VROUWEN EN KINDEREN IN RUSLAND
RQGISTERIJ „DE GAPER"
LETTERKUNDIGE KRONIEK
TREKDRIFT
Ethiek en praktijk gaan samen, zoowel in het huwelijk
als in de opvoeding
Do vrouw!
En liet huwelijk.
Omdat 1 ict do West-Europcesclic vrouwen
hot meeste zal intcresseéren. Niet omdat
hot de Russische vrouw liet meeste aan
het hart gaat. Zooals op ieder gebied, zoo
ook hier: in de Sovjet-Unie vindt men an
dere zaken belangrijk dan in het oude
Europa. En tot die zaken behoort het hu
welijk.
Was is een huwelijk in Rusland? Een
zuiver persoonlijke aangelegenheid in de
allereerste plaats waarmede de staat maar
zeer betrekkelijk te maken heeft. Ver-
Ier kan riicn het Russische huwelijk het
beste kennen lecren door na te gaan wat
het niet is. Geen levensdoel voor de groptc
meerderheid der Russische meisjes, geen
hechte hand tusschen twee mensehen voor
het leven, geen ongelijkwaardige verhou
ding tusschen man en vrouw en geen moei
lijkheden hij het uit elkaar gaan. Kortom
een huwelijk in Rusland is een zuiver juri
dische overeenkomst zonder meer, die op
houdt te bestaan zoodra één of beide par
tijen bezwaar maakt tegen het verder voort
bestaan daarvan en waaruit een uiterst ge
ring aantal verbintenissen voortvloeien.
Geen verplichting van de vrouw om de man
te gehoorzamen, of hem te volgen waar hij
gaat, of om zijn toestemming te vragen
wanneer zij een betrekking wcnscht te aan
vaarden, geen verplichting om bij hem te
wonen, ja zelfs geen verplichting om zijn
naam te dragen. Tegenover die vrijheden
slaan echter andere verplichtingen. De
vrouw moet, zoo zijzelve een betrekking
hoeft en baar man werkloos is of onge
schikt is geworden tot het verrichten van
arbeid, hem ondersteunen. Zij moot even
eens bijdragen in de onderhoudskosten van
de kinderen zoo die haar bij een scheiding
niet zijn toegewezen, kortom zij heeft do
vrijheden van den man verkregen, maar
ook de verplichtingen.
Een huwelijk in Rusland geschiedt op
'den grondslag der gelijkbercchtighcid. Man
en vrouw zijn volkomen vrij, ook wanneer
zij in den echt verbonden zijn. De vrouw
is economisch en juridisch gelijkwaardig
aan den man.
De reden van deze hervorming van het
huwelijksrecht?
Ilier treft men zooals op zoo veel ge
bieden van sociaal en cultureel leven in
Rusland, wederom een dooreen mengeling
van othisclic en practise he motieven, de
uitkomst is een vrucht van ideelc en za
kelijke krachten. Men wilde de vrouw vrij
maken. Zeker. Maar daarbij zat misschien
nog veel ernstiger de wil voor om de vrouw
op tc cisehen voor den arbeid. Waar zoo
veel werk te doen stond kwam men niet toe
niet de mannenhanden, daar moesten de
vrouwen inedehelpcn. En in alle beroepen
zijn zij terecht gekomen. Wij komen er la
ter op terug.- Maar -omdat ^zij werken moest
werd haa.r-.de. Vrijheid gegeven om zonder
de toestemming van haar man een betrek
king te aanvaarden, om zijn huis te verla
ten indien haar ..bezigheden dat met zich
mede brengen, gaf men haar de gemakke
lijke procedure om van een man af tc ko
men. Het Russische huwelijk is de vrucht
tv an een koelverstandige overweging, in
welks kader liet pastte om geen onder-
scheid te maken tusschen ingeschreven en
niet ingeschreven geregistreerde en niet
geregistreerde huwelijken) waarbij het een
consequentie was die aanvaard moest wor
den dat er absoluut geen onderscheid werd
gemaakt tusschen kinderen geboren uit
een geregistreerd huwelijk of uit een vrije
samenleving. De verplichtingen der ouders
zijn er niets minder om of zij zich hebben
laten inschrijven bij dc burgerlijke stand
(Sags) of niet. Zooals ook de verplichtin
gen der cchtclciden ten opzichte van elkaar
niet verschillen of zij ingeschreven zijn, ja
of een. De formaliteit voor het scheiden
is even eenvoudig als voor het trouwen.
