DAGBLAD
DAGBLAD
AMERSFOORTSCH
11
AMERSFOORTSCH
IS
THANS
CENT PER WEEK
MET GRATIS
ONGEVALLENVERZEKERING
THANS
CENT PER WEEK
MET GRATIS
ONGEVALLENVERZEKERING
SUIKERFREULE
FILM IN JAPAN
LETTERKUNDIGE KRONIEK
DROGISTERIJ „DE GAPER"
Tijdsehrifteiti
PEPERNOTEN
FILMNIEUWS
Henri van Wermeskerken
vertelt hoe zijn roman
ontstaan is
Wij hebben Henri van Wermeskerken,
den schrijver van de bekende roman „Sui
kerfreule", die thans in verfilming is bij
de Majestic, gevraagd, hoe hij ertoe geko
men is, dit boek te schrijven en hij deelde
ons het volgende mede:
„Suikcrfreule" heeft zijn ontstaan te dan
ken aan een bezoek, dat ik heel toevallig
bracht aan een suikerfabriek in den Oost
hoek van Java. Tegen theetijd, zat ik juist
in de ruime voorgalerij van de mooie wo
ning van den eersten machinist. Do thee
was goed, ook de suiker erin en de melk.
Maar de stemming was minder goed.
Duidelijk gegeneerd, stelde de gastheer
mij zijn vrouw voor, die cenige dagen ge
leden, onverwacht, uit Holland was geko
men, en mij met bazige blijde, welgemeende
hartelijkheid, de hand schudde, met de
woorden: „He, dat hadt je toch wel es effe
kunnen zeggen, man, dat er bezoek zou
komen. We zitten midden in de schoon
maak, ziet U meneer, och en dan is de boel
nooit aan kant!"
Dat er schoonmaak was, zag ik. Dat de
hoel niet aan kant was nog meer. Want er
stonden alleen maar eenige stoelen en een
tafel in de voorgalerij. Dat d-e man zich
geneerde zag ik ook, want groote schoon
maak behoort nu niet direct tot de alge-
meene bezigheden van zich deftig voelende
dames in Indië. Daarvoor zijn baboe's cn
huisjongens.
Maar meer dan 'de schoonmaak zag ik
'de oogen van deze vrouw, die pas eenige
dagen in Indië, in deze voorgalerij en in
de Tropen stond als een kat in een vreemd
pakhuis. De bazige hartelijkheid was echt
Hollandsch en nog niet verdrongen door
het Indische cachet, van tochvooral niet
tè Hollandsch te willen zijn. De drang om
schoon te maken en haar goeden man niet
to laten in die zoogenaamde Indische slor
digheid van vroeger jonggezellcnhuishou-
den, was ontroerend-innig.
Maar het diepst trof mij die wisselende
uitdrukking in haar oogen. Die drukten
een wereld uit van angst en goedheid, van
onwennigheid en goeden wil, van schuw
heid en groote liefde, van verdriet en in
nige blijdschap.
Toen ik wilde heengaan bleek, dat zij
zich het allereerst de bekende Indische
gastvrijheid had eigen gemaakt. Tk moest
persé blijven eten, een ècht-Hollandsche pot.
blijven logeeren: „Zoo midden in den nacht
langs den weg en met al die nare wilde
Indische beesten, nee nooit boor!"
Bij het ontbijt vroeg zij mij openhartig-
„Vertel U me nou is eerlijk, meneer, maak
ik nu heusch zoo'n malle Hollandsche in
druk? Dat zegt me man, ziet u, omdat ik
schoonmaak. Die is al zooveel jaren hier
en ik pas drie dagen. Hij zegt dat ik In
disch worden moet. Toe zegt U straks op
de suikerfabriek zoo terloops eens tegen
hem, dat u vindt dat ik werkelijk al In
dische dame word. Hij is zoo'n bovenste
beste man, weet u, en ik wil alles doen
om Indisch te worden en dat hij zich niet
meer voor mij geneert. Want dat voel ik
zoo en ik zou er bijna om kunnen huilen!
