disti QjuJbilmm van ds
OP GROOTSCHE WIJZE
GEVIERD
Kennis is veel, karakter is meer. Werkt
met maght, luyheidt veraght"
HONDERDEN OUD
LEERLINGEN
2c BLAD PAG. 1
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
MAANDAG 20 SEPTEMBER 1937
n E reunie-avond, die ter gelegenheid van het 25-jarig be-
staan van de Handelsschool en het zilveren jubileum van
haar directeur, den heer J, Peperwerd gehouden, is Zater
dagavond een buitengewoon succes geworden. De groote zaal
van Amicitia ivas nog meer bezet dan des middags het geval
was bij de receptie.
Onder de talrijke aanwezigen bemerkten wij wederom den
burgemeester, Mr. J. C. Graaf van Randwijck, alsmede vele
autoriteiten, die reeds ter receptie aanwezig waren.
AAN den avond werd medewerking
verleend door de Orkestvereeniging
„Amersfoort" onder leiding van den
heer Willem Meyer, terwijl Laurens
Bogtman, een oud-leerling van de Han
delsschool, het vocale gedeelte verzorg
de. De uitvoering van het muzikale deel
van den avond oogstte een zeer groot
succes. Eveneens kon dit gezegd wor
den van het optreden van den bekenden
radio-humorist en voordrager Koos
Koen. Vooral h ij was het, die de zaal
somtijds deed schateren.
Begonnen werd met het spelen van
het. „Wilt heden nu treden" uit Vale
rius Gedcnckklanck, waarna de heer J.
van Eys uit Hilversum, voorzitter van
het oud-leerlingen-comité, een openings
rede hield.
De opening
Van zeer klein is de school in deze
2o jaar gegroeid tot een spruit, die zeer
zeker onuer de volwassen mannen mag
worden gerekend, aldus spr. De komst
van deze boreling in de wereld was niet
eenvoudig, er was veel doortastendheid
en voortvarendheid voor noodig voor
dat alle moeilijkheden en tegenstand
waren overwonnen. Wij eeren nu nog
de mannen, die het initiatief hebben ge
nomen en trots alle moeilijkheden heb
ben weten door te zetten. In zijn ope
ningsrede op Zaterdag li Sept. 1912
noemde de voorzitter van de Vereeni-
ging „Handelsschool en Omstreken,"
een vereeniging, opgericht onder auspi
ciën van het Bestuur der Vereeniging
„Handel en Nijverheid", de heer Cro
mer, als een van de mannen die met
eere genoemd mogen worden de heer
G. J. Buys, terwijl hij eveneens met lof
gewaagde van de welwillende steun en
medewerking ondervonden van den
toeninaligen inspecteur van het Middel
baar Onderwijs, den heer Fockens. Ook
het Gemeentebestuur van Amersfoort
werd een woord van dank gewijd voor
zijn medewerking. Dat was op li Sep
tember 1912, nadat in Augustus 1912 de
thans nog in functie zijnde Directeur
werd benoemd met de leeraren.
Het kindje was niet zoo erg klein, dat
viel zeer mee, want men kon de school
beginnen met 37 leerlingen, zooals de
heer Cremer in dezelfde rede zeide.
De oud-leerlingen zullen zich nog wel
herinneren dat de wieg van de jonggebo
rene alleen niet erg fraai was. Die wieg
heeft U zelf kunnen bekijken bij de
rondwandeling hedenmiddag en al is de
tand des tijds er sindsdien niet onge
merkt aan voorbij gegaan, véél mooier
was het gebouw 25 jaar geleden toch
niet. Dat moge zoo zijn, toch was men
blijkbaar dankbaar, dat de Gemeente
die lokaliteit beschikbaar stelde, en dat
dit gratis geschiedde was voor de ver
eeniging een grooten steun.
Toch is die huisvesting steeds een
teer punt geweest en een luxe woning
is nimmer aan onze school beschoren
geworden. Al waren wij leerlingen van
toen dan nog niet rijp in die dagen en
zeer zeker niet volkomen tot oordeelcn
bevoegd, zelfs wij beseften, dat de taak
van directeur en leeraren in dat opzicht
zeker niet werd vergemakkelijkt. De lo
kalen waren heusch niet alle voorzien
van geluid-isoleerende wanden en meer
dere rnalcn genoot de eene klas mede
van een goede grap of een straforatie
in het andere lokaal. De geuren, bijv.
bij het tweede gebouw, waarin de school
werd ondergebracht, die de omgeving
verspreidde waren van Polak- en
Schwarzachtig en daarvan werd gedu
rende 11 van de thans verloopcn 25 ja
ren genoten, zoo vervolgde spreker.
