DICHTER VAN DEN BURGERZIN VONDEL EN NAAR DE HOOGDAGEN AMSTERDAM Ned. Montessori Vereeniging 20 jaar Geen stad werd zoo in liefde gesublimeerd De hoofdstad had zijn hart door Prof. Molkenboer O.P. 1 j r. K& TT 1 mm Lijvig en leerzaam programma afgewerkt Dr. Miedema 25 jaar predikant ONDERDRUKTE vernielzucht W. K. v. ROSSUM 18 LA NGESTRAA T Vesten Pullovers Sjaals Kiibler-Kleeding 2e BLAD PAG. 1 AMERSFOORTSCH DAGBLAD WOENSDAG 17 NOVEMBER 1937 JfE jonge Joost telde nog geen 10 laar, toen hij met zijn ouders uit Keulen w de Amstelstad kwam. De vader legde den poorterseed af in 1597 en vestigde zich als zijdekoopman in de Warmoesstraat. Kadastraal stond het huis bekend als „De Kraeck" (naar den gevelsteen); maar het uithangbord dat zelfstandig gekozen werd, vertoon de „De Rechtvaardige Trou". In dat huis, vroeger no. 110 maar nu, om de Effectenheurs allang verdwenen, heeft onze dichter ongeveer 55 jaren ge woond. Daar trouwde hij in. met Maria de Wolff, de vrouw met wie hij 25. jaar gelukkig was; daar schreef hii alle voor name gedichten uit. zijn eerste levens helft: Palamedes. Gysbreght van Aemstel. Maeghden. Al- taergeheimenissen enz.; daar verloor hij zijn vader, moeder, vrouw en de kinderen Constantijntje en Saartje; daar ook werd hij katholiek. Hoogleeraar in de Vondelstudie aan de Keizer Karei-Universiteit te Nijmegen Omstreeks 1652 liet Vondel huis en winkel aan zijn zoon. die door zijn los bandig leven de zaak liet verloopen en den ouden dichter ruïneerde. Het blijkt uit de woning, waar deze zijn intrek nam: op de Prinsengracht vlak bij de Beerenstraat, tgw. no. 459. Vondel woon de met zijn dochter Anna daar in bij een zekeren Jacob Veerle; hij woonde er „op kamers", dus wel in zorgelijke positie. Zijn werkkracht echler is er niet door verstoord, veel eer het tegendeel. Wij kunnen het haast niet begrij pen, dat in die armelijke omstandig heden het meesterstuk van onze heelelitteratuur.de Lucifer, tot stand kwam. En niet alleen de Lu cifer, maar ook de Inwijding van het Stadhuis, de Jeptha, Adam in Ballingschap, de groote leerdichten, de psalmver taling enz. Van dat Prinsengrachthuis af heeft de werkzame grijsaard tien jaar lang de ta melijke verre dagelijksche wandeling ge maakt naar de Bank van Leening, waar hij, toen hij heelemaal berooid was, als suppoost was aangesteld. Maar wanneer hij, in 166S, met behoud van zijn wedac ontslagen wordt, komt er. ook door de zakelijke beschikkingen van zijn doch ter, eenige financieele verbetering, en Vondel trekt naar de derde woning, die hij te Amsterdam gehad heeft. nl. naar het Singel tegenover de Warmoesgracht Hier woont de 80-jarige nog ruim tien jaar, met zijn trouwe vrome dochter, die hem verzorgt, maar nog vóór hem sterft: hier blijft hij bezig met de vertaling van Grieksche en Latijnsche meesterwerken; hier komen de jonge dichters en schil ders hem uitvragen en portretteeren hier sterft hij op 5 Febr. 1679. Ook dit derde Vondelhuis is verdwe nen: in 1894 werd het afgebroken en se dert 1906 wordt de plek (Singel hoek Raadhuisstraat) door een wit marmeren gedenksteen aangeduid OVER deze drie woningen dus is het leven van Vondel in de hoofdstad verdeeld. Ruim 80 jaren heeft hij alles van Amsterdam meebeleefd, en in zijn dichtwerk weerspiegeld. Amsterdam had zijn hart. Hij verdiepte zich in alles wat die stad betrof. Zoowel haar ver leden als haar zichtbare vooruitgang boeide hem. Alle kronieken en oude do cumenten, die hem van het boersche be gin der stad verhaalden, bestudeerde