OCHTENDBLAD MET SPORTBLAD
Luiksche tentoonstelling
feestelijk geopend
INCIDENTEN AAN DE
GRENS VAN DANZIG
EN POLEN
Bekwaam bewindsman
is afgetreden
Kleurige vuurbol schoot
langs den hemel
DE EEMLANDER
Maandag 22 Mei 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
37e Jaargang No. 306
Verwarde berichten over aanvallen
op kantoren der douane
Beschuldigingen
van
beide kanten
Weersgesteldheid
AMER SFOORISCH DAGBLAD
abonnementsprijs per 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week met gratis verrekering tegen ongelukken) f 0.15
Binnenland tranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC. 513
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
DDI IC npfi AnVFRTFNTIFN l—1 105 mct inbegrip van een bewijsnummer
*UUIUtWMtW c,Ke reie] mcer ,0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft van den prijs. - Kleine Advertentiên „KEITJES" bij vooruitbetaling 1 5 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Minister de Wilde
Conservatief financier, doch
geenszins een „diehard"
DE GEVOLGEN:
Waarschijnlijk blijft
de nationale winst- en
inkomstenbelasting
HET bericht van het aftreden
van Minister de Wilde kwam,
hoewel onverwacht, toch stellig
niet als een donderslag bij helde
ren hemel. Het was immers een
bekend feit, dat bepaalde opvat
tingen in zekere kringen van het
Kabinet nu eenmaal niet de in
stemming konden verwerven van
den thans scheidenden bewinds
man. Wij bedoelen hiermede de fi-
nancieele opvattingen van den Mi
nister van Sociale Zaken en die
van Economische Zaken, waarbij
'dan nog de zware eischen kwamen
welke de Defensie aan de schat
kist stelde en nog zal stellen, in
dien t.z.t. de Kamers mochten be
sluiten om de plannen der Regee
ring met betrekking tot den bouw
Van slagschepen en waaromtrent
men het in het Kabinet wel groo-
tendeels eens lijkt te zijn, goed te
keuren.
Laat ons aanstonds vaststellen, dat
fle taak van Minister de Wilde een
uiterst ondankbare was: dit geldt reeds
in het algemeen en altijd voor den the
saurier van den schatkist, maar in het
huidige tijdsgewricht geldt dit in ver
sterkte mate. Dit maakt het zware ambt
dan ook niet tot een sinecure en men zal
met groote belangstelling kunnen tege
moet zien, wie wanneer het interi-
maat van Minister Colijn t.z.t. zal zijn
beëindigd met dit zware ambt zal
worden belast. Reeds thans kunnen wij
echter constateercn, dat niet licht een
bezadigder man als de scheidende be
windsman, als hoofd van het departe
ment van Financiën zal kunnen worden
gevonden.
Reeds dra na zijn optreden kwam deze
bezadigheid tot uitdrukking in de mil-
lioenen-nota, welke een geest van con
servatief beleid ademde. Doch naast een
geest van conservatisme ook een geest
van realisme. Wij willen in dit verband
nog eens in herinnering roepen, hoe deze
Minister aanstonds brak met de voor
dien bij de indiening van de mïllioencn-
nota gevolgde methode om met min of
meer geflatteerde cijfers voor het voet
licht tc treden. Wij denken hierbij aan
het vóór zijn optreden niet opvoeren der
tekorten, welke in wezen toch ieder jaar
ontstonden doordat de aan de verschil
lende sociale Rijksfondsen jaarlijks
verschuldigde bijdragen in den vorm
van een annuïteit na 1935 niet langer
werden betaald. Naar men zich zal her
inneren, meende de toenmalige bewinds
man in den zorgwekkenden toestand,
waarin onze schatkist destijds verkeerde,
aanleiding te kunnen vinden deze an
nuïteiten voorloopig voor een termijn
van vijf jaren te moeten opschorten.
