DAGBLAD
Mussolini en Csaky
aan het
Een streekplan voor de
Veluwe gewenscht
POOLSCHE MINISTERS
naar Londen en Parijs
Britsch Koningspaar niet
vóór Woensdag
in Canada verwacht
DE EEMLANDER
Maandag 15 Mei 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arniiemschepoortwal 2a
37e Jaargang Nj. aü1
MINDERHEDEN-
WRIJVING
„Een regeling is
mogelijk"
De Italiaansche
reactie op
Britsch-Turksch pact
Italië noch Hongarije gebaat bij een
ernstig Duitsch-Poolsch conflict
T
Joodsch verzet tegen
Britsche politiek
„Empress of Australia" baant zich in de mist
een weg door gordels pakijs
Uitgever ontvoerd er
teruggevonden
r~
WIE HEEFT HET
NUMMER 3362?
Licht op:
9 uur 15 min.
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.15
Binnenland trancu per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC. 513
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1-4 ",*c,s f 105 met i«A«Érip van een bewijsnummer
elite regel meer f 0.25. Liefdadighcids-advertenliSn voor de
helft var. Jen prijs Kleine AdvcrtentiSn „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Tweeduizend S.A.-mannen zijn Zondag uit
Oost-Pruisen in Danzig aangekomen
WARSCHAU, 15 Mei (Reuter).
Zondag is generaal Kasprzycki,
de Poolsche minister voor de
landsverdediging, naar Parijs ver
trokken voor een particulier be
zoek. Er wordt echter verklaard,
dat hij militaire zaken bespreken
zal. De minister wordt vergezeld
door twee kolonels. De Poolsche
vice-minister van handel en indus
trie, Rose, is Zondag naar Londen
vertrokken.
De A.B.C., een orgaan der Poolsche
uiterste rechterzijde, meldt, dat de on
der-minister van buitenlandsche zaken,
Arciszewski, zich binnenkort naar Mos
kou zal begeven om er de besprekingen
voort te zetten met Potemkin, met name
over economische aangelegenheden. Po
len zou meer staal naar Rusland willen
uitvoeren tegen grooter invoer van
grondstoffen. Het bericht over het ver
trek van den onder-minister is overi
gens niet bevestigd.
Uit Danzig wordt gemeld, dat
daar Zondag 2000 S.A.-mannen zijn
aangekomen uit Oost-Pruisen om
deel te nemen aan het groote défilé
van nationaal-socialistische forma
ties op heden. Onbekenden hebben
voor de tweede maal de ruiten van
den Poolschen boekhandel Ruch in
Danzig vernield. De Poolsche com
missaris zou bij den Senaat van de
Vrije Stad een protest hebben inge
diend.
De Poolsche pastoor van Krasnoleka,
Sochaczewski, heeft order gekregen,
binnen vier dagen Duitschland te ver
laten. Deze uitwijzing heeft onder de
bevolking groote verontwaardiging ge-
jvekt.
De Poolsche minister van verkeer,
Ulr.ych, heeft verklaard, dat Polen
6teeds voor de zaak van goede buur
schapsbetrekkingen heeft weten te ar
beiden en dat er van Poolsche zijde
geen enkel beletsel bestaat voor het
handhaven van goede buurschapsban
den.
Naar aanleiding van een vertoog
van den Poolschen commissaris-gene
raal in verband met de negatieve hou
ding van den Senaat bij de herdenking
van Pilsoedski heeft het persbureau
van den Senaat een mededeeling gepu-
bliseerd, waarin men voor de houding
van den Senaat als motief aanvoert, dat
men vreesde, dat de plechtigheden door
incidenten zouden worden verstoord.
