454 VALEWINK TAXI-DIENST DE LEYTAX BEL SLECHTS (1830 TEL. 1850 1093 4000 Van de Sovjets en hun Stachanovieten voor groote afstanden Fa. DUIM BURGER en wij zijn present GARAGE Nic. Bovée e LUYCX Kinder-, Jongedames- en Damesconfectie Zaterdag 10 October 1936 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 35e Jaargang No. 88 Rusland technisch bekeken Muurhuizen 40 - Tel. 454 Betrouwbaarste- en Goed koopste adres Hoofdkantoor; Coornhertlaan 3 VIJFTIEN ARABIEREN GEDOOD Tel. 1788 Tel. 1788 Tel. 1788 Tel. 1788 op andere pagina's Weer verwachting 5 uur 47 min. STOFFEN- en MODEHUIS KOUSEN Sinds ii jaar het aangewezen adres voor prima Moderne AMER SFOOR1SCH DAGBLAD ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersioort 1.95; per maand 0.65; per PRIJS DER ADVERTENTIEN van 14 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer week met gratis verzekenne tegen ongelukken) t 0.15. TYE* 7^ I A VFlPrT elke regel meer f 0.25 L.cfdad.gheids-advertentién voor de Binnenrand dance per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05 I J Ie T P I P I. f\ I 1 I J I r LT helft van den prijs. - Kleine Advcrtenticn „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC. 513 50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.—. Bewijsnummer extra f 0.05 Tegen Kerk en Keizer door Jan Spaander XI. EEN van dc verrassingen in de Sowjet Staat is dc groote zorg die men besteed heeft aan licl in standhouden van musea, het maken van nieuwe musea, liet aanleggen van kostbare collecties op velerlei gebied. I)e drijfveer daartoe was een politieke, althans waren er kenners die dc leiders van liet oogenblik hadden weten te overtuigen hoe belangrijk voor een gc- wenscht'e geestesvorming verzamelingen konden zijn, die den jongeren een in zicht gaven in „het historische tijdvak" van voor 1917. Materiaal hiervoor was voldoende aanwezig. Naast de be staande musea kwamen er, na het ver jagen van den adel, paleizen en grootc gehouwen vrij en belangrijke kunst schatten vielen in handen van de pro letarische regccring. De oude adel toch was Oosters rijk geweest. Ilun fortui nen konden zich met dc Amerikaan- schc meten en velen van die upper-ten in Rusland waren mcnschen van smaak, kunstzin en beschaving, die veel van hun tijd en geld gaven voor don aanleg van superbe collecties, 't. In stand houden, het onder het bereik brengen van de massa van dit alles, is een zeer positieve prestatie, ook al kan de drijfveer een verpolitiekte zijn ge weest. Tuist omdat wij eenige dier su perbe musea hadden gezien, verwacht te ik ook dat liet anti-rel igieusc mu seum iets zeer bijzonders zou zijn. 't Is gevestigd in een kerk en waar de Rus sische regcering dc anti-religieuse be weging zoo actief heeft gesteund stelde 5k mij voor een machtige cathedraal waarin op streng wetenschappelijke wijze stelling genomen zou worden te gen den godsdienst, een nauwkeurig uitwegen van hoofd tegen hart, een af meten van gelooven tegen welen. Dit museum was allerminst gevestigd In een cathedraal. We bereikten 't door een vervallen poort en liepen langs een rommelig ongeplaveid pad, een gang als 't ware tusschen een paar ruwe bouwschuttingen. Een paar trapjes af voerde ons naar een lage gang en na kaartjes te hebben genomen aan een onaanzienlijk loketje konden we wach ten voor een hekje op een explicateur die ons na het luiden van oen Belletje naar binnen liet roepen, 't Maakte op mij den armclijken indruk van een rei zend wassenbeeldenspul. Door middel van maquettes met poppetjes, teekenin- gen en schilderijen ging men de religie tc lijf op een manier die zeker wel in druk moei maken op een onontwikkeld mensch, die van nature niet g c 1 o o v i g is. 