Geheel afgezien van de vraag, of zulks
in het kader van ons sociale verzeke
ringsstelsel paste, kon men toch wel stel
len, dat, daar wij nu eenmaal het kapi
taaldekkingsstelsel als vorm van sociale
verzekering bij de wet hebben aanvaard,
het niet aanging alleen omdat de fi
nanciën des lands het op een bepaald
oogenblik niet toelieten ora de bijdra
gen noodig, voor de vorming van dat
fond bijeen te brengen, deze schuld ook
in de begrootingsstukken niet langer tot
uitdrukking te brengen. Vandaar dat
Minister do Wilde er de voorkeur aan
gaf, den toestand in de millioenen-nota
zoodanig weer te geven als zulks op
grond van de door het Rijk, te goeder
of te kwader ure dit laten we in het
midden aanvaarde verplichtingen, nu
eenmaal noodzakelijk was. Het gevolg
hiervan was natuurlijk, dat de beide be
grootingen van dezen bewindsman steeds
de sporen droegen van aanzienlijke be
groot ingstekorten, hoewel zij in werke
lijkheid nimmer grooter waren dan dio
van zijn voorganger. Dat de thans af
tredende Minister intusschen allerminst
•tot de uiterst of die-hard-conservatieven
op het. gebied van de Rijksburgctpolitiek
kon gelden, moge o.m. blijken uit het feit,
dat de onderteckenaars van het z.g. ma
nifest van de veertien mannen, waaraan
financficele deskundigen bij uitstek als
Mr. Trip, Mr. Van Doorninck, de heer
Zaalberg hun naam leenden, de finan-
cieele .politiek van den heer De Wilde
toch nog als „vrijzinnig" beschouwden.
TE betreuren valt het. dat deze uiterst
bekwame bewindsman niet meer in
de gelegenheid zal zijn om het enke
le weken geleden ingediende wetsontwerp
tot invoering van de bekende Nationale
inkomens- en Winstbelasting, en waarvan
hü terecht als de geestelijke vader kon
worden beschouwd, te verdedigen op de
nuchtere en toch ook weer boeiende wijze,
die wij van hem gewend waren. Dat met
het aftreden van den heer de Wilde dit
wetsontwerp van de baan zal zijn. zal wel
niemand, die een open oog heeft voor de
financieele nooden onzer schatkist durven
gelooven.
Duff Cooper, de Eerste Lord der Brït-
sche Admiraliteit, tijdens de rede, welke
welke hij dezer dagen in het theater
Marigny te Parijs uitsprak
Albert, de kleine prins van Luik, zegt voor de
microphoon: „Je déclare ouverte
I'exposition de l'eau"
ONDER groot enthousiasme
der bevolking is Zaterdag te
Luik de tentoonstelling van water-
techniek Luik 1939 officiëel ge
opend. De helderwitte gebouwen
blonken in de zon, vele honderden
vlaggen wapperden alom en alles
zag er feestelijk uit voor de ont
vangst van de Belgische konink
lijke familie. Het station Luik
Guillemins was op zijn Zondagsch
uitgedoscht. Vrijwel alle huizen
waren getooid met de Belgische
vlag.
ROND de groote „Salie des Fêtes",
waarin de officieele opening in
den middag zou geschieden, was
het reeds om twaalf uur druk door de
aankomst van vele honderden genoo-
digden. Om even voor drie uur kondigde
het gejuich aan, dat de koninklijke
familie in aantocht was. De tonen van
de Brabangonne werden overstemd door
het gejubel „Vive le Roi", toen koning
Leopold vergezeld door prinses Jose
phine Charlotte en prins Boudewijn de
zaal binnentrad tusschen een haag van
militairen. Onmiddellijk hierna nam
baron de Launoit het woord voor het
uitspreken van de officieele begroctings-
rede.