Italiaansche bladen beschuldigen
de „demo-plutocratieën" van
omsingelingspogingen
en oorlogslust
ROME, 15 Mei (D.N.B.). De Popoio
di Roma verklaart naar aanleiding van
de rede van Mussolini, dat de posities
thans definitief zijn vastgesteld. Wan
neer de menschheid blijft blootgesteld
aan het verschrikkelijke gevaar van een
oorlog, komt de verantwoordelijkheid ten
volle voor rekening der groote democra
tieën beter gezegd plutocratieën. De
verscherping van den Europeeschen toe
stand gaat niet terug tot de kwesties
Danzig, Duitsche koloniën, Tunis, Dzji-
boeti of Suez, maar tot. de bemoeiingen
der „demo-plutocratieën" om een nieuw
egoïstisch anfi-Duitsch en anti-Ita-
liaansch systeem op te trekken in de
plaats van het ineengestorte stelsel van
Versailles.
De Messagero verklaart dat Ttalië voor
iedere eventualiteit gewapend is en niets
meer vreest. Do politiek van omsinge
ling der groote mogendheden toont dui
delijk. dat zij den oorlog willen uitlok
ken. Wanneer men evenwel bereid is af
zien van de politiek van omsingeling,
bieden zich mogelijkheden voor een
vreedzame overeenstemming en voor een
regeling der hangende kwesties. In ieder
geval is de herziening van den toestand
in en huiten Europa thans op gang en
zal zij zoo of zoo een oplossing verkrij
gen: hetzij door den vrede, hetzij door
oorlog.
ROME, 15 Mei (D.N.B.) In politie
ke kringen te Rome ziet men het En-
gclsch-Turksche pact als in de eerste
plaats tegen Italië gericht, juist zoo als
het pact van Engeland met Polen den
spits tegen Duitschland zou wenden.
Men verklaart hier, dat door het
Britsch-Turksche pact een der voor
naamste bepalingen van de Britsch-
Italiaanscho accoorden, de instandhou
ding van den status quo in de Middol-
landschc Zee, thans illusoir wordt.
Daarbij constateert men hier met vol
doening. dat het Britsch-Turksche pact
op Zuidslavië hoogstens in zoo verre
indruk gemaakt heeft, dat men dit ver
drag in Belgrado als volkomen onver-
eenigbanr met dc beginselen van dc
Ralkan-Entente genoemd heeft. Wan
neer Engeland gemeend heeft indruk
te kunnen maken op Zuidslavië, zoo
verklaart men verder, dan zal het juist
het tegenovergestelde bereikt blijken tc
hebben.
Naar aanleiding van de aanvallen in
de pers der totalitaire staten op het
Britsch-Turksche accoord rechtvaar
digt en verklaart men in Turksche po
litieke kringen de nieuwe Turksche po
litiek met de bezetting van Albanië
door Italië, een land, dat thans alle
Balkanstaten bedreigt. Men herinnert
aan de nadcelige gevolgen, die het
bondgenootschap met Duitschland in
1914 heeft gehad en verklaart, dat
Turkije thans den weg heeft gevonden,
die met zijn belangen overeenkomt.
Wereldgebeuren
Aangezien de politie bij stakingsonlusten in de Ver. Staten met veel succes van
traangas gebruik pleegt tc maken, zijn Amerikaansche stakingsleiders cr on
langs toe overgegaan zelfvervaardigde gasmaskers te benutten, welke tegen
het tranen wekkende gas voldoende bescherming geven
LONDEN, 15 Mei (Reuter) Op een
conferentie van de Zionistische federa
tie heeft prof. Brodetsky, de Britsche
Zionistische leider, een rede uitgespro
ken, waarin hij zeide: «,Wij verwerpen de
Britsche politiek, die ten aanzien van
Palestina wordt overwogen, omdat die
politiek de Joodsche minderheid in
Palestina zal onderwerpen aan de ge
nade van de Arabische volgelingen van
den Moefti, die verantwoordelijk zijn
voor dc terreur en die beloond zullen
worden met positie*-' in de adviseerendo
cn uitvoerende staatsraden. Het Jood
sche volk, zoo zeide hij, zal niet rusten
tol het tegenwoordige politieke pro
gram der Britsche regeering is opge
heven.