't Bijbelsehe scliep- pingsverhaal lag tegenover het ont staan der wereld uil een nevelvlek. Adam werd afgewogen tegen den mensch van Darwin en te licht ver klaard. Deze afdceling had tot doel, zoo niet de verdelging van den Heiligen Schrift, dan toch het geloof daarin. Verderop liet men zien hoe de kerk over den krijg veroorzaakt, hoe de kerk overal God haalt, zijn eigen God, in menschelijkc disputen. Hier zegent een ,,pope" een naar het front gaand sol daat met een „voor God, Czaar en Va derland." Daarnaast ligt een Duitschc helm, „Für Golt, Kaiser und Vaterland" Deze afdceling, „K erk en K r ij g", wordt nog geaccentueerd door een icoon geschonken aan den Russischen Opper bevelhebber. door den beruchtcn Ras- poetin. Raspoel in had er achterop een opdracht gekrabbeld. Hij schreef slecht Hierop volgde „Keizer en Kerk" en 'de bedoeling was om aan te toonen dat dc kerk een bolwerk was van den ouden adel, van 't oude regiem en van al wat verwerpelijk is. In deze afdceling zag men vorsten en Vorstinnen als heiligen afgebeeld en zelfs was er een schilderij van den Czaar met familieleden, ongedeerd ont snapt van een spoorwegongeluk door directe ingrijping der Voorzienigheid. Op die manier had men vroeger de massa voor den mal gehouden, zoo liet men uitkomen, lkzelve vond dit zeer kinderlijk omdat 't hier om een luttel aantal schilderijen gaat die nooit door die ruim honclerdmillioenkoppige mas sa gezien kan zijn geworden en dit zijn ook slechts opvattingen van enkele kunstschilders. Ik vond 't een hoogst onbelangwekkende verzameling en na een fosforesceerendc Jezuskop ie heb ben aanschouwd en een bloedbuilcnd portret van de maagd Maria (door mid del van een fietspompje) zoeht ik naar een gemakkelijk plaatsje. Ik vond dit en zat precies tegenover 't gedroogde lijk van een valsche munter. Dit lijk moest je vertellen dat hij even goed was als oen heilige die wat verder op lag. 't Niet tol ontbinding overgaan van een monnik, een Staretz, werd in Rus land als een toeken van heiligheid be schomvd. De man lag er zoo rustig op zijn rug, met 't gezicht naar mij toe. Hij had een aangenaam gezicht en een rond hoofd. In gedachte voerde hij mij naar 't kerkhof achter 't oude klooster, waar dc jonge vrouw van Stalin ligt onder een rustige rechthoek van zuiver zand, zand als waarop liet pas ge regend heeft. In dien rechthoek staat een exquisite marmeren zuiltje, waarin gehouwen een ragfijn vrouwenkopje. Vrouwe Stalin heeft men daar gelegd onder beschutting van dien ouden kloostermuur en een soldaat, geweer in aanslag, staat er hij. In de klooster muur zijn nissen gemaakt en daarin worden gevallen Sowjot-heldcn bijgezet Op 't Roode Plein, in een prachtige tombe, liggen dc overblijfselen van Lenin, goed gebalsemd, en duizenden en duizenden pelgrims komen daar iederen avond om langs zijn baar te loopen ter moderne heiligen vereering. Dan hij dien valschcn munter, van wicn een groole rust uitging, kon ik zoo op mijn gemak een groot deel van hel museum overzien, 't Werd mij daar duidelijk, dat licl Russische volk naast zeer bijgeloovig ook rliep gcloovig moest zijn geweest. Het wilde er hij mij zoo maar niet in, dat dit, nu ineens alles dood was gegaan, verdord door den zengenden gloed van het bolsjewisme. Vergeleek ik dit museum met