NU DE PARIJSCHE
Amerika's economische
politiek
DÊ EEMLANDEU
wereldtentoonstelling
gaat sluiten
De inzendingen
beoordeeld
GEEN GEVAAR
MEER
in Sjanghai
DELBOS GAAT
OP REIS
Nederlandsch
geleerde
onderscheiden
DE WINKELS
op 5 December
gesloten
Voor Bleyle Kleeding
PALESTINA IN
BEROERING
Dinsdag 16 November 1937
Uitgave: VALKHJFF Co.
Bureau: Arnhemsobepoortwai 2a
WERKVERRUIMING
NAGESTREEFD
LORD HALIFAX
naar Berlijn
36e Jaargang No. 119
Dit nummer bestaat
uit 2 bladen
4 uur 34 min.
Het universeele reclamemiddel
COURANTENRECLAME
AMER SFOORTSCf 1 DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1 95; per maand 0.65; per
week met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.15
Binnenland franco per post per 3 maanden 2 85 Afzonderlijke nummers f 005
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC. 513
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 14 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadighcids-advcrtentiën voor dc
helft van den prijs. Kleine Advertenticn „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Ir. De Bie Leuveling Tjeenk
over de critiek op het Neder-
landsche paviljoen
„Grand Prix" voor ons
verkeerswezen
PARIJS, 16 November (A.N P.) Nu
de Parijsche tentoonstelling het oogen
blik van sluiten nadert en de interna
tionale jury, welke de moeilijke taak
was opgedragen in deze verzamelplaats
van paviljoens, die inzendingen te vin
den, welke voor een belooning in aan
merking komen, haar taak beëindigd
heeft, was het zeer zeker een goed idee
van den heer ir. De Bie Leuvelinu
Tjeenk. om de Nederlandsche pers te
Parijs tot een bijeenkomst uit te noodi
gen en enkele inlichtingen te verstrek
ken betreffende de werkwijze der di
verse jury's.
Het oordeel over het
Ned. Paviljoen
Er zijn sinds rle opening van de ten
toonstelling in Mei j-1. zeer vele artike
len verschenen in de Nederlandsche
pers, waarbij zeer vele bladen jammer
genoeg een minder vleiend oordeel over
ons paviljoen hebben meenen te moe
ten publiceeren- Dit is een feit. dal
door de Nederlandsche delegatie na
tuurlijk ten zeerste betreurd is, want
Ihet heeft vele maanden hard werk ge
kost om met datgene voor den dag te
komen, dat nu sinds bijna zes maan
den door millioenen mensclven bezich
tigd is-
Het is echter een zeer verheu
gend feit, volgens den heer Tjeenk,
dat de buitenlandsche pers meer
gulden woorden ..an ons Neder-
landsch paviljoen gewijd heeft dan
haar zusterorganen in Holland.
Zoo schreef bijvoorbeeld een der
meest vooraanstaande Fransche tijd
schriften „Art et Decoration" over „een
zeer mooi paviljoen", en zoo oordeelde
de Poolsche commissaris-generaal dp
Nederlandsche afrleoling één der meest
geslaagde Een vaststaand feit is het
echter zeer zeker, dat. het niet-Neder-
landsche publiek, dat dus volkomen on
bevooroordeeld de tentoonstelling be
zocht, over bet algemeen niets clan
goeds over het Nederlandsche paviljoen
te. zeggen had, een stelling, die wij
meerdere malen hebben hooren verkon
digen.
Bij al 'het onaangename, dat door
de Nederlandsche pers geschreven
is, mag het echter een groote troost
zijn voor dc menschen, die tot de
totstandkoming van de Nederland
sche inzending hebben meegewerkt,
dat bijna elk paviljoen in eigen land
een ongunstige pers heeft gevonden.
