HISTORISCHE KASTEELEN
BRANDEN AF
INSTELLING VAN EEN
CRISIS-UITVOERBUREAU
GEWELDIG
St. Nicolaas-cadeaux
FOTOCINEHOUSE
AUTO-ONGEVAL TE
GOIRLE
INTOCHT VAN St. NICOLAAS
FORTMANN HEHENKAMP
DE PLAATSNAAM
AMERSFOORT
Het kasteel Paiavillc, dat uit de lGc eeuw
dateert en op IS K.M. van Caen is gelegen,
een bibliotheek van grootc waarde zijn ver
woest, De cliade zou meer dan 5 inillioen
js door brand verwoest. Kunstschatten en
trans bedragen, l it bet onderzoek is geble
ken, dat de brand ontstaan is, doordat een
brandend stuk bout uit een haard op een
parketvloer is gevallen en daar ongemerkt
beeft doorgebrand.
De Ami du Peuplc vestigt de aandacht
der autoriteiten op de talrijke branden, die
<9cn laatsten 1ij<l in historische kasteden
zijn uitgebroken.
Volgens bet blad lijdt bet geen twijfel,
dat deze branden liet werk zijn van een ge
organiseerde bende, daar gedurende de af-
goloopen drie weken niet minder dan zes
kasteden door hot vuur verwoest of zwaar
beschadigd zijn
ERNSTIG MIJNONGELUK
Tokio, 25 Nov. D.) Volgens een ol
fjcicus bericht heeft in de provincie Naga
suki 111 dc mijn Matsjisima een ontzettend
ongeluk plaats gevonden, waarbij naar
reeds is komen vast te staan, meer dan
veertig personen om bet loven zijn geko
men. Dij liet graven van een nieuwen mijn
gang maakten de mijnwerkers een gat,
waardoor zeewater binnenstroomde. De
arme lieden zijn verdronken. Op liet laatste
oogenblik zag men nog kans 15 personen,
die in een lift zouden afdalen, Ie laten
tcrugkecrcn.
DE FRANSCHE BOEREN ZIJN
ONTEVREDEN
Tu verband niet de graancrisis zijn ver
sclicidenc boeren in Bretagne er toe over
gegaan zich zelf le helpen.
Daar bet. hun door de van hoogcrliand
vastgestelde graanprijzen niet mogelijk was
bun voorraden van do hand te doen, heb
ben z.ij besloten liet zelf ie malen.
Van bet meel zullen zij zelf brood bak
ken en dit tegen een goedkooperen prijs
rechtstreeks aan de consumenten in de
stad verkoopen.
In de omgeving van Rennes zijn reeds
Ine van zulke bakkerijen in bedrijf en per
dag wordt 1800 kilogram brood afgeleverd.
De boeren verklaren, dat zij door deze
maatregelen tevens weer bet „goede brood"
van vroeger"willen invoeren.
De rcgcering heeft intusschcn een gerust
stellende verklaring gepubliceerd. Bepaal
de speculanten, aldus deze verklaring, ver
spreiden onjuiste berichten over dc maat
regelen der ï'egeering tot opheffing van de
graancrisis.
De graankwestic kan alleen opgelost
worden door liet parlement, waarbij de re
geer] hg zoo spoedig mogelijk haar voorstel
len zal indienen. Zoolang echter liet parle
ment geen nieuw bepalingen heeft gemaakt,
moeten do thans geldend,e voorschriften
van kracht blijven.
RAZZIA DER PARIJSCHE POLITIE
Dc Parijsche politie heeft een grootc ïaz-
zia gehouden in dc straten en nachtlokalen
waarbij niet minder dan 100 personen naar
liet politiebureau werden gebracht.
Negen en twintig personen, vviec papie
ren niet in orde waren of die geen middel
van bestaan hadden, werden opgesloten.
Twintig buitenlanders, wier papieren
iiie! in orde waren, werden ter beschikking
van dc vreemdelingenpolitie gesteld.
ANTI-DUITSCHE BETOOGINGEN
IN TSJECHO-SLOWAKIJE
Praag, 2li Nov (Reuter). Op verscheide
ne plaatsen moest de politie gisteravond
anti-Duitschc betoogers uiteendrijven. Een
aantal vensters werd ingedrukt; ccnige
politiemannen werden licht gewond door
steenworpen, 07 personen werden gearres
teerd.
