Paniek AMERIKA 1in de Branding Gebrs. DIJKMAN Lage en Hooge Financiën DURANTON Minister van Dijk bezoekt Soesterberg Uw Loodgieter Uw Electro Techn. Inst. MOTOR EN AUTO IN BOTSING Het „Groene Kruis" op 't gemeentehuis 2e BLAD PAG. 1 AMERSFOORTSCH DAGBLAD MAANDAG 3 JULI 1939 5TADIG aan dan naderden we New Yorkeilandenstad, wèarvan ik U een beschrijving zal besparenomdat zijn contourlij nen, zijn mystische bruggen, Miss Liberty, 't Staten Eiland en Ellis Eiland reeds zoo vaak bezongen en beweend zijn. Mijn beschrijving gaat over menschen, over massale acties van menschen in een storm- tijdperk. Evenals het boek over de Fransche revolutie van Erckmann- Chatrian is, wat ik hier weergeef, slechts een geheel persoonlijke vi sie, gebouwd op en uit persoonlij ke ervaringen en waarnemingen dus met les défauts de ses quali- fés. Ook aan eenzijdigheid is lof met recht wel toegekend. In New Yorks baai merkten we reeds nat met de nieuwe president Wilson er een nieuwe wind was gaan waaien. Be staande wetten op de toelating betref fende gezondheid, ontwikkeling en wel stand werden verscherpt toegepast, 'i Zwermde van ambtenaren aan boord, artsen, „officieren" (officers) en doua nen. Aan boord waren „waarnemers" meegereisd werd er gezegd, tegen den smokkel, tegen de vrouwenhandel en legen corruptie ten opzichte van contro- leerende ambtenaren. Menig persoon, menig huisgezin werd dien September dag 1913 reeds afgescheiden om onder tranen en geweeklaag op Ellis Island ■verdere beslissingen der autoriteiten af te wachten. Vooral alleenreizende dames werden duchtig aan den tand gevoeld. Op de pier te Hoboken, 's morgens, nam ik af scheid van mijn lady uit Haarlem en de Heldersman in schoenen. Vroolijk ge stemd bood ik den douaneambtenaar, die mij vlug geholpen had, een Hollandsche sigaar aan en dit bracht mij een scherpe berisping, die mij duidelijk maakte, dat er wat gaande was in New York. De ambtenaar besloot zijn kernachtige wei gering met de woorden: „Het is goed, „buddy" (kameraadje), dat je me die niet vóór de controle aanbood. Dan was >e nu al op weg naar Ellis Island. No more graft in New York" (geen steek penningen meer in New córk.) F.en uur- ie later trof ik dezen ambtenaar in een rafétje, vlak bij het. station van de Tube", die onder de Hudson door naar New York voert. Deze blonde reus was :iu buiten dienst en vroeg mij nu vriend schappelijk om den strak? geweigerden leraar. Onder een kopje koffie en oen piece of pie feén punt pastei, geliefd Amérikaansch eten) vertelde bij dat er onder de nieuwe „administration" (ad ministratie, dat is het landsbestuur) scherp.gelet werd op „graft", dat is om- kooperij, 't aannemen van steekpennin gen. etc.. Eén sigaar kon je je baantje kosten en als man met drie kinderen had je zoo maar geen ander, want er was „paniek" in New York, trouwens in heel Amerika. Ofschoon ik me natuur lijk niet alle data precies herinner, mag ik wel zeggen, dat dit ongeveer in den tijd was, toen de politiekapifein Becker voor „graft" zijn einde vond in den elec- trischen stoel en dat zijn helpers den kroongetuige. Kale Jaap Roos, in een open tramwagen neerknalden. 