Het is nu eenmaal veel gemakkelij
ker een oordeel te vellen over iets
dat ons hekend is, dan over dat
gene wat ons voor den eersten keer
wordt voorgezet
Zeiden wij zooeven, dat het een
troost is, dat ook andere landen op
eigen bodem slechts weinig instem
ming hebben gevonden, dan zouden
wij daar direct aan kunnen toevoegen,
dat deze troost wel 'heel erg schraal is,
daar zij ien eenenmale negatief is. Wat
echter een veel grooter genoegen was
voor de Nederlandsche commissie, is de
positieve troost welke bestaat in de di
verse onderscheidingen, welke aan de
Nederlandsche afdeelingen zijn toege
kend. De internationale iurv had een
zeer ondankbare en moeilijke taak- Ion
eerste noodzaakte het groote aantal in
zendingen fen tevens ook het groote
aantal klassen waarin de diverse lan
den waren onderverdeeld) tot benoe
ming van een zeer groot aantal iuTX
leden- Het totaal aantal personen, dal
aan de beoordecling beeft deelgenomen
bedroeg zelfs bijna 3000, verdeeld over
11 i klasse-jurv's van tusschen dc 20 en
30 personen- De beoordeeling \an deze
klasse-jurv's werden herzien door de
groepjury's, waarna de jury superieur
ten laatste de prijzen definitief toe
kende.
Het werk van de jury's
De wijzê waarop de inzendingen be-
oordeeld werden is zeer verschillend.
Zoo zijn er zelfs twee landen geweest,
welke er in het geheel geen prijs op
stelden een onderscheiding te ontvan
gen, namelijk Zweden en Zwitserland.
Daarnaast wilde Engeland alleen in
aanmerking komen voor de landen-
klasse, zoodat de diverse afdeelingen
afzonderlijk niet voor een onderschei
ding in aanmerking zouden kunnen ko
men. Natuurlijk heeft een algemeen
oordeel, dus zonder onderscheiding in
afdeelingen, een groot voordeel, aan
gezien het een juist beeld kan geven
van wat een land over het geheel ge
nomen op hel gebied van kunst en tech
niek presteert.
Wat Nederland betreft, hadden de
volgende personen in de klasse-jury's
zitting: de commissaris-generaal ir. De
Bie I.eiivelin'ft: Tjeenk, e-ri zijn plaats
vervanger prof. W. van der Pluym. Ver-
Ier prof- N- Lansdorp, prof- H. J Wol-
er, prof J. ÏBronner, de heeren D. Han-
nema, directeur van het Museum
Boymans. Joep Nicolas, Carol J. A. Be
geer, jhr. W. J. II. B- Sandberg, J- C-
Pollones en mei. Erna van Osselen. En
kele van deze leden kregen tevens zit
ting in de groepjury's, de commissaris-
ireneraal en prof. W van der Pluym
als zijn plaatsvervanger kregen ook
zitting in de jury superieur.
Er is door vele honderden juryleden
den betrekkelijk korten tijd (begon
nen werd 28 September, terwijl de prij
zen half Novembe worden toegekend),
zeer veel werk geleverd is om alle af
dodingen te bezoeken, die over een zeer
eroote oppervlakte over de tentoonstol-
ir gsterreinen verspreid liggen- De
F anschcn hebben zich als gastheeren
zeer veel moeite gegeven-
In elke klasse konden vijf prijzen
vorden toegekend, Ie weten de grand
pi ix, vervolgens het eerediploma, waar-
ia als derde, vierde en vijfde prijs gnu
Ion, zilveren on bronzen medailles zul
len worden uitgereikt- De beoordeeling
vend niet alleen plaats naar de acslhe-
tische waarde, ook de technische kwa
it ei ten speelden een zeer groote rol en
hii de samenstelling der jury was er
Ian ook zorg voor gedragen, dat bij
elke klasse een aantal deskundigen
werd ingedeeld.