Nog eens zag ik dien schuwen, hangen
en tegelijk algoeden blik in haar oogen,
Cn warm heb ik haar de hand gedrukt.
Zij werd mijn „Suikerfreule". Dat was
het, lot en lijden van vele Hollandsche vrou
wen, die plotseling in de tropenwereld wor
den overgeplaatst. Vier weken later hield
ik te Batavia mijn stuk ten doop.
Meer dan vijfhonderd maal is het in
Indië gespeeld, wat wel bewijst, hoezeer
het duizenden daar uit het hart is geschre
ven. Meer dan duizendmaal ging het in
Holland. Bij de duizendste opvoering in
den Haag kwam opeens een dame naar
mij toe cn zei zacht: „Ja, ja, zoo was
het".
Ik herkende haar. Het was mijn Suiker
freule.
Dan kwamen de verzoeken om het stuk
te verfilmen.
Een film is iets heel anders dan een
tooneelstuk. Dit moest knap opgelost wor
den, om de sterke indruk, dien het blijspel
nu eenmaal bewezen heeft op den toe
schouwer te maken, ook voor de film te
behouden. Zou, door te groven humor, niet
het teere sentiment van de lieve vrouw
en van den goeden ouden Schuit verdron
gen worden? Ik aarzelde, weigerde eenige
aanvragen. Eerst als ik de absolute zeker
heid had, dat het een goede film kon
worden, zou ik mijn toestemming geven.
Toen kwam een jaar geleden, na lezin
van den roman, het verzoek van den be
kenden producer en regisseur Haro van
Pcski, iemand die met tal van films van
internationale reputatie zijn sporen heeft
verdiénd. Toen heb ik in vol vertrouwen
mijn stuk in de handen van dezen begaaf
den on ervaren kunstenaar en zijn Majestic
gelegd.
Ook hier is de moderniteit
van Europa cn Amerika
doorgedrongen
In slechts eenige tienlallen jaren heeft
Japan de ontwikkeling van den middel
eeuwschen staat, tot de moderne cultuur
kunnen doorvoeren.
Uit een oude, tot voor korten 1iid voor de
vrouwen nog geheel niet toegankelijke
theaterkunst is met rassehe schreden een
geweldige filmindustrie gegloeid, die thans
niet minder dan 050 eigen films produceert
De Europeesche en nog meer de Ameri-
kaanschc werken gaven hierbij dc noodige
aanwijzingen en voorbeelden en het publiek
was spoedig voor de moderne film te vinden
cn gaf er zich vol geestdrift aan. Japai
heeft echter ondanks allo invloeden op vrij
wel elk gebied zijn eigen zelfstandigheid
kunnen handhaven en ook de films dragen
een geheel eigen Japansch karakter. Even
als in dc andere landen zijn er natuurlijk
algemeen gevierde sterren in dit land (dc
meest geliefde vrouwelijke sterren zijn Ta-
kako ïrie, Kinmo Tanaka en Miclüko Oika-
\va. Natuurlijk zijn er in den laalsten tijd
ook societv-stukken met hun problemen en
figuren voor de film geschreven of bewerkt
terwijl er voor dien slechts gegevens ge
bruikt werden, die ontleend waren aan de
oude Japansche geschiedenis. In alle pro
ducties is echter dc stille, in zich zelf ge-
keerden aard der Japanners bewaard ge
bleven.
Het is te begrijpen dat bij een zoo uiterst,
moderne industrie als die der film is, ook
de meest moderne hulpmiddelen aangewend
worden, zooals Europeesche. kleeding
moderne kapsels, maar overigens zoekt Ja
pan zijn voorheelden niet in vreemde lan
den. maar in eigen nationale overlevering
en tradities.