't Was in de dagen dat concurreeren- de kippenkoningen 's morgens vroeg op de kippenmarkt werden koud gemaakt, omdat ze lastig waren. Er werd onder Wilson onverbiddelijk jacht, gemaakt op die vinnige mensch-tijgers, de „graf ters" en „geweerhelden" (gunmen). Een Amerikaan noemt een revolver ook een „gun", een geweer. Dat woord paniek, „panic", hoorde ik dien geheelen eersten dag. Van uit dat cafétje belde ik me vrouw Stauber op, de vrouw van een gefortuneerd Amerikaan, moeder van drie jongens, ongeveer van mijn leeftijd. Ze stond er op, dat ik een weekje zou komen logeeren, want ik moest mijn geld in mijn zak houden, vanwege de paniek en ik moest vooral een nieuw Améri kaansch pakje koopen, laatste „fall- styl", laatste najaarsmode, ook vanwege de paniek. Die er 't meest „prosperous" uitzagen hadden de meeste kans. Mw. Stauber wist 't wel, die kleine leven dige roodblonde lersche. Overeenkom stig haar raad dook ik op tegen lunch tijd uit de Tube in de geweldige Hudson Terminal Buildings, op de wolkenkrab- berpunt van Manhattan, 't eigenlijke New York. lederen voet grond kan men daar met een dikke laac goud hedekkén voordat hij van eigenaar verwisselt en de kantoorhuur is daarmee in overéenstemming. Daaruit ontstaan voor ons begrip eigenaardige toe standen. Om hooge kosten te bespa ren, om niet steeds loonen door te behoeven te betalen voor technische experts, hebben vele architecten en consultcerendc ingenieurs daar klei ne kantoren met meestal niet meer dan één tikjuffrouw tevens belast met de telefoon en één technische ex pert op hun speciaal gebied. Verdere hulp werd dan tijdelijk betrokken van een technische firma die ont werpen maakte voor deze menschen, teekenwerk, onderzoek etc. deed. De ongeschreven wet was dan dat zoo'n centraal bureau zelf geen consultee- rend werk mocht doen en de con sul teerende ingenieurs namen geen krachten aan van dit centraal bu reau, dan na een bepaalden tijd na eerste kennismaking. Ik had vroeger voor zoo'n centraal bu reau, de Reliable Engineering Co. ge werkt en had daardoor kennis gemaakt met een aantal consulteerende inge nieurs. Verder was ik op dat oogenblik geheel vrij en daar ik zeker van mijn zaak was, had ik alvast een passer doosje in mijn zak gestoken. Zoo niet bij de Reliable, dan bij Paling of bij Bob Livingstone, maar de good old Re liable zou de eerste kans hebben. Ik wist immers, dat die lui mijn techni sche vaardigheid, mijn werklust op prijs stelden. Vroolijk en vol gang stap te ik dan ook the old Reliable binnen, maar in de deur reeds kreeg ik de in geving dat de Reliable niet zoo reliable, zoo betrouwbaar, meer was. De oudste patroon, mr. Momberger, een Weensch ingenieur, zat moeizaam te tobben met een rekenschuif. Zijn oogen werden min der en hij had suikerziekte ook. Zijn compagnon. Charlie, Scherpe Kareltje, stond nog moeizamer over een teeken tafel en daar had Charlie een hekel aan. Hij was 't zakengenie van de onderne ming. Verder stond er in dat groote ruimfe kantoor, waar vroeger een twin tig menschen werkten, nog één mager jongetje te prutsen met een cylindervor- mige blauwdrukmachine. De slinger daarvan tikte regelmatig nix-nix-nix. En 't werd ook „nix (Amé rikaansch voor nothing, voor niets). Mr. Momberger, Charlie en ik gingen sa men lunchen, niet onder in 't gebouw, doch er buiten, want de heeren hadden een zee-van tijd. Mr. Momberger bestelde een kopje koffie, gooide daar een minimaal klein pepermuntje sacharine in, verder at hij wat suikerziekte boontjes uit een flesciije en beet van tijd tot tijd een hapje van iets wat op hondenbrood leek. Hij keek mij wat droevig aan door zijn dikke uilenbril en kloeg over de ex orbitante kantoorhuren en over 't feit, dat ze thuis ook wat moesten hebben. Charlie, geboren Amerikaan, zoon van een gefortuneerde weduwe behandelde „de paniek", want daar ging 't over, energieker. Fel venijnig beet hij zijn na gels kort, schopte van tijd tot tijd tegen den tafelpoot, lei mij de paniek uit op zijn manier, en gaf mij goeden raad. Hij zei ongeveer: „Zorg nou dat je vanmid dag weer op die boot naar Holland zit, want als ik 't niet kan