Het pleit voor de capaciteiten van
directeur en leeraren dat desniettegen
staande het onderwijs er niet door werd
geschaad en dat de school steeds een
goeden naam heeft gehad en nog heeft.
Die naam dateert heusch niet alleen
van de jaren dat de omstandigheden in
dat opzicht iets gunstiger zijn geworden,
Want het mag nog wel eens ge
zegd worden in het openbaar, dat
de reputatie van de Amersfoortsche
Handelsschool uitstekend is, dat
heb ik meerdere malen kunnen con-
statceren als ik beroepshalve of an
derszins te maken kreeg met perso
nen uit de kringen van het Han
delsonderwijs, zoowel als met lei
ders van instellingen en onderne
mingen op het gebied van handel
en nijverheid, welke leiders dik
wijls, door bemiddeling van den di
recteur hun personeel betrokken.
Dat de roep van de school goed is,
Wordt ook wel bewezen door de nog
•teeds stijgende belangstelling, blijkend
uit ed verheugende omstandigheid, die
de directeur mij mededeelde, dat aan
het begin van den thans loopenden cur
sus het aantal ingeschreven leerlingen,
dat van het begin van het vorige cur
susjaar verre overtreft.
Spr.'s ervaring ten aanzien van het
gebodene op deze school is slechts die
van een bepaald vierjarig tijd
vak, doch meende namens alle oud
leerlingen, die van hun belangstelling
blijk geven, te mogen zeggen, dat zijn
ervaring ook de hunne is. Dat kan
niet anders zijn, want voor iets waar
in men teleurgesteld i6 geworden,
heeft men niet na jaren nog een dus
danige belangstelling als hier thans
gedemonstreerd wordt.
Ik noemde daar zoojuist het vier
jarig tijdvak, aldus de heer van Eys,
want ik 6tam nog van voor 1923, in
welk jaar de Hoogere Handelsschool
op 1 September een feit werd. Het blijft
nog altijd ten diepste te betreuren dat
aan allen, die in onze school belang
stellen en niet het minst aan den Di
recteur niet de groote teleurstelling is
bespaard gebleven, dat dat werk moest
worden geliquideerd op last van hoo-
ger hand. Maar, ik mocht dat hier
voor juist memoreeren, de belangstel
ling van ouders en voogden i6 er ge
lukkig niet minder op geworden.
Al met al past ons mitsdien volko
men -gemotiveerd, een feestelijke stem
ming en wij allen verheugen ons, dat
de school het zilveren feest mag her
denken. Wij allen hebben wat aan die
school te danken, de een wat minder,
de ander wat meer, doch de tijd die wij
daar hebben doorgebracht is toch altijd
van invloed geweest, op welke wijze
dan ook, op ons verder leven.
Ik mocht daar jui6t gewagen van de
belangstelling die ons comité heeft on
dervonden voor zijn plannen tot deze
feestelijke herdenking. En om van die
belangstelling iets te doen voortduren,
hebben de leerlingen en oud-leerlingen
gemeend een stoffelijk blijk daarvan
aan de school te moeten aanbieden.
I-Iet doel van deze school is een prac-
tisch doel, zij moet georiënteerd zijn
op het practisch leven, nog beter: op
het zakelijk deel daarvan, al wil ik
daarmede de idieele taak van Direc
teur en docenten zeker niet onder
schatten. Als symbool van dat zake
lijke element in de opleiding die de
Handelsschool voorstaat, meenden wij
den tijd te moeten kiezen. De tijd die
vermaant tot stiptheid in het naleven
van onze plicht, de tijd die steeds
voortschrijdt, zooals thans 25 jaar zijn
voorbijgegaan, en die aanspoort tot het
„met macht werken", die geen luiheid
gedoogt. De tijd die ook als symbool
geldt van gestadige vooruitgang, zoo
als wij de jubileerende school een ge
stadige vooruitgang toewenschen.
Het is om die reden dat wij als cadeau
voor de school kozen, een klok met in
de omlijsting het devies van de school.
Wij hopen, zoo zeide spr. vervolgens
na de aanbieding, dat deze klok een
eereplaats in het gebouw zal krijgen en
dat deze klok nog vele jaren getuigenis
moge afleggen van de belangstelling
die oud-leerlingen nog steeds hadden,
voor sommigen nog na 25 jaar, in „hun"
school. De constructie is zoo, dat, mocht
nog eens de blijde dag aanbreken dat
een betere huisvesting beschikbaar
mocht komen, verplaatsing zeer eenvou
dig zal zijn.
Zich speciaal tot den directeur wen
dende, zeide spr.: Niet alleen de school
jubileert, ook gij viert een zilveren feest
En het doet ons genoegen, dat U in nog
zoo goede gezondheid met Uwe echtge-
nootë en docihter in ons midden bent,
omringd door velen, die gij hebt gezet
op het spoor wat geleid heeft tot suc
ces in hun leven.