In verband met de onlusten, die hebben
plaats gehad, beeft de politic in 'l belang
der openbare orde alle vergaderingen en
samenscholingen op openbare plaatsen
verboden.
TUNNEL DOOR DEN MOKT BLANC
Naar Reuter uit Rome ineldt, is te Ge
neve een lluliaunsch-Fransch syndicaat ge
vormd, dat zich ten doel stelt door den
Mont Blanc een I J K >.I. lange tunnel aan
te leggen.
Den llaag, 24 Nov. In verband met. het
toenemend belang, dat de regecring krijgt
bij liet uitoefenen van een controle op den
uitvoer, tengevolge van de toenemende be
lemmerende maatregelen in het buitenland,
is besloten tot liet instellen van een afzon
derlijk crisis-uit voci-bnrcan. hetwelk onder
het ministerie van buitcnlandscho zaken
ressorteert. Dit bureau zal zijn taak dezer
dagen aanvaarden, llcl zal in de eerste
plaats overnemen die bemoeiingen met dc
regeling van den uitvoer, welke bot ciisis-
in- en uitvoer-bureau thans vervult krach
tens dc Crisis-uitvoerwet. Dit bureau zal
ook belast worden met de uitvoering van
die maatregelen, welke noodzakelijk kun
nen zijn voor een doeltreffende regeling van
den uitvoer van Nederland naar landen,
waarmede clearingrcgclingcn bestaan.
Met de leiding van liet crisis-uitvocr-bu-
reau wordt belast dc lieer drs. Cli. Truijen.
liet bureau zal gevestigd worden Maurits-
Kadc te 's Gravcnhage.
Nader zal worden aangekondigd wanneer
het crisis-uitvoer bureau de werkzaamheden,
Welke liet crisis-in- en uitvoerbureau tenge
volge van de erisisis in- en uitvoerwet ver
richt zal overnemen.
Hot crisis-in- en uitvoerbureau zal
Voortaan heeteu crisis-invocr-bureau en zal
zich uitsluitend belasten met do uitvoering
van de contingenteeringen, welke op bet
oogenblik ook reeds praciisrh dc hoofdtaak
van dit bureau vormde?
is onze sorleering in
leusderweg 210
Telefoon 1526
Wagen legen een huis gereden
Een doode en \-ele gewonden
Goirlc, 20 Non. Hedenmorgen omstreek
drie uur kwam'de heer A. dc Jong uit
Goirlc met zijn auto, waarin een gezelschap
van zes personen uit Tilburg was gezeten
uit Antwerpen. In de Bergstraat te Goirle
reed dc auto vermoedelijk door liet to ruim
nemen van een bocht met bet achterwiel
tegen liet buis van den slager Groen, waar
door de linkerzijwand van den wagen werd
ingedrukt en dc achterwand werd weg ge
sleurd. Door de luirde slag werden de be
woners van dc in de buurt liggende huizen
gewekt. Men vond een zestal personen over
de straat liggen. Direct werd Dr. Daniels,
een geestelijke en dc politic gewaarschuwd.
Bij onderzoek bleek, dat de heer Ocrlcman
uit Tilburg op slag was gedood, zijn vrouw
was ernstig gewond, de chauffeur, dc lieer
A. de Jong, hing nog achter het stuur. Toen
hij met veel moeite er achter vandaan was
gehaald bleek, dat hij zware inwendige
kneuzingen had opgeloopcn. De heer Bezems
had een gebroken arm, terwijl zijn cchtge
noote niet den schrik vrij kwam. Van dc
verdere inzittenden bekwam de wed. Smits
geboren van Rooy geen letsel, terwijl liaar
broer, de heer van Rooy verwondingen op
liep. Ilct voorste deel van dc auto werd
door de slag nog een eind meegesleurd en
kwam met het voorste deel tegen een huis
aan, waardoor ook dit deel van den wagen
ernstig werd beschadigd. Alleen de motor
kap bleef heel. De lichten van dc auto
brandden nog.
