIETAFEL.
Jachtschotel.
Bereiding: 250 gr. koude vieeschresten, 1
K.G. gekookte koude aardappelen, 2 groote
uien, 2 zure appelen, wat peper, 3 d.L. jus
met water, 50 gr. boter of 1 blokje Delfrite.
Fruit de gesnipperde uien (op enkele
plakjes na) in ruim de helft van het vet
lichtbruin Bak in dit vet ook do in schijf
jes gesneden appelen. Snijd het vleesch en
de aardappelen in plakjes. Leg in een vuur
vast schoteltje laagsgewijs de plakjes aard
appelen, gefruite uien, appelen en vleesch.
Strooi over het vleesch wat peper en maak
iedere laag vochtig mot wat jus. Vul zoo het
schoteltje, maar zorg dat de laatste laag
uit plakjes aardappel bestaat, afgewisseld
met de overgebleven plakjes ui. Verdeel
verder do rest van de boter of het vet in
kleine klontjes over de oppervlakte en laat
het schoteltje in een matig warmen oven
door cn door warm en icht bruin bakken
(20 min
VOOR DE MIDDAGTAFEL.
Kalfscarbonaden.
Aardappelpurée.
Spaghetti met tomatensaus.
Decnsche vla.
Washington, 7 Sept. (V. D.) Het aan
tal stakers wordt op het oogenblik over hel
geheele land geschat op 360,000. Van vak-
vereenigingszijde wordt echter verklaard,
dat dit getal minstens 450,000 is. De arbei
ders van de dameskleeding-industrie te
New-York hebben besloten deel te nemen
aan de staking, waardoor onmiddellijk
50.000 personen meer in staking zullen ko
men, welk aantal spoqdig kan aangroeien
tot 1,500,000. Daarenboven verwacht men,
dat Maandag nog 20.000 zijde-arbeidere zich
bij de staking zullen aansluiten.
Phoenix, 7 Sept (V. D.) Alhier zijn
verscheidene duizenden federal relief arbei
ders overgegaan tot een krachtig protest
tegen de geringe loonen, die hun worden
uitbetaald. Er ontstonden vechtpartijen met
de plaatselijke politie met het gevolg, dat
een man gedood werd en 70 anderen wer
den gewond. Verschillende arrestaties wer
den verricht.
New-York, 8 Sept. (Reuter). Het totaal
aantal stakers bedraagt heden 510.000. Bij
de verschillende onlusten zijn tot nu toe tien
personen om het leven gekomen, waarvan
9 stakers en 1 politieman.
Washington, 8 Sept. (Reuter). De
zesde dag van de textielstaking is kalm be
gonnen. De voorzitter van het Amerikaan-
sche vakverbond Green heeft alle vakorga
nisaties, ten getale van 108, bevolen de sta
king te steunen. Volgende week zullen de
vertegenwoordigers van deze 108 organisa
ties bijeenkomen om den toestand te be
spreken.
Raritan Arsenal (New-Jersey), 7
Sept. (Reuter). De Vereenigde Staten hebben
een grooter en beter uitgerust leger noo-
dig, zeide Dern, de minister van oorlog, bij
zijn aankomst alhier om de vierdaagsche
legermanoouvres bij tc wonen.
Naar hij verklaarde, zou hij het leger
vergroot willen zien tot 165.000 man, zooals
ook door den generalen staf wordt aanbe
volen.
Want, zoo zeide hij. het is duidelijk, dat
voor een land als de Vereenigde Staten,
rnet 120,000,000 inwoners, een leger van
165,000 man nog niet veel is.
Niemand zal ons dan ook van militaris
me kunnen beschuldigen. Hij adviseerde
voorzichtig te zijn bij het gebruiken van de
nationale garde (staatsmilitie) bij burgerlij
ke en industricelc geschillen.
VEERBOOT OMGESLAGEN.
Rochester (New-York), 8 Sept. (Reu
ter). Up de rivier Geness is een veerboot
met 500 passagiers aan boord omgeslagen.
Rochester, 8 Sept. (Reuter). Omtrent
het ongeluk met do veerboot wordt nader
medegedeeld, dat het schip geen schipbreuk
heeft geledon, doch dat het 6chip een dus
danig 6nelle manoeuvre maakte, dat een
50-tal passagiers van hun stoelen vielen
en werden gewond. Het ongeluk had onge
veer 20 k.m. bulten de kust plaat6. Slechts
twee personen behoefden in een ziekenhuis
te worden opgenomen.