Het vele goede wal ik hiervoor van
de school mocht zeggen, moogt U mede
als een lof aan U persoonlijk toege
bracht. aanvaarden. Niet in het minst
bent U het geweest, die er toe hebt
medegewerkt, dat de school zoo'n goede
klank in het verleden had en nog
heeft, al eeren wij in dat opzicht in U
tegelijkertijd ook degenen die U daar
bij assisteerden, Uw docentenstaf.
U hebt dat succes weten te bereiken
door het geven van Uw gehecle per
soon, door al Uw talenten te wijden
aan wat U Uw levenstaak achtte. U
hebt mij gezegd, toen ik U er naar
vroeg, dat dit Uw eerste school was en
Uw laatste wel zou zijn en dat, toen
U Uw benoeming aam aardde, nu 25
jaar geleden, U zich ook voorgenomen
bad aan die school Uw krachten te ge
ven zonder eenige terughouding. U
bent aan die afgelegde gelofte trouw
gebleven en U hebt resultaat gezien van
Uw zaaien.
En dat laatste niet alleen als do
cent, doch ook als mensch. Ik weet uit
eigen ervaring hoe het belang van Uw
meisjes en jongens U steeds ter harte
ging. Niet alleen hun belangen en aan
gelegenheden ten opzichte van de
school interesseerden U, in alles waart
Gij altijd bereid met raad en daad ter
zijde te staan. Nooit was U een moeite
te veel, nooit was Uw tijd bezet om
moeilijkheden tijdens de schooljaren of
daarna niet te trachten op te lossen.
Menigeen van hen die hier aanwezig
zijn heeft veel, zeer veel, aan U te dan
ken.
Er zijn er natuurlijk ook onder Uw
oud-leerlingen die dat niet van harte
altijd hebben beaamd, dooh dan was
dat, ik houd mij er van overtuigd, om
dat het eigenbelang van dezulken bot
ste tegen het groótere belang wat U
zich voor oogen stelde. Immers U bent
een eerlijk man en ik heb steeds U ge
zien als een strikt rechtvaardig man.
Menschen die volkomen eerlijkheid
en strikte rechtvaardigheid voeren
als devies in hun vaandel hebben
het niet altijd gemakkelijk en zoo
zult ook U het niet altijd makkelijk
hebben gehad. Maar U hebt stand ge
houden tot op dezen dag en wij allen
dragen u „de baas" een warm hart toe.
Ik mag U namens de oud-leerlingen
hier tegenwoordig en hen die door om
standigheden verhinderd zijn of in
vreemde landen hun levenstaak vonden
van harte dankzeggen voor Uw onder
wijs, voor Uw vorming en voor Uw lei
ding. Ik weet zeker, dat op dit moment
de velen, die hier niet zijn ook met
dankbare herinnering dit feest geden
ken. Zooals gezegd niet alleen die in
Nederland wonen doch ook zij die ver
toeven in andere landen in Europa, in
Azië en Afrika, zoowel als die verblij
ven in Noord- en Zuid-Amerika, ook
namens hen wensch ik U geluk.
Ook U hebben Uw oud-leerlingen en
leerlingen een stoffelijk blijk van hun
belangstelling willen aanbieden, waar
mede zij uiting widen geven aan hun
groote waardeering voor Uw persoon en
Uw werken. Toevallig is dat, dank zij
een „hint" die wij met groote moeite
uit Uw huiselijke kring wisten te krij
gen, een voorwerp, waarop dezelfde
symboliek als bij het geschenk aan de
school van toepassing zou zijn. Doch
dat gaat niet op, wij weten uit ervaring,
dat U geen aansporing noodig hebt tot
het wel gebruiken van Uw tijd. Wil
deze klok, zoo vervolgde spr., die naar
wij hopen in Uw smaak zal vallen, dan
aanvaarden als een voorwerp dat U
zonder aansporing uit Uzelf gebruikt en
gebruiken zult, en gedenk dan bij de
vele blikken, die U er, naar wij hopen,
nog in een lange reeks van jaren, op
zult werpen, dat er in Nederland en
daarbuiten zeer velen zijn, die U op
recht genegen zijn. Wij mogen daaraan
dan nog toevoegen dit album, wat be
vat de portretten en handteekeningen
van zeer velen, helaas niet allen, die
aan de totstandkoming van deze her
denking hebben bijgedragen. Komt Uw
tijd van rusten eens aan, dan zult U
het, hopen wij, nog eens prettig vinden
om in een verloren uurtje aan U te
doen voorbijgaan de gezichten van hen
die eens Uw leerlingen waren.