Het was jammer dat de kunstenaars,
die aan een inzending hadden deelge
nomen, en tevens lid van één der jury's
waren, niet \oor een prijs in aanmer
king konden komen. Wel zou het mo
gelijk geweest zijn, deze kunstenaars in
een andere klasse te laten heoordeelen,
doch de Nederlandsche commissie heeft
gemeend n deze mogelijkheid geen
gebruik te moeten makpn, om aan elke
beïnvloeding, hoe gering zn ook had
mogen zijn, te ontkomen. Tiet minder
prettige gevolg hiervan echter is, dat
enkele prijzen ons ontgaan zijn, o.a.
voor het glas-in-lood raam van Joep
Nicolas, dat zeer zeker voor de grand
prix in aanmerking zou zijn gekomen.
Ook de inzendingen \an de N.V. Kon.
Neclerh Edelmetaalbedi ijven van C- J-
A. Begeer bleven als een gevolg hier
van buiten beschouwing, evenals de
inzendingen van mej. Christa Ehrlich
en Charles Evck.
Hoewel de officieele lijst met prij
zen paj in don loop der volgende
weck bekend zal worden gemaakt,
kon de heer De Bie Leuvelink
Tjeenk er reeds zijn zeer groote vol
doening over uitspreken, dat aan
de Nederlandsche afdecling ver
keerswezen een „grand prix" was
toegekend.
Ook de Nederlandsche inzending gra
fische kunsten werd zeer goed beoor
deeld, evenals de Hollandsche architec
tuur en stedenbouw. Naast deze afclee-
lir.gen heeft tenslotte de inzending reli
gieuze kunst een groot aandeel gehad
in het aantal hoogp onderscheidingen,
dal aan Nederland is toegekend.
NIEUW HOOGTERECORD
LONDEN. 16 Nov. Het ministerie
van luchtvaart heeft medegedeeld, dat
de Royal Airclub officieel in kennis is
gesteld met het feit, dat de hoogte-
vlucht. welke luitenant M. J. Adarn \an
ile Koninklijke luchtmacht in Juni j I
heeft gemaakt in eon Bristol 138-een-
d> kknr met een bijzondere Bri6tol-Pe-
gasus-motor door de internationale
luchtvaartfederatie is erkend als bet
wereld-hoogterecord in klasse C. Luite
nant Adam bereikte een hoogte van
16 440. Meter.
Roo-.evelt hoopt, dat het Ameri-
kaansche particuliere kapitaal
een handje zal helpen
Huizenbouw op groote
schaal
WASHINGTON, 16 Nov. (Reuter).
In een boodschap, die president
Roosevelt gisteren aan het congres
heeft doen toekomen, zegt hij onder
meer, dat cle daling der industriee-
le voortbrenging geen ernstige af
metingen heeft aangenomen. Niet
temin veroorzaakt deze daling een
vermindering van het nationale in
komen en daarom is zij een zaak
van groote beteekenis. Roosevelt
President Roosevelt
verklaart met vele zakenlieden be
sprekingen te hebben gehad en daar
uit te hebben opgemaakt, dat er vol
doende verstand in het land is, niet
alleen om den achteruitgang voor
'het oogenblik te doen ophouden,
maar ook om den grondslag voor
een duurzaam herstel te leggen.
Indien men de gewone voorzichtig
heid in acht neemt, is er geen gevaar
voor een langdurige depressie. Afgezien
van eenige slechte regelingen, die ver
beterd k nnen worden, zijn de bestaan
de omstandigheden niet ongunstig.