dc an dere musea, dan was hier toch hitter weinig zorg aan besteed, hier hadden geen goede krachten achter gestaan en hier had de Russische leiding zich niet zoo fanaliek ingeworpen als op velerlei ander gebied. De boekerij aan het einde der rondgang bevatte weinig recent, materiaal en ineens kwam de indruk tot mij, dat ik daar zat naast het lijk. in een panopticum, in een ding van voorbij, in een zaa'k niet anti-reli gieus. maar wel fel anti-kerksch, fel anTi de Grieksch-Orthodoxc kerk. Onge- loovigen begraven niet met piëteit, on- geloovigen zijn geen pelgrims aan een heiligen schrijn. Ongeloovigen vullen geen kerken en ik zag gevulde kerken in Rusland. Gottfried Keller vangt zijn Ursala aan aldus: „Wanneer de Godsdiensten zich keeren, zoo is het, als wanneer de ber gen zich openen; tusschen de grootc tooverslangen, goudvlinders en kristal- geesten van het menschelijkc gemoed, die naar het lacht stijgen, komen mede alle lcelijke aardwormen en het leger der ratten en muizen." Dat leger van knagers, gewapend met een schijn van wetenschap, kon in den aanvang het Bolsjcwieksche regiem niet dan een krachtig hulpmiddel zijn. Een handjevol mcnschen toch had wel is waar de staat gegrepen, maar in dien staat stonden nog ongetelde scharen vereend als machten die gevaarlijk kon den worden, te weten, de vrouwen, de boeren, de geloovigcn. Met economische maatregelen kon het regiem veel van die machten vrijwillig of gedwongen naar zijn hand zetten. De kerk kon men zijn bezittingen onteigenen, den priester zijn loon onthouden, doch dit tastte niet dc bindende krachten aan, die niet materieel zijn. Dit liet men over aan fanatieke predikers met een schijnkennis van vierkant en driehoek. Dostojewski vertelt hoe het spoedig tot ontbinding overgaan van een heilige staretz een heel klooster, een stad, in opwinding bracht. Hier was een vin gerwijzing Gods. De sowjet leiders moes ten bij den dood van Lenin een beslis sing nemen over wat te doen met zijn lijk. De vergadering zweeg angstvallig en ging uiteen en kwam weer bijeen. Men miste den moed dit tecre punt aan te raken, 't Doet zoo denken aan de juist aangeduide episode uit „Gebroe ders Karamazov". De leiders waren niet werkelijk ongeloovig geworden. I-Iet is ook zeer opmerkelijk, dat er op de lijst van trips, die in liet hotel opgehangen is, en waaruit men vrije lijk kan kiezen, eecn bezoeken aan kerken in bedrijf staan. Een onzer wierp hierover een halletje op, doch de gids ging er niet op in. In Leningrad, met de veearts, als ik mij wel her inner. stapten wij zoo tegen 6 uur na middags een R.-K. kerk binnen. Deze was stampvol. De priesters lagen ge knield met het gezicht naar het altaar en dc gemeente lag geknield voor de stoelen, 't Was er doodstil; men hoor de er alleen wat zacht gemurmel van biddenden. In de Grieksch-orthodoxc kerken zijn geen stoelen, daar staan do mcnschen. De courantenberichten, dat men in de Sowjets meegenomen wordt naar kerken in bedrijf, beschouw ik als verhaaltjes, evenals die vertelsels dat men in Rusland niel vrij mag rondloo- pen. Men mag er zelfs heel vrij praten. Do Russische couranten staan vol kri tiek, doch er is een grens. Dat s de zelfde grens die Prof. Mr. Dr. G. van den Bergh trok voor dc dcmocmlie „de democratie mag de machtsmiddelen der dictatuur aanwenden voor één enkel doel, namelijk tot verdediging tegen de dictatuur." Zoo «tel ik mij voor. dat de Russische dictatuur, een handjevol menschep, voor 165 millioen lieden de