DAGBLAD DAGBLAD AMERSFOORTSCH 11 AMERSFOORTSCH IS THANS CENT PER WEEK MET GRATIS ONGEVALLENVERZEKERING THANS CENT PER WEEK MET GRATIS ONGEVALLENVERZEKERING SUIKERFREULE FILM IN JAPAN LETTERKUNDIGE KRONIEK DROGISTERIJ „DE GAPER" Tijdsehrifteiti PEPERNOTEN FILMNIEUWS Henri van Wermeskerken vertelt hoe zijn roman ontstaan is Wij hebben Henri van Wermeskerken, den schrijver van de bekende roman „Sui kerfreule", die thans in verfilming is bij de Majestic, gevraagd, hoe hij ertoe geko men is, dit boek te schrijven en hij deelde ons het volgende mede: „Suikcrfreule" heeft zijn ontstaan te dan ken aan een bezoek, dat ik heel toevallig bracht aan een suikerfabriek in den Oost hoek van Java. Tegen theetijd, zat ik juist in de ruime voorgalerij van de mooie wo ning van den eersten machinist. Do thee was goed, ook de suiker erin en de melk. Maar de stemming was minder goed. Duidelijk gegeneerd, stelde de gastheer mij zijn vrouw voor, die cenige dagen ge leden, onverwacht, uit Holland was geko men, en mij met bazige blijde, welgemeende hartelijkheid, de hand schudde, met de woorden: „He, dat hadt je toch wel es effe kunnen zeggen, man, dat er bezoek zou komen. We zitten midden in de schoon maak, ziet U meneer, och en dan is de boel nooit aan kant!" Dat er schoonmaak was, zag ik. Dat de hoel niet aan kant was nog meer. Want er stonden alleen maar eenige stoelen en een tafel in de voorgalerij. Dat d-e man zich geneerde zag ik ook, want groote schoon maak behoort nu niet direct tot de alge- meene bezigheden van zich deftig voelende dames in Indië. Daarvoor zijn baboe's cn huisjongens. Maar meer dan 'de schoonmaak zag ik 'de oogen van deze vrouw, die pas eenige dagen in Indië, in deze voorgalerij en in de Tropen stond als een kat in een vreemd pakhuis. De bazige hartelijkheid was echt Hollandsch en nog niet verdrongen door het Indische cachet, van tochvooral niet tè Hollandsch te willen zijn. De drang om schoon te maken en haar goeden man niet to laten in die zoogenaamde Indische slor digheid van vroeger jonggezellcnhuishou- den, was ontroerend-innig. Maar het diepst trof mij die wisselende uitdrukking in haar oogen. Die drukten een wereld uit van angst en goedheid, van onwennigheid en goeden wil, van schuw heid en groote liefde, van verdriet en in nige blijdschap. Toen ik wilde heengaan bleek, dat zij zich het allereerst de bekende Indische gastvrijheid had eigen gemaakt. Tk moest persé blijven eten, een ècht-Hollandsche pot. blijven logeeren: „Zoo midden in den nacht langs den weg en met al die nare wilde Indische beesten, nee nooit boor!" Bij het ontbijt vroeg zij mij openhartig- „Vertel U me nou is eerlijk, meneer, maak ik nu heusch zoo'n malle Hollandsche in druk? Dat zegt me man, ziet u, omdat ik schoonmaak. Die is al zooveel jaren hier en ik pas drie dagen. Hij zegt dat ik In disch worden moet. Toe zegt U straks op de suikerfabriek zoo terloops eens tegen hem, dat u vindt dat ik werkelijk al In dische dame word. Hij is zoo'n bovenste beste man, weet u, en ik wil alles doen om Indisch te worden en dat hij zich niet meer voor mij geneert. Want dat voel ik zoo en ik zou er bijna om kunnen huilen! Nog eens zag ik dien schuwen, hangen en tegelijk algoeden blik in haar oogen, Cn warm heb ik haar de hand gedrukt. Zij werd mijn „Suikerfreule". Dat was het, lot en lijden van vele Hollandsche vrou wen, die plotseling in de tropenwereld wor den overgeplaatst. Vier weken later hield ik te Batavia mijn stuk ten doop. Meer dan vijfhonderd maal is het in Indië gespeeld, wat wel bewijst, hoezeer het duizenden daar uit het hart is geschre ven. Meer dan duizendmaal ging het in Holland. Bij de duizendste opvoering in den Haag kwam opeens een dame naar mij toe cn zei zacht: „Ja, ja, zoo was het". Ik herkende haar. Het was mijn Suiker freule. Dan kwamen de verzoeken om het stuk te verfilmen. Een film is iets heel anders dan een