halen, wat moet jij dan zonder een cent zakelijk inzicht. Wat moest old Momberger doen met al zijn kennis als ik hier niet zat" klets op tafel „en, o heil, ik doe ook niets." Momberger lachte wat en Charlie sprong naar de kassa hij de deur om te betalen en riep mij toe „Come along, Djaan 1), we zullen eens kijken bij Bob Livingston of we wat werk los kunnen krijgen." De woorden van Charlie zal menig Europeaan ruw en onbeschaafd vinden zoolang hij nog niet den eigenlijken zin begrijpt. Charlie zei immers alleen dat hij Herrn Mombergers technische kennis hoog schatte, dat hij hem door den moeilijken tijd zou helpen, dat hij voor mij geen werk had tot zijn spijt, niet tegenstaande zijn scherpzinnigheid om in normale tijden werk voor een ieder te vinden. Bij 't. aannemen van een nieuwe werkkracht informeerde Char lie haarfijn naar 's mans ervaringen en overwoog tegelijkertijd of hij die met een beetje gist niet kon doen zwel len tot verrassende proporties. Charlie was terecht van oordeel dat er met. een keurcollectie van technische cata logi heel wat was te bereiken, met wat ervaring en moed. Op weg naar Livingston veran derde Charlie van koers en zei dat 't maar een „gag" was om van Mombergen af te komen. Charlie ging naar de Curb-market, 't dis trict der lage financiën, en ik kon met hem een „golden eagle" (gou den adelaar tien dollar) verdie nen. Ik had de „Curb-market", de Straat Markt, nog nooit gezien en had wel lust een paar „gi een backs d. i. groene ruggen te wagen. De straat markt is de effec tenhandel op straat, die naast den grooten beurshandel der New York Stock Exchange plaats vindt. Nooit en nergens zag ik vreemder schouwspel dan die propvolle straat met een zachtjes op en neer dei nende menschenmassa, waartus- schen allerlei mannen en jonge ke rels stonden met vreemdsoortige hoofddeksels op, hooge kleurige steekhoeden, clownsmutsen, ge kleurde jassen en soms jassen in dén geest van den Amsterdam- schen weesjongen. Die opvallende lieden schreeuwden tegen 't publiek en gebaarden als doof stommen met vingers naar boven. Naast hen liep een klerk, die opschreef, zoo scheen 't mij, en hoog boven in de lucht stonden op platformpjes uit ramen gestoken, mannen die met vingertaai naar beneden seinden, naar hun eigen man in zijn opzichtige kleedij. Sommi- ge,n hingen heel hoog uit de ramen, vast met. touwen en hadden koptele foons om, waardoor zij marktberichten ontvingen. Die vastbinderij was wel noodig, want bij dat fanatiek gesticu- leeren met de armen, met fel knippende vingers, zou men licht kunnen vergeten êen dozijn verdiepingen boven de 6traat te hangen. Om 3 uur was 't afgeloopen. Charlie was druk bezig geweest: hij overhandigde mij een klein winstje, waarvan ik niets begreep omdat 't hee- le spektakel mij niet duidelijk was. Verder gaf hij mij een paar adviezen, een weinig hoop, een tik op mijn schou der en met een „so-long" was hij ver dwenen. Daar stond ik tusschen die hooge wolkenkrabbers en ijverig schoot ik lift op en lift neer, naar al de mij bekende adressen en overal werd ik vriendelijk ontvangen en eenige mi nuten later werd ik weer vriende lijk maar beslist buiten de deur ge zet, want er was paniek en die pa niek trof juist mij, omdat ik alleen „fabrieken met inhoud" ontwierp andens kende ik niet en in een paniek is men in dat soort artikel bitter weinig geinteresseerd. Wie onderneemt er nu iets in de dagen van een paniek'? Een Amerikaan- sche paniek a „panic" lijkt niets op een zachtaardige langduri ge Europeesche malaise. Als je de laatste vergelijkt met een zaken T.B.C., dan heeft een paniek meer van pest en pokken, in 't economi sche