ZEVEN DOODEN BIJ ONTPLOFFING.
R e a e 1 (Georgia), 8 Sept. (Reuter). Vier
blanken en drie negers kwamen om het le
ven bij de ontploffing van een stoomketel.
TOONEEL
De herdenking van het veertigjarig bc-
staan van den Amsterdamschcn Stads
schouwburg heeft in het feestelijk versii.de
huis aan het Leidscheplein, van bui ton \cr-
sierd met licht, van binnen met bloemen,
aanleiding gegeven tot een apotheose van
het onsterfelijke tooneel, waaraan allen d!o
het voorrecht hadden dezen avond (me1 zijn
verlengingen: het duurde namelijk tot twee
uur in den nacht!) mee te maken onverge
telijke herinneringen zullen bewaren.
De zaal was niet alleen uitverkocht; zij
bood bovendien een spektakel op zichzelf
door de feestelijke toiletjes, en door het feit
dat zich hier minstens evenveel tooneelspc-
Iers bevonden als op dc planken en dat
waren er heel wat! terwijl alles wat offi
cieel en officieus met het tooneel te maken
had zich in den Stadsschouwburg ophield.
De wethouders van Amsterdam waren er,
de hoer Visser als vertegenwoordiger van
den minister, Balthazar Verhagen, direc
teur van de Tootieelschool, en zooals gezegd
een groote reeks acteurs en actrices, die
zich ditmaal eens de weelde van een vrijen
avond hadden veroorloofd Het zal wel iets
zeer exceptioneels zijn iets dat misschien
ook maar éénmaal in de veertig jaar voor
komt om op één en hetzelfde scIioua-
burgbalcon Charlotte Köhler, Vera Bondam.
Magda Jansöens, Julia Cuypers, Mary Dn-s-
selhui6, La6eur, Saalborri, v. d. Horst, Pau!
Huf, het echtpaar Bouber cn Van Priag ie
zien zitten. Meestal hebben de acteurs het
zelf te druk, om bij hun confrères te komen
kijken. Maar meer nog clan van deze alten,
hoe belangrijk ook, woog de aanwezigheid
van mevrouw Mann—Bouwmeester, do 84-
jarige veteraan, die moeilijk loopt, maar
toch nog rechtop gaat, en aan het slot
notabene om twee uur in den nacht een
gedenkwaardig woord 6prak, zoo klaar en
melodieus, dat men haar tot op de hoogste
en achterste rijen zonder eenige moeite kun
verstaan. En ook was in de zaal Cruys
Voorbergh, dien iedereen al in Hollywood
waant, maar die blijkbaar van verrassin
gen houdt.
Eén ga6t had men liever ver uit de buurt,
gezien, de hitte namelijk, een drukkende
tropische hitte, die ondanks de regen en
hot onweer tot in den nacht bleef aanhou
den des te respectabeler dat het aantal
spijbelaars zoo gering was. Eén van de be
zoekers, blijkbaar een oud-Indisch-gast
wees alle anderen, wier leden in zwarte
smoking en rok geklemd waren, aan hoe
het óók kan: hij droeg namelijk zijn hagel
witte smoking uit Jan Oo6t. Met recht een
witte raaf.
Nadat de huidige directeur, de heer Ben
dien, met een enkel woord namens den
„koelen jubilaris", den Stadsschouwburg,
geopend had en hijzelf door den voorzitter
van het feestcomité, prof. Van Da n, met
een krans was bedacht, zette de avond in
met een stuk dat zélf een hulde is aan het
(ooneel, nog beter aan het „Theater", na
melijk „De Revisor" van den 19e eeuwschen
Rus Gogol.
Van Dalsum heeft het in „De Tooneel-
revue", die dezen avond voor het eerst ver
scheen, als een gelukkig resultaat van sa
menwerking der groote gezelschappen, on
verbeterlijk gezegd: „het 6tuk is door-en
door „theater"; dat wil zeggen: het is ge
boren uit een geest, die een elementair ple
zier beleeft aan het scheppen van de Too-
neelfiguur, dat wezen, dat wel rechtvaar
diging vindt in het reëele leven, uit de be
staande maatschappelijke verhoudingen,
maar door de fantasie opgeheven is in de
wereld van den schijn, en die alleen ademen
kan in de atmosfeer van coulisisen en Toc-
ver; do laatste herleving misschien van de
pierrots en de harlequins van de Italiaan-
sche comedie en Molière. De figuren dansen
over de planken, zij duiken onder in moge
lijke en onmogelijke situaties, zij zijn niet
meer gebonden aan de zwaarte der werko
lijkheid. Zij bezitten een eigen leven, een
dolledans van enkele uren, maar hoe wer
kelijk zijn zij, omdat ze Tooneelbloed in zich
hebben".