Uitgebreid rapport
onderzoek
ARNHEM, 15 Mei. Overwegen
de, dat verschillende belangen, waar
onder die van de volkshuishouding,
het verkeer en het behoud van na
tuurschoon, het wenschelijk maakten
om een onderzoek te doen instellen
naar de mogelijkheid van het tot
stand komen van een streekplan van
de., Veluwe (met uitzondering van
Arnhem en omgeving), besloten Ge
deputeerde Staten van Gelderland in
Augustus 1934 tot het instellen van
een commissie ter onderzoek van
deze zaak.
Deze commissie, waarvan de Commis
saris! der Koningin voorzitter is, heeft
thans in een zeer uitvoerig gedocumen
teerd en met foto's, teckeningen cn gra
fieken geïllustreerd rapport van ruim
140 bladzijden verslag uitgebracht.
Samenvattende komt de commissie tot
de slotsom, dat het gebied van de Velu
we voldoende ruimte biedt, om aan alle
behoeften van de toekomstige ontwikke
ling te voldoen.
In tegenstelling met den toestand in
dichter bevolkte gedeelten van ons va
derland zoo wordt opgemerkt staat
hier aan een uitbreiding van de be
staansmiddelen op agrarisch en indus-
OTTAWA, 15 Mei. (Reuter).
De Canadeesche minister-presi
dent Mackenzie King heeft Zater
dag medegedeeld, dat het bezoek
van den Engelschen koning en de
koningin bekort zal worden. De
commissie, welke de schikkingen
voor de reis van het Britsche ko
ningspaar treft, heeft de verande
ringen bestudeerd, welke in de
rondreis moeten worden aange
bracht wegens de vertraging, wel
ke de „Empress of Australia" on
dervindt. 0
Reuters speciale verslaggever aan
boord van de „Empress of Australia"
seinde Zaterdag: „Terwijl wij langzaam
vooruit voeren, zagen wij. toon de mist
oen oogenhlik optrok, op een afstand
van ongeveer een kwart mijl den groot
sten ijsberg van de reis. In de afgeloo-
pen dagen is de mist soms zoo dicht
geweest, dat men vanaf het promenade
dek liet water niet kon zien. Vanmid-
lag te twaalf uur bevond het schip zich
op ongeveer 220 mijl .van Kaap Race
Tweemaal zijn de machines op achter
uit gezet: eerst, omdat recht vooruit een
ijsberg werd gezien en daarna, omdat
aan stuurboord een geheel ijsveld droef
Een schip, dat zich dicht in de nabij
heid bevond, hoewel wij het niet kon
den zien, vroeg onze positie om zijn
eigen positie vast te kunnen stellen. Do
opvarenden van dit schip hadden gedu
rende vier dagen niets kunnen zien".
Kort na het noenmaal geraakte dc
„Empress of Australia" Zondag in een
gordel pakijs van een mijl breedte. Het
schip voer den ijsgordel in en baande
een weg voor de twee achteraan varen
de kruisers. De ijsmassa was zoo dik,
dat men uit het schip zou hebben kun
nen stappen on over het ijs voortloopen.
De koningin begaf zich naar 'de brug
en bleef daar naast don gezagvoerder
liet schouwspel gadeslaan, terwijl dc
koning zich naar het voorste deel van
het schip begaf, waar hij filmopnamen
maakte, terwijl het schip /.ich door het
ijs drong. Vervolgens ging de koning
naar het achterschip, waar hij de beide
kruisers filmde.
Toen de ijsgordel gepasseerd was, al
dus de speciale correspondent van Reu
ter, voeren wij full speed door en maak
ten des middags goede vorderingen hij
helder weer. De koning en de koningin
toonden zich bezorgd om de lasten, die
de ontstane vertraging in Canada zullen
veroorzaken".
De koning en de koningin worden niet
to Quebec verwacht vóór Woensdag, vol
gens een verklaring van den voorzitter
dor commissie, die de regelingen voor
het bezoek leidt.
Dit naam van geheel Canada zal de
minister-president, Mackenzie King, het
Britsche koningspaar een gouden hord
aanbieden, waarop een kaart van Cana
da is gegraveerd. Op deze kaart zal de
route, welke zij zullen volgen en de
plaatsen, waarin zij zich zullen ophou
den. staan aangegeven. Vermoedelijk zal
dit geschenk op 20 Mei worden aange
boden, op den verjaardag des konings.
van commissie van
verschenen
trieel gebied, wanneer die uitbreiding
op economische gronden gewenscht
wordt, niet de belemmering in den weg
van een reeds intensief bodemgebruik,
waardoor voor nieuw opgekomen be
hoeften slechts met moeite een plaats
zou kunnen worden gevonden.
Ook de huisvestiging van een aanzien
lijk grootere bevolking, dan de tegen
woordige, behoeft geen bijzondere moei
lijkheden te ontmoeten.
Zelfs bij sterke uitbreiding van de
werk- en woongelegenheid zal het al
leszins mogelijk zijn. groote deelen
van de Veluwe als natuurruimten te
bewaren en zulks niet alleen ten bate
van de eigen bevolking, maar even
zeer als ontspanningsoord voor ge
heel Nederland, waarin tevens een
toenemend deel van de Vcluwsche
bevolking een bron van bestaan zal
kunnen vinden.
Ook in de steeds verder gaande eischen,
welke de ontwikkeling van het verkeer
op de Veluwe zal gaan stellen, zal zonder
twijfel op redelijke wijze kunnen worden
voorzien.
Ondanks dit alles is het toch een feit,
dat reeds nu telkens kleine en groote
conflicten tusschen uiteenloopende be
langen aan den dag treden. Conflicten,
welke zelden tot een voor alle belangheb
bende partijen bevredigende oplossing
kunnen geraken, omdat niet de mogelijk
heid bestaat, die oplossing in een groo
ter verband tc bezien. Wordt dit.laatste
wel mogelijk, dan opent, zich daarmede
de weg naar een coördinatie van de uit
eenloopende belangen, waarbij men aan
elk dier belangen in gelijke mate reclvt
kan doen wedervaren en'daarmede te
genstellingen kan verzwakken of zelfs
doen verdwijnen.
Het komt cr daarom op aan, dat
ten aanzien van het gebruik van den
bodem meer orde wordt geschapen
en de aangewezen weg, om daartoe
te geraken, is de opstelling van een
streekplan, waarin de bestemming van
den grond wordt aangewezen.
De commissie wil in het rapport daar
aan dadelijk toevoegen, dat zij een der-
gelijken opzet allerminst als een statisch
geheel wcnscht te zien. Zij acht het in
tegendeel noodzakelijk, dat naarmate het
inzicht omtrent do toekomstige behoeften
van de streek zich verdiept en naarmate
die behoeften zelf zich wijzigen, zulks in
het streekplan telkens tot uiting zal wor
den gebracht. Deze nieuwe aspecten kun
nen dan echter worden beoordeeld in hel
raam van het geheel.
Ton einde do bebouwing in behoorlijke
hanen te kunnen leiden, is het niet al
leen gewenscht. dat elk van de Vcluw
sche gemeenten over een uitbreidings-
plan-in-onderdeelen beschikt, maar voor
gemeenten met meer dan écu kern geldt
dit ook ten aanzien van de afzonderlijke
kernen, voorzoover zich daarin ontwik
keling a ft eckent. Deze uitbreidingsplan
nen zullen moeten voorzien in de be
hoeften voor de eerstvolgende jaren,
maar ook niet veel meer dan dat, is het
uitbreidingsplan te groot, dun zal men
excentrische bebouwing binnen liet plan
veelal moeilijk kunnen weren.
TWAALFURIGE WERKDAG IN
JAPAN
TOKIO, 15 Mei (Reuter) In de
fabrieken van vijf speciale industrieën
is voor mannelijke arbeiders hoven
den 16-jarigen leeftijd oen maximum
werkdag van 12 uur ingevoerd. Dit is
de eerste poging, welke in Japan wordt
ondernomen om de werktijden van
mannelijke arbeidskrachten voor het
gohcele land te regelen.
WEE staatslieden van het an
ti-komintern-verbond, Mus
solini en graaf Csaky, de Hongaar-
sche minister van Buitenlandsche
Zaken, hebben gisteren een rede
gehoudenHoewel minder de aan
dacht trekkend dan de woorden
van den Duce, was het betoog van
den Hongaarschen minister van
niet gering belang. Dat Boedapest
onder de huidige omstandigheden
officieel doet weienPolen als be
vriend te beschouwen, en prijs te
stellen op een krachtige ontwikke
ling van den Poolschen staat, geeft
ie denken. En dat Mussolini met
nadruk verklaarde, dat er thans
in Europa geen vraagstukken zijn,
welke een oorlog zouden kunnen
rechtvaardigen, is door de Euro-
peesche pers terecht als een
bijdrage tot het behoud van den
vrede in ons werelddeel gesigna
leerd.
MUSSOLINI stelde de theoretische
vraag: „Blijft het vrede of wordt
het oorlog?" En hij gaf er ter
stond het antwoord op, geen redenen
te zien, waarom men thans naar het
zwaard zou moeten grijpen. Zooals te ver
wachten viel, voegde hij er aan toe, dat
de as Rome—Berlijn on verbreek baar-
der is dan ooit, dat Italië voort zal
gaan zich te wapenen, én dat de „de
mo-plutocratieën" niet moeten denken,
Italië langs economischen weg op de
knieën te zullen krijgen. Maar het is
niet onopgemerkt gebleven, dat in Mus
solini's rede geen enkele zinspeling op
eischen jegens Frankrijk voorkwam (al
riep de menigte op een gegeven mo
ment Tunis! Corsica! Nizza!). terwijl
de Duce met geen woord repte van de
huidige Duitsch-Poolschc wrijving. En
tenslotte is een recente voorspelling, ge
daan door enkele Duitsche bladen, dat
Italië het Britsch-ltaliaansch accoord
zal opzeggen wegens het Britsch-Turk
sche pact, tot dtn-verrc, niet bewaarheid.
Gelijk t<* verwachten viel, heeft
Mussolini in zijn rode zich zorg
vuldig „op de vlakte" gehouden, en
geen enkele brug. wélke van Rome
naar het Westen leidt, afgebroken. Van
een op de spits drijven van dc bestaan
de moeilijkheden. is geen sprake. Wel
blijkt duidelijk, dat Rome cn Berlijn
vast besloten zijn hun aanspraken, wel
ke zij rechtvaardig en redelijk achten,
niet te laten vallen. Het is erhter. zoo
zeide implicite de Duce, niet noodzake
lijk daarover te vechten: men kan
tot een oplossing komen door te pra
ten. Het onmisbaar vertrouwen is
echter in Europa nog geenszins terug
gekeerd.
Zoo kan Mussolini's rede in zooverre
met voldoening worden begroet, dat de
algemeene atmospheer in Europa er ze-
kor niet nadeelio: door is beïnvloed. Er
zal nog wel wat water door Rhone,
Rijn en Weichbel moeten vloeien, vóór
men in goed vertrouwen zich rond een
conferentie-tafel zal kunnen vereeni
gen. En dat deze eventueel te Genève
zou staan, lijkt onder de huidige om
standigheden uitgesloten, al blijft men
het Geneefsche instituut in leven hou
den in hoop op beter tijden.
INTUSSCHEN bereidt Genève zich
voor op de vergadering van den Vol
kenbondsraad, welke is uitgesteld
tot 22 Mei, om den Russischen ver
tegenwoordiger gelegenheid te geven
aan de vergadering deel te ne
men. Litwinof, sinds vele jaren een be
kende figuur in de Raadsvergaderin
gen, zal thans ontbreken; Potemkin
komt in zijn plaats. Het is een speling
van het lot. dat Litwinof juist ditmaal
het voorzitterschap zou hebben be
kleed!