Mag ik nu nog een enkel woord rich
ten tot U, Mevrouw Peper. Wij weten
met hoeveel belangstelling U de werk
zaamheden van Uw man steeds volgde
en hoezeer U zich wist aan te passen,
Uzelf achterstellende bij het werk van
Uw man. Wij zijn overtuigd, dat dat ons
ten goede is gekomen en mitsdien past
het ons ook U een woord van oprechten
dank te zeggen.
Hei album
Het album is samengesteld door mej.
Wyp Kramer en maakt een eenvoudi-
gen, forschen indruk. Het heeft een
vol-kalfsleeren band, waarop een blind-
stempel is aangebracht met het em
bleem van de Handelsschool. Uiterlijk
sober en strak gehouden, biedt het al
bum qua inhoud bijzonder veel aan
trekkelijks. Ongeveer 400 foto's van
oud-leerlingen, naar alphabetische volg
orde gerangschikt, sieren, voorzien van
handteekeningen, de stevige bladen.
Het moet voor ihen, die de school be
zocht hebben, de leeraren en in het bij
zonder voor den directeur, den heer
Peper, wel heel prettig zijn om het oog
eens rustig over het verieden te laten
gaan met hen, die kwamen en gingen.
En wanneer men al die leerlingen
de revue ziet passecren, kan het
niet anders dan tot vreugde stem
men, dat zoovelen het in de maat
schappij ver gebracht hebben. Men
ziet foto's van oud-leerlingen, die
reeds met succes de eerste schre
den op de maatschappelijke ladder
•gezet hebben, die reeds getrouwd
zijn en wier kinderen alweer met
gedachten over de Handelsschool
rondloopen, kortom het lijvige al
bum geeft een overzichtelijk beeld
van al degenen, die hun jeugdjaren
hier doorbrachten en zich, met de
kennis van de school verrijkt, in de
wereld hebben begeven.
Voorwaar een boek met een levende
historie, die prettige herinneringen op
roept. Aan mej. Kramer komt de eer
toe, dat zij zich van deze. moeilijke en
tijdroovende taak op keurige wijze heeft
gekweten. De heer Peper zal dit geïllus
treerd jubileumboek een waardige
plaats, welke het zeker toekomt, wetên
te geven.
Nadat de heer J. van Eys de openings
rede had uitgesproken, werd 'het Han
delsschoollied van M. IJselven Jr. ge
speeld, waarna de orkestvereeniging
„Amersfoort" nog.de Ouverture Titus
van Mozart en een aria uit Occasional
oratoria van Handel speelde.
De heer Peper aan het
woord
Hierna hield de directeur der Han
delsscholen, de heer J. Peper, een her
denkingsrede, waaraan wij het volgende
ontleenen:
In een zijner vele interessante studiën
over de grondslagen der Maatschappij-
school, opgenomen in het „Tijdschrift
voor onderwijs op economischcn grond
slag". wijst Dr. S. Elzinga, Inspecteur
van het M.O. in de 3e Inspectie er op,
dat van een speciale schoolopleiding
voor de verschillende functies in handel
en bedrijf gedurende de 17e en 18e eeuw
in ons land geen sprake was.
De a.s. koopman volgde het gewone,
vrij gebrekkige lager onderwijs van die
dagen. Daarna vulde hij zijn tekort aan
theoretische kennis aan door zelfstudie
van een of ander werk over handels
kennis, handelsrekenen en boekhouden;
de rest moest aangeleerd worden in de
practijk.
Daarna kwam de 10e eeuw met haar
snelle ontwikkeling op industrieel en
commercieel gebied, de periode, waar
van onze dichler Da Costa in zijn.tijd
zang „Vijf en Twintig Jaren" zong:
„Een nieuwe levenskracht, doorstroomt
de maatschappij der volken,
Dit album werd Zaterdag 1.1. aangebo
den aan den heer J. Peper, directeur
v. d. Midd. Handelsschool. Het bevat
ongeveer vierhonderd foto's van oud-
leerlingen. De band werd verzorgd
door mej. Wyp. Kramer
(Foto Fortgcns)
De Steden naadren tot elkander; Vol
ken, Staten, doorkruisen, mengen zich.
Een zelfde stoomkrachtvaert sleept heel
ons mcnschdom voort,
En effent heel onze aard".
Holland echter kon niet meekomen in
dien economischen wedstrijd der .Vol
ken. Handel en industrie waren ver
achtergebleven bij die van andere lan
den. Engeland bchecrschtc de wereld
markt. In het buitenland, vooral in
Duitschland, Engeland en Amerika zag
men spoedig in, dat een betere oplei
ding voor het bedrijfsleven een dringen
de eisch des tijds was.
De Nederlandschc handel bleef zich
nog jaren tevreden stellen met de ge
brekkige opleiding der lagere school.