De gewonden zijn per ziekenauto naar het
ziekenhuis Tilburg vervoerd.
BURGEMEESTER VAN ALBURY
GERIDDERD
S y d n e y, 20 Nov. (Reuter). De burge
meester van Albury is benoemd tot
officier in de orde van Oranje Nassau als
erkentelijkheid voor de hulp welke de be
volking van dc stad heeft verleend bij de
noodlanding van de li vei.
Naar wij vernemen heeft dc Ncderlaud-
sche regeering den consul-generaal te Syd
ney den heer Staal opgedragen om aan den
burgemeester van Albury niededceling te
doen van zijn benoeming tot officier in dc
Orde van Oranje Nassau.
Onze consul-generaal heeft hieraan ge
volg gegeven met gelijktijdige overreiking
van de bij de onderscheiding behoorende
versierselen en onder niededceling, dat de
onderscheiding beschouwd moet worden als
een erkenning van dc door den burgemees
ter ter gelegenheid van de Uivervlucht ver
leende medewerking en tevens een blijk
van waardeering voor de hulp door dc be
volking van Albury aan de bemanning van
de Uiver verleend.
HOLLANDSCHE MOTORBOOT IN
AANVARING
Opvarenden gered
Londen, 26 Nov. (V.D.) Op de Theems
heeft hedenmorgen een botsing plaats ge
had tusschen het Nederlandsche motor
schip Pinguin en liet Duitsche vaartuig
Vudder Gcrrit. De Pinguïn is direct na de
botsing gezonken. De kapitein en de vier
leden der bemanning, o.vv. een vrouw,
sprongen over boord. Zij kouden worden
gered en zijn naar het ziekenhuis overge
bracht.
De Vadder Gcrrit moest in zinkenden toe
stand op liet strand worden gezet.
De Pinguin is een sinds kort in de vaart
zijnd motorvaartuig van een paar honderd
ton en behoort thuis te Iloogezand. Eige
naar-kapitein is de beer Mees Crcmcr te
Hoogczand.
MOLEN AFGEBRAND
Zaandam, 24 November. Tc Zaandam
is hedenochtend de houtzaagmolen „De
Tweeling'.', staande in het WestvijvervclcJ
aan liet. water Dc Gouw en toebehoorende
aan de firma Wed. F. G Gras te Zaandam
door onbekende oorzaak afgebrand.
De molen, die meer dan 100 jaar oud was,
was verbou.wd tot een electrisclie zagerij.
Ms vermoedelijke oorzaak denkt men aan
kortsluiting. Verzekering dekt de schade.
BEKENDMAKING
Wellicht ten overvloede maakt dc Com
missaris van Politie bekend, dat het Ko
ninklijk Besluit van den lien September
1934, nr. 10. regelende het verrichten van
Arbeid door Vreemdelingen, voor
zoover betreft hen, die op den lien Septem
ber 1901 reeds in dienstbetrekking waren,
in werking treedt o p 1 Januari
1935.
De daarin genoemde Arbeidsvergunningen
moeten, blijkens een publicatie van den
Directeur van den Rijksdienst voor dc Wer-
kcloosbeidsverzekering en Arbeidsbemidde
ling, worden aangevraagd.
vóór den lOen December a.s.
Voor thans nog aan te nemen per
soneel is bet Besluit reeds in werking,
zoodat voor diegenen direct een a a n v r a g e
moot worden gedaan.
Voor nadere inlichtingen wende men zich
of tot lïe| Hoofdbureau van Politic
alhier,afdeeling Vreemdelingen
dienst dan wel tot den Directeur van den
dienst der arbeidsbemiddeling achter Da-
■fidshol alhier
De jeugd in grooien getale Ier
\-erwelkoming naar den
„Koppel getrokken
Evt'iiuls de ouderen Woensdag naar
Schiphol trokken om den mannen van dc
lucht een glorieuze ontvangt tc bereiden,
zoo trok Zaterdagmiddag de jeugd naar de
haven oin haar jaarlijks vvcderkcercnde
vriend in tc halen. „Zooals dc ouden zon
gen, zoo piepen de jongen!" Eu vader en
moeder moésten mee! Daar was tic hccle
weck al op aangestuurd en aangedrongen.