Het kan moeilijk raker worden geformu
leerd. In zijn zwierige geste, zijn schijnbaar
onbekommerde levenslust Van Dalsum
ziet er niet ten onrechte een donkere draad
door heenloopen: „de melancholie van den
clown" zijn opwindend tempo en calei-
do6copi6chen gang heeft het stuk verwant
schap met beroemde kluchten als Volpone,
De Vrek, Mercadet, enz.
Mot de liefde, die een groot regies sur
voelt voor al wat elementair i6 cn voortge
stuwd wordt door een levenskrachtig rliyt-
mc, heeft Van Dalsum do regie van dit .-tuk
aangevat. Het kreeg dusdoende zijn volle
expansie. Als uitwendig kijkspel kon net
moeilijk guller en kleuriger, zwieriger en
rijker, maar ook de uitbeelding van al deze
stuk voor stuk cn van de heele wemelonde
massa liet weinig te wenschcn over. Enkele
kopstukken van het gezelschap als Van
Dalsum zelf Charlotte Köhler en Willy
Haak speelden ditmaal niet mee, maar eeni
ge nieuwe krachten en jongeren kregen des
te grooter kan6.
Tourniaire die voor de eerste maal in
dit ensemble optrad, toonde zich direct de
meester van het terrein. Hij, die een kwart
eeuw terug in Dc Revisor een polilie-agent
cn een gendarme speelde, twee nietige bij
rolletjes. vervulde nu de hoofdrol al
thans: hij maakte van den gouverneur de
hoofdrol. Onvermoeid 6tond hij vrijwel den
heelon avond op de planken en hij ver
moeide geen moment. Om een modeterm
te gebruiken: hij distribueerde zijn effec
ten op de meest efficiente manier. En de
andere dorpsnotaboten en dorpdieven (in
dit geval synoniem) Louis van Gasteren,
Jules Verstraete, van Wnrraelo, cn Ben
Groenier. maar ook de kwebbelende rente
niertjes Frits van Dijk on J. Sternhcim
(naar de mate van hun geestigheid zou ik
ze eigenlijk in andere volgorde moe? noe
men) de bediende van den Revisor, Ph. la
EEN APOTHEOSE VAN TOONEEL
Chapelle en de koopman Abdallah van
Max Croiset, zij allen gaven aan het ge
heel een krachtig levend relief. Weinig
minder geschiedde dit door de zondig-ver-
liofde vrouw van den gouverneur Wilh.
Duymaer van Twist en haar groene doch
tertje Jeanne Verstraete, terwijl in de
episodische damesrollcn Sara Heyblan en
Anna Sablairollcs naar voren traden.
De jonge hoofdrol, die van den Revisor,
eon heerlijke rol voor een komisch aan
gelegd acteur werd gespeeld door Paul
Storm. Ilij deed het met den inzet van al
zijn talent, dat, men weet het, niet gering
is. Hij speelde zwierig, eenig, vol variatie,
cn desondanks niet komisch. Het on
definieerbare, dat m laatste instantie een
karakterspeler van een comicus onder
scheidt, een ik-cn-weet-niet-wat, dat een
Kaart of een Cor Ruys in hooge mate bezit,
en een v. Kerckhoven in bepaalden graad,
dat een Ezerman van nature eigen is en
ook in Frits van Dijk of Dick van Veen
te vinden is, dat Tourniaire dezen avond
in overvloed schonk en van Warmelo in
subtielere gradatie dat niet aan te lee-
ren alleen te ontwikkelen is, dat was in
Paul Storm niet of althans te weinig van
nature aanwezig het had bij hem een
te cerebraal aspect. Blijkbaar durft hij zich
te weinig te laten drijven op het passieve
element in zijn wezen. Een respectabele
prestatie géén triomf (zooals zijn Knud
Sengebusch in (Eindexamen).