machtsmiddelen der dictatuur ook aanwendt voor het doel: de verde diging van de dictatuur. Dit doet men met dezelfde felheid en met dezelfde middelen van het Czarenregiem, men spionneert, ruimt uit den weg, men deporteert. Hierin is dc Rus ook Rus Nog een foto van de aankomst der Koninklijke familie aan het Maas-station ie Rotterdam voor haar officieel bezoek. V. I n. r.: II. K. H. Prinses Juliana, Prins Bernhard en H. M. de Koningin. Rechts op den achtergrond de eerewacht der mariniers. gebleven en waarom dan niet in zijn geloof en bijgeloof 't Stoffige anti- icligieuse museum, het kerkhof waarop de jonge vrouw van Stalin ligt, de schrijn van Lenin, de gevulde kerken, veel wijst in die richting. De Rus is nog als vroeger gesteld op doop, op aanneming, zijn bruiloft en een plech tige begrafenis. Ook zï-et men wel eens een „Parijsche" begrafenis, een laatste tocht in vollen gang. Veel kerken zijn gesloten en zelfs af gebroken, dat is waar. Dit is evenwel verklaarbaar. In de dagen van de Staatskerk waren er onder 't bezoek ook velen die daar „verstandelijk" kwamen en het wegblijven van dat deel maakte veel kerken, nu staatsbezit, overbodig als kerk. Dat bezit werd, door nood aan gehouwen, voor practische doeleinden bestemd of afgebroken. Een communis tisch leider vertelde onzen dominee dat „zijn vak" in Rusland had afgedaan. Mijn indruk is, dat „dominee" in Rus land nog een groot arbeidsveld zal vinden. Artikel 124 van de nieuwe Sowjet grondwet stelt hem daartoe ook in de gelegenheid, want dat zegt: „Ter ver zekering van dc gewetensvrijheid van den staatsburger (hier wordt 't woord „burger" weer gebruikt) zijn in dc Sowjct-unie de kerk van de staat en de school van dc kerk gescheiden. De vrijheid van de uitoefening van religies (let op 't meervoud) en de vrijheid van antireligieuse propaganda is in allen staatsburgers toegestaan." Zonder vrijheid van woord, schrift en verzameling zou dit niet gaan en arti kel 125, 't volgende, waarborgt dit al dus „Overeenkomstig de belangen van de werkers en met bet doel de bevesti ging van dc socialistische (staats) orde wordt den burgers der Sowjet-ume ge- garandeert a) de vrijheid van het woord; b) de vrijheid van dc pers; c) de vrijheid van verzamelen; d) de vrijheid van ommegang en bekendmaking. 't In den aanhef gemaakte voorbe houd schijnt mij hetzelfde te zijn als 't voorbehoud wat Prof. van den Bergh wil maken voor dc democratische staatsorde en begrijpelijk, vooral begrij pelijk omdat een vrij zwakke groep zich in Rusland heeft te handhaven nog steeds tegen geweldige onzichtbare krachten van niet geringe importantie. Dat men op religieus gebied, als bij de boeren en de technische intelligentia, de banden schijnt te willen slaken, kan zeker beschouwd worden, zoo niet als 'n teeken van kracht, dan toch een van verbeterd inzicht, geboren uit bittere ervaring. Niettegenstaande de snoeve rijen over de technische prestaties van den Rus valt niet te ontkennen dat 't Rusland van heden vrij geordend is. Ieder werkt er, werkt er vrij rustig, ook al is 't tempo traag. Ieder krijgt zijn deel, ook al is 't een klein deel. Ieder is nu gewoon aan een laag levens niveau en vandaar uit moet het moge lijk zijn naar boven tc trekken, vooral in een betrekkelijk (van nature) rijken staat, en vooral als men zich ernstig gaat en blijft houden aan den door Sta lin afgebakende nieuwe paden, die tegemoet komen aan den doorsnee- mensch, zooals hij is en niet zooals men hem gaarne zou hebben. Op dat