Niet, dat ze dat zoo erg vonden; licusch
we hebben geen lijdensgezichten van va
ders gezien, zooals dat wel eens voorkomt,
wanneer zc met de vrouw mee moeten gaan
winkelen en liet „slachtoffer" quasi belang
stellend „mede geniet" van een beeldig
hoedje of een ceuigc bontjas.
Wel zagen we "soms de vader van een
drietal opgewonden rakkers een dito geze
gend collega vcelbetcokend aankijken met
een blik van: „Ja, man, ik zei het wel, jij
moest ook mee, maar wc kunnen er niets
aan doen!" Maar dat was uiterlijk gewich
tig doen; inwendig dachten ze terug aan
hun eigen jeugd en vonden ze het nog liee-
lemaal niet zoo vervelend, dat alles nog
weer eens te zien.
Het was daar aan dc haven dan ook een
gezellige drukte; overal had men zich een
plaatsje veroverd cn vooral de schepen die
daar anders een rustig week-end doorbren
gen, moesten liet in dc oogen van de jeugd
ontgelden. Eén gedeelte werd door de poli
tie vrijgehouden; daar stond liet rijtuig,
waarin dc Sint straks plaats zou nomen en
een muziekkorps, dat zijn aankomst met het
bekende; „Zie ginds komt do stoomboot
van Spanje weer aan" zou aankondigen.
Alles blik richtte zich tegen drieën naar
de eerste Eem-bocht, vandaar moest im
mers het schip met zijn kostbaren last ko
men! Slechts de imposante aanblik van
twee kort na elkaar voorbij daverende snel
treinen vermocht een oogenblik dc aandacht
te trekken.
Dan plotseling een beroering in de massa.
Eenige kreten: „Daar komt ie!" En ja hoor,
statig stevent de boot binnen; dc Sint, met
zijn twee zwarte helpers, op de voorplecht,
al maar wuivend tegen zijn, hem luid toe
juichende, jeugdige vriendjes op den oever.
Iedereen trekt zich, zoo mogelijk, nog dich
ter naar den waterkant en de kleintjes, die
liet toch ook goed moeten kunnen zien,
worden in den arm genomen of hoog op de
sterke schouders van pa gezet.
Vlot wordt onder liet spelen dor muziek
aangelegd en statig schrijdt dc oude Sint,
gehuld in zijn langgcplooide tabbaard, naar
liet rijtuig. Eu toen ging het stadwaarts!
Evenals in dc tijden van het oude Rome
het volk zich, na den teruggekeerden ovcr-
winnenden veldheer ingehaald te hebben,
binnen de poorten van do stad begaf, zoo
ging ook nu dc menigte voldaan weer dc
oude Koppelpoort door, om zich, eenmaal
binnen, langs dc stadgracliten tc versprei
den.
Maar de jeugd was nog niet tevreden, die
zou en moest hem nog eens zien! En maar
ui tc goed wist ze, waar dat mogelijk was.
We zullen maar geen andere gevallen in
het leven opnoemen, waarin er één partij is,
die altijd haar zin krijgt cn een zekere an
dere, die moet toegeven, maar ons er toe
bepalen, dat de jeugd haar zin kreeg. Dus
naar Ramselaar!
Als een vuurtoren, die aan do kust de
vermoeide trekvogels onweerstaanbaar naar
zich toetrekt, zoo was dan alles hol licht
cn buiten stond een dringende menigte van
jongens en meisjes, in afwachting van dc
komst van den Sint. Nog lang bleef het
daar, nadat „hij" binnen zitting genomen
had, druk.
Toen werd door de kleinen een aanval
ondernomen op moeder! Die moest met allo
geweld, noodig of niet noodig, iets binnen
koopen. En menige liefhebbende ouder be
zweek voor den aandrang; anders wachtten
immers de lieele week de woorden, dat „Jan
van hiernaast" cn „Piet van den overkant"
wel geweest waren en van den Sint een
cadeautje en een hand gekregen, cn waar
om zij dan niet gingen!