hp. En zich verliezend in het verre verleden, bekent hij zich Verbaasd, omdat hij zooveel toornen ziet gewassen Uil laag verzopen land; uit poelen en moerassen 7 Schat-geld-rijk Amsteldam Het primitieve wapen met het Kogge schip, de oude stadsaanleg in halve- maanvorm, poorten en kasteelen, kloos- ters, kerken en kapellen heel het Mid- «leleeuwsche Amsterdam roept hij in •choon romantische droomerii voor zijn Verbeelding op, en hij laat het meespelen het meest populaire tooneelwerk, #aar hij Amsterdam mee verrijkte, zijn yysbrecht van Aemstel. Met Vondel zelf viert ook dit drama fijn eeuwgetij. Vijftig jaar was de dich ter toen hij het schreef, als inwijdings stuk voor den eersten Schouwburg. Als man en dichter stond hij in het volle midden van zijn leven. Dat de Gys breght het middelpunt .van vondels leven markeert, teekent het gedicht en den dichter tegelijk. Volop Amster- damsch is dit stuk om alles en in alles: de stof. de uitbeelding, de taal, dg op voering en de geschiedenis. Zelfs de ver woesting van Troje is er in 't Amster- dam6ch getransponeerd: 7 Aloude Trole wordt herboren En gaat te gronde in 't gloeiende Amsterdam De glorie der beminde stad aan Y en Aemstel straalt door de eeuwen heen, de glorie van haar keizerskroon, haar scheepvaart en handel, haar groei en bloei: Vondel is er trotsch op met den verheerlijkenden trots van een dichter: Aen d'Amstel en aen 't Y daer doet zich heerlyck ope Zy die als Kaiserin de kroon draeght van Europe WSLKE stad is ooit zóó in liefde ge sublimeerd als Amsterdam door Vondel! Dante beminde Florence, tnaar was afkeerig van de Florentijnsche politiek; hij spaarde zijn vaderstad de bitterste verwijten niet. Vondel was het ook in politicis met de vroede vaderen der Amstelaren eens. Hoe groot zijn lief de voor de Oranjes ook was en hoe har telijk hij Amsterdam Frederik Hendrik, die de stad bezocht, het welkom deed toe juichen: als Willem II de hand naar haar zelfstandigheid durft uitstrekken, dan is Vondel weer de stem van de burgerij, de stem van de magistraat, die de verme tele poging geeselt en brandmerkt De brave daden van Burgemeesteren als Hoofd, Schaep, van de Pol, Bicker. Graeff enz. kregen hun eeuwigen weer glans in de aureolen van Vondels poë zie. Hii was de dichter van den burger zin. in hem sprak het geweten van de stad. Zooals hij baatzuchtige of enghar tige regenten over den hekel van zijn sa tiren haalde, zoo legde hij voor de eer biedwaardige figuren van het stadshe stuur den diepsten eerbied aan den dag. En wat zij lot stand brengen het doemt uit den nacht van 't verleden voor- ons op in het flootlight van 's dichters glorificatie, het grootsche raadhuis, het zeemagazijn, nieuwe kerkem en gestich ten alles verrijst in Amsterdam als op het snarenspel van dezen Amphion; hij herbouwt het altemale in de monumen ten van zijn Amslerdam verheffende kunst. En hoe reëel en realistisch heeft Von del zijn volk, het stad- en straatleven der bruisende wereldstad gekend, be mind en geschilderdI Het Amsterdam- sche plat, niet erg beschaafd maar on weerstaanbaar pittoresk en humoris tisch, heeft hij voor zijn straatliederen bij den rommelpot niet versmaad. Hij loopt over den Dam vol drukte van marktge woel en bezig leven en wat zijn gretige oogen vangen aan levend beweeg, dat ontwikkelt hij straks tot de flitsende film \an een Amsterdamsch epos: sta tige lijkstoeten en jolige bruiloftsgan- gers, geboorteklokken en voorjaars kranten; de fanfares der stadsmu- WAAR VONDEL GEBOREN