Verbazingwekkend is bii de hoofdrol ver
tolksters de buitengewone gave waarmede
zii uitdrukking en kracht geven aan den
persoon welke zii uit heel den. Zij benadert
do sterkte van het spel der beroemdste
Blandine Ebinger en Max Gülsfcorff vervullen belangrijke
rollen in de Ufa-film „De verliefde modekoning", die met
xeel 6U003S thana in, ons land vertoond wordt.
Busier Phelps ds een nieuwe, jeug
dige ster van de Fox, die irj
„Handle with core" een rol ver
vult. Men ziet hom hierboven met
Boots Mal lorv, <li>ï eveneens een
leidende rol heeft.
Europeesche en Amerikaansche actrices en
doet des te verwonderlijker aan. als men
bedenkt, dat tot. voor kort alleen het alge
meen bekende geisha-ivpe gevonden kon
worden, zoodat toentertijd alJc vrouwenrol
Ion in de theaters door mannen uitgebeeld
werden (ook thans in de meest succesvolle
diva nog een man, n,ï. Fukusuta Nakamu-
ra\
Maar evenals dc vrduW'cn .ziin ook de
mannén zeer snel veranderd. In plaats van
dé met zwaarden kletterende ridders, altijd
maar twistende cn strijdende, zooals zij in
de oude theaters optraden, vindt men er
tegenwoordig de moderne met vamps, sport
iris en kleine verkoopstertjes flirtende
mannen.
In het Moeras, door Jet Luber.
(Amsterdam, Van Holkema
Warendorf N.V.).
BIJ de kennisneming van de ontelbare
boeken, die den recensent worden aan
gedragen, heeft liet mij vaak getroffen,
dat zoo weinige penvoerders den moed heb
ben in de afgronden le staren van den nood
dezer dagen. liet holt alles maar weg, den
tuin in van de romantiek, waar het zoo
plezierig spelen is. En do oplagen van de
schrijvers, die aan hunne publickcn een
aangenaam oponthoud verschaffen in de bi
oscoop der literatuur, ze worden ver
kocht.
Jet Luber is het niet hen allen oneens.
Zij meent, dat de literatuur in ernstige tij
den iets anders moet doen dan uit speleva
ren gaan.Dat het tot haar wrange plichten be
hoort, het. leven 1e weerspiegelen, zooals
het is. Zij brengt daarmede twee offers. Zij
doet afstand van een wuft publiek, cn zij
doet zichzelf dc marteling aan, zich roken
schap te geven van toestanden, die nauw-
lijlvs te overleven zijn.
Indien de roman, gelitcld „In het Moe
ras" slecht geschreven ware, dan nog zou
hij een blijvende beteckcnis houden als do
cument van de historische periode, waarin
wij verkeeren, en zou de schrijfster onze
hulde verdienen om haar dapperheid. Maar,
ondanks de fouten, die ik meende te vin
den is dit boek over het algemeen goed
jeschrevcn. Het is een aangrijpend verhaal,
dat ons onophoudelijk in zijn ban heeft ge
vat.
Jet Luber schrijft, over dc ellende der
wcrkloozen. Het boek begint er al mee, ons
den achteruitgang te tcckencn van midden
standsgezinnen. Op bladzijde 1 verschijnt
ons een vader met zijn zoon. Dc moeder is
weggeloopcn,'de vader leeft, van zijn vrouw
gescheiden, met het ecnig kind. De vader
zoekt afleiding in bridge partijen en lichte
liefdesgeschiedenissen. Iïet kind vereen
zaamt. Om van de vaalheid te worden ver
lost van de huiselijke sfeer, reist het kind
naar zijn oom en tante in een andere stad.
Oom is een kleine ambtenaar op een che
mische fabriek, maar hij wordt, „wegens
bezuiniging en reorganisatie" weggewerkt.