Het publiek had hartelijk plezier in de
voorstelling, cn vooral in het vijfde bedrijf
genoot het dankbaar van de prachtige
massa-regie die Van Dalsum hier tentoon
spreidt. Het was gul met open doekjes cn
het succes was zoo overweldigend dat een
bijgeloovig acteur er wel zenuwachtig bij
moest worden
Het spectacle coupé jammer dat zulko
manifestaties zoo zeldzaam moeten blijven
begon met de stem van Louis Bouw
meester in Shylock. Een ontroering golfde
door de zaa! bij het hooren van deze zoo
lang reeds verklonken maar nog zoo wel
vertrouwde. wonderlijk expressieve stem.
Een soort gelijke aandoening volgde toen
Eduard Verkade den beroemden monoloog
uit de Hamlet voordroeg, zoo sereen van
voordracht cn melodieus van timbre, dat
men weer opnieuw begreep, hoe deerlijk
deze kunstenaar vaak is miskend de
ovaties van het publiek hielden een soort
van zelfbeschuldiging in. De Badeloch van
mevr. Royards kreeg eveneens, al huldigde
zij een geheel andere opvatting, een klas
sieke schoonheid, maar met Huf's Ede-
lingh kon ik mij geen moment verzoenen;
hier werd do schoone vorm teveel „ma
nier".
Dc Vijf Frankforters bracht open doek
jes aan de 6tokoudc mevr. van Beem
Kapper en aan Anna Sablairolles. De 6tem
van Royaards op do gramofoon in
Kruissprook van Multatuli stelde teleur;
ik vermoed dat de plaat hiervan de 6ChuJd
draagt. Jan Musch boekte vervolgens een
welverdiend succes met een fragment uit
de Belachelijke Hoofschc Juffers, waarna
Vera Bondam en Cees Laseur op meester
lijke wijze de herinnering ophaalden aan
dat charmante „KammerspieP van Paul
Géraldy „Als ik wi.de"... Dc korte glorie
van het Oost-Nederlandsche Tooneel werd
teruggeroepen door de eerste acte van De
Comedie van het Geluk. Louis de Vries,
ondanks zijn suggestief en overtuigd spel,
kon geenszins onze overtuiging wegspelen
dat wij aan de oude romantiek van Brach-
vogcl's Narciss volledig zijn ontgroeid.
Saalborn en Magda Janssens brachten met
veel succes de besto voorstelling uit hun
samenwerking in de herinnering: Do Ge
temde Fcek6.
En toen, na deze schitterende parade van.
nog levende tooneel-herinneringen, kwamen
zoowaar nog de speeches. Gelukkig maakte
wethouder Walrave Boisscvain het kort.
Prof. van Dam dito. De laatste ontving els
energiek voorzitter van het Feestcomité
een hoek, terwijl vele anderen van den
wethouder als souvenir een programma
van dezen avond kregen met de eigenhan
dige onderteekening van het college van.
B. en W.
Prof. van Dam riep een regen van bloe
men op over het publiek jammer dat de
reusachtige fotogroep van acteurs en actri
ces op het tooneel niet eveneens onder een
dergelijken neerslag werd bedolven.
En toen kwam het waarlijk bijna „hei
lige", in ieder geval diep aangrijpende slot
moment, toen mevrouw MannBouwmees
ter uit haar eerezetel op het tooneel ver
rees, cn het pub.iek dat in vrome stilte
luisterde, dezelfde 6tem liet hooren waar
mee zij zoo tallooze triomfen heeft gevierd,
een stem waarvan het timbre mogelijk nog
6chooner klonk en bet volumen nog weinig
verzwakt leek. Zij gaf in eenvoudige woor
den haar „tooneelmonifest":
„Het is mij een groot geluk hier nog
eens te mogen staan, waar ik 35 jaar
hard gewerkt heb, waar ik mij met
hart en ziel heb kunnen uitspelen,
waar ik de mooiste jaren van mijn te
ven heb doorgebracht en echt gelukkig
ben geweest. Het is een genot nog eens
vcor een stampvolle zaal te staan. Pu
bliek van Amsterdam, ik dank u har
telijk voor uw opkomst. Het is een be
wijs, dat het tooneel u nog niet beele-
maal onverschillig is. Ik zou u willen
toeroepen: steun het tooneel; in naam.
van de kunst in 't algemeen, in naam
van de tooneelartisten in 't bizonder".
Als de ovatie die hierop volgde, een zui
ver en eerlijk antwoord was, dan ziet het
er mot ons tooneel, ondanks alles nog niet
zoo slecht uit. Dit was dan de schoone
conclusie, waarmee wij twee uur in den
naoht op het natte asphalt 6tonden van het
schijnbaar betooverde Leidsche Plein...
C A. S.