Zoo kwam dan het einde en tevreden
konden de kleinen met hun cadeau huis
waarts keeren. Maar buiten wachtte hun
nog een laatste verrassing. Bij de invallen
de duisternis brande de enorme lichtrecla
me op het platform van het hoofdgebouw.
Sprookjesachtig gloeiden de gekleurde,
lampjes en St. Nicolaas maakte nu een
machtigen indruk op de kinderen, waarvan
dc kleinsten mogelijk wel gedroomd Sullen
hebben.
Deze bijzondere reclame is ontworpen
door den architect den lieer van der 1-Iaar.
Radiolux. firma W. Neetcr, verzorgde het
electrisclie gedeelte, terwijl de monteur J.
van Gerven voor de montage zorgde.
AANBESTEDINGSNIEUWS
Door den architect B. W. Plooij weid aan
besteed liet bouwen van een winkelhuis
aan den Lcusderweg, met don volgenden
uitslag:
R. van Batenburg
7810
H. Anema
f
822S
G. C. Hienekamp
8274
W. v. d. Berg
J
832
W. Hcere
8327
W. Wassink
J
8329
R. Groenenbovg
r
S3S0
11. van IJ ken
8500
Th. F. van Keulen
8050
Joh. Blom
8749
11. van Dijken
8780
v. d. Hoef cn Stam te Soest
8845
J. Tli. de Jager te Soesterberg
8874
I. Hendrikscn
8880
J. A. van Keulen
f
8920
J. de Rijke te Leusden
f
9179
1 Klimmers tc Leusden
9271
Th. Hollander
9340
Rouw- en Aann. bedr. Jau van
ent
9397
Gcbr. Pijpers te Nijkork
9623
Verhuist van Zwol
11 423
De anderen alhier.
AMERSF. RADIO-CENTRALE
Morgen geeft dc Amersfoort se ho Radio-
Centrale naast dc programma's der beide
HoUandsehe zenders, die der volgende bui
tenlandsche zendstations door:
11.05— 5.35
5.35G.50
6.507.25
7.25—10.10
10.30—12.20
London Regional.
Droitwich.
London Regional.
Weenen.
London Regional-
Vakkundig opmaken, bijvullen en reparec-
ren van Uw oude matrassen. Van Uw vee-
ren bed 'n driedcelige matras in één dag.
Vraagt prijsopgave.
LANGESTRAAT 63.
TEL. 88
NEDERLANDSCHE REIS-
VEREENIGING
De eerste feestavond in dit
seizoen
Zatei dagavond werd er door de Neder
landsche Reisverecniging een feestavond
gehouden in „De Valk", welke zeer «huk
bezocht was. Om half negen opende dc
voorzitter, de lieer .1. MelchiOf, met een
kort, maar krachtig woord dezen feest
avond, den eersten feestavond van de Ned.
Reisverecniging in dit seizoen. Hij memo
reerde dc medewerking van de Amersfoorl-
sclic Tooncclvcrccniging cn vestigde ver
volgens tie aandacht op den liederenbundel
van de N.R.V., waarin dc muziek is opge
nomen van bel N.R.V.-licd.
Hierna werd opgevoerd „Willy's vrouw",
een blijspel in drie bedrijven, door Max
Reiman cn Otto Schwartz, een geestig stuk,
waarin de moest komische situaties ont
staan door onderling niet en verkeerd be
grijpen.. Het is geheel gebouwd volgens het
bekende recept en geeft mits x lot. gespeeld,
een avond van jolijt cn grootc vreugde. Nu,
daar haperde ditmaal niet veel aan er er
is dan ook herhaaldelijk gul en hartelijk
gelachen. Vooral oom Nico, die vele zon
derlinge samcnloopcn voorbereidde en zag
plaats vinden, had een zeer dankbare rol,
welke voortreffelijk door den lieer Briël
vertolkt werd. Ook de eigenzinnige papa
Kocnraad van llegei'shuizon, de alles be
ter wetende en andcis willende stijfhoof
dige landeigenaar, werd zeer goed uitge
beeld door den lieer Dhont.
•Van de dames viel vooral op. ondanks
haar niet zeer op den voorgrond 1 redende
rol, mevr. van Rooyen als de oude Katricn.