En beide partijen kunnen zonder meer we-
drom trouwn, zonder een dag te wachten,
Nuchter. Zakelijk. Practiscli.
En de liefde dan?
Men zou het sovjethuwelijk kunnen voor
stellen als een zeer rationecle aangelegen
heid, waar de liefde weinig mee te maken
heeft en men zou kunnen beweren, dat een
Russisch huwelijk integendeel alles van de
romantiek, van de liefde hebben moet en
geen enkele formaliteit romantiek poogt er
bij te sleepen. Beide opvattingen zijn ver
keerd, omdat niet alleen een huwelijk in
Rusland iets anders zeggen wil als in Euro
pa, maar omdat ook „hefde"' in Rusland
heel wat anders is als in Europa. Vooraf
dient men vast te stellen, dat een sovjet
huwelijk met sovjet-lifde theoretisch
even volkomen is als ieder ander hu
welijk. (Even onvolkomen kan men dcsgc
wenscht natuurlijk ook zeggen!) Maar wet
ten worden nu eenmaal niet gemaakt voor
de besten onder ons, maar voor de slecht
sten. En daarom Iaat het sovjet recht heel
wat meer ruimte voor misbruik over als
het Europeesche. Voordat men dus de Rus
sische regeling ondoordacht te hartelijk loc-
juicht, bedenke men. dat zij eigenlijk alleen
geschikt is voor bijzonder hoogstaanden en
dat zija de menschen, ook in Rusland, nog
lang niet.
Do liefde.
In Rusland kent men maar één doel en
'dat is h£t Vijfjarenplan.
Wij zeggen Vijfjarenplan. Eigenlijk zou
den wij moeten zeggen: communisme. Maai
het Is duidelijker te zeggen Vijfjarenplan,
omdat rnen dan weet, dat men in Rusland
slechts als direct doel kent de verwezenlij
king van een plan dat tot doel heeft de ma
terieel© welstand der arbeiders tc verhoo-
gen. Men begrijpt dan heter (lat men wel
eens schamper zegt: Communisme is Vijf
jarenplan!
Aan dit doel dienen alle krachten onder
worpen te worden. Dat wil zeggen: iedere
Drijfveer tot menschelijk handelen dient te
werken in dc richting van het: „Inhalen
en voorbijstreven'' van Europa op econo
misch gebied.
Men kent dus in Rusland geen ander le
.vensdoel, althans men mag het niet ken
nen. Kunst? Goed, maar dan in dienst van
het Vijfjarenplan. Dicht zooveel als uwe
inspiratie het toestaat, 'maar stel uw werk
in dienst van den opbouw. Schrijf roman*
en tooneclstukken, maar kies geen andere
onderwerpen dan die welke het proletariaat
bij hun strijd helpen. Voer dc koelakken
feu sabotecrenden ten tooneel en laat ze liun
gerechte straf, niet ontgaan door het ingrij
pen van de sympathiek voor te stollen
GPOc. Alle kunst' is tendenzkunst. Andere
kunstuitingen vvorden niet getolereerd.
Zijt ge wetenschappelijk onderzoeker door
dien drang naar weten, die sommigen van
ons zoo iicftig bezielt, uitstekend, maar
slechts in dienst vim het Vijfjarenplan-.
Verder speculeert men op eerzucht, angst
kortom alle momenten der menschclijkc
ziel, die iets ten voordeele van het-Vijfjaren
plan kunnen le voorschijn brengen, worden
geëxploiteerd. Daarom bestaat in Rusland
ook geen allcsverzeiigondc liefde meer. Ei
beslaat slechts een liefde, naast en door
en vermengd eli krachtgevend aan den wil
lot verwezenlijking van het communisme.
Tendenzlicfde.