Langzamerhand gingen ook hier te
lande stemmen op voor verandering en
niet zonder succes.
Aan tal van Latijnsche Scholen, de
latere Gymnasia, werd een z.g. tweede
afdaling gevormd, waar onderwijs werd
gegeven in de Handelswetenschappen,
de moderne talen, de wiskunde en de
economie. Daarnaast waren het de z.g.
Franscbe Scholen en particuliere insti
tuten die gingen opleiden voor het maat
schappelijk leven; dit blijkt o.a. uit het
Programma van Onderlijs van een in
1853 to Amersfoort opgerichte Kost- en
Dagschool.
De verbinding van het klassieke
onderricht met het handels-economische
was niet van langen duur. De z.g. twee
de afdeeling, die het langst stand hield,
die van het Erasmiaansch Gymnasium
te Rotterdam, werd in 1865 opgeheven.
Toen in de tweede helft der 19e eeuw
ook in Nederland handel en industrie
tot. grootere ontwikkeling kwamen, be
gon men eerst recht te gevoelen, dat de
opleidihg voor het bedrijfsleven zeer te
wenschen overliet en dringend wijziging
behoefde.
Het was Minister Thorbecke, die met
zijn „Wet op het M.O." van 1863 aan
dezen stijgenden drang naar econom;#ch
onderwijs wenschte tegemoet te komen.
Volgens de eigen woorden van dezen
grooten Staatsman was de bij deze wet
opgerichte H.B.S. in de allereerste plaats
bestemd voor hen, „die tot eenigen tak
van handel en nijverheid wenschten te
worden opgeleid". Daarnaast dus eerst
in de tweede plaats moest deze school,
ook voor andere maatschappelijke be
trekkingen een degelijke voorbereiding
geven.
De venvachtingen van Minister Thor
becke zijn slechts ten deele vervuld. De
statistiek wijst uit, dat de H.B.S.die
overigens ons volk tot grooten zegen is
geweest, slechts zeer ten deelc aan haar
oorspronkelijke doelstelling heeft beant
woord.
Nauwelijks 10% van de abituriënten
dezer school is in den handel gegaan.
Al zeer spoedig toch oriënteerde de
H.B.S. zich in rnathematisch-psysische
richting en werd zij naast het Gymna
sium een instituut voor voorbereidend
hooger onderwijs.
Wel werden aan enkele H.B.S.-en, b.v.
in Amsterdam, Rotterdam, Dordrecht
enz., speciale handelsafdeelingen ver
bonden, doch deze stierven alle een
vroegtijdigen dood.
Niet omdat aan onderwijs in handels-
economische richting geen behoefte was,
integendeel; een in 1876 verschenen en
ook voor dezen tijd nog leerzaam rap
port der „Maatschappij tot Nut van 't
Algemeen" toont dit duidelijk aan.
De drang naar zelfstandige Handels
scholen, werd nu grooter. Op tal van
plaatsen: Amsterdam, Rotterdam. Gro
ningen, Haarlem, enz werden ze ge
opend en in navolging van de H.B.S.,
met 5-jarigen cursus.
Vooral in het begin der 20c eeuw nam
bet aantal scholen van dit type stork
toe. Hoe langer hoe meer besefte men
ook in de middenstandskringen. dat een
goede theoretische vooropleiding voor
den Nederlandschen koopman een oisrh
des tijds was. Rijk, Provincie en Ge
meente verstrekken subsidie. In 190?
werd door bet Rijk een Inspecteur, n l.
Dr. P. Fockens benoemd, speciaal be
last met het. toezicht op het Hendels-
onderwijs.
Naast de toen bestaande 5-jarige Han
delsscholen openbaarde zich de behoefte
aan een onderwijsinstituut op economi
schen grondslag met korteren cursus
duur, in het bijzonder bestemd voor den
handoldrijvendon en industrieelen mid
denstand.
Vooral net Tweede Kamerlid Dr. D
Bos van Winschoten, was hiervoor de
krachtige pleitbezorger.
Ook in Amersfoort werd de-e behoefte
gevoehl. Ou 13 November 1908 ontvan
gen B. en W een plan, in overleg met
enkele vooraanstaande -personen uit den
Middenstand, ontworpen door den beer
G. J. Bins, Directeur der Gemeentelijke
H.B.S., don man aan wiens groot initia
tief en onvermoeide werkkracht voor
een zeer aanzienlijk deel ook de oprich
ting der Ambachtsschool en Industrie
ën Huishoudschool te danken is en
wien het mij een behoefte is van deze
plaats daarvoor een postume hulde te
brengen.
Het plan-Buys hield in:
1. Stichting eener handelsdagschool
met 4-f. e.:
2. Stichting eener handelsavond
school met 3-j. c. en een voorbereidende
afdeeling van 2 jaar.