Zoowel de Britsch-Russische als de
Fransch-Turksche besprekingen duren
voort, en van deze laatste venvacht
men dat zij spoedig tot een bevredi
gend resultaat zullen leiden. Waarbij
dan het voormalige Sandsjak Alexan-
drette. thans een in schijn zelfstandige
staat. Hatav genaamd, door de Fran-
schen definitief aan Turkije zal worden
overgedragen. Zal dit het begin van het
einde beteekenen voor den Franschen
invloed in Syrië?
Strijd tegen bandietisme
BOEKAREST. 15 Mei (Ilavas). - Het
Roemeensche persagentschap Rador ver
klaart in verband met berichten uit Bul-
gaarschc bron betreffende uitspattingen
in de Dobroedsja. in een dorp, dat be
woond wordt door Bulgaarschc minder
heden,, dat die berichten deels overdre
ven zijn en deels onjuist. Het. agentschap
verduidelijkt, dat de werkelijkheid als
volgt was:
De vorige week werd ir. Zamfiresco,
directeur van een vliegtuigenfabriek, die
zich naar een bezitting in de Dobroedsja
begaf met generaal Fotesco en 11 perso
nen, bij Belitza aangevallen door een
twintigtal bandieten, die hen mishandel
den en hun kostbaarheden stalen, waar
na zij de vlucht namen na nog de tele
graafdraden tc liebhen doorgesneden. Het
was overigens reeds de derde maal, dat
Zamfiresco werd overvallen.
Gendarmes arresteerden de schuldi-
Tcn, die allen in Belitza woonden en die
een volledige bekentenis aflegden. Dc
meesten hunner waren van Bulgaarsche
afkomst, sommigen waren Roemenen.
Toen de bandieten werden overgebracht
naar de hoofdstad om overgeleverd te
worden aan de gerechtelijke autoriteiten,
boden zij verzet. Tijdens de ontstane
vechtpartij moesten de gendarmes van
hun vuurwapens gebruik maken: eenige
bandieten ontvluchtten, andere, onder
wie een Roemeen, werden gedood. Het
ingestelde onderzoek wees uit, dat de
gendarmes gebruik hadden gemaakt van
hun wettig zelfverdedigingsrecht.
LOS ANGELES, 15 Mei (Havas). De
uitgever Palmer Putnam, echtgenoot
van de omgekomen aviatrice An\elia
Earhart, die des nachts uit zijn woning
te Los Angeles verdwenen was, is door
de politie teruggevonden in een in aan
bouw zijnd huis tc Bakersfield op 100
kilometer van Los Angeles. Hij was
vastgebonden.
Volgens Putnam's verklaringen
is hij ontvoerd door twee mannen,
die Duitsch spraken en van hem
wilden weten, wie de schrijver was
De honderdduizend
er op gevallen
•s GRAVENHAGE, 15 Mei
Bij de heden gehouden trek
king van de Staatsloterij is de
prijs van 100.000 gulden op het
nummer 3362 gevallen.
VJ
W eerverwachting
Zwakke tot matige, in het N.
Oostelijke tot Zuidelijke, in
het Z. veranderlijke wind, be
trokken tot zwaar bewolkt of
half bewolkt, enkele regen
buien, weinig verandering in
temperatuur.
van het boek „De man die Hitler
doodde", welk boek door Put
nam is uitgegeven. HU slaagde er
in. hen er van te overtuigen, dat
hij den naam van den schrijver niet
kende.
Het is hekend, dat Putnam onlangs
een brief heeft ontvangen, waarin hij
met den dood bedreigd werd, indien hij
de publicatie van "het boek niet zou sta
ken. Die brief was geteekend: „De nazi's
van Los Angelos, heil". Putnam ver
klaarde, dat de ontvoerders hem gister
middag in zijn parage hadden verrast;
zij lieten hem in een auto stappen en
reden weg. Zij hadden hem niet mis
handeld.