Baron de Launoit sprak zijn vreugde
uit over de aanwezigheid van Z.M. ko
ning Leopold, wiens belangstelling voor
deze tentoonstelling en voor de werken
van het Albertkanaal een groote aan
moediging voor de organisatoren zijn
geweest. „Deze tentoonstelling, aldus
spreker, is niet alleen een lust voor de
oogen, het is tevens een leerrijke demon
stratie van de voortgeschreden techniek
en het menschelijk kunnen." Baron de
Launoit richtte speciale woorden van
dank tot den oud-ministerpresident Paul
van Zeeland en tot den minister van
openbare werken Morlot. „Met deze ten
toonstelling, zoo besloot hij, legt het Bel-
Een vernuftig model genoot de belang
stelling der piloten, die deelnamen aan
de generale repetitie voor den Engel-
schen militairen Luchtvaartdag. - Een
deskundige conferentie in de openlucht
op het vliegveld te Epping in Essex
gische volk getuigenis af van den wil,
waarmee het bezield is, om, onder lei
ding van zijn koning aan het lot het
hoofd te bieden en ondanks de moeilijke
tijden groote werken tot stand te bren
gen en op deze wijze uiting te geven
aan zijn vasthoudendheid en groote
vaderlandsliefde."
De minister van openbare werken, de
heer Van der Poorten, zeide vervolgens,
dat de tentoonstelling een voorspel is tot
de opening van het Albertkanaal, een
werk, waarop geheel België trotsch is.
Niet alleen is het kanaal uit technisch
oogpunt een meesterwerk, maar ook
symboliseert het de eenheid van de Bel
gische provincies. De minister haalde
eenige woorden aan, destijds uitgespro
ken door wijlen koning Albert (die aan
het kanaal zijn naam gaf) bij een be
zoek aan de werkzaamheden, waarbij
Z.M. do nationale beteekenis van deze
onderneming naar voren bracht en wees
op de samensmelting van de Vlaamsche
en Waalsche belangen door middel van
de techniek. En zoo, aldus de minister,
zal ook deze tentoonstelling de vriend
schapsbanden van onze beide cultuur-
groepen versterken. Hij eindigde met de
hoop uit tc spreken dat de internatio
nale watertcntoonstelling een mijlpaal
zal mogen blijken van de vooruitgang
van België en dat zij aan de ontredderde
wereld zal mogen "bewijzen, dat België
onder de bezieling van zijn dynastie
kalm en moedig voortgaat met zijn
arbeid voor den vrede.
Tijdens de rede van den minister
ging er eensklaps achter in de zaal
een gejuich op, dat zich langs de
rijen der aanwezigen voortzette. De
kleine Albert, prins van Luik, kwam
binnen, begeleid door een der leden
van de hofhouding. Hij had wegens
vermoeidheid eerst eenigen tijd ge
rust.
Nadat de minister zijn rede had be
ëindigd, stond koning Leopold op en
nam het woord. De koning dankte aller
eerst de leden van het corps diploma
tique voor hun aanwezigheid, welke de
buitenlandsche belangstelling voor de
Belgische natie bewijst. Dank sprak de
koning eveneens uit jegens de leden der
comité's, die zooveel tot het totstand
komen der tentoonstelling hadden bijge
dragen.
Koning Leopold roemde voorts de
werklust van de Luiksche bevolking en
hij memoreerde de totstandkoming van
het Albertkanaal, dat Wallonië en
Vlaanderen nauw verbindt. De arbeid
hier verricht is de arbeid van een fier
cn onafhankelijk volk. De koning sprak
tenslotte den wensch uit, dat de tentoon
stelling ten volle mag slagen.
Een bijzonder aardig moment
volgde, toen koning Leopold aan
kondigde, dat zijn jongste zoon, de
prins van Luik, de tentoonstelling
zou openen. Een stoel werd voor de
microphoon gezet en toen koning
Leopold zijn zoontje er op had ge
tild, klonk diens heldere kinder-
stem:„Je déclare ouverte I'exposition
de l'cau". Het gejuich dat daarna
opsteeg tart iedere beschrijving
Tot slot van deze officieele plechtig
heid voerde het koor en orkest een
„Hymne a la Mcusc" uit, op een tekst
van Felix Bodson getoonzet door Joseph
Jongen. Hiermee was de ceremonie in
de „Salie des Fetes" ten einde. Te voet
begaf de koninklijke familie zich naar
het paviljoen van den commissaris-gene
raal, waar eenige ververschingcn wer
den gebruikt. Per auto maakte de ko
ninklijke familie tenslotte een rondgang
over de tentoonstelling. Om zes uur ver
trok de nieuwe koninklijke trein naar
Brussel,
WARSCHAU. 21 Mei (Havas). Te Danzig heeft zich een in-
cident voorgedaan, dat zich, volgens de Poolsche lezing, aldus heeft
afgespeeld: Te Kalthoa (Kalthof), tusschen Danzig en Oost-Pruisen,
bestormde gisteravond een in nazi-uniform gekleede groep personen
het gebouw van de Poolsche douane, welke zich niet verzette. Om
11 uur verscheen de commissaris van politie van Danzig, die de
douanebeambten verzocht het gebouw te verlaten, daar hij er niet
voor kon instaan wat er zou gebeuren indien zij bleven. De beamb
ten vertrokken onder politiebescherming en het douanekantoor
werd vernield.
Op de hoogte gesteld van het incident, zond de Poolsche commis
saris-generaal te Danzig den commissaris Perkowski en twee ambte
naren naar Kalthoa, na den senaat van Danzig verwittigd te hebben,
welke hun geen politiegeleide verstrekte. In Kalthoa aangekomen,
werden Perkowski en de beide ambtenaren aangevallen door vijf
personen. De Poolsche chauffeur loste vier schoten om zich te ver
dedigen, en doodde hierbij een der aanvallers.
VIER employés der Poolsche spoor
wegen (Plach, Krause, Osroj en
Lechmann), die te Kalthof woon
achtig zijn, waren de eenige getuigen
van de incidenten. Zij zijn door de poli
tie gearresteerd en overgebracht naar
de gevangenis te Dantzig.
Uit. Poolsche bron worden nog do vol
gende bizonderheden gemeld:
De aanvallers onder leiding van eep
zekeren Andreaw, die doorgaat voor
nationaal-socialist, die bekend is als or
ganisator van tal van aanvallen op
Polen in Dantzig.
Na Ihet vertrek van den Poolschen
commissaris der douane te Kalthof
werd het douanegebouw geheel afgebro
ken. De inventaris werd op straat ge
worpen. De auto, waarmede de vice-
commissaris Perkowsky, die een onder
zoek wilde instellen naar het incident,
aankwam, werd aangevallen. De ban
den van de auto werden doorgesneden
en de ruiten vernield. Het was deze aan
val, aldus het bericht, welke den chauf
feur noopte gebruik te maken van zijn
wapenen.
Met het oog op de in Dantzig
heerschende opwinding (heeft de se
naat van de vrije stad strenge vei
ligheidsmaatregelen genomen. Voor
alle Poolsche bestuursgebouwen
zijn politieposten geplaatst.
Het persbureau van den senaat van
de vrije stad Dantzig deelt officieel
mede:
In den nacht van 20 op 21 Mei is een
onderdaan van Dantzig, Gruebner ge-
heeten, door een Poolsch onderdaan,
den chauffeur Murawski, zonder eenige
aanleiding doodgeschoten.
De president van den 6enaat der
vrije 6tad Dantzig, Greiser, heeft
hierop Zondag den diplomatieken
vertegenwoordiger der Poolsche re
publiek te Dantzig, minister Cho-
dacki, verzocht bij hem te komen
en hem bij deze ontvangst een nota
overhandigd, waarin namens de re
geering van de vrije stad Dantzig
ten scherpste wordt geprotesteerd
tegen het optreden van exterritori
ale Poolsche staatsbeambten op het
gebied van Dantzig en dienovereen
komstig van Poolsche zijde stappen
worden geëischt tot vergelding en
opklaring van de aangelegenheid.
De omstandigheden blijken uit de in
de nota der regeering van Dantzig ver
vatte officieele lezing. Volgens deze le
zing is het Zaterdagavond wegens het
optreden van Poolsche inspecteurs der
douane tegenover vrouwelijke leden der
Duitsche-Dantziger vol ksgemeenschap
tot betoogingen van de opgewonden
volksmenigte gekomen voor het huis
der Poolsche douane-inspecteurs te
Kalthof. Bij deze betoogingen is even
wel geen der te Kalthof wonende Pool
sche inspecteurs der douane materieele
schade of lichamelijk letsel toegebracht
Om halfelf des avonds was dit voor
val door het ingrijpen der plaatselijke
politie reeds opgeklaard en geliqui
deerd.
Dit werd door de zijde van Dantzig
medegedeeld aan de diplomatieke ver
tegenwoordiging van Polen te Dantzig.
Niettemin begaf de Poolsche legatie-
raad Perkowski zich met eenige Pool
sche douane-beambten per auto naar
Kalthof, ongeacht het feit dat het onder
zoek van politieke incidenten een aan
gelegenheid der staatsautoriteiten van
Dantzig is en ook aan leden der Pool
sche diplomatieke vertegenwoordiging
het recht van een officieel onderzoek
niet kan worden toegestaan.
Er is vastgesteld, dat de doode-
lijke schoten op den onderdaan van
Dantzig Gruebner zijn gelost door
een inzittende van de auto van le-
gatieraad Perkowski. Gruebner zelf
had in het geheel niets te doen met
de voorafgaande geëindigde inci
denten te Kalthof.
Het onderzoek heeft veeleer uitgewe
zen, dat hij den geheelen dag niet te
Kalthof was geweest, doch zich te Ma-
rienburg had ongehouden. Pas des
taxi om daarmede van Marienburg uit
de Duitsch-Dantzigcr grens bij Kalthof
te passcercn. Te Kalthof had de chauf
feur van zijn auto hinder van de lich
ten der auto van Perkowski. Hij werd
aldus gedwongen te stoppen. Toen hij
uit zijn wagen stapte om de oorzaak
der verblinding na te gaan, werd hij,
zonder dat tevoren een woordenwisse
ling was voorgekomen door twee scho
ten gedood.
Eer medische hulp kon worden ver
kregen, hadden de inzittenden van de
Poolsche auto het station Kalthof per
locomotief verlaten in de richting van
Dirschau. Bij de in beslagneming van
GISTERAVOND om ongeveer tien minuten voor half tien is in verschillende
plaatsen van ons land. met name in de provincies Zeeland. Noordbrabant.
Utrecht cn Noordholland een merk waardig hemelverschijnsel waargenomen,
dat in het algemeen beschreven wordt als een oranje-gele of groene vuurbol met
een lange staartwaaruit vonken en vlam men schoten. De bol bewoog zich in schuin-
sche richting naar de aarde toe, om achter den horizon te verdwijnen.
Naar aanleiding van deze berichten
hebben wij ons in verbinding gesteld
met den hoofddirecteur van het Ko
ninklijk Meteorologisch Instituut te De
Bilt, dr. H. G. Cannegicter, die
eveneens uit verschillende plaatsen in
het Zuiden en midden van ons land van
het verschijnsel in kennis was gesteld.
Op grond van de gedane mededeelingen
sprak dr. Cannegieter het vermoeden
uit, dat het hier een gloeiende meteoor
betreft van bijzondere grootte, welke
boven de aarde is uiteengespat. Eerst
na vergelijking van de verschillende
waarnemingen, zoowel hier te lande
als in het buitenland, zal het mogelijk
zijn de plaats in den hemelatmosfeer te
bepalen, waar het verschijnsel is opge
treden.
Het K.N.M.I. ziet gaarne schriftelijke
rapporten tegemoet, waarin het hemel
verschijnsel zoo nauwkeurig mogelijk
wordt beschreven en waarin vooral op
gave wordt gedaan van de hemelsrich
ting, waarin men het verschijnsel heeft
gezien,
de Poolsche auto werden een geladen
pistool, welk echter niet gebruik was,
en het ledige foudraal van een Mauser
pistool gevonden. De doodelijke schoten
zijn volgens de politie gelost uit een
bij het Poolsche leger gebruikt pistr>ol.
De doodgeschoten Gruebner was even
als zijn chauffeur volkomen ongewa
pend geweest.
Volgens een Poolsch bericht is
Zondagmiddag om halfvijf in het
plaatsje Piekel, gelegen op gebied
der vrije stad danzig, een appel ge
houden over de S.A. Om vijf uur
deed een menigte, onder aanvoering
van geüniformeerde leiders, een
aanval op den post der Poolsche
douane-inspecteurs.
Na in kennis gesteld te zijn van den
aanval op den pos» der Poolsche doua
neinspecteurs te Piekel, heeft de Pool
sche commissaris-generaal te Danzig op
categorische wijze stappen ondernomen
hij den Senaat der vrije stad, wiens aan
dacht hij vestigde op het feit, dat dit
reeds het tweede incident is in minder
dan 24 uur, waarbij op flagrante wijze
een ernstigen aanslag gepleegd wordt
op de Poolsche rechten te Danzig, n.l.
het recht op controle op de douane.
De commissaris eischte. dat terstond
maatregelen zouden worden genomen
om den douanepost te bevrijden en den
Poolschen inspecteurs volledige veilig
heid te verzekeren.
In verband met bovenstaand bericht
van het Poolsche Telegraaf-agentschap
meldt het Duitsche Nieuwsbureau uft
Danzig:
Het bericht van den moord op den
Danzigsehcn onderdaan Gruebner door
den Pool Murawski heeft onder de be
volking van het Danzigsche gebied groo
te verontwaardiging gewekt. De bevol
king heeft o.a. in het dorp Pieckel pro
testdemonstraties op touw gezet.
Reuter meldt, dat de Poolsche autori
teiten een onderzoek instellen naar den
aanval van gisteren in Kalthof. De Po
len verklaren, dat de aanval een pro-
voceerend karaktpr droeg, doch dat zij
niet in staat zijn te zeggen van wie de
provocatie uitging.
De indruk van het incident
in Warschau
Het incident van Kalthof heeft groote
bewogenheid gewekt te Warschau, waar
men van opvatting is-, dat de -verant
woordelijkheid voor deze gebeurtenis
geheel ten laste komt van „agents pro
vocateurs" der Nat. Soc. Partij der vrije
stad.
Gezaghebbende kringen verhelen niet,
dat zij een bijzondere ernst toekenne*
aan dit incident.
Incidenten van dezen aard zijn, zoo
zegt men, niet in 6taat om den tegen
stand van Polen aan te tasten tegen
iedere poging tot een eenzijdige wijzi
ging van het statuut van Danzig.
MAATREGELEN TEGEN DUITSCH-
AMERIKAANSCHEN „BUND"
ALBANY (New York), 21 Mei. (Ha
vas). Het congres van den staat New
York heeft eenstemmig een wetsontwerp
aangenomen waarbij het dragen van
uniformen, gelijkend op die der militai
re of sémi-militaire macht van andere
landen, verboden wordt. Verscheidene
senatoren gaven te kennen, dat de maat
regel rechtstreeks tegen den Duitsch-
Amerikaanschen „Bund" is gericht.
BAROMETERSTAND
Hedenmorgen 3 uur: 763 m.M.
W eerverwachting
Weersverwachting voor ge-
heele land: gedeeltelijk be
wolkt, droog weer, weinig
verandering in temperatuur,
meest zwakke veranderlijke
wind.
THERMOMETERSTAND
Hedenmorgen 3 uur: 11 C. 51.8 F.
Zón op: 3.58; onder 7.56 uur.
licht op: 8.26 uit 3.28 uur,
Eerste kwartier 25 Mei 111.40 nam,