WERD WAAR VONDEL LEEFDE 1 i p ■mi "4~ ës zikanten; het mystiek orgelspel van Sweelinck in de Oude Kerk; de blijde cimbeltoncn van Hemonij's torenklok ken; de kermis met zijn goochelaar; Haarleminerdijksch en Jodentaal, op stootjes en kinderpret; hooge stoepen, winkelhuizen, kroegen zelfs; en de beurs, kantoren, magazijnen; ginds het scheep- rijk Y met zijn rijkdommen uit Oost en West. oorlogsmaren en wereldnieuws., alles zien wij. alles hooren wij door do sprekende rolprent van Vondels aetueele poëzie. EN nog hebben wij de mannen en vrouwen van beteeken is uit het XVilde eeuwsche Amsterdam niet genoemd, die door onzen dichter met niet minder klare karakteristiek, niet minder kloeke lijn en schilderachtigen toets zijn vastgelegd dan wij op de por tretten van Hollandsche regenten, zee helden. geleerden, geestelijken en matro nen bewonderen. Vondels dichtwerk is een volle wereld; het blijft de dichtst bevolkte weergave van zijn kleurig en fleurig Amsterdam. Maar bij dit alles valt één ding telkens op. Vondel, die zich zelf verbergt, gaat in zijn wereld niet onder. Hij staat er bo ven, als ziener, als dichter, als Christen- mensch vooral. Hij beheerscht zijn kor poraalschappen, vorstenstoeten en brui loften met even vaste hand als ongerepte ziel. Hij schouwt op alles neer van de hoogte zijner vrome levensvisie af. En de slotsom waartoe hij komt luidt pregnant en klaar: Beneden is 't gewoel, daarboven Is het stil. Zóó voelde deze groote Amsterdammer zich bóven het moeras der groote stads- wereld opgebeurd naar 't eeuwig leven. WAAR VONDEL STIERF BIJ DE FOTO'S Het gcboortehuislbo- vcn links) van J. van den Vondel vindt men niet in de stad. die hij zoo vaak in zijn zangen verheer lijkte. men moet het zoeken in Keulen de stad. die zijn ouders terwillc van hun geloof moesten verlaten. In Von dels huis in de War moesstraat (boven rechts) schreef hü alle voorname ge dichten uit zijn eer ste levenshelft, daar werd zijn huiselijk leven door felle sla gen getroffen en daar werd hij Roomsch- Katholiek. In 1668 verhuisde Vondel naar een woning aan den Singel te genover de War- luoesgracht. In dit huis onder) stierf de dichter op 5 Febr 1679 STADSNIEUWS Gedurende 13,14 en 15 dezer werden te Brussel de Hoogda gen der Vlaamsche Letteren gehou den, waaraan door een groot contin gent Neder]andsche leerlingen werd deelgenomen, o.a. door leerlingen van de H.B.S. en het Gymnasium hier ter stede. Na een vlot verloopen reis werden we op „La Grande Place" verwel komd en door de Belgische scholie ren begroet. Hierbij hield hun leider een toespraak, waarin hij zijn vreugde betuigde, dat we in zoo grooten getale aan de uitnoodiging gehoor hadden gegeven en de hoop uitsprak, dat hieruit een des te ster ker band tusschen Nederland en België tot stand zou komen. Vervolgens gingen we te voet naar „Au Bon Marché" om daar aan een feestmaaltijd deel te nemen. Hier hiel den Maurice Roelants, de heer van Poelje, directeur-generaal van het on derwijs en diens Belgische collega de heer Sterkens, toespraken. Maurice Roelants heette ons welkom en be schouwde deze Hoogdagen als een lite raire olympiade, waaraan wij, naar hij hoopte, wel met evenveel enthousiasme zouden deelnemen als aan een werke lijke olympiade. De heer van Poelje be tuigde zijn dank voor dit schitterend Belgisch initiatief en herdacht Con science en Gezelles sterfgedicht op hem: terwijl de heer Sterkens over verbroe le ring tusschen België en Nederland sprak. Zondagmorgen maakten we per auto bus een tocht door Brussel, waar be langrijke gebouwen werden bezichtigd; bij deze gelegenheid waren Belgische leeraren zoo vriendelijk als gids mee te gaan. Gedurende het tweede gedeelte van den ochtend woonden we het con gres bij in het „Palais des Beaux Arts". Eerst speelde het Nationaal Orkest van België onder leiding van Desiré De- fauw de „Vroolijke Ouverture" van Mar cel Poot en fragmenten uit de „Swane ~\J AAR aanleiding van het L V driedaagsche bezoek van H.B.S.'