punt van mijn meditaties kwam een der heeren van ons gezel schap naast mij zitten, beschouwde de gedroogde valsche munter aandachtig en zei: „Wat een aangenaam gezicht heeft die man." Ik had er genoeg van, beende Tiaar buiten en wachtte daar op ons troepje. Samen stapten wc over 't Pushkins- kajaplein, naar een restaurant, waar we in de open lucht onder kleurige parasols thee en limonade dronken en in epn onnadenkende bui 5 cakejes be stelden. waarover ik U al vertelde, en die ons 11 roebel en 30 kopeken kostten. We liepen naar huis en daar ontdek ten we, dat de seinlichten op de krui singen niet automatisch waren, maai bediend werden door een man die op een straathoek zat en ook zagen wc een agent die ze „opereerde" vanaf een halconnctje. Heerlijk baantje in den winter, maar een bewijsjc tc meer, dat men in Rusland technisch nog niet zoo heel ver is. Het gesnoef daarover moet een technicus toch wel vreemd aan doen, doch 't is wel verklaarbaar. Men wil er de Russen mee opwekken om harder mee ie werken en 't buitenland er mee verblinden, om crcdiet tc krijgen om hebzuchtige vijanden voorzichtig tc doen zijn, vijanden van buiten en ook vijanden van binnen. Elders wil men er ook gelijkgezinden mee opwekken, mee aanvuren om verdeeldheid tc zaaien, wat ook weer een verzwakking van een mogelijkcn vijand is. Er zit systeem in. In 't Rusland van heden Is onweder- zeggelijk reeds veel positiefs bereikt, doch onder gematigder leiding van een Kerenski en trawanten was men waar schijnlijk reeds veel verder geweest. Dan was men zeker niet gezakt tot die diepten van vertwijfeling cn berooid heid, waarin Lenin bij zijn dood Rus land achter liet en waaruit Stalin 't tracht los te werken met prijsgeving van vele extréme ideeën, als vastge legd in den nieuwen landbouwwet en zijn eisch dat de staf voortaan alles moet beslissen. Zelfs wat betreft de aangelegenheden tusschen man en vrouw, jongen en meisje keert dc Rus terug tot 't. gematigde. Zoo 's avonds op zwerftocht werd veel duidelijk. Meestal ging ik alleen, doch den avond na het bezoek aan het anti religieus museum ging mijn vrouw me de, met den econoom en de dierenarts, t. Was Zondagavond. Dominee en zijn vrouw bleven thuis omdat zc moe wa ren. Wij bezochten eerst een groot wooncomplex voor verantwoordelijke staatsambtenaren. Ik vroeg den schild wacht in 't Engelseh of we op den bin nenhof mochten. Hij was er verlegen mede en verwees ons over den hof naar de hoofdwacht. Zoo zagen we 't. We kregen den indruk dat. ook de opper sten in Rusland bescheiden aan moeten doen. Vanaf de hoofdwacht liepen we in donker de punt van het Moskwa- eiland om, langs donkere kaden. Eerst ontmoetten we veel volk, wat gemoe delijk en wool ijk pratend uit een fabriek kwam. mannen, vrouwen, meisjes. Op de punt van het eiland waren baders, slapers op bedden in liet open veld en op banken zat veel jong volk bij elkaar. Hier zagen we op welke aardige ma nier jonge mannen de meisjes 't hof maakten. Op onzen terugweg liep een jong paartje voor ons. 