dan altijd. Je hebt er groote en kleine, economische en politieke, al is de Amerikaansche politiek eigenlijk niets anders dan economie, maar dit hebben ze alle gelijk, dat er bij iedere „panic" twee verbitter de bendes op elkaar los trekken Zoo gebeurde het op Zwarte Vrijdag in 1869 dat de Gould-Kisk clique tracht te al het goud te „corneren", te hoe ken, en de prijs van goud vloog op, en cic prijs van goud vloog neer en 't re gende faillissementen onder de deelne mers aan beide kanten en 't gouverne ment. redde de situatie door 5 4.000.000 goud „op straat" te gooien. Zoo had je panieken in 18£4, 1890. 1893, 1901 en 1907. Dan weer vocht men om het graan en de andere maal om een stel spoorwegen met Harriman-Kuhn-Loeb als generaals van 't eene leger haaien en de andere helft, roofdieren werd aangevoerd door Hill en Morgan. Dat ging zoo hard dat de aandeelen in de Northern Pacific Road in twee dagen van 106 (6 Mei) op 1000 sprongen (Mei 8 1901) en één dag later, 9 Mei, viel de zaak in duigen. De aandeelen wer den waardeloos. Over dit soort grootP zakenoorlogen waarin millioenen kleine slachtoffers vallen schrijft 't blad van de hooge financiers, de Wall Street Journal. Dit blad schrijft u over een ko peroorlog als in 1907, waarin dit edele metaal in 6 maanden tijds van 26 dol larcenten op 12 kwam te staan. Zoo'n blad heeft geen tijd U iets te vertellen over zoo'n klein ongelukkig politiek paniekje als ik in 1913 meemaakte en daarom zal ik u hierover den volgen den keer iets vertellen. JAN SPAANDER 1) Zoo spreken de Amerikanen Jan uit, v.h. Pa. KRAAYENEST BLOEMENDALSCHESTR 9. TEL 719 Twee gewonden resultaat van onvoorzichtig rijden EDE, 3 Juli. Gistermiddag om vier uur wilde de autobestuurder A. van der Graaff uit Rotterdam, ko mende uit de richting Apeldoorn en rijdende naar Ede op het kruispunt rijkswegOtterloscheweg bij Ede den rijksweg, die een voorrangsweg is. oversteken, hoewel hij zag, dat een motorfiets met. zijspan in de on middellijke nabijheid uit de richting Arnhem naderde. Het gevolg was. dat de motor met zij span tegen de auto botste, vervolgens tegen een steenen paal reed en over den kop sloeg. De motorrijder, de heer A. Gruil uit Amsterdam, brak een sleutel been en een paar ribben. Zijn echtge- noote, die in de zijspan was gezeten, liep een schedelbasisfractuur op, alsme de verwondingen aan het hoofd. Beiden zijn naar het Julianaziekenhuis te Ede vervoerd. De auto werd licht, het motorrijwiel ernstig beschadigd. WIJNHANDEL ..DE MOOR" COGNAC i 3.25 per flesch LANGESTRAAT 8 TEL. 129 DE LUCHTMACHT MOET KRACHTIG ONTWIKKELD SOESTERBERG, 3 Juli. He denmorgen tien uur bracht de mi nister van defensie, de heer J J. C. van Dijk, vergezeld van den generaal-majoor P. W. Best, com mandant van het nieuw gevormde Luchtwapen en hunne adjudan ten, een officieel bezoek aan het vliegkamp Soesterberg, zulks in verband met het feit, dat met in gang van 1 Juli de militaire lucht vaart een afzonderlijk, zelfstandig wapen is geworden. Namens de militaire luchtvaart wer den beide autoriteiten aan den ingang verwelkomd door den inspecteur der militaire luchtvaart luit. kol. F. A. van Hcyst. waarna het gezelschap zich naar het exercitieveld hij hangar IV begaf, waar de luchtvaarttroepen in carré ston den opgesteld onder commando van den garnizoenseommant luit. kol. L. A. M. Koppert. Het tweede regiment stond on der commando van luit. kol. J. H. Sar. het derde regiment onder kapitein A. Koppen, terwijl het eerste regiment, dat te Schiphol gedetacheerd is, vertegen- woord-" vas door een deputatie onrlet commando van den kapitein-vlieger H. van Weerden Poelman. Voorts