Haar spel was af en deed meermalen den
ken aan dat van dc werkster uit La Mater-
nèjlc. Maar ook de andere dames en hoe
ren mogen gerust hun deel opeischen van
het succes, want. er werd over het geheel
vlot gespeeld cn do Amersfoortsche Too-
neclvcrccniging v erdient ten volle een woord
van lof voor deze prachtig sluitende opvoe
ring.
Met genoegen zagen wé, dat het decor
een groot e verbetering heeft ondergaan.
Door vernieuwing en opknapping van be
slaande décors beeft do regisseur thans
materiaal ter beschikking, waarmee hij
werkelijk fraaie tooneelen kan samenstel
len. En de heer Polak, die niet de zijnen
het muzikale gedeelte verzorgde, zal wel
een nieuwen vleugel hoogclijk hebben ge
waardeerd.
De voorzitter sprak een woord van dank
tot alle medewerkenden cn vertolkte daar
mee zeker dc gevoelens van alle aanwezi
gen. Ook dankt hij in 't bijzonder den heer
Brouwer van de Horseweidc, die geheel be
langloos dc versiering van de zaal had ver
zorgd cn de bloemen voor dc corsages had
aangeboden.
Vermelden wc nog, dat in dc pauze een
poging werd gedaan tot gemeenschappelijk
zingen uit den liederenbundel.
Het slot van den avond was oen opge
wekt en enthousiast bal, dat velen nog
lang bijeen hield. Ook hierbij deed dc heer
Polak met zijn band goeden dienst.
EEN NIEUW VERKADE-ALBUM
„Hans de Torenkraai".
Alweer een nieuw Verkade-album, dezen
keer een heel ander, d.w.z. van een heel
anderen vorm cn nu eens niet van Dr.
Thijsse. Die was trouwens al meer afgewis
seld met anderen, als van Baaren en Por-
tielje. Het is nu H. E. Kuylman, die den
tekst heeft geschreven, terwijl dc plaatjes
weer van de oude illustrators zijn, de heeren
H. en C. Rol en de heer J. Voerman Jr. Om
met de laatsten te beginnen: het is, alsof
deze teekenaars bij ieder album zichzelf
weer trachten te overtreffen, wat hun dan
ook bij uitstek gelukt. Welk een pracht van
plaatjes! Vooral de vogels doen het goed,
afsclioon het moeilijk zal vallen om te zeg
gen wat mooier is: de fit is No. 3G of de
katjes van -den wilg. waarop hij zit. Die
ringmusch leeft cli die gcelgors, terwijl liet
is, alsof het nachtegalenlied gehoord wordt
van den zingenden filomcel op blz. 38. Trou
wens, alle vogeltjes, bijna zonder uitzon
dering, zijn afgebeeld of ze leven. Den Heer
Voerman vooral deze lof, maar zie nu eens
die patrijs, het dalkruid, dc kool- cn pim
pelmees van H. Rol, de kamperfoelie en
korenbloem van zijn naamgenoót. We doen
maar enkele grepen, maar eigenlijk is alles
prachtwerk.
Hoe zullen dc jongelui daaraan smulleii!
Want dit album is vooral gemaakt voor
de jeugd. Boven zeiden we reeds, dat bet
een heel ander album was. ITet heet „Hans,
de Torenkraai" en dc heer Kuylman behan
delt er dc geschiedenis in van een kauwtje,
dat van alles ondervindt en waarbij dc
schrijver gelegenheid vindt om op tal van
objecten in ITans' omgexing opmerkzaam
tc maken.
Eigenlijk is bet de geschiedenis van twee
kauwtjes, want ook ten der jongen van
Hans en zijn vrouw speelt, er een rol in,
vooral wanneer hij door Jan Harmscn is
gevangen cn verzorgd.
Het gedeelte van „Gcrrit", zooals Jan liet
nestdotje heeft genoemd, is vol van aardige
trekjes en staat pacdagogisch bekeken voor
al niet minder hoog dan de rest.
Of nu „groote menschen" Hans dc Toren
kraai niet mooi zullen vinden?
Wij zijn er niet bang ypor, vooral, wan
neer zc met bun kinderen den tekst samen
kunnen genieten.
Wij raden allen ouders voorloopig ten
minste aan tc zorgen, dat Sint Nicolaas al
vast een album brengt. Ze zullen zich dan
zeker den last hebben bezorgd, dat hun kin
deren zc zullen smceken om toch vooral
Vei kade artikelen te koopen.
Om de mooie plaatjes, weel u!
UIT HET POLITIERAPPORT
Onderling verkeerd begrijpen.
Zaterdagmiddag reed een wielrijder op
den Ouden Soesterwcg, geheel aan den
rechterkant van den weg. Juist op het mo
ment, dat li ij ter hoogte van dc IJsselstraat
wilde oversteken, kwam er een vrachtauto
aan. Zoowel wielrijder als automobilist sche
nen toen de kluts kwijt te raken, met liet
gevolg, dat de eerste tegen de vrachtauto
opreed en vrij ernstig verwond werd. Per
auto van de firma Nefkens heeft men hem
naar het R.K. Ziekenhuis overgebracht.
De/c naam stond reeds vroeg in 't tec-
ken der belangstelling. En er is veel inkt'
over heen gevloeid. Daar xvas b.v. dc 16ej
ceuxvsclic schrijver Commelin, die in zijn
geschriften over Amsterdam op pag. 47 cn
OOG Amersfoort betitelt met Aniisvoort en
ook al met Amcrsvoort. Frans Halma een
lS-ceuwscli aardrijkskundige cn historicus
beweert, dat de oorspronkelijke naam der
plaats was Eemsfort, als g e w c c s t z ij n d c
ecu fori, sterkte of schans aan dc rivier dc
Eem. Dc 16-ceuwsche Martinus Zeiler in
zij» Itinerar, germ, zegt op pag. Gi5, Deel(
J, dat dc naam dient tc worden afgeleid
van Amor Fortis, cn brengt deze verkla
ring in verband met het feit, dat oertijd#!
dc eendracht een bijzondere deugd der In
woners was, cn zij elkander als T ware
een sterke liefde toedroegen (Amor fortis).
(In 1427 sloeg Amcrsfoort's burgerij, vrou-j
wen zoowel als mannen een aanval af van
Fil. v. Bourgoiidié en ook later weer, inl
1492, een van Wittcnhorst). Maar toen]
heet de stad al: Amers-vord.
I)c bekende Mcnson Al ting, ook een
middelceuwsch Nedcrlandsch geleerde-, lceil:
ons liet volgende in zijn Not. Germ, op pag.j
11: De naam Amersfoort komt van den af-
waterings-naam. llccm of Eem, op welk»
oever dc stad werd gesticht, alsmede vanj
den waadbaren doorgang (forde, furde) daarj
ter plaatse. Dc naam zou daarom feitelijk,i
volgens hem, Ecmsfoi'de moeien geschre
ven worden.
Eindelijk komt. ons Halma nog weer]
iets meer bij zijn verklaring voegen (zie
boven). Dc naam fort of foort kan ook zijn
j ïe uit het Latijn gesproken naam forum,
ijndc of ccne gerechts- of cene markt
plaats. Ten bewijze meent hij, dat ook'
Koevorden beduidt: toevoering, aanvoering!
of markt van koeien, of anders van 't
woord „xocriiigc", beteekenende vaart of
vloed. j
Maar dit is nog niet alles over den;
naam Amersfoort.
De lezer heeft zeker wel eens gehoord;
van een Jonker Everard Meister, de bc-;
faamde kcisteentrekker, die dit machtige
gevaarte in 1G61 van uit het midden der]
heide, zonder andere trekkracht dan plm.l
400 mannelijke helpers op één dag nog!
vóór zonsondergang binnen do stad Amers
foort sleepten. Van dit feit werd een her-,
innerings-prent gedrukt, waarbij of beter,
waaronder Meister nog den volgenden vcr-
makclijken naamsoorsprong meende te
moeten plaatsen: „Amersfoort wil zooveel
beduiden als „Ha-mars-voort", doelende op:
de kracht en het uithoudingsvermogen;
der burgers. Het gevolg dezer dapperheid!
zou dan ook geweest zijn, dat na dien tijd'
allo vijanden, die dc stad door wapenge
weld wilden veroveren, vruchteloos moes-'
ten af of voorttrekken. Deze eigen vernuf-1
tige(?) vinding van Meister heeft echter,
nooit opgang gemaakt, maar werd veeleer,'
cn terecht, aan dc spotternij ten prijs gc-'
geven.