De diepere oorzaak is, dat men hem ver
denkt. van revolutionaire gezindheid. Het
voorwendsel, orn hem te verwijderen, ligt in
dezen tijd voorliet grijpen. Wij zien liet gezin
van den kleinen ambtenaar hand over hand
naar beneden gaan. Eerst is er nog steun
van den vakbond, dan moetver worden ge
stempeld. Een getrouwde zuster, die het
nog goed heeft, springt bij, met een tientje
in de weck, en met wat naaisters-opdrach
ten aan de vrouw des huizes. Maar haar
weldadigheid heeft een zoo beleedigend ka
rakter, dat dc aldus ondersteunde jonge
rouw haar ten slotte haar hulp voor de
oeten werpt. Naast dit langzaam verwor
dende gezin, woont een ander gezin, dat in
nog grooter mate aan den groeienden on
dergang is prijs gegeven. Iïet is eveneens
een gezin van een kleinen ambtenaar. De
man voert, in zijn doffen wanhoop, den hee-
len dag niets uit en gaat eindelijk uit ver
veling zijn uren in de kroegen slijten, waar
hij als persoonlijkheid volkomen vernietigd
wordt. Thuis doet hij niet anders dan op
spelen en ruwheden begaan. Zijn kranig
vrouwtje tracht het hoofd op tc houden en
gaat, hoewel zij mevrouw is, hulpdiensten
verrichten in een groentenwinkel. De angst
voor vermindering van den steun bij liet
onopgegeven laten der bij-verdiensten hangt
dit rampzalige gezin voortdurend boven bet
hoofd. Wanneer de toestanden thuis hoe
langer zoo pijnlijker worden, ontwaakt er
maar één verlangen in deze jonge vrouw.
Al haar trouw cn opofferingsgezindheid
blijft onbeloond, cn zij heeft zoo'n liunko-
ring naar het geven vanMeedcrhcid. Zij
wil een nieuw kind. Maar dat nieuwe kind
heeft een tragische voorbestemming. De
nood stijgt al hooger en-liooger, en de va
der raakt al meer overgegeven aan den
drank. Er komt een trieste avond; de zui
geling schreit klagelijk, cn de dronken va
der werpt met een zwaar voorwerp naar
het hoofdje van liet kind. Ilij blijkt zijn
eigen kind te hebben gedood. En nu, om
haar andere kinderen tc redden, die geheel
hulpeloos zouden komen'te staan, wanneer
fle vader de gevangenis zou moeten binnen
trekken, beneemt zich do moeder het leven
springt zij, met het doode kindje in haar
armen te water..
Ook de. lotgevallen van de andere figu
ren uit dit bock zijn uitermate triest en
schokkend. Dc schrijfster heeft zich ten
doel gesteld niet alleen den nood van den
werkjoozc uit den kleinen middenstand tc
(eekenen, maar ook den nood der wcrklooze
handarbeiders. De kommer in die kringen
is haast nog hartverscliourender. Maar al
dat leed wordt overschaduwd door de ge
schiedenis van den zestienjarigen jongen
dien men de hoofdpersoon van liet verbaal
zou kunnen noemen. Wij hebben hem hier
boven al leeren kennen, bet is Guus, de
zoon van don van zijn vrouw gescheiden
man. Deze jongen wordt zonder eenig be
grip, zonder ccnig medegevoel opgevoed.
De moeder is heengegaan, voor den
schaafsch thuiskomendpn vader heeft hij
verachting, bij zijn tante Lucie kijkt men
hem weg, omdat hij een opeter meer vormt
in liet naar de armoede afglijdende gezin
Een meisje, waarop hij verliefd is, bedrijft,
een gruwelijk spel met hem. Wanneer hij
op een avond thuiskomend, een vreemde
vrouw aantreft in het ouderlijk huis, met
wie zijn vader blijkbaar een geschiedenis
heeft, dan is de maat zijner smart en er
gemis vol, en het van allen verlaten kind
stort zich voor een auto, die hem van het
leven bevrijdt.
Dit boek is rauw, wrang, bitter, ontzet
tend. Van don familieband en den familie
vrede blijft, onder de teisterende oeconomi-
sche omstandigheden die deze gezinnen be
leven, zoo goed als niets meer over. Vol
verachting cn verzet bevinden zich de kin
deren tegenover de vaders, die ook inder
daad weinig anders dan verachting verdie
nen. Daartegenover hebben de moeders in
dit bock over het algemeen iets van heldin
nen in zich, behalve dan die ecne moeder
van Guus, van wie wij weinig anders ver
nemen, dan dat zij de echtelijke woning ont
vlucht is, en dat zij, op wonderlijke wijze
daar wederkeert op een avond, waarin haar
zoon zich het leven beneemt. Ik zou de
vraag willen stellen, of alle mannen zulke
futlooze en oppervlakkige wezens zijn als
dit boek ze ons voorstelt. En ik zou ook wil
len vragen, of de levens van deze wcrkloozc
kleine burgers zoo vaal cn zonder relief
zijn, dat zij terstond in de wanhoop van den
nood moeten verzinken. De man van Lucie
had toch zijn socialistische idealen! Waren
die dan voor hem van geen beteckcnis als
levens-houvast! Heeft hij nooit de gedachte
in zich voelen opkomen, eens een leeszaal,
een cursus-avond van dc Volks-universiteit
te bezoeken?
En ik vind de vrouwen welke de schrijf
ster ons daartegenover ten tooneele voert,
misschien iets minder heroïsch dan de
schrijfster zelve haar heeft gezien. In geen
enkel van deze gezinnen is er tusschen dc
cchtgcnooten een diepe, hechte liefde, die,
natuurlijk, door den nood kan worden aan
getast, maar die dan toch een muur zou
zijn geweest tegen don volkomen morcelen
ondergang. Dc vrouwen in dit bock hebben
het eerbiedwaardige, maar daarom toch
primitieve, moeder-instinct. I-Iarer is het
nest-gevoel, het gevoel dc kleine clan, waar
van ze het middelpunt vormen, te moeten
handhaven. Dat nest-gevoel wordt nog ge
accentueerd door het doffe egoïsme der
mannen.
En nu is mijn grondbezwaar tegen dit
boek het volgende: het wordt mij niet dui
delijk, dat de tragiek die ons er wordt ge-
teekend, alleen en uitsluitend het gevolg is
van den occonomischen nood. De wijze,
waarop deze kleine burgers, zooals Me
vrouw Luber ze ons weergeeft, 1 rouwen en
liefhebben, is die der kudde. Al clic huwe
lijken zijn reeds in aanvang en aanleg
zonder beteekenis, cn alleen het „nest"-ge-
vocl, niet de eenheid en het samenstreven
met den man, verhindert haar in de armen
te vallen van willekeurige minnaars.
Vorder komt het mij voor, dat Mevrouw
Luber haar personen en toestanden veel te
absolutistisch heeft gezien. Zij moet mij
goed begrijpen: ik wil niet zeggen, dat de
nood minder fel is, dan zij ons hem heeft
geteekend, maar ik wil wel zeggen, dat zij
JULIANAPLEIN 3. Amersfoort
EEN UITKOMST VOOR IEDERE
VROUW.
Oriënt Henna Shampooing.
Verft door gewoon wasschen elk haar
in elke gewenschte tint.
Onschadelijk f 0.60.
al haar personen zoozeer door troosteloos
heid heeft omringd, dat dc tragiek geen en
kelen weerstand ontmoette bij bet doorzet
ten van haar wreedaardige functie. Waar
om bijvoorbeeld, vernemen wij niets van de
verhouding tusschen Guus en zijn moeder?
Was deze vrouw dan zoo heel anders dan
de andere vrouwen, die ons in dit boek te
gemoet treden, en die van beur moeder-
instinct. de levensvreugde ontvangen, welke
haar in den nood slaande houdt?