-ers en gymnasiasten aan Brussel t.g.v. den Hoog dag der Vlaamsche Letteren, vonden wij een leerling van het Gymnasium alhier bereid zijn bevindingen in een kort artikel weer te geven. suite van Maurits Schoemaker. Hierna werden de buitenlandsche letterkundi gen verwelkomd en droeg Staf Bruggen leider van het Vlaamsche Volkstooneel „Vlaanderen, o welig huis" van Karei van de Woest ij ne voor; bovendien las hij de rede van ilen heer van Vrieslan l voor, die niet aanwezig was. Dr. F. de Pillecijn hield een rede over „Her Vlaamsche Proza", waarin de spreker er op wees, dat ondanks de leemte na den oorlog er toch in Vlaanderen een literair geslacht leeft en bezig is op te komen. De heer Schroder sprak hierna over „De Betrekkingen tusschen de Zuid- en Noord-Nederlandsche litera tuur". Tenslotte spraken Prof. Dr. Ver- meylen en Jules Romains over „Volk en Literatuur". Het congres werd besloten met een treffende uitvoering van „Hart- verheffing" van Lode Mortelmans en „De Intrede van Alva te Brussel" uit „De Pacificatie van Gent" van Peter Benoit Na in de Kajotters-Centrale gegeten te hebben, bezochten we 's middags de ge bouwen van de wereldtentoonstellingen de Japansche toren. Hierna hadden we een uurtje vrij wandelen in de stad. waarin we ons uitstekend geamuseerd hebben, 's Avonds werd voor ons in den Vlaamschen Schouwburg een uitstekend gespeelde opvoering van „Het Esbate- ment van den Appelboom" en „Drie da gen Heere", twee middeleeuwsche kluchten gegeven, nadat Dr. Jan Grauls een korte en duidelijke inleiding bad ge houden. Na de pauze sprak Raymond Herreman over „Keukenaangelegenhe den van de Vlaamsche Letterkunde". Maandagmorgen bezichtigden wij het stadhuis en een tentoonstelling van Rembrandt en Jeroen Bosch in het ..Pa lais des Reaux Arts", 's Middags weid het geheel besloten met een schitteren de opvoering van Vondels „Lucifer" (regie: Ben Royaards). In de pauze" sprak de heer van Wisseling, leerling te Haarlem, er op wijzend, van welk be lang deze dagen geweest waren voor on derlinge verbroedering en vrede. We kunnen dan ook op een paar prachtige dagen terugzien en ik hen er van overtuigd uit aller naam te spre ken, wanneer wij de initiatiefnemers en leid(s.t)ers van dezen tocht hartelijk danken. H. U. Verbinding Amersfoort- Arnhem Met ingang van 22 November zal geheel of gedeeltelijk met het nieuwe materieel wor den gereden NAAR wij van de zijde der Nederlandsche Spoorwegen ver nemen, zal de dienst tusschen Amersfoort en Arnhem met ingang van 22 November a.s. geheel of ge deeltelijk met het nieuwe Diesel- mechanische materieel worden ge reden. Op 27 Januari 1917 deed hij zijn intrede in onze stad Vandaag is het 25 jaar geleden, dat Dr. R. Miedema werd bevestigd tot voor ganger der Remonstrantsc'ne gemeente. Op zijn verlangen zal dit jubileum onopgemerkt voorbijgaan en is Dr. Miedema van heden tot en met Maan dag, 22 November a.s. uitstedig. Na vijf jaren te Schoonhoven Remon- strantsch predikant te zijn geweest, deed hij op 27 Januari 1917 zijn intrede in Amersfoort Veel heeft dr. Miedema naast zijn werk voor zijn Gemeente gedaan in dienst van dc oecumenische gedachte en op de wereldconferentie der kerken te Oxford was hij de vertegenwoordiger der Remonstrantsche Broederschap. Tevens noemen wij nog zijn werkzaam heid als privaat-docent aan de univer siteit te Leiden in dc kerkelijke lcunst en in de leer van het Oostersche Chris tendom. Verder is Dr. Miedema voorzit ter van de afdeeling Amersfoort van de Maatschappij tot Nut van't. Algemeen en voorzitter van de Volksuniversiteit* Van een paardebloem kun nen we geen orchidee maken Lezing van mevr. W. Booch- Jesse T N de Pallas Athene school sprak gisteravond mevr. W. Bosch Jesse uit Leeuwarden over het onderwerp: onderdrukte verniel zucht leidt tot vernielzucht. Na een kort openings woord door het hoofd der school, den heer J. Bolt, begon spreekster haar rede. Met een verwijzing naar een brochure van 1875, waarin wordt gewezen op de \ele tekortkomingen der ouders bij hun taak als opvoeders. Spr. gaal uit van de gedachte om ieder een geheel jjersoon- lijke kans te geven en zij verwacht dan bij ieder individu een scheppende nei ging aanwezig om goed te zijn. Reeds bij de baby gaan we verkeerd te werk, als ons leiding geven een rem is voor individueele ontplooiing, Wat voor den een deugt, richt de ander te gronde. Er wordt een massa-product van de kinderen gemaakt. We leggen onzen wil aan de kinderen op, terwijl we ze niet begrijpen. Soms zijn we ons dat niet eens bewust. Het probleem der opvoeding is een bouwen aan ons zelf. De volwassenen grijpen bij de opvoeding vaak verkeerd in in den geestelijken groei. Dat wil niet zeggen dat de kinderen moeten op groeien voor galg en rad. Tusschen var- bieden en afleiden liggen tallooze scha keeringen. Spr. beschouwt als grondge dachte der opvoeding het zoeken van harmonie in ons zelf en haar uitgangs punt is de bemoedigende opbouwende levenshouding. Allereerst beschouwde spr. de levens pogingen in dc eerste jaren, waarbij zij er de aandacht op vestigde, dat dc geestelijke groei niet versneld kan wor den. De scheppende krachten moeten zich rustig kunnen ontwikkelen, maar de hanen moeten niet voorgeschreven worden. We kunnen van een paarde bloem geen orchidee maken. Door ver bieden, ontstaan juist slechte gewoon ten, en daarom, reeds bij de baby, nooit ingrijpen. Spr. eraf meerdere voorbeelden van verkeerd ingrijpen door de opvoe ders. De waardigheid der kinderen wordt door een strafsysteem gekwetst. We moeten ons zoo weinig mogelijk met den geestelijken groei bemoeien, ook als Op Woensdag, 24 November zal een tentoonstelling gehouden worden ZATERDAG, 20 November zal de Nederlandsche Montessori Vereeni ging haar twintig-jarig bestaan herdenken in een speciaal daartoe be legde samenkomst in Amsterdam. Dczo herdenking krijgt, zoo schrijft men ons, een zeer bijzonder karakter door do aanwezigheid in ons land van dr. Maria Montessori, die zich bereid heeft ver klaard aan de herdenking deel te nemen en een rede zal uitspreken. Hulde moet worden gebracht aan de opeenvolgende hoofdbesturen der Ver eeniging. zoomede aan do pioniers, die de beweging groot hebben gemaakt, en daarmede, het opgroeiend geslacht een weldaad hebben bewezen. De groei der beweging blijkt uit de navolgende feiten. Er bestaan op het oogenblik zes oplei dingscursussen voor Montessorileiders (leidsters), n.l. één van de Ned. Mon tessori Vorccnigirig te Utrecht, één ten deele particuliere, ten deele gemeente lijke te Amsterdam, één Roomsch Ka tholieke te Nijmegen, één particuliere te 's-Gravenhage, één gemeentelijke lo Rot terdam en één Roomsch Katholieke te Rotterdam. Deze cursussen met een twee-jarige opleiding zijn op het oogenblik bezig een gemeenschappelijk programma op te maken. Vervolgcursussen voor reeds in de praktijk werkzame leidsters en leiders worden gegeven in Amersfoort en Am sterdam. Het mag de Vereeniging voldoening schenken, dat de beweging aanvanke lijk door het vrijzinnige volksdeel in ons land ingevoerd en tot bloei gebracht, thans grooten ingang vind! bij het Roomsch Katholieke volksdeel Op het oogenblik bestaan er ongeveer 100 voorbereidende Montessorischool met ongeveer 6000 leerlingen, en 30 lagere Montessorischolen, met ongeveer 3000 leerlingen. Onder deze scholen behooren bijzon dere neutrale, bijzondere Roomsch Ka tholieke en gemeentelijke. Bussum bezit sinds meerdere jaren een t LO. school, terwijl er reeds vier Montessori Lvcea bestaan. Hot ligt in dc bedoeling van dr. Mon tessori de leiding te nemen van een eigen school, voor kinderen van 1218 jaar. Dc oprichting van deze school wordt niet alleen gesteund, doch ook bevor derd door de Nederlandsche Montessori- vereeniging. Er is een commissie van overleg be noemd, waarin ook de rectrices (recto ren) der Montessori Lycea zitting heb ben genomen. De Vereeniging heeft een eigen or gaan, Montessori-Opvoeding genaamd, waarvan de inhoud door de redactie op zeer hoog peil wordt gehouden. In Amersfoort bestaan een neutrale en een Roomsch Katholieke Voorberei dende Montessorischool, respectievelijk gevestigd Utrechtscheweg 102 en Tolli- uslaan, een neutrale lagere Montesso rischool, gevestigd Utrechtscheweg 102. en een Montessori Lyceum (middelbaar en voorbereidend hooger onderwijs) ge vestigd Huize Schutterhoef, Lensden. Ter herdenking van het twintigjarig bestaan zal op Woensdag, 24 November voor de ouders een tentoonstelling ge houden worden van het werk van alle kinderen (niet alleen van de beste) zoomede demonstraties met het materi aal. De leidsters zullen korte uitleggingen geven. er fouten worden gemaakt, want pas daardoor maakt men geen menschen. Spr. maakt met pract ijk voorbeelden duidelijk, wat ze verstaat onder vrij op voeden. Als de disharmonie later her steld moet worden, gaat daarmee veel tijd verloren. Bij juist inzicht der vol wassen is 90 percent der délincjuente kin deren nog te redden. Men moet zooveel mogelijk voorkomen, wat verkeerd bij den leeftijd past. De scheppende energie mag niet onderdrukt worden. Laat de kinderen knoeien, schreeuwen, gillen, slaan enz. totdat al deze verlangens in harmonie tot rust zijn gekomen. Veel kinderleed wordt later diep menschcn- leed. De liefde moet bij de opvoeding de scheppende impulsie zijn. We overschat ten schromelijk de verstandelijke opvoe ding Het natuurlijke proces der opvoe ding moeten we zooveel mogelijk den eigen gang laten gaan. Na de inleiding van mevr. Bosch had een aangename gedachtenwisseling plaats. artikel 247 2 maanden geëischt Door den Officier van Justitie te l treeht is gisteren tegen eenige Amers- foorters. die betrokken zijn geweest bij de overtreding van art. 247. een gevan genisstraf van twee maanden geëischt. Over twee weken volgt de uitspraak. groote bouwopdracht Het uitvoeren van het bouwplan de Vliert te 's Hertogenbosch is opgedragen aan het Bouw- en Aann.bedrijf Jac. van Gent alhier, laagste inschrijver met ƒ244.734.

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1937 | | pagina 5