Nooit kan de liefde de eerste plaats in
nemen, evenmin als dat dc drang tot uiten
van kunst kan zijn. Zij bestaat niet wan
neer zij niet is opgedragen en geofferd aan
den opbouw. Zoo is in Rusland ieder leven
doortrokken van den zuurdesem van het
communisme, of heter van de planmatige
productie. Dat maakt dat wij zoo zelden
kunnen aanvaarden en verwerpen, maar
bijna slccds voor de keus staan om het
nieuwe 1c aanvaarden inèt het communis
tische hijsmaakje, of het tc verwerpen om
der wille van dien communistische» noot,
zonder welke wij ons het nieuwe niet zou
den kunnen voorstellen.
Dat maakt ook dat wij ons zoo dikwijls
verbazen over dc eenstemmigheid, do pro-
grammaligheid van het sovjetleven, met
haar gereglementeerde en voorgeschreven
emoties, waar voor geen ander leven plaats
is als voor het van bovenaf gedecreteerde.
Sterk is dat le voelen bij liet beschouwen
van de functie van de Russische vrouw.
De jeugd neemt in Sovjet-Rusland een
heelc belangrijke plaats in. De jeugd van
thans zal immers te beslissen hebben ever
dc toekomst van het voormalige czarenrijk.
Dat is iels anders dan een variatie op het
„Wie dc jeugd heeft, heeft dc toekomst."
Het gaat hier niet simpel 0111 het laten
voortleven van een zekere levensbeschou
wing. In Rusland is dc zaak dieper. Het
gaat hier om het behoud van een sociaal-
economisch politiek systeem, dat diame
traal in tegenstelling is met alle tot nog toe
bestaande systemen. Dc ouderen, wel zij
hebben het kapitalisme nog gekend en voor
hen heeft het geheele pogen in Rusland nog
veel van experiment. Zooals het dat ook in
grootc mate voor den toeschouwer is. Meer
dere malen betrapt men zich op de gedachte
dat alles wat daar gebeurt niets anders
dan een tooneelspcl is en men verwacht dat
ieder oogenblik do acteurs liun masker zul
len laten vallen en zichzelf vvorden, tol men
wederom heeft gerealiseerd dat. dit wel wis
en waarachtig het werkelijke Jcven is. Voor
grootc groepen van ouderen bestaat daar
om misschien nog wel de mogelijkheid van
een „terug". Voor dc jongeren bestaat die
mogelijkheid niet 'nicer. Daar zijn nog scha
keeringen mogelijk. Daar is wel sprake van
links en rechts, maar dat wil zeggen als
variaties op een bestaand systeem. Het sys
teem zelf is voor hen een orde geworden,
tot welke verstoring zij zich niet spoedig
zullen opmaken. Daarvoor zijn de grond
slagen van deze orde tc langdurig en hevig
in hunne hersenen geprent. En daardoor
zien wij het volgende merkwaardige
schouwspel. Oudoren die zelf allerminst
overtuigde communisten zijn, zien hun kin-
deren opgroeien lot bewuste, althans quasi-
bewuste proletariërs. Een oud-dirccteur van
een zeepfabriek, die thans een onderge
schikte functie in het bedrijfsleven ver
vult heeft een tienjarige zoon.
„Aljosclia", zegt dc vader, ,,jc moet lezen
cn lecren, je wilt toch een knappe man
vvorden. Zou jc niet ingenieur «willen wor
den"?
„Neen", verklaart de zoon met beslistheid,
„ik wil proletariër vvorden. Waarvoor is
het goed otn te kunnen lezen. Ik wil arbei
der vvorden cn geen ingenieur".
O, ik hecht aan zulke uitlatingen geen
ontzaggelijke waarde. Ik weet dat de kin
derlijke idealen allerminst de levensbe
schouwing van de toekomst in haar
kiem draagt. Maar deze opvatting is
merkwaardig. Omdat het jonge kind een
ideaal heeft dal volkomen in tegenstel
ling staat tot de idealen die andere kin
deren van dien leeftijd hebben. Deze
jongen wil geen tramconducteur vvor
den, geen machinist en geen vodden
raper. Hij wil proletariër vvorden. Dat is
<le vrucht van eon streng tendentieuze op
voeding. Velesovjet-kinderen willen Rood-
armist worden. Dat mag niemand verba
zen. Maar dat Zij proletariër worden, willen
is symptomatisch voor liet russischc opvoe
dingssysteem, dat communisten kweekt
voor dc toekomst. Communisten die het
bolsjewistische imperium zullen moeten
schragen, ja waarvan dc levensvatbaarheid
van dit machtige lijk afhangt. Daarom
staat de opvoeding der sovjet jeugd in het
middelpunt van de belangstelling. Daarom
eischt dc staat deze kinderen voor zich op,
teneinde ze van den aanvang at de bolsje
wistische beginselen in tc prenten. Door
middel van een ingenieus uitgevonden op
voedingssysteem, dat allo eigenschappen
waarop dc sovjetstaat gebaseerd is moet
aanleeren. Dat is gemeenschapsgevoel en
trouw aan de bolsjewistische beginselen.