waren aanwezig denntaUes van de Genie en de Luchtdoelartillerie, alsmede de audi- mr Ane-hina. luit. eren. C. A Prins, commandant T uchthescherminc? krine Utrecht Soesterberg. ir. Coops, di recteur van het luchtvaartbedrijf en fa milieleden der officieren. Bij aankomst der autoriteiten werd door de stafmuziek van het 5e re giment Infanterie uit Amersfoort onder kapelmeester van der Glas het Wilhelmus gespeeld. Nadat mi nister van Dijk de troepen geïnspec teerd had werd bij monde van den kapitein-vlieger B. J. M. Koenen het Kon. Besluit van 22 December 1938 voorgelezen waarbij met ingang van 1 Juli 1939 de militaire luchtvaart tot een nieuw en zelfstandig wapen werd verheven. De minister sprak naar aanleiding hiervan een rede uit waaraan wij het volgende ontlee- nen: De minister spreekt Het is mij aldus de minister een ■r-noegen tegenwoordig te kunnen zijn "ij deze plechtigheid, die ten doel heeft l ::zomlerc aandacht te schenken aan em helangrijke wijziging in de orga- nj?aiie van onze luchtstrijdkrachten, welke thans aan de orde is ge- 'coion als een verdere stap in den •nt,vikkeiin«r. In het vorig jaar '1 i-ad de herdenking plaats u M ijf en twintigjarig bestaan van ie luchtvaartafdeeline. Daarbii werd de -"pschiedenis van onzp militaire lucht vaart met haar onaanzienlijk begin, haar veelvuldige '■"opilijkheden. de ge dwongen soberheid, waardoor de ont wikkeling werd belemmerd, in het licht Besteld. Daarbij ook werd hulde ge bracht aan de mannen, die onder die moeilijke nrnstandicherien hun gaven en krachten hier in dien?t hebben gesteld van het land. waarvan velen het offer van hun leven hebben gegeven. Toen mocht reeds worden gecon stateerd. dat de veidere opbouw van onze luchtmacht een aanvang had genomen, omdat ook dit belang rijke onderdeel van onze weermacht ook in dit opzicht noodzakelijk ver sterking en meer oordeelkundige organisatie behoefde. Sedertdien werd op dien weg voortgegaan. De versterking van het. materieel werd voortgezet, de algemeene organi satie van de luchtstrijdkrachten, waar bij de regimenten werden ingedeeld en in hrigadeverhand eebrsrht, heeft haar beslag, het commando luchtverdediging werd ingesteld, waardoor de militaire luchtvaart met de overige organen der luchtverdediging onder éénhoofdige lei ding werd gebracht. Het behaagde H. M. de Koningin bij besluit van 22 December 193S. dat af zonderlijk waoen in te stellen, waarbij de datum van inwerkingtreden wegens de noodzakelijke voorzieningen aan den minister van Defensie werd overgelaten. Dat tijdstip werd bepaaM op 1 Juli 1939. tegelijk met het inwerkingtreden van de nieuwe vredes-samenstelling van de Koninklijke landmacht. Thans herdenken wij dat èn voor onze weermacht èn voor de militaire luchtvaart zoo belangrijke oogen blik; want immers, ook hierin moet worden gezien een der middelen om onze militaire luchtmacht tot krach tiger ontwikkeling te brengen. De inspecteur van het nieuwe wapen, die het wapen in zijn toekorpslige ontwikkeling heeft te leiden, is het is een feit. dat opmerking ver dient een der jonge vlieger?, die zich bij de oprichtin». der L.V.A. in 1913 aan haar heeft verbonden. Dat is verblijdend, omdat van hem, dip den geheelen loop ier ontwikkeling beeft meegemaakt, krachtige en oordeel kundige leiding mag worden verwacht. Wanneer ik dan nu, met een geluk- wensch mijn beste wenschen uitspreek voor den verderen opbouw van ons luchtmachtapparaat dan doe ik dat in het hijzonder met het oog op de ge wichtige taak, die aan dat apparaat is toevertrouwd. Spreker eindigde zijn rede met zijn heste wenschen uit te spreken voor den verderen ophouw van h-u luchtