IRUN VANMORGEN VROEG GEVALLEN
Onverhoedsche aanval Weg naar Madrid vrij
DE EEMLANDEQ
Paniek in de
4000
De ochtendnevel kwam de
rebellen goed te stade
Verwoede strijd
kustplaatsen
Koning Edward
in zee gevallen
Vrijdag 4 September 1936
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
35e Jaargang No. 57
aan beide kanten
ZOEKT GIJ
G. BROUWER
OCEAANVLIEGERS
IN WALES
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
EXEMPLAREN
8 uur 10 min.
AMEPSFOORT5CH DAGBLAD
'IRQNNFMFNTSPRIJS maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week 'met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.15.
[Binnenland iranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
'POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513
A
PRIJS DER ADVERTENTIEN "gxls f 1.05 met tnbegnp van een bewiisnumma
t, el'e rege' mcer°-25 Liefdadigheids-advertentièo voor d»
sÓ LT lW Pn",' Advertentièn „KEITJES" bij voomitbetal.ng 1-5 regels
cent, elke regel meer lOcent, driemaal plaatsen f l._. Bewi,snummer extra f 0.05
DE correspondent van het Duitsche Nieuwsbureau
meldt, dat dc troepen van generaal Mola er vanmor
gen om 7 uur in zijn geslaagd, de stad Irun, om het bezit
waarvan zoo verbitterd gestreden is, te veroveren. Gebruik
makend van het nevelachtige weer konden de rechtsche
troepen door een verrassende manoeuvre tot de op onge
veer 800 meter voor de stad gelegen voorloopige stellingen
doordringen. Na een kort geweer- en mitrailleurvuur ge
lukte het den opstandelingen de regeeringsaanhangers
terug te dringen, die zich daarop in wilde vlucht over de
internationale brug bij Hendaye op Fransch gebied in
veiligheid trachtten te brengen.
Naar men weet werd enkele dagen geleden door de
nationalisten een hevig bombardement van de stad aan
gekondigd, waarop het grootste gedeelte der bevolking
met pak en zak gevlucht is naar de Fransche grensplaat
sen. Sprekende successen bleven voor de opstandelingen
echter nog uit, dank zij den hardnekkigen tegenstand van
de regeeringstroepen en de uiterst bezwaarlijke terrein
gesteldheid. Thans is dan toch de veelbegeerde stelling ge
zwicht en hebben de insurgenten een uiterst gewichtig
strategisch punt in hun macht gekregen.
Volksfronters die zich op*
offerden en met dynamiet
de vijandelijke gelede*
ren binnendrongen
Regeering optimistisch
HENDAYE, 4 Sept. Een speciale
correspondent van Havas meldt:
t De aclie der opstandelingen werd gis
te ren op koelbloedige en methodische
wijze gevoerd, zonder ook maar iets aan
hei toeval oa er te laten. De aanval
werd ontketend, toen uit Pampeluna
versterkingen waren aangekomen. Car-
listen, Legionnairs en Marokkanen, die
te Laguncha verzameld waren, wacht
ten de orders af. De artillerie was ver
plaatst en auto's met mitrailleurs kruis
ten op den weg van Irun naar Burgos
De vliegtuigen stonden gereed uit Pam
peluna te vertrekken. Toen het signaal
werd gegeven trokken de mannen op
langs de Bidassoa of langs den berg
weg onder bescherming van gepantser
de auto's. De Marokkanen, kenbaar aan
hun blauwe tulbanden, schenen niet te
letten op het mitrailleurvuur en velen
vielen. Des avonds was Behobia nog
niet geheel bezet. De volksfront-militie
boodt met de laatste energie weerstand
Enkelen offerden zich op en trokken
met dynamiet naar de vijandelijke ge
lederen, waar zij een zekere verwarring
veroorzaakten. Op 100 meter afstand van
de internationale brug gekomen moes
ten de aanvallers halt houden wegens
het geweervuur uit de huizen en tus
erhen hun gelederen vallende granaten
Toch werd de omsingeling nauwer en
nauwer. De atmosfeer in Behobia en
Irun was niet om in te ademen. De
luchtraids volgden elkander op en de
granaten veroorzaakten een groot aan
taal branden. Toch hielden de mannen
vol. Ook in Frankrijk is een zekere op
winding ontstaan. De grenslijn is on
toegankelijk. Om elf uur in den avond
duurde te Behobia het geweer- en ka
nonvuur nog voort.
Radio-Sevilla meldt: De nationalisten
hebben een auto van het ministerie van
oorlog aangehouden. waarin een
Fransch journalist zat, vergezeld van
verscheidene personen, van wie een ge
wond was. Allen werden naar Burgos
gebracht.
Nieuwe afdeelingen van de Spaansche
phalanx zijn te Burgos aangekomen,
rijkelijk voorzien van materieel. De
Nationalisten hebben Abonal en Car
rera bezet; 200 marxisten werden ge
dood, 7 mitrailleurs, 200 geweren en 16
auto's vielen in hun handen.
Lit Oviedo wordt vernomen, dat de
colonne Aranda Trubia en Cueva de
Mora heeft bezet.
t In zijn dagelijksche toespraak ver
klaarde generaal Queipo de Llano nog
•teeds optimistisch te zijn.
Hij zeide dat de opstandelingen-troe
pen een groot succes hebben behaald te
Tala Vera de la Reina. Er hadden he-
vige gevechten plaats en te vier uur in
den namiddag trok de uiteengeslagen
vijand terug. Een uur daarna trokken
de colonnes der opstandelingen de stad
binnen, waarbij zij tien kanonnen en
een groot aantal mitrailleurs en gewe
ren buit maakten.
De troepen der opstandelin-
en staan thans op ongeveei
honderd kilometer afstand
van M a d r i d.
Het radio-station van Cadix deelt
mede. dat dc colonne Yague oprukt
naar Toledo, zonder veel tegenstand te
ontmoeten. De kruiser „Espana" heeft
de kazernes van San Sebastian weer ge
bombardeerd.
Verklaring van Giral
Uit Valencia wordt gemeld, dat. men
daar den val van Teruel aanstaande
acht.
Gisteren is onder voorzitterschap \an
Azana een ministerraad gehouden, na
afloop waarvan minister-president Giral
verklaarde, van alle fronten uitstekende
berichten Ie hebben ontvangen.
Het ministerie van oorlog deelt offi
cieel mede, dat de regeeringstroepen
thans voor de poorten van Huesca
staan. In Asturië hebben de regeerings-
strijdkrachten volgens dit communiqué
een colonne opstandelingen tcruggcdrc-
van. Na gevechten in de provincie Ba-
da joz werden de opstandelingen tot den
aftocht gedwongen. Rondom Madrid
blijft dc toestand onveranderd. Aan het
Estremadura-front heeft dc luchtmacht
der regeering drie vliegtuigen der op
standelingen neergehaald.
Het „Frente Popular" bericht, dat een
vliegtuig van de regeeringstroepen over
Oviedo is ge\ logen en een laatste waar
schuwing omlaag heeft geworpen.
De soidaten \an de opstandelingen
worden uitgenoodigd zich tegen hun
leiders te verzetten, die hen verrieden.
De waarschuwing eindigt met de
woorden: „Soldaten van de republiek
staat op. Leve Spanje".
Het „Frente Popular" bericht uit
Sarinena, dat de opstandelingen ge
bruik maakten van strijdgas bij den
aanval van de regeeringstroepen op
Huesca.
De volksfronters zijn in de straten
van de stad doorgedrongen, waar hevig
wordt gevochten.
Drie officieren ter dood
veroordeeld
Op het Spaansche schip „Uruguay",
dat voor Barcelona ligt en door de re
geeringstroepen is ingericht tot gevan-
Protesteerende rif*inboorlin*
geri bij het recruteeren
van nieuwe gekleurde
troepen
Italië Coördineert
Volgens het officieele com
munique van generaal Franco
is Talavera de Reina thans
geheel in handen der opstan
delingen, en is de weg naar
Madrid volkomen vrij. Slechts
de vliegtuigen der regeering
kunnen nog den opmarsch der
colonne-Yague bemoeilijken.
De regeeringstroepen zouden
in den strijd meer dan 400
man hebben verloren.
De toestand te Malaga
Omtrent den toestand in Malaga
meldt de „Daily Telegraph" uit Gibral
tar, dat de aanhoudende bomaanval
len der opstandelingen op Malaga en
de overige nog in banden der regeering
zijnde kustplaatsen een zoodanige
paniek hebben gewekt, dat dc vrijwil
lige strijdkrachten der regeering niets
lie\er zouden willen dan zich zoo spoe
dig mogelijk uit de voeten te maken.
De autoriteiten van Malaga hebben te
Gibraltar geinformeerd, of de Britschc
autoriteiten een aantal vluchtelingen
zouden kunnen opnemen, ingeval de
stad zou worden ontruimd. Er bestaat
echter niet de minste kans, dat op dit
voorstel zal worden ingegaan, daar het
in Gibraltar reeds stampvol vluchtelin
gen is.
Nieuwe troepen ge
organiseerd in Ma
rokko
De speciale correspondent van Havas
meldt uit Tanger:
In de Spaansche zone van Marokko
organiseeien de opstandelingen thans
„Mehallas", bestaande uit 5000 inland-
sclie soldaten, die voor het grootste ge
deelte gerecruteerd werden na den op
stand Verschillende caids der rif-in
boorlingen die allen min of meer ver
want zijn aan Abdel Krim, voeren bet
bevel over deze nieuwe troepen, die
waarschijnlijk den een ofJ anderen dag
geroepen zullen worden ter vervanging
van de op het oogenblik in Spanje
vertoevende „regulares". 2000 van do
12000 Regulares, die naar Spanje wer
den overgebracht, zouden thans buiten
gevecht zijn gesteld. liet gerucht gaat,
dat zekere stammen der rif-inboorlin
gen, zouden hebben gedemonstreerd
tegen het aanvaarden van het bevel
over een nieuwe Mehalla door den caid
van den inboorlingcnslam Bcni-Ouriag-
hael. Deze caid zou overigens onlangs
zijn gearresteerd, doch de autoriteiten
waren waarschijnlijk van meening, dat
zijn diensten op het oogenblik van nut
zouden kunnen zijn. De vrouwen van
l
genisschip, zijn drie artillerie-officieren,
een kolonel en twee kapiteins, ter dood
veroordeeld. Zij worden beschuldigd in
de kazerne van San Andre in Barcelona
den opstand te hebben geleid.
Kapitein Bayo, d^e leider der regee
ringstroepen op Majorca, heeft mede
gedeeld, dat dc vliegtuigen der opstan
delingen de stellingen der regeerings
troepen hebben gebombardeerd, zonder
belangrijke schade aan te richten. Een
aan de regeering trouw gebleven oor
logsschip heeft hedenmiddag Soller,
Porto Christo en enkele dorpen aan de
kust gebombardeerd. Soldaten en bur
gers blijven dienst nemen in de gelede
ren der regeeringstroepen.
DE HONGAARSCHE regeerder Ilorthy heeft de feestelijkhe
den bijgewoond bij de herdenking van het feit, dat 250 jaren
geleden Buda uit de Turksche macht werd bevrijd
de inboorlingen, die op het oogenblik
op het Iberische Schiereiland strijden,
hebben zich om steun gewend tot de
autoriteiten te Tctoean, die hun elk 25
peseta's zouden hebben ter hand ge
steld. In tegenstelling met zekere ge
ruchten die onlangs gingen, als zou
Abde Khalac Torres, de eigenlijke lei
der der Natinoaal-Arabische partij in
de Spaansche zone. zijn gearresteerd,
is dit nooit het geval geweest. Hij heeft
zelfs vergunning gekregen voor de uit
gifte in de Spaansche zone van een Ara
bisch dagblad „El Riff", waarvan het
eerste nummer een dezer dagen is
uitgekomen, terwijl hij tevens finan
cieel door de autoriteiten wordt ge
steund.
Italië bij de coördi
natie-commissie
Van bevoegde zijde verluidt uit
Rome, dat Italië heeft toegezegd te zul
len deelnemen aan de te Londen te
houden conferentie der coördinatie
commissie inzake de niet-inmenging in
de Spaansche aangelegenheden.
Unamuno en de op'
standelingen
De Junta heeft te Burgos in een
decreet Miguel dc Unamuno bevestigd
in zijn titel van rector voor het leven
van de universiteit van Salamanca en
titulair van den leerstoel, die zijn naam
draagt, welke onderscheidingen hem in
September 1934 werden verleend.
Lissabon wijst Spaan
sche legalieraad uit
De Legatieraad van de Spaansche
ambassade, alsmede de Spaansche
militaire attaché hebben volgens mede-
dceling van de Portugeesche radioclub
het verzoek ontvangen, om onverwijld
Portugal te verlaten.
De voorzitter en andere vooraanstaan
de leden van de Spaansche kamer van
koophandel te Lissabon hebben een
manifest tegen de regeering te Madrid
gepubliceerd, waarin liet opstandelin
gen leger een lang leven wordt toege-
wenscht.
Het Koninklijk jacht in
Turksche wateren
aangekomen
LONDEN, 3 Sept. Naar de News
Chronicle van zijn correspondent te
Athene verneemt, is koning Edward
Dinsdagavond ternauwernood aan een
zeer ernstig ongeluk ontsnapt.
De koning was aan het roeien te
Aedipso, dc Grieksche badplaats, toen
de motorboot van zijn eigen jacht, de
Nahlin hem full speed passeerde. De
hoog opslaande golven deden het roei
bootje kantelen, met het gevolg, dat de
koning in het water viel.
Op de motorboot had men het onge
val gezien. Onmiddellijk werd bijge
draaid, waarna men den vorst aan
boord hielp komen. Behalve het natte
pak had het ongeval voor den koning
geen onaangename gevolgen.
Het jacht Nahlin, geëscorteerd door
Britsche torpedojagers, is inmiddels in
de Turksche wateren aangekomen en
ter hoogte van Tenedos begroet door
een Turkschen torpedojager. Uit naam
van president. Ata Turk heeft, zich een
Turksche delegatie onder leiding van
generaal Fahrcddine aan boord van
het jacht begeven, om den koning té
verwelkomen. De Nahlin en haar
escorte voeren vervolgens naar Sed-
doel, waar de koning aan land ging.
De monarch is daarop met de Turksche
delegatie per auto vertrokken voor een
bedevaart naar de oorlogskerkhoven
van Gallipoli, waarna zij het slagveld
van het schiereiland zullen bezoeken.
De koning zal begin der volgende
week met de Orient Express van Istan-
boel vertrekken, en op de terugreis 2 3
dagen te Weenen doorbrengen, zoodat
hij half September te Londen terug zal
zijn. Na eerst eenige dagen in Londen
te hebben doorgebracht, zal de koning
dan voor liet eerst sedert zijn troonbe
stijging zijn intrek nemen in Balmoral
Castle.
Het jacht Nahlin werd door twee
Turksche torpedojagers eerebetoon be
wezen. Het begaf zich vervolgens be
geleid door twee Engelsche torpedoja
gers naar Seddulb'aha, waar. de Brit
sche kruiser Triumph gezonken is. De
Turksche en Engelsche oorlogsbodems
heschen de vlag halfstok en de Turk
sche zeelieden wierpen een groote. bloe
menkrans in zee.
HET ONGEVAL MET HET SPORT-
VLIEGTUIG „DE KRIEL"
TJ1MAHI. 3 Sept. (Aneta.) De
krijgsraad zal 16 September de behan
deling aanvangen van de zaak tegen
den sergeant-v lieger Keim. die het sport-
vliegtuig „De Kriel" op 26 April be
stuurde. Dit vliegtuigje kwam daarbij
tegen een hoogspanningskabel, waar
door de passagiere, mevrouw van
Lierop, tengevolge van den val van de
machine, werd gedood.
VOORJAARSBLOEMPLANTEN
Ook in deze maand is er heel wat
te .zorgen voor onze planten cn bloe
men. De in Juli gezaaide violen wor
den nu verspeend. Dit kan in een
léege bak geschieden, maar ever-goed
kan hel op een goed toebereid bed
in den vollen grond, wanneer we maar
zorgen voor goeden, humusrijken en
vochthoudenden grond. Wc verspe
nen de plantjes op een afstand van
ongeveer 3 c.M. Bij droog weer
wordt naar behoefte gesproeid. Na 3
a 4 weken worden dc plantjes rui
mer geplant, n" op 7 a 8 c.M afstand.
Wanneer de winter niet te streng is,
kunnen volen zeer goed buiten over
winteren. Toch is het raadzaam ze, in
dien hiertoe gelegenheid is, onder glas
in een bak te overwinteren. Vooral op
zwaren kleigrond is dit aan te raden.
Wc houden ze dan dicht bij het glas
en luchten zooveel als dit mei het
oog op de weersgesteldheid mogelijk
is. Een andere, zeer bekende voor-
jaarsbloeier is het „Vergeet mij niet
je" of Myosotis. Ook deze werd in de
vorige maand gezaaid en kan nu wor
den verspeend. Wie verzuimde ze
bijtijds te .zaaien, kan gewoonlijk op
de plaats, waar ze dit voorjaar bloei
den nu wel jonge plantjes vinden, ge
schikt om op te planten. Ze groeien
sneller dan violen cn daarom worden
ze direct op bedden uitgeplanl op een
afstand van pl.m. 8 c.M. Ze kunnen
zeer goed buiten overwinteren.
Meestal planten we „Vergeet mij
nietjes" in den herfst al op de per
ken. Toch gebeurt hel op zwaren
kleigrond dikwijls, dat een gedeelte
der planten gedurende den winter
verloren gaat. We zorgen dus, wat
planten in voorraad te hebben, om
open gaten aan te vullen. We zaaien
nu Silene pendule, een bekende rose-
bloeiende perkplanl, een echte voor-
jaarsbloeier. Er zijn ook witbloeiende
variëteiten. Vooral de compacta va
riëteit, de laagblijvende, .zijn zeer aan
le bevelen voor beplanting van
bloemperken. Ze zijn niet winterhard
cn moeten dus onder plat glas over
winterd worden. Een zeer mooie
voorjaarsbloeicr is de Oranjeblocicn-
de muurbloem, Cheirantus Allioni.
Deze wordt in Juli gezaaid en in den
bak overwinterd. Nu worden de jon
ge plantjes verpeend en daar ze als
gtoote plant niet gemakkelijk kunnen
worden verplant, plaatsen we ze na
3 4 4 weken in bloempotten ter groot
te van 8 4 9 c.M., die we in den bak
ingraven. Begin September zaaien we
nog Papaver Umbrozum, P. nudicaule,
P. somniferum e.a. Daar Papavers
zeer moeilijk zijn te verplanten, wor
den ze als jonge zaailingen direct in
kleine bloempotten geplaatst. Ze wor
den in een bak ingegraven cn over
winterd. Wie zoo tijdig voor de toe
komst zorgt, zal een volgend voor
jaar al vroeg in het bezit zijn van een
bloemrijken tuin.
Vaste planten voor border ol snijbloe
men, Rotsplanten voor rand of rots-
tuin, Erica's (gekweekte heidesoorten)
bloeiend van Jan. tot Dec. Heesters,
Rozen- of Vruchtboomen.
Klimplanten bloeiend van Jan. tot Nov.
Klimplanten besdragend, groen blij
vend of bladverliezend.
Aanleg of verandering van Sier-, Rots-
of Frulttuinen enz. enz.
KWEEKERIJ HORSE WEIDE
Krulskamp, TeL 1S9J Amersfoort.
Defect aan het radio*toestel
oorzaak van een nood*
landing
Toestel onbeschadigd
LONDEN, 3 Sept. (Reuter).
De Oceaanvliegers Merrill en
Richmann hebben in Carma*
thenshire in Wales een nood*
landing gemaakt. De avia*
teurs zijn ongedeerd, het toe*
stel werd niet beschadigd.
De Oceaanvliepere hebben verklaard,
dat het mogelijk is, dat zij morgen «eer
zullen starten. Wat de retourvlucht
naar Amerika betreft, die zal afhangen
van het «-eer. Vannacht zullen dc vlie
gers te Manordila blijven. Twee vlie-
tuigen zullen hen benzine brengen.
EPIDEMIE VAN KINDERVER.
LAMMING
STOCKHOLM. 3 Sept. (A.N.P.) In
Zuid-Zweden heerscht een epidemie
van kinderverlamming. In het kleine
stadje Udevalle alleen zijn 118 geval
len.
dit blad heeft een dagelijk
sche gecontroleerde
oplaag van
aangesloten bi] het bureau
voor pu elicit eits wa a rde
tournooiveld 4 - den haag
STADSNIEUWS
Het dienstbodenvraagMuk.
(Tweede blad, jiag. 1).
Prijsuitreiking Oranjevereniging.
(Tweede blad, pag.
SPORT
Raynaud i6 wereldkampioen.
W eerverwachting
Medegedeeld door het K.N.M.I.
te De Bilt.
Matige, aanvankelijk tijdelijk
toenemende Z. tot W. wind,
zwaar bewolkt met opklarin
gen, waarschijnlijk regenbuien,
iets kouder.
Hoogste barometerstand 764.1 te Sar-
na en Stensele.
Laagste 747.4 te Storno way.
KOLONIALE KWESTIE
BERLIJN. 4 SepL (Havas-A.N.P.).
De rijksstadhouder voor Beieren, gene
raal Von Epp, die leider is van de af-
dceling koloniale politiek der nat.-soc.
partij en van den Duitschen kolonialen
bond verklaart in een artikel, dat ge
publiceerd wordt in de „Europeeschc
Revue", dal Duitschland slechts zijn
oude koloniën opeischt. welke het bij
het verdrag van Versailles werd ont
nomen.
Om zich economisch te herstellen,
heeft Duitschland koloniale gebieden
noodig welke het de grondstoffen moe
ten verschaffen, die het noodig heeft.
De generaal motiveert dit standpunt
als volgt:
1. Het Duitsche volk heeft een voor
deze bevolking te eng gebied.
2. Dit gebied verschaft niet eenige
grondstoffen, welke van essentieel be
lang zijn.
3. Duitschland ^rkeert zonder ko
loniën in een positie van den tweeden
rang.
4. De door sir Samuel Hoare voorge
stelde grondstoffenconcurrentie houdt
geen rekening met de Duitsche eischen
inzake koloniale gebieden.
Wanneer Duitschland koloniën op-
eischt, denkt het slechts aan de kolo
niën, welke bij het verdrag van Ver
sailles onder Volkenbondsmandaat wer-
den geplaatst.
De Duitsche koloniale beweging,
aldus von'Epp, wenscht slechts een
teruggave der vroegere Duitsche
koloniën en het recht vpo^" Duitsch
land over zijn koloj}iale.'fi&ezittin-
gen te beschikken. ."Déze legitime
aspiratie, aldus vön.Epp, raak! dus
geen enkelen anderen staat. Men
moet de koloniale onrechtvaardig
heid Duitschland aangedaan bij "art.
119 van het verdrag van Versailles
ongedaan maken.'
Duitschland beschouwt dus zijn öAn-
vrage om terugverkrijging van zijü
vroegere koloniën als volkomen gemo
tiveerd. aldus besluit generaal von Erm
zijn artikel, waaraan hij toevoegt, crat
de geopperde bezwaren als zou Duitsch
land als gevolg van zijn rassen wetge
ving geschiktheid om te koloniseeren
missen, niet opgaan.
„De teruggave van de Duitsche kolo
niën zou Duitschland in staat stellen
zijn werkloosheid geheel te doen ver
dwijnen, de bevroren credieten gemak
kelijker liquide te maken, en op deze
wijze bij te dragen tot den wereldvrede.
De positie van het blanke ras in^de
wereld zou er door worden gesterkt'.
VOORZIENINGEN TEN BEHOEVE
VAN WERKLOOZEN
BATAVIA, 4 Sept. (Aneta). Bij den
Volksraad is ingediend een aanvullende
bégrooting voor het departement van
justitie voor 1936, ter verhooging van
de post „bijdragen in de kosten van
voorzieningen ten behoeve van werkloo-
zen", waarvoor reeds 1.000.000 werd
uitgetrokken, met 700.000
In de memorie van toelichting wordt
gewezen op het verder terugloopen van
de bijdragen \an particulieren, de bij
dragen der ondernemers cn de subsi
dies van de locale overheden.