Tot zoover weer, als reeds meer door ons
gezegd, do middelceuwsche, sortis niets zeg
gende etymologie. In dc laatste jaren'
echter heeft de wetenschap den plaatsnaam
onder zoeklicht genomen, cn vinden we
o. a. in de Nomina Gcographica Neerlan-
dia, deel I, vermeld, dat vanaf 985 tot 1733|
de namen respect, waren: Amersfordia.i
Amersfordc, Amersfordum, AmersvordcJ
Amisfurtum, Amorsvord, Aluiersford, Amcrs»;
foerde, Amesfort, Amerfort, AmerfordiaJ
Amersfort, Amesfoort en ten slotte Amcrs-]
foort.
Van Bemmel, zoo staat er verder, vei-,
meldt nog een vorn\ Amisvoort, welken
hij kan ontleend hebben aan: „de veelei
en menigvuldige Registers, Boeken en!
Brieven op 't Raadhuis, in de Godshuizen,1
CoRègiën cn elders, tot welke hem gun
stige vrijheid was verleend", ook om die
zelfs te zijnen huize te mogen raadplegen,'
tengevolge waarvan, zooals bekend is, een
zeer groot aantal van zijn dood verdwe
nen is, en do overoude stad Amersfoort nu
geen oud archief meer bezit.
Maar zoo besluit dc redactie, de afleiding
van den naam is thans heel duidelijk, wat
betreft het laatste lid. Voord (agt. ford,
oudd. furt) is eene doorwaadbare plaats.
Moeilijk cn raadselachtig blijft amcrs,
ames, amer. Naar analogie van Frankfurt,
oudtijds Frankono furt, d. i. „der Franken
voord", of, zooals wij zouden zeggen, voord'
in 't gebied der Franken."
Dit dus, wat het suffin „voortbetreft.
Maar nu liet prefix „amers". Ware dit
Emerfoort, dan zou geen twijfel mogelijk
zijn, want „emer" zou ontstaan zijn volko
men regelmatig, uit Emewario (der Eem-,
bewoAps). Jammer, dat de alleroudste
vorm jF Emus in de 8c eeuw. Hierboven
zagen we, dat deze vorm reeds in 985,'
„amers" was. De Nom. Geogr. Necrl. vraagt
nu, of die ee-klank zaclit is. Maar vermoe-'
dclijk is het onderscheid tusschen zachte
cn scherpe klanken in Amersfoort cn om
streken uitgcwisclit. In do veronderstelling]
dat Amers eenvoudig eene verbastering ia,
van Amio, dan zou dit do genitief van een'
te onderstellen Ami, later Eme, Eem, vve-i
zen. Analogische namen zijn: Bree-voortj
Lichtcn-voordc, Frank-furt, Schwein-furt,-
Ox-ford, Coe-vorden, enz. Niet aanbevelens-;
waardig zijn derhalve afleidingen als „Fort
aan den Eem" en „Amor fortis" (deze laat
ste nog voorkomend als spreuk in liet
kerkelijk wapen). Fort aan den Eem is ook
twijfelachtig, omdat daarover de histori-'
sche gegevens ontbreken."
Dat we ook hier aan een „w aterovergang
te denken hebben, is do overtuiging even-i
eens van den bekenden etymoloog Iclling-i
haus, die een groot aantal ermede overeen-,
komende namen vermeldt, als: Afferdeni
(af water); Brcde-voort (GUL); Water- of
Wasser-fohr ford), enz., enz.
Witkamp leert ons ook, dat dc omgeving-
steeds door de Eem en de beken, die baar;
vormen, wordt doorkronkcld, cn dat dc stad,1
ligt aan de samenvloeiing van eenige beken,
die samen de Eem vormen. Zoodoende hou
den de meeste stemmen 't, xvat den naam be-,
treft, voor een voormalige door- of overtocht
van de Eem.
RESH. KREKELBERG.;