B. en W. van Amersfoort, alsmede de
Inspecteur van het Handelsonderwijs
Dr. P. Fockens, gingen met dit plan ge-
gedeeltelijk accoord en op 21 December
1908 vroegen zij aan de Regeering steun
voor de oprichting eener 1-jarige Han
delsdagschool.
Deze steun bleef echter voorloopig uit.
Het particulier initiatief trad nu naar
voren en in 1910 werd opgericht de Ver
eeniging „Handelsschool voor Amers
foort en Omstreken", onder voorzitter
schap van den heer C. M. Cremer, wclko
functie deze tot 1 Januari 1919 onafgo-
broken heeft vervuld.
Deze Vereeniging heeft niet gerust,
voor zij van de oprichting eener Han
delsschool verzekerd was. Op 31 Januari
1911 besloot de Raad van Amersfoort
aan de Vereeniging „Handelsschool voor
Amersfoort en Omstreken" een jaarlijk-
sche subsidie te vcrlecnen van 4000.—.
Ook de Rijkssubsidie was de. Vereeni
ging verzekerd doch dc Provinciale
steun bleef uit.
Eerst in het voorjaar van 1912 werd
het voorstel der Statenleden Prof. do
Louter en Mr. Dr. van Zijst om aan ge
noemde Vereeniging de gevraagde sub
sidie toe te staan, na heftige bestrijding
van het lid der Gedeputeerde Staten,
Mr. Bilderdijk, met 26 tegen 12 aange
nomen.
Hiermede was het laatste beletsel
voor de tot stand koming der Amers
foortsche Handelsschool weggenomen.
In de Bestuursvergadering van 8 Augus
tus 1912 werden directeur en leeraren
benoemd en Zaterdag li September
d.a.v. werd do Amersfoortsche Handels
school met 4-j. c. te Amersfoort geopend.
Naar ik meen was dit de eerste plech
tigheid, welke Mr. Graaf van Randwijk,
die enkele dagen geleden op zoo indruk
wekkende wijze zijn 25-jarig jubileum
als hoofd dezer Gemeente heeft mogen
herdenken, als Burgemeester van
Amersfoort bijwoonde.
Mr. Bilderdijk, het lid der Gedepu
teerde Staten van Utrecht, had voor
speld, dat de school hoogstens 6 leer
lingen zou tellen; zijn voorspelling
kwam echter niet uit: aan het eerste
toelatingsexamen namen niet minder
dan 47 candidaten deel, waarvan er 37
slaagden, n.l. 24 voor de eerste en 13
voor de tweede klasse.
De huisvesting der Handelsschool liet
al dadelijk alles te wenschen over. Aan
vankelijk werd do school gevestigd in
het voormalige kantoorgebouw der
firma Lamaison en Brouwer in dc Muur
huizen. 1 Januari 1913 verhuisden we
naar dc toen 33 jaar te voren afgekeurde
lagere school in de Kocsteeg, waar we
tot 1 September 1924 bleven.
Wij deelden daar de bescheiden
ruimte met ons Burgerlijk Armbestuur,
met Kindervoeding, Muziek- en Zang
gezelschappen, Land- en tuinbouwcur-
sussen, enz.
Reeds in zijn eerste Jaarverslag klaag
de het Bestuur der Vereeniging „Han
delsschool voor Amersfoort en Omstre
ken" over de zeer onvoldoende inrich
ting van het gebouw.
Reeds toen hield dit Bestuur 't oog
gericht op een modern schoolgebouw,
waar do leerlingen naar de eischen van
den tegenwoordigen tijd onderwijs zou
den kunnen genieten; elk jaar opnieuw
werd deze klacht herhaald; tal van
plannen voor nieuwbouw werden ge
maakt, maar nimmer uitgevoerd.
Ondertusschen nam het aantal leer
lingen gedurig toe. In 1915 moest in den
aangrenzenden tuin een hulplokaal ge
plaatst worden, dat de leerlingen met
den veelzcggendcn naam van Nova-
Zembla bestempelden; in 1915 verscheen
een tweede hulplokaal, een ander lokaal
werd door een schutting in twee afdeo-
lingen gesplitst, waar de kinderen zaten
als haringen in een ton.
Eindelijk 1 September 1924
kwam aan dezen werkelijk onhoudbaren
toestand voor een deel een einde; we
verhuisden naar de Hellestraat.
De behoefte aan een nieuwe school
bleef echter bestaan; ofschoon menig
modern schoolgebouw in Amersfoort
verrees, moest het Handelsonderwijs
zich tevreden stellen met een verbou
wing, welke begin November 1926 tot
stand kwam en inderdaad een aanzien
lijke verbetering in de huisvesting ten
gevolge had.
't Is in dit gebouw ,dat wij thans nog
gehuisvest zijn.
Het leerlingenaantal onzer Handels
school nam elk jaar toe. „De ontwikke
ling van het Handelsonderwijs in deze
Gemeente heeft dc verwachtingen, die
daaromtrent bestonden, toen tot oprich
ting der Handelsschool werd besloten,
verre overtroffen.
Steeds duidelijker blijkt het, welk een
groote behoefte aan dit onderwijs be
staat, en wanneer de industrie hier ter
stede toeneemt, zal de behoefte nog
grooter worden". Aldus R. en W. in een
schrijven van 9 December 1918 aan den
Raad.
Die voortdurende groei veroorzaakte,
dat het Bestuur der Vereeniging voor
steeds grooter financieelc moeilijkheden
kwam te staan: onvoldoende subsidies
maakte de invoering eener behoorlijke
salarisregeling voor het onderwijzend
personeel onmogelijk, wat een groote
mutatie onder de leerkrachten ten ge
vol ge had.
De Raad. van «leze moeilijkheden
overtuigd, besloot dan ook met ingang
van 1 Januari de Handelsdagschool met
de op 15 September 1917 geopende Han
delsavondschool voor rekening der Ge
meente over te nemen.
Hef tijdvak 19121917 was vooral voor
de leiding der school wel bijzonder
moeilijk; toch en dit wil ik hier nog
eens herhalen, deze jaren behooren tot
de aangenaamste van mijn leven
Naast het onderwijs der 4-jarige Mid
delbare Handelsschool deed zich ook in
deze Gemeente de l»ehocfte gevoelen aan
economisch onderwijs, meer bestemd
voor hen. die later in de grootere bedrij
ven een leidende nositie zouden moeten
innemen.
In Februari 192.3 mocht ik B. en W.
voorstellen om over te gaan tot stich
ting eener z.g. Hoogere Handelsschool
mof 5-j. c Van de zijde van het bedrijfs
leven: de Mij. van Nijverheid en Han
del. de Kamer van Koophandel en
Fabrieken, onz. werd dit voorstel met
svmmthie begroet en krachtig ge
steund.
Tot miin niet geringe vreugde namen
R. en W. miin voorstel over, dat door
den Raad niet on een na algemeeno
sfernirien werd aangenomen, en
Daarmede was de oprichting der
H.H.S. beslist: met ingang van 1 Sep
tember 1923 werd ze geopend en kwam
al zeer spoedig tot grooten bloei.
Des te grievender was de teleurstel
ling, toen op 9 November 1933 B. en W«
van Amcrsloort een missive ontvingen
van den tocnmaligen Minister van On
derwijs, waarbij Zijne Excellentie mede
deelde, dut hij geen vrijheid kon vinden
om in deze Gemeente, waar aan de R.H.
B.S. een z.g. A-afdeeling verbonden is,
Rijkssubsidie te vcrlecnen ten behoeve
van een Handelsschool met 5-j. c.
Noch naur t verzoek der Ouders, noch
naar het advies der Commissie van Toe
zicht op het M.O., waarin met klem van
grondige argumenten werd aangedron
gen op het voortbestaan onzer lloogero
Handelsschool, noch naar tal van Adres
sen, die het Departement van Onderwijs
werden toegezonden, werd geluisterd,
het besluit van den betrokken Minister
bleef gehandhaafd: dc opheffing der
Hoogere Handelsschool aan het einde
van den cursus 19331931 werd een feit:
een bloeiend onderwijsinstituut waar
aan in deze Gemecnto groote behoefte
bestond en nog bestaat moest ver
dwijnen; een kwijnende A-afdccllng
mocht rustig blijven bestaan.
Wij, die het Handelsonderwijs in deze
Gemeente 25 jaar lang hebben mogen
leiden, hebben wel eens zeer zorgvollo
tijden doorgemaakt; doch het jaar 1934
met zijn opheffing onzer Hoogere Han
delsschool vormt wel de donkerste blad-
zijdo in dc geschiedenis van het Amers
foortsche Handelsonderwijs!
Gelukkig is dc vraag naar Handels
onderwijs, ook na dc opheffing der Hoo
gere Handelsschool, onverminderd blij
ven bestaan. Ons leerlingen-aantal is
steeds stijgende, bij hot begin van den
cursus 19371938 bedroeg dit aantal
ruim 18% meer, dan dat van het vorige
cursusjaar.
Ziehier een kort ovcrzocht van de ge
schiedenis van het Amersfoortsche Han
delsonderwijs.