Roosevelt geeft, dan een overzicht van
den tegenwoordigen stand van zaken
vergeleken bij dien van 1929 en zegt.
dat de dringendste taak bestaat in de
uitbreidimr van hot gebruik van het
particuliere kapitaal en in het schep
Doven: Companys met zijn cchtgenoote in den trein aan het Gare du Nord
te Parijs op doorreis naar België. Onder: De militaire autoriteiten te Tunis
sloegen vanaf de eere-tribune het défilé gade der Fransche vliegtuigen, die op
wee waren naar de manoeuvres in Noord-Afrika.
pen van werkgelegenheid. Het parti
culiere bedrijf kan in samenwerking met
de regeering tot een 'hooger peil van
industrieele activiteit komen dan in
het. begin van het jaar. Indien het par
liculiere bedrijf niet aan de verwach
tingen beantwoordt, zal de regeering
tusschenbeide moeten komen. Er zullen
voorstellen worden ingediend, die ten
doel hebben dc belegging van particu
lier kapitaal in den bouw van huizen
op groote schaal aan te moedigen.
Commissies van het congres, al
dus de boodschap, stellen reeds een
onderzoek in naar de mogelijkheid
van het verwijderen van onrecht
vaardigheden uit de belastingwet
ten- „Wij moeten onze bijzondere
aandacht wijden aan de vérlich
ting van de lasten der kleine za
kenlieden: zoo kunnen wij wellicht
ook steun vinden bij het zoeken
naar een betere methode om de
groeiende concentratie van econo
mische belangen en de daaruit
voortvloeiende monopolistische prac-
tijken, die, den antitrustbepalingen
ten spijt, blijven bestaan, tot staan
te brengen"-
Naar het spoorwegbedrijf en andere
„public utilities" wordt een nieuw on
derzoek ingesteld, maar tengevolge van
het sedert jaren gevoerde ongezonde
financieele beheer zal een oplossing
moeilijk te vinden zijn- Roosevelt her
innert het congres er dringend aan,
dat de regeering een uitgebreid doel
heeft, n.l. het bereiken van een hooge-
ren levensstandaard en een rechtvaar
diger verdeeling der vruchten van den
vooruitgang der beschaving. Daarmede
hangt samen het streven naar stabili
satie en handhaving van dc koopkracht
der natie en haar verbetering der ma
chinerie bij de uitvoerende en de wet
gevende taak der regeering.
Bij de formuleering van het. land
bouwprogramma moet men rekening
houden met' de vruchtbaarheid van den
grond, de welvaart der boerengezinnen
en der consumenten en met de belangen
der Amerikaansche democratie. Ten
slotte dringt de president erop aan, dat
er regionale commissies gevormd zul
len worden, die plannen zouden moe
ten maken voor het behoud en de ont-
cinning der nationale hulpbronnen, op
dat verspilling voorkomen worde.
Laguardia over de steun-
verleening
Burgemeester Laguarddia van New
York heeft gisteren het woord gevoerd
in de poeningsvergadering van dc
jaarlijksche bijeenkomst van Ameri
kaansche burgemeesters en daarin als
zijn meening te kennen gegeven, dat,
indien er geen verbetering komt in den
algemeenen handelstoestand, het con
gres een supplementair crediet zal moe
ten goedkeuren voor steunverleening
onder de werkloozen en behoeftigen.
Geëvacueerde personen
kunnen terug-
keeren
BUITENZORG, 16 Nov. (Aneta).
Blijkens een telegrafisch bericht,
door de regeering te Buitenzorg ont
vangen van den consul-generaal der
Nederlanden te Sjanghai, bestaat in
verband met de militaire ontwikke
ling uit een oogpunt van veiligheid
geen bezwaar meer tegen den terug
keer van de parsonen, die destijds
geëvacueerd zijn.
Een bezoek aan Polen en de
landen der Kleine
Entente
PARIJS, IC Nov. (Ha\as). De reis
\an Delbos naar verschillende Europce-
sche hoofdsteden is thans als volgt vast
gesteld:
Op 2 of 3 December vertrekt de mi
nister naar Warschau, waar hij leden
der Poolsche regeering zal ontmoeten.
Evenals Barthou gedaan heeft, zal hij
een dag te Krakau doorbrengen. Van
daar vertrekt hij naar Boekarest, Bel
grado en Praag, waar hij aanwezig zal
zijn bij de viering van het twintigjarig
bestaan van het Tsjecho-Slowaaksche
leger. In elk land zal de minister twee
of drie dagen doorbrengen. De reis zal
in het geheel 17 dagen duren, zoodat
Delhos 19 December te Parijs terug
hoopt te zijn.