I-Iet laatste is het belangrijkste en het wordt
bereikt door een streng eenzijdige scho
ling, die geheel en al berekend is op het
inhameren van marxistische doctrines.
Waarvan het hoofddoel niet is het ontwik
kelen van het zelfstandige, critischc den
ken maar het doen naprevelen van marx
istische dogmas cn beginselen. Het vormt
een onderdeel van dc machtige propagan
da die in Rusland op ieder gebied gevoerd
w ordt teneinde dc bolsjewistische geest, aan
te kweeken. „Een leider, heelt eens iemand
gezegd, moet. noch te lui, noch to hoog
stand wezen, gïm zijn ideeën met tergende
regelmaat zijn volgelingen voor tc houden.
Men is in Rusland noch te lui, noch le
hoogstaand.
I In.
JULIANAPLEIN 3. Amersfoort.
EEN UITKOMST VOOR IEDERE
VROUW.
Oriënt Henna Shampooing.
Verft door gewoon wasschen elk haar
in elke gcwenschte tint.
Onschadelijk f 0.60.
Hot Leven op Aarde, door J.
Slïyicrhoff. (Rotterdam, Nijgh
cn Van Ditmar, 193i).
liet nieuwe bock van Slauerhoff speelt
wederom in China. Is het toevallig, dat de
ze auteur altijd opnieuw China ontmoet?
Neen, China is voor den kunstenaar Slauer
hoff een noodzakelijkheid. Ziehier een le
vende bevestiging der waarheid, dat er een
onmiskenbare .'samenhang bestaat tusschen
dc ziel van cen-rpensch cn haar omgeving.
Voor hem, die dë uitdrukking van eigen zic-
leleven gewaar wordt, in de wereld die hem
omringt, is de levensbedocling vervuld; do
wereld verzinnebeeldt zijn innerlijk. Dit is
bij Slauerhoff in dit hoek het geval. Toen
hij China vóór zich zag, heeft hij zichzelf
in het golaat gekeken.
Het verhaal is bij Slauerhoff slechts een
vorm. Dc dramatische gebeurtenissen, waar
het boek vol van is, zijn niets anders dan
de grillige levenswoekeringen, die zich uit
het landschap dat hij beschrijft en de men
schen die hij beschrijft ontwikkelen. De
sfeer cn de menschen hadden zich ook lot
andere vcrhaalswoékeringen kunnen ont
wikkelen zonderdat liet wezen van het pro
zagedicht dat ons in „Het Leven op Aarde"
gegeven wordt, zou zijn veranderd.
Wat is dan dut China, waarover Slauer
hoff schrijft? Het is de steenharde oer-vvc-
rcld, hard, en leeg en onmetelijk. En daarin
hel spontaan-verslonscndc, vanzelf genie
tende cn vanzelf wreedaardige leven. Een
ontzaglijk monster, dat bezig is tc verte
len, maar het verteriugsproces duurt eeu
wig, omdat het monster een wezen zonder
grenzen is. Deze indruk vormt dc syntheso
van al wat ons in „Het Leven op Aarde"
verteld wordt over de lotgevallen van den
Europeaan, die in het Cliinccsclie leven ge
plaatst is, en die wordt opgenomen in het
Chincesch avontuur. Hij vormt dc synthe
se van helleen wij vernemen omtrent
opium-schiiivcrijeii, omtrent tie schelmstre
ken van den Chinees Ilsioc, omtrent do
langzame verwording der Europeesche of
ficieren in de concessies, omtrent burger
oorlogen en handel in kinderen, omtrent
de vruchteloosheid van nijveren ijver, als
wij in hel Chinfeèsche horlogcmakertje
Tsju aanschouwen. Dc landschapsbeschrij
vingen, weker «recele observatie.niet verhin
dert, dat wij ze als oen reeks van droomvisi
oenen voor den geest krijgen, vormen do
kern van dit geschrift. Men zou „Het Leven
op Aarde" kunnen noemen, een landschaps
beschrijving, die is'geworden tot verhaal.