Alleen voor liet dagonderwijs zijn in
de afgcloopen 25 jaar meer dan 1300
leerlingen ingeschreven. Voor de Han
delsavondschool die heden haar vierde
lustrum herdenkt, meer dan 800 leer
lingen, in totaal ruim 2100 leerlingen.
Een respectabel getal!
Van de Handelsdagschool Is van do
1150 vertrokken leerlingen door meer
dan 700 candidaten aan het, eindexamen
deelgenomen, waarvan meer dan 84% is
geslaagd.
In verband met ons jubileum, heb ik
onder alle bezitters van het eind
diploma, voorzoover deze te bereiken
waren, een enquête ingesteld. Het over-
grootc deel heeft de hun toegezonden
vragen uitvoerig beantwoord, waarvoor
ik van dezo plaats nog eens mijn hartc-
lijken dank wensch te brengen.
Hun antwoorden waren niet zelden
ontroerend en getuigden van grooto
waardecring voor het onderwijs, dat was
genoten. Onze oud-lccrlingcn zijn over
de gehcelo wereld verspreid; vele heb
ben zich een eervolle positie verworven
in eigen land, niet weinigen echter ook
daarbuiten in Zwitserland, Italië, Bel
gië, Duitschland, Denemarken, Frank
rijk, Engeland, in Oost- en Wcst-Indië,
in Noord- en Zuid-Amerika, in Afrika,
in Voor- en Achtcr-Indië, maar hun oude
school zijn ze nog niet vergeten!
Ik wenschte wel, dat men, vooral dn
Overheid eens inzage kon nemen, van
wat onze oud-leerlingen over hun
Amersfoortsche Handelsschool en het
daar genoten onderwijs mij hebben ge
schreven.
Zij zouden er de conclusie uit. kunnen
trekken, dat dit onderwijs waard is
ruime en groote belangstelling tc ge
nieten van allen, die het bestuur van
land, gewest en plaats in handen heb
ben.
Dit wil ik als Directeur wel zeggen:
ik ben trotsch op mijn „jongens en
meisjes" en dan natuurlijk vooral op
hen, die met het einddiploma der school
het leven zijn ingegaan en daarbij steeds
het devies der Amersfoortsche Handels
school
Werkt met Maght,
Luyheidt Veraght
hebben hooggehouden!
De tijd dringt tot eindigen; reeds
teveel heb ik van Uw aandacht ge
vraagd.
Doch ik wil niet besluiten, alvorens
nogmaals een woord van dank gebracht
Ie iiebben voor de geschenken, die mij
ook weer hedenavond zijn aangeboden.
Ik ben dankbaar voor al het goede,
dat onze Handelsschool in de afgcloo
pen 25-jarige periode van haar bestaan
heeft ontvangen; ik ben dankbaar voor
de goede resultaten, die zij heeft mogen
bereiken.
Ik ben erkentelijk voor de ontvangen
steun, maar ook voor de critiek, die mij
niet is bespaard. Voorzoover deze opbou
wend was en ingegeven werd door liefde
voor het Handelsonderwijs, heb ik er
een zeeiynuttig gebruik van gemaakt;
was zc afbrekend, dan is ze mij een
ernstige prikkel geweest als echte
Zeeuw! om met vaste wil door te
zetten, wat mij voor onze Handelsschool
en voor het Nederlandsche Handels
onderwijs in het algemeen, het beste
leek.
Ik dank het voormalig Bestuur der
erceniging „Handelsschool voor Amers
foort en Omstreken" voorzoover hier
nog aanwezig voor het groote vertrou
wen. dat ik steeds heb mogen genieten,
ik dank het Bestuur dezer Gemeente
voor den steun, steeds ontvangen.
Ik dank Oud-leeraren en leeraren, dc
medewerkers aan den opbouw onzer
School, voor de goede samenwerking.
Maar vooral wil ik ook een woord van
dank brengen aan mijn vrouw en mijn
kind; mijn arbeid voor het Handels
onderwijs in en buiten dc school is oor
zaak, dat ik betrekkelijk weinig voor
haar heb kunnen zijn, in moeilijke
oogenbliken zijn beide mij steeds tot
grooten steun geweest.
En dan dank, hartelijk dank aan mijn
oud-leerlingen, mijn „jongens en meis
jes", die mij ook na het verlaten der
school en dit naar ik hoop ook in de
toekomst niet zullen doen, niet vergeten
hebben.
Moge ik tenslotte eindigen met de
bede, dat onze goede Amersfoortsche
Handelsschool ook in de toekomst moge
groeien en bloeien tot zegen van het
opkomend geslacht!
Het overige -gedeelte van liet pro
gramma bestond uit populaire muziek.
Tot slot van den avond trad Koos Koen
op, waarover wij hierboven reeds het
een en ander schreven, waarna er nog
een gezellig samenzijn was.