't Meisje bracht den jongen naar de brug, nam op cor- recte wijze afscheid en hij de brug keerde de jongen zich nog eens om cn keek 't meisje, dat terugging, achterna. In de vele armelijke woningen, op de binnenplaatsen, op stoepen, op dc wan deling zag ik veel tafreeltjcs die zeker mede den indruk bevestigden dat op dit gebied Rusland niet (meer) verwil derd is, dat een Russisch vader even veel van zijn kleinen jongen houdt als ik en dat veel vrouwen er zeker prijs stellen op huiselijkheid. Dezulken ge nieten ook de voorkeur, vermoed ik, want menig partijman zal een niet-par- lijdame verkiezen die zijn potje kookt en zijn huisje cn kinderen op orde houdt. Op een burgerlijken stand zag mijn wouw nog een paartje in den echt verbinden. Dc jongelui hadden zich zoo mooi gemaakt als dc armelijke omstan digheden dit toelieten en waren zicht baar aangedaan. Zelve zag ik nog een stuk van een scheidingsproces voor ccn volksrechtbank en dat scheiden zat bei de jonge mcnschen ook heel wat zwaar der dan men zou moeten aannemen uit veel geschrijf daarover. We hoorden ook dat nu 't met de voedselvoorzie ning weer wat gemakkelijker gaat, de Rus veel minder gebruik mankt van de fabrieks-eclplaatscn. Ik neem dit gaarne aan, want nergens kreeg ik den indruk van een verwilderde moraal op zcdclijkheidsgebied in Rusland. Ontwij felbaar hebben er veel verwilderde toe standen gehcerschl, uitvloeisel van een economische depressie zonder weerga. In de valutadagen heerschtc er ook een groot e morecle verwildering in Berlijn. doCh die viel niet zoo op omdat er heel wat minder over geschreven is dan over de Russische toestanden cn omdat men dat niet wilde goedpraten, niet wilde sanctioneeren, door middel van een nieuwe zedenleer als in de Sowjets. In 't liefdeleven zal de Russische staats- burgeres haar staatsburger wel weer brengen op liet b urgerl ij k pad der deugd, zij het pad dan ietwat bree der dan nog in West-Europa. Dat is mijn indruk. (Wordt vervolgd). (Nadruk verboden). JERUZALEM, 9 Ocl. (D.N.B.). Bij Toclkarem zijn tanks door re bellen beschoten. De tanks beant woordden het vuur. Vijftien Arabie ren werden gedood. STADHUIS IN BRAND PRAAG, 9 Oct. (Stefani/A.N.P.). In het raadhuis is een felle brand uitge broken. Slachtoffers zijn niet te betreu ren. De schade is groot. Dit nummer bestaat uit 4 bladen DIT BLAD HEEFT EEN DACE LIJK- SCHE GECONTROLEERDE OPLAAG VAN EXEMPLAREN AANGESLOTEN BIJ HET BUREAU VOOR PUBLICITE1TSWAARDE TOURNOOIVELD 4 - DEN HAAG PASSAGIERS VERZEKERD. BINNENLAND Den Haag maakt plannen voor db viering van het vorstelijk huwelijk. (Derde blad, pag. 1). STADSNIEUWS Uitslaande brand in Jan Steenstraat. (2 Blad, pag. 1), Kovacs Lajos in Amicitia. (2 Blad, pag. 1). SPORT Welke club wint er morgen. (1 Blad, pag. 2). Medegedeeld door het K.N.M.I. tc Do Bilt. Zwakke tot matige O. tot N.-O. wind, licht tot half bewolkt, waarschijnlijk droog, weinig verandering in temperatuur. Hoogste barometerstand 771.8 te Oslo. Loagste 756.7 to Jan Mayen, LANGESTRAAT 49 TEL. 190 Vult uw voorraad aan. Wij ontvingen groote zendingen en ze zijn GOEDKOOP en GOED. WOOD GERED DARWIN, 9 Oct. (Reuter). De vier inzittenden van het vliegtuig Mondspar. het toestel van Wood, zijn opgepikt buiten de kust van Timor door het Britsche s.s. Nimo- da. dat op weg is naar Durban. Het vliegtuig was op een zandbank ge land cn moest aan zijn lot worden overgelaten. KOUDE EN SNEEUW PARIJS, 9 Oct. (Stefani). In de Vogezen cn eenige streken in het Zui den hcerscht ccn koudegolf en is sneeuw gevallen. In het geheel zijn tengevolge daarvan negen personen om het leven gekomen, van wie vier te Lyon. DEVALUATIE PRAAG, 9 October. (Rcuter-A.N.P.) Bij regeeringsdccreet is het devaluatie percentage in Tsjecho Slowakije vastge steld op 16 procent. De gouden kroon zal 31.21 milligram goud bevatten. Ill Damesen Kinderconfectie - Arnh. weg 26 llll

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1936 | | pagina 1