Maar al deze opmerkingen vormen slechts
kritische kant-teekeningen bij een oprechte
waardeering. Mevrouw Luber kan zich ont
wikkelen tot een schrijfster van groote
macht, indien zij haar „volstrekte" methode
ccn beetje varen laat. Zij schrijft cn
dat is van niet vele schrijvers in onze da
gen te zeggen met haar bloed-cigene per
soonlijkheid. Een onweerstaanbare drang^
om al wat haar hart in opstand brengt, uit
te zeggen in literatuur, stuwt hare pen. Dit
boek kan niemand, die zoo gewetensvol is,
dat hij wil doordringen tot de ellenden die
het leven tegenwoordig brengt, ongelezen
laten.
Te lang hebben de boeken gepraat over
de ziclenooden, waarin heeren en dames
zich vermeiden tusschen een stevig noen
maal en een krachtig avondmaal. Dat ar
moede: lijden beteekent, het moest einde
lijk worden gezegd, door iemand, die er den
moed toe bezat, haar in het volle gelaat te
zien. Door iemand die den plicht begreep
van de literatuur, ons de ernst en do wer
kelijkheid van het leven tc toonen. Die
iemand was Mevrouw Luber. En omdat zij
het, ondanks alle tekortkomingen van
haar boek overtuigend deed, daarom is zij
Iemand.
P. H. RITTER Jr.
NederLandsch Fabrikaat
In de Juni-aflevering van het maandblad
der Verecniging „Nederlandsch Fabrikaat"
trekt allereerst de agenda van de belang
wekkende algemeene ledenvergadering der
Vereeniging op 4 Juli a.s. te houden de aan
dacht, waaruit blijkt dat de Heer H. P. Gel-
derman, groot-industrieel en algemeen voor
zitter van het Verbond van Nedcrlandscha
Werkgevers zal .spreken over het onder
werp „Waarom Nederlandsch Fabrikaat",
terwijl de Heer Ir. S. H. Visser liet onder
werp „De verhouding tusschen landbouw en
industrie en op welke wijze meer samen
werking mogelijk zou zijn" zal behandelen.
Uitvoerig wordt mededccling gedaan van
de wijze waarop Nederland op de Wereld
tentoonstelling tc Brussel is vertegenwoor
digd.
In „Het Nederlandsch product en de cri
sis" wordt, nadat buitenlandsche toestan
den van den tegenwoordigen tijd onder de
loupe zijn genomen, de opmerking gemaakt,
dat onze voornaamste industrieën kwali
teitsartikelen maken, waarmede zij over do
hccle wereld kunnen concurrccren. Abso
luut noodig is dat ons land naast industrie
land, exportland blijft, cn hierin zal de No-
derlandsche industrie ook slagen met bare
kwaliteitsproducten, hoezeer de buiten
landsche belemmeringen nu ook nog in den
weg staan.
Dc heer Meyer de Vries vervolgt zijn bc-
angwekkende serie „De jeugd en de werk
loosheid" en zet uiteen wat in de verschil
lende plaatsen wordt bereikt door cursus
sen.
Dc heer J. J. L. van Zuylen geeft ziin bij
drage „Wat de Crisis-Comités ervaren", en
geeft belangwekkend materiaal betrekking
hebbend op dc verrichtingen van het
Ilaagsch crisis-comité.
Frils Hoogewerff vervolgt zijn aantrekke
lijke beschrijvingen „Dc Nederlandsche
rouw in den loop der eeuwen" waarbij hij
over de positie van de vrouw in bet alge
meen in de zeventiende eeuw schrijft.
„ITcdendaagsche beeldende kunst" geeft'
afbeeldingen van werk der schilders Jan
Boon en Gijs Kramer.
„En dat beweert nog wel alleen bij eerste
amilies te hebben gediend!" hoonde me
vrouw jegens het zoojuist ontslagen dienst
meisje.
,Nec, mevrouw," antwoordde liet dienst
meisje, „dat kan ik nu niet meer zeggen!"
,Wat moet je doen om mooie handen te
krijgen?"
,Zoo weinig mogelijk!"