tooneelstuk. Dit moest knap opgelost wor den, om de sterke indruk, dien het blijspel nu eenmaal bewezen heeft op den toe schouwer te maken, ook voor de film te behouden. Zou, door te groven humor, niet het teere sentiment van de lieve vrouw en van den goeden ouden Schuit verdron gen worden? Ik aarzelde, weigerde eenige aanvragen. Eerst als ik de absolute zeker heid had, dat het een goede film kon worden, zou ik mijn toestemming geven. Toen kwam een jaar geleden, na lezin van den roman, het verzoek van den be kenden producer en regisseur Haro van Pcski, iemand die met tal van films van internationale reputatie zijn sporen heeft verdiénd. Toen heb ik in vol vertrouwen mijn stuk in de handen van dezen begaaf den on ervaren kunstenaar en zijn Majestic gelegd. Ook hier is de moderniteit van Europa cn Amerika doorgedrongen In slechts eenige tienlallen jaren heeft Japan de ontwikkeling van den middel eeuwschen staat, tot de moderne cultuur kunnen doorvoeren. Uit een oude, tot voor korten 1iid voor de vrouwen nog geheel niet toegankelijke theaterkunst is met rassehe schreden een geweldige filmindustrie gegloeid, die thans niet minder dan 050 eigen films produceert De Europeesche en nog meer de Ameri- kaanschc werken gaven hierbij dc noodige aanwijzingen en voorbeelden en het publiek was spoedig voor de moderne film te vinden cn gaf er zich vol geestdrift aan. Japai heeft echter ondanks allo invloeden op vrij wel elk gebied zijn eigen zelfstandigheid kunnen handhaven en ook de films dragen een geheel eigen Japansch karakter. Even als in dc andere landen zijn er natuurlijk algemeen gevierde sterren in dit land (dc meest geliefde vrouwelijke sterren zijn Ta- kako ïrie, Kinmo Tanaka en Miclüko Oika- \va. Natuurlijk zijn er in den laalsten tijd ook societv-stukken met hun problemen en figuren voor de film geschreven of bewerkt terwijl er voor dien slechts gegevens ge bruikt werden, die ontleend waren aan de oude Japansche geschiedenis. In alle pro ducties is echter dc stille, in zich zelf ge- keerden aard der Japanners bewaard ge bleven. Het is te begrijpen dat bij een zoo uiterst, moderne industrie als die der film is, ook de meest moderne hulpmiddelen aangewend worden, zooals Europeesche. kleeding moderne kapsels, maar overigens zoekt Ja pan zijn voorheelden niet in vreemde lan den. maar in eigen nationale overlevering en tradities. Verbazingwekkend is bii de hoofdrol ver tolksters de buitengewone gave waarmede zii uitdrukking en kracht geven aan den persoon welke zii uit heel den. Zij benadert do sterkte van het spel der beroemdste Blandine Ebinger en Max Gülsfcorff vervullen belangrijke rollen in de Ufa-film „De verliefde modekoning", die met xeel 6U003S thana in, ons land vertoond wordt. Busier Phelps ds een nieuwe, jeug dige ster van de Fox, die irj „Handle with core" een rol ver vult. Men ziet hom hierboven met Boots Mal lorv, <li>ï eveneens een leidende rol heeft. Europeesche en Amerikaansche actrices en doet des te verwonderlijker aan. als men bedenkt, dat tot. voor kort alleen het alge meen bekende geisha-ivpe gevonden kon worden, zoodat toentertijd alJc vrouwenrol Ion in de theaters door mannen uitgebeeld werden (ook thans in de meest succesvolle diva nog een man, n,ï. Fukusuta Nakamu- ra\ Maar evenals dc vrduW'cn .ziin ook de mannén zeer snel veranderd. In plaats van dé met zwaarden kletterende ridders, altijd maar twistende cn strijdende, zooals zij in de oude theaters optraden, vindt men er tegenwoordig de moderne met vamps, sport iris en kleine verkoopstertjes flirtende mannen. In het Moeras, door Jet Luber. (Amsterdam, Van Holkema Warendorf N.V.). BIJ de kennisneming van de ontelbare boeken, die den recensent worden aan gedragen, heeft liet mij vaak getroffen, dat zoo weinige penvoerders den moed heb ben in de afgronden le staren van den nood dezer dagen. liet holt alles maar weg, den tuin in van de