De voornaamste vraag, die wij ons bij
de bcoovüecling vAii dit hoek tc stellen
hebben, is de vraag, op welke wijze hot
den auteur Slauerhoff en de geestesgcsteld-
hcicL-Slauerlioff, die deze schrijver als een
geur in zich draagt, vertegenwoordigt.
Slauerhoff is een figuur, die met het le
ven had afgerekend, eer luj niet het leven
begon. Zijn paradoxale bclcckcnis ia hierin
gelegen, dat hij gestalte geeft aan een
voor-herinnering, dat hij het ir-reëele
maakt tot realiteit. Een gezegde van Hsioe,
dat in het hoek voorkomt, geeft den in
houd weer van des schrijvers verwezenlijk
te gedachten, llsioe zegt van Lao Tze, dat
deze jnensch zijn heele leven lang wachtte,
totdat hij eindelijk inzag, dat het niets was,
waarop hij wachten bleef.
Dit heele leven is Voor Slauerhoff een
schijngestalte. Dat er verraad is cn leed,
hij aanvaardt het als eén terstond toegegc
ven omstandigheid; het is toch allemaal
immers schuim en asch.
En tóch: dringt dat leven naar verbeel
ding. Waar vindt Slauerhoff een verbecl-
dingsknns, die deze negatieve, bij voorbaat
verloren wereld gestalte geeft"
11 ij gaat zwerven. Maar zijn zwerflust
verschilt van den drang van alle andere
zwervers op de wereld. Hij zwerft, niet om
zich te verliezen, maar om een gestalte,
oen levenshouding te vinden. Zegt hij niet
zelf in zijn hoek, wanneer hij de loodsen
op dc grooto ChineesGhc rivieren beschrijft,
dat hij hen benijdt, omdat ze uitvaren naar
dc wijde, lokkende zee, maar telkens terug
komen lot bet vaste punt van uitgang?
Zijn kunstenaarschap is in strijd met zijn
levensgevoel. Zijn levensgevoel brengt hem
besef van de betrekkelijkheid, de niets
waardigheid van alle dingen, zijn kunste
naarschap dc noodzaak alles to verbeelden,
tot leven te wekken. Nu vindt hij China.
China dat, in zijn vertering, eeuwig blijft
bestaan, China, waarin alle rcaliteitsficties,
waar wij in hot Westen aan hechten, zijn
opgeheven, maar dat tegelijkertijd onver
nietigbaar is. Het wordt dc levens-ontdek
king van den leven-ontkennenden mensen.
Het is een dwaling, dat de wijze van uit
beelding, die een schrijver eigen is, zou
zijn los te maken van zijn levensgrond.
De aard van plastisch-verbecldcn hangt sa
men tot een korte, karakteristiek van zijn
levensovertuiging van ieder auteur. Een
schrijver als Slauerhoff vormt zijn plastiek
niet door verzorging zijner impressies maar
door intuïtie. Hij vormt de sprekende tc
genslelling van het impressionisme. Tri het
kleinste beschrijvingsdctail spreekt zijn
kosmische gerichtheid. En omdat het in
mijne bedoeling lag, het laatet-verschenen
hoek van Sleuerhoff als aanleiding te ne
men tot een kort karakteristiek van zijn
schrijversfiguur, zou ik gaarne deze laatsto
opmerking iets uitbreiden, cn mijne stelling
bjewijzen door een citaat.
De ik-figuur uit het hoek zit, in den
nacht, op een schip ie staren naar de Chi-
ncesche omgeving, waarin hij zich bevindt:
„Nacht, zwaarheet en sterreloos over land
en zee.'Dc lucht, volgezogen met een hitte
die zij nergens aan af kan staan, aan het
geblakerde land niet, aan de zee niet, met
Waarom zoo ver?
Behalve de weinige soorten, die wij onze
standvogels noemen, komt ii:« den herfst de
heele vogelwereld in beweging van 't noor
den naar 't zuiden. Bij vele vogels in groote
haast, bij andere langzaam, aan, met ruist-
poozen. Nadat in Augustus dp gierzwaluw,
de ooievaar en
,,'t Wordt tijd".
do wielewaal den trektijd hebben ingezet,
ondanks den overvloed van mugjes en
vliegjes in de lucht, van kikkers cn sala
manders iu 't. water en van spinnetjes,
rupsjes cn kevertjes op den grond, komen
in September de kleine acherpbekkige zan
gertjes in beweging met nachtegaal, koe
koek, vrouwelijken boekvink cn zwaluwen,
de jonge vogels eerder dan de. oudere.
Merkwaardig is, dat dc trek niet direct
naar 't zuiden gaat, de meeste vogels ver
plaatsen zich eerst naar onze westkust om
daar nog een tijdje voedsel in de duin
streek te zoeken.
Half October gaan allen zuidwaarts met
eenden ganzen, roeken, kauwtjes en reus
achtige zwermen spreeuwen, gewoonlijk
vergezeld door buizenden, boschuilen, rans
uilen en enkele slechtvalken, die onder
weg menigen zwakkeren trekker weten te
slaan.
Kop van den slechtvalk, den lellen roover.
Dc meeste soorten vliegen in grootere of
kleinere troepen, andere paarsgewijs. De
brui asgrauwe wilde gans vliegt in troepjes
De wilde ganzen in V-vorm zijn rietgan
zen. Zoo
troep. Vele vogels trokken bij voorkeur
's nachts. Ieder in 't land achter den IJsel
kent het nachtelijk getrompet der kraan
vogels en dc schoone muziek der wulpen.
Ondanks dc geweldige verliezen op deze
reizen blijft de trekdrift bestaan. Twéémaal
per jaar leggen millioenen levende wezens
den afslai.d af van den noordpoolcirkel tot
den evenaar en dikwijls nog verder. Onze
zwaluwen cn do ooievaars gaan tot in
Zuid-Afrika. Andere gaan minder ver of
overwinteren in» Midden-Europa. Vele
roodborstjes blijven hier, spreeuwen gaan
naar dc wijnbergen van Uourgorxlio, kwik
staarten naar de Eransche rivieren en be
ken, de meesten naar de landen aan de
Middcllandsclie Zee.
Hoe vinden ze den weg?
Vroeger dacht men, dat de oude vogels
de jonge als gidsen dienden en op bepaalde
dingen als torens, rivieren en bergtoppen
afgingen. Maar siixls we weten, dat bij vele
vogelsoorten do jongen eerder gaan dan de
oudere, gaat deze meening niet hcclcmaal
tenminste meer op. Dc jonge nachtegalen
die bijna nog geen andere beweging heb
ben gehad dan» wat scharrelen in ruigte en
strUiweel om hun geboorteplekje, gaan een
paar weken voor do ouders op de pennen.
Jonge spreeuwen vertrekken een paar
maanden eerder dan de oude. En de jonge
koekoek trekt op zijn eentje hij kent zijn
ouders immers niet naar Noord-Afrika.
liet orienteeringsverniogen der vogels is
door ons in de verte niet le benaderen.
Waarom ze trekken?
De wetenschap zegt, de trek is een ge
volg van den instinctieven drang, die van
den laatsten IJstijd dateert, toen bij "t val
len van dc kou het gletschenvater weer lot
landijs stolde cn het vogelleven in Midden-
Europa maandenlang onmogelijk maakte,
Door aanpassing aan» onzen winter zouden
sommige soorten den treklust hebben ver
loren. Een dergelijk proces zien wij onder
onze oogen afspelen bij merel, spreeuw en
kievit.
Van de aanleiding tot den trek weten we
nog minder. Denk eens aan dien roetzwar
ten schreeuwer, de torenzwaluw, die heele-
maal geen zwaluw is. Die meent, naafr 't
schijnt, dat hij -a! in de 'eerste dagen van
Atigbotus zijn volle pond uit onzen Egyp-
tischen vetpot van vliegen cn muggen ge
had heeft en daarom op andere verre zui
delijke banketten hoopt. En dat, terwijl
Augustus onze echte vliegen- cn muggon-
rnaand is.
Misschien heeft die torenzwaluw tegen
dien tijd den smaak in onze vliegen sti
In V-vorm,
vliegen ook kraanvogels, Uio uit de Balti-
schc landen van N.O. cn Z.W. over de
Graafschap Zutphen komen en in de broek
landen tusschen Ruurlo en Lichtenvoorde
dikwijls na dc lange reis een dag vertoe
ven. Eenduil gaan meestal in, een breode
lijn naast elkaar, rocken in een lossen
muggen verloren en haakt ze r*aar andere
spijs. Dan zou 't haar gaan als do ooievaar,
die aan de Kaap op sprinkhanen lostrekt,
cn als de koekoek, die in Noord-Afrika ais
vervolger van do beerrups optreedt.
KERST ZWART.
de gloed van een lange dag verzadigd,
worgt het leven.
Niets beweegt.
Tegenover elkaar, zelf onzichtbaar, liggen
de schepen met hun driehoeken van roodo
en groene lantaarns tegenover de stad, nok
alleen door verspreide lichten in het don
ker bepaald.
De hulken tegen de kade zijn zwart en
donker.
Geur, dat is het cenige waaraan liet le
ven merkbaar is.
Rottingsgeur uit dc stegen, graan cn teer
geur uit de loodsen.
Het is alsof de dood over de aarde komt,
alsof de planeet weer zoo heet wordt, als
voor bet begin der eerste levenskiemen, of
alles versmoren zal in walm en gloed cn
bij net licht overal lijken zullen liggen die,
na korten tijd dc atmosfeer verpest te heb
ben, verdwenen zullen zijn.
Dan is er niets meer over dan stcenen cn
aarde cn zeeën.
In een nacht als deze verlangt het leven
de naar vernietiging.
Toch komen een paar sterren op.
Maar die zijn zelf al lichteeuwen dood.
Zoo blijft het uren, uren die nergens om
gaan en toch, de tijd verstrijkt.
Er waken nog levenden en zij vvorden on
geduldig.
Een licht straalt op aan dc donkere wal,
maakt zich los, gaat langzaam op cn neer
alsof het knikt, als een moede schomme
lende bloem, alsof het wel weg wilde maar
te moe is van zijn plaats te komen. Mis
schien is het ook een dwaallicht uit een
graf opgestegen, daar boven gehecht blij
vend aan een stengel, die naar dc doodc
gaat daar beneden."
Het kenmerkende van dit citaat en
het is niet een willekeurig citaat, maar een
citaat dat typeerend is voor het geheclc
boek ligt hierin, dat dc plastische kracht
van de beschrijving ontstaat door een ge
voel van binnen-uit. En daardoor komt er
een organisch verband tusschen alle cle
meuten van het hier beschrevene, dat bij
een inpressionistischc beschrijving niet aan
wezig is.
Er ligt een algemeen doods-bevvustzijn
achter deze wisselende beelden, dat uitkomt
in de gedachte aan dc planeet, in Jiaar eer
ste Icvcnsbeslaan, in do gedachte aan de
verstorvenheid van de sterren, wier licht
ontleend is aan een nipt meer bestaande
bron. En zulke volzinnen, waarmee de
schrijver zijn visioen tilt buiten den tijd,
bepalen de impressie, die door al zijn feite
lijke beelden wordt opgewekt. Indien liet
bewezen moest worden, dat aangrijpen
de literatuur nimmer uit de copieerlusl
des dagelijkschen levens ontstaat, maar
in die gebieden geboren wordt, waar de
ziel strijdt met zichzelf, dan is liet bewezen
door dit werk van Slauerhoff.
Het karakter van zijn werk. dat blijkt
zoowel uit de conceptie als uit de beeldende
kracht, die liet eigen is. wordt door het ge
vecht op leven en dood, dat op den (liep
sten grond der schrijverspersoonlijkheid
zich afspeelt, bepaald. Hel is de uiterste
levensspanning, die hier naar openbaring
dringt, en die zich gestalte weet tc kiezen,
omdat de auteur, Slauerhoff in dc tragedie
van een volk en van een land de bevesti
ging heeft gevonden van eigen tragedie.
II. RITTER JR