LONDEN. 16 November. (Reuter).
Naar vernomen wordt, zullen de bespre
kingen van lord Halifax met Hitier een
uitgestrekt terrein bestrijken, o.a. hot
anti-Kominternverdrag. In sommige
Duitsche kringen is men van meening.
dat Hitler gaarne opheldering wil heb
ben over dp Britsche houding ten aan
zien van de de Duitsche en Italiaansche
inmenging in Spanje en ten aanzien
van de Duitsche politiek in midden
Europa. Men maakt er geen geheim
van, dat mon gaarne een nationaa.l-so-
cialistiseh regiem in Oostenrijk zou zien
doch men herinnert er aan, dat het be
houd van de onaantastbaarheid van
Oostenrijk officieel een kwestie van be
lang van Engeland is genoemd. Duitsch-
land is verder niet tevreden over den
toestand van de Sudeten-Duitschers in
Tsjecho-Slowakije en het zou willen, dat
deze een grooter zelfbestuur zouden
hebben.
Zonder twijfel zal ook de koloniale
kw'estie ter sprake komen, hoewel men
in Duitsche kringen deze zaak niet wil
verbinden met de vraagstukken in
Midden-Europa. Men is van meening,
dat Hitier elke kwestie afzonderlijk wil
regelen, wanneer de gelegenheid zich
voordoet.
Noch te Londen, noch te Berlijn, is
men van meening, dat de besprekingen
meer zullen zijn clan een gedachten-
wisseling.
Het hygiëne-coBfiité van den Vol-
kenbond heeft de Darling-
prijs toegekend aan Dr. N.
H. Swellengrebel
De studie der malaria
's-GRAVENHAGE, 16 Nov. Het hy
giéne-comité van den Volkenbond heeft
in 1926 den Darling-prijs en de daaraan
verhonden Darling-medaille ingesteld
om cle nagedachtenis te eeren van den
Amerikaanschen geleerde S. P. Dar
ling, die bij een door den Volkenbond
uitgezonden expeditie ter bestudeering
van het malaria-vraagstuk in Palestin
en Syrië, in Mei 1925 nabij Beyrouth, bij
een auto-ongeluk om het leven kwam.
Deze Darling-prijs zal om de vijf jaar
worden toegekend aan hem, die, naai
liet oordeel eener speciaal voor dat doel
ingestelde sub-commissie van het hygie-
nc-cornité, het belangrijkste werk op hel
gebied van de studie der malaria in cle
laatste vijf jaar verricht heeft. Deze sub
commissie doet daarbij een keuze uit
een lijst van candidaten, die op advies
van cie ministeries (of departementen)
voor de volksgezondheid der verschil
lende landen en van cle leden van de
malaria-commissie van den Volkenbond
is opgemaakt.
In 1933 werd de Darling-prijs voor bei
eerst verleend aan don bekenden
Britsch-Indischcn malarioloog, kolonel
S. P. James.
Op den len November van dit jaar
heeft het hygiëne-comité van den Vol
kenhond opnieuw moeten beslissen
wien de Darling-prijs verleend moest
worden.
Er waren ditmaal 17 candidaten: 5 ui'
de Ver. Staten, 3 uit Engeland, 2 uii
België en Joegoslavië en 1 uit Duitsch
land, Frankrijk, Italië, Palestina en Ne
derland.
De keuze viel op het laatste land
en wel op Dr. N. H. Swellengrebel,
chef van het laboratorium voor me
dische zoologie van het Koloniaal-
Instituut te Amsterdam en bijzon
der hoogleeraar vanwege dit insti
tuut aan cle universiteit aldaar.
Als bijzonderheid kan hierbij nog
vermeld worden dat het Britsche minis
terie voor volksgezondheid een de
autoriteiten was welke dr. Swellengre
bel als candidaat had voorgedragen
VERWERKING VAN
KOFFIEDIK
BERLIJN, 16 Nov. (Havas). Te Ber
lijn is men bezig met het bouwen van
een fabriek, die koffiedik zal verwerken
Chemici hebben vastgesteld, dat koffie
dik belangrijke hoeveelheden vetten,
was, hars en zelfs cellulose bevat. Dage
lijks zullen in de hotels, cafe's, kantines
van fabrieken enz. de daar verzamelde
hoeveelheden koffiedik worden opge
haald. Men meent op een dagelijksche
hoeveelheid van negen ton koffiedik te
kunnen rekenen. De fabriek wordt ge
bouwd binnen het kader van het vier
jarenplan.
De Minister acht geen bijzon
dere redenen aanwezig om
ontheffing te vcrlcencn
's-GRAYENHAGE, 10 November.
Naar wij van bevoegde zijdo vernemen
hebben den Minister van Economische
/laken verzoeken bereikt om bij nlge-
rneene beschikking, bedoeld in art. 9a
lor winkelsluitingswet burgemeester en
wethouders van alle gemeenten te
machtigen op Zondag 5 December ont
heffing van verschillende verhodsbopa-
ingen, in die wet opgenomen, to ver-
lecncn.
De Minister van Economi
sche Zaken heeft op deze ver
zoeken afwijzend beschikt,
aangezien zich ten deze niet
de „bijzondere omstandighe
den" voordoen, bedoeld in ar
tikel 9a der Winkelsluitings
wet, die een verdere inper
king van de Zondagsrust op
dien dag motiveeren.
Het behoeft geen groote bezwaren
mede te brengen, aldus cle Minister
het Sint Nicolaasfeest in plaats van
op Zondagavond op Zaterdagavond of
Maandagavond te vieren.
ILRUZALEM, 16 November. (Havas.)
- Dc autoriteiten te Jeruzalem hebben
belangrijke maatregelen genomen naar
aanleiding van de gebeurtenissen van
Zondag.
In dc nieuwe Joodsche wijk van Jeru
zalem, Rahavia, is een patrouille van
twintig man gestationeerd. De kosten
moeten door de buurt worden gedram
gen.
Het aantal gearresteerde revisionisten
bedraagt 45, van wie 24 naar een con
centratiekamp zijn gezonden.
Een Arabier heeft gistermiddag een
politiebeambte te Jeruzalem wonden
toegebracht. Hij slaagde er in te ont
komen.
Onder de gearresteerde revision nisten
bevinden zich om. de prominente lei
der Aba Achi Meir cn Eri Jabotinskv,
de zoon van den revisionnistischeu lei
der Vladimir Jabotinskv. Het spoorweg
station der Joodsche nederzetting Ain-
harod in de vlakte van Esdrnelon is
kfisternacht uitgebrand. Men vermoedt,
dat de vlammen hun ontstaan hebben
gevonden in brandstichting. De tele
foondraden in de vlakte zijn doorgesne
den.
Drie compagnieën Britsche troepen,
gesteund door vliegtuigen en politie,
hebben gisteren een begin gemaakt met
dc opsporing van een bende Arabische
rebellen in de heuvels rond Safcd. Er
werd gisteren hevig gevuurd, waaruit
kan worden afgeleid, dat men de plaats,
ivaar cle rebellen verscholen waren,
heeft ontdekt.
W e e r v e r w a c h t i n
Medegedeeld door het K.N.M.I
te De Bilt.
\anvankelijk zwakke, veran
derlijke, later toenemende wind
uit Z. richtingen, gedeeltelijk
bewolkt later toenemende lie
wol king, weinig of geen regen,
koude nacht. ids zachter over
dag.
Hoogste barometerstand 767.7 te Nancy.
Laagste barometerstand 738.7te Isafjord,