romantiek, waar het zoo plezierig spelen is. En do oplagen van de schrijvers, die aan hunne publickcn een aangenaam oponthoud verschaffen in de bi oscoop der literatuur, ze worden ver kocht. Jet Luber is het niet hen allen oneens. Zij meent, dat de literatuur in ernstige tij den iets anders moet doen dan uit speleva ren gaan.Dat het tot haar wrange plichten be hoort, het. leven 1e weerspiegelen, zooals het is. Zij brengt daarmede twee offers. Zij doet afstand van een wuft publiek, cn zij doet zichzelf dc marteling aan, zich roken schap te geven van toestanden, die nauw- lijlvs te overleven zijn. Indien de roman, gelitcld „In het Moe ras" slecht geschreven ware, dan nog zou hij een blijvende beteckcnis houden als do cument van de historische periode, waarin wij verkeeren, en zou de schrijfster onze hulde verdienen om haar dapperheid. Maar, ondanks de fouten, die ik meende te vin den is dit boek over het algemeen goed jeschrevcn. Het is een aangrijpend verhaal, dat ons onophoudelijk in zijn ban heeft ge vat. Jet Luber schrijft, over dc ellende der wcrkloozen. Het boek begint er al mee, ons den achteruitgang te tcckencn van midden standsgezinnen. Op bladzijde 1 verschijnt ons een vader met zijn zoon. Dc moeder is weggeloopcn,'de vader leeft, van zijn vrouw gescheiden, met het ecnig kind. De vader zoekt afleiding in bridge partijen en lichte liefdesgeschiedenissen. Iïet kind vereen zaamt. Om van de vaalheid te worden ver lost van de huiselijke sfeer, reist het kind naar zijn oom en tante in een andere stad. Oom is een kleine ambtenaar op een che mische fabriek, maar hij wordt, „wegens bezuiniging en reorganisatie" weggewerkt. De diepere oorzaak is, dat men hem ver denkt. van revolutionaire gezindheid. Het voorwendsel, orn hem te verwijderen, ligt in dezen tijd voorliet grijpen. Wij zien liet gezin van den kleinen ambtenaar hand over hand naar beneden gaan. Eerst is er nog steun van den vakbond, dan moetver worden ge stempeld. Een getrouwde zuster, die het nog goed heeft, springt bij, met een tientje in de weck, en met wat naaisters-opdrach ten aan de vrouw des huizes. Maar haar weldadigheid heeft een zoo beleedigend ka rakter, dat dc aldus ondersteunde jonge rouw haar ten slotte haar hulp voor de oeten werpt. Naast dit langzaam verwor dende gezin, woont een ander gezin, dat in nog grooter mate aan den groeienden on dergang is prijs gegeven. Iïet is eveneens een gezin van een kleinen ambtenaar. De man voert, in zijn doffen wanhoop, den hee- len dag niets uit en gaat eindelijk uit ver veling zijn uren in de kroegen slijten, waar hij als persoonlijkheid volkomen vernietigd wordt. Thuis doet hij niet anders dan op spelen en ruwheden begaan. Zijn kranig vrouwtje tracht het hoofd op tc houden en gaat, hoewel zij mevrouw is, hulpdiensten verrichten in een groentenwinkel. De angst voor vermindering van den steun bij liet onopgegeven laten der bij-verdiensten hangt dit rampzalige gezin voortdurend boven bet hoofd. Wanneer de toestanden thuis hoe langer zoo pijnlijker worden, ontwaakt er maar één verlangen in deze jonge vrouw. Al haar trouw cn opofferingsgezindheid blijft onbeloond, cn zij heeft zoo'n liunko- ring naar het geven vanMeedcrhcid. Zij wil een nieuw kind. Maar dat nieuwe kind heeft een tragische voorbestemming. De nood stijgt al hooger en-liooger, en de va der raakt al meer overgegeven aan den drank. Er komt een trieste avond; de zui geling schreit klagelijk, cn de dronken va der werpt met een zwaar voorwerp naar het hoofdje van liet kind. Ilij blijkt zijn eigen kind te hebben gedood. En nu, om haar andere kinderen tc redden, die geheel hulpeloos zouden komen'te staan, wanneer fle vader de gevangenis zou moeten binnen trekken, beneemt zich do moeder het leven springt zij, met het doode kindje in haar armen te water.. Ook de. lotgevallen van de andere figu ren uit dit bock zijn uitermate triest en schokkend. Dc schrijfster heeft zich ten doel gesteld niet alleen den nood van den werkjoozc uit den kleinen middenstand tc (eekenen, maar ook den nood der wcrklooze handarbeiders. De kommer in die kringen is haast nog hartverscliourender. Maar al dat leed wordt overschaduwd door de ge schiedenis van den zestienjarigen jongen dien men de hoofdpersoon van liet verbaal zou kunnen noemen. Wij hebben hem hier boven al leeren kennen, bet is Guus, de zoon van don van zijn vrouw gescheiden man. Deze jongen wordt zonder eenig be grip, zonder ccnig medegevoel opgevoed. De moeder is heengegaan, voor den schaafsch thuiskomendpn vader heeft hij verachting, bij zijn tante Lucie kijkt men hem weg, omdat hij een opeter meer vormt in liet naar de armoede afglijdende gezin Een meisje, waarop hij verliefd is, bedrijft, een gruwelijk spel met hem. Wanneer hij op een avond thuiskomend, een vreemde vrouw aantreft in het ouderlijk huis, met wie zijn vader blijkbaar een geschiedenis heeft, dan is de maat zijner smart en er gemis vol, en het van allen verlaten kind stort zich voor een auto, die hem van het leven bevrijdt. Dit boek is rauw, wrang, bitter, ontzet tend. Van don familieband en den familie vrede blijft, onder de teisterende oeconomi- sche omstandigheden die deze gezinnen be leven, zoo goed als niets meer over. Vol verachting cn verzet bevinden zich de kin deren tegenover de vaders, die ook inder daad weinig anders dan verachting verdie nen. Daartegenover hebben de moeders in dit bock over het algemeen iets van heldin nen in zich, behalve dan die ecne moeder van Guus, van wie wij weinig anders ver nemen, dan dat zij de echtelijke woning ont vlucht is, en dat zij, op wonderlijke wijze daar wederkeert op een avond, waarin haar zoon zich het leven beneemt. Ik zou de vraag willen stellen, of alle mannen zulke futlooze en oppervlakkige wezens zijn als dit boek ze ons voorstelt. En ik zou ook wil len vragen, of de levens van deze wcrkloozc kleine burgers zoo vaal cn zonder relief zijn, dat zij terstond in de wanhoop van den nood moeten verzinken. De man van Lucie had toch zijn socialistische idealen! Waren die dan voor hem van geen beteckcnis als levens-houvast! Heeft hij nooit de gedachte in zich voelen opkomen, eens een leeszaal, een cursus-avond van dc Volks-universiteit te bezoeken? En ik vind de vrouwen welke de schrijf ster ons daartegenover ten tooneele voert, misschien iets minder heroïsch dan de schrijfster zelve haar heeft gezien. In geen enkel van deze gezinnen is er tusschen dc cchtgcnooten een diepe, hechte liefde, die, natuurlijk, door den nood kan worden aan getast, maar die dan toch een muur zou zijn geweest tegen don volkomen morcelen ondergang. Dc vrouwen in dit bock hebben het eerbiedwaardige, maar daarom toch primitieve, moeder-instinct. I-Iarer is het nest-gevoel, het gevoel dc kleine clan, waar van ze het middelpunt vormen, te moeten handhaven. Dat nest-gevoel wordt nog ge accentueerd door het doffe egoïsme der mannen. En nu is mijn grondbezwaar tegen dit boek het volgende: het wordt mij niet dui delijk, dat de tragiek die ons er wordt ge- teekend, alleen en uitsluitend het gevolg is van den occonomischen nood. De wijze, waarop deze kleine burgers, zooals Me vrouw Luber ze ons weergeeft, 1 rouwen en liefhebben, is die der kudde. Al clic huwe lijken zijn reeds in aanvang en aanleg zonder beteekenis, cn alleen het „nest"-ge- vocl, niet de eenheid en het samenstreven met den man, verhindert haar in de armen te vallen van willekeurige minnaars. Vorder komt het mij voor, dat Mevrouw Luber haar personen en toestanden veel te absolutistisch heeft gezien. Zij moet mij goed begrijpen: ik wil niet zeggen, dat de nood minder fel is, dan zij ons hem heeft geteekend, maar ik wil wel zeggen, dat zij JULIANAPLEIN 3. Amersfoort EEN UITKOMST VOOR IEDERE VROUW. Oriënt Henna Shampooing. Verft door gewoon wasschen elk haar in elke gewenschte tint. Onschadelijk f 0.60. al haar personen zoozeer door troosteloos heid heeft omringd, dat dc tragiek geen en kelen weerstand ontmoette bij bet doorzet ten van haar wreedaardige functie. Waar om bijvoorbeeld, vernemen wij niets van de verhouding tusschen Guus en zijn moeder? Was deze vrouw dan zoo heel anders dan de andere vrouwen, die ons in dit boek te gemoet treden, en die van beur moeder- instinct. de levensvreugde ontvangen, welke haar in den nood slaande houdt? Maar al deze opmerkingen vormen slechts kritische kant-teekeningen bij een oprechte waardeering. Mevrouw Luber kan zich ont wikkelen tot een schrijfster van groote macht, indien zij haar „volstrekte" methode ccn beetje varen laat. Zij schrijft cn dat is van niet vele schrijvers in onze da gen te zeggen met haar bloed-cigene per soonlijkheid. Een onweerstaanbare drang^ om al wat haar hart in opstand brengt, uit te zeggen in literatuur, stuwt hare pen. Dit boek kan niemand, die zoo gewetensvol is, dat hij wil doordringen tot de ellenden die het leven tegenwoordig brengt, ongelezen laten. Te lang hebben de boeken gepraat over de ziclenooden, waarin heeren en dames zich vermeiden tusschen een stevig noen maal en een krachtig avondmaal. Dat ar moede: lijden beteekent, het moest einde lijk worden gezegd, door iemand, die er den moed toe bezat, haar in het volle gelaat te zien. Door iemand die den plicht begreep van de literatuur, ons de ernst en do wer kelijkheid van het leven tc toonen. Die iemand was Mevrouw Luber. En omdat zij het, ondanks alle tekortkomingen van haar boek overtuigend deed, daarom is zij Iemand. P. H. RITTER Jr. NederLandsch Fabrikaat In de Juni-aflevering van het maandblad der Verecniging „Nederlandsch Fabrikaat" trekt allereerst de agenda van de belang wekkende algemeene ledenvergadering der Vereeniging op 4 Juli a.s. te houden de aan dacht, waaruit blijkt dat de Heer H. P. Gel- derman, groot-industrieel en algemeen voor zitter van het Verbond van Nedcrlandscha Werkgevers zal .spreken over het onder werp „Waarom Nederlandsch Fabrikaat", terwijl de Heer Ir. S. H. Visser liet onder werp „De verhouding tusschen landbouw en industrie en op welke wijze meer samen werking mogelijk zou zijn" zal behandelen. Uitvoerig wordt mededccling gedaan van de wijze waarop Nederland op de Wereld tentoonstelling tc Brussel is vertegenwoor digd. In „Het Nederlandsch product en de cri sis" wordt, nadat buitenlandsche toestan den van den tegenwoordigen tijd onder de loupe zijn genomen, de opmerking gemaakt, dat onze voornaamste industrieën kwali teitsartikelen maken, waarmede zij over do hccle wereld kunnen concurrccren. Abso luut noodig is dat ons land naast industrie land, exportland blijft, cn hierin zal de No- derlandsche industrie ook slagen met bare kwaliteitsproducten, hoezeer de buiten landsche belemmeringen nu ook nog in den weg staan. Dc heer Meyer de Vries vervolgt zijn bc- angwekkende serie „De jeugd en de werk loosheid" en zet uiteen wat in de verschil lende plaatsen wordt bereikt door cursus sen. Dc heer J. J. L. van Zuylen geeft ziin bij drage „Wat de Crisis-Comités ervaren", en geeft belangwekkend materiaal betrekking hebbend op dc verrichtingen van het Ilaagsch crisis-comité. Frils Hoogewerff vervolgt zijn aantrekke lijke beschrijvingen „Dc Nederlandsche rouw in den loop der eeuwen" waarbij hij over de positie van de vrouw in bet alge meen in de zeventiende eeuw schrijft. „ITcdendaagsche beeldende kunst" geeft' afbeeldingen van werk der schilders Jan Boon en Gijs Kramer. „En dat beweert nog wel alleen bij eerste amilies te hebben gediend!" hoonde me vrouw jegens het zoojuist ontslagen dienst meisje. ,Nec, mevrouw," antwoordde liet dienst meisje, „dat kan ik nu niet meer zeggen!" ,Wat moet je doen om mooie handen te krijgen?" ,Zoo weinig mogelijk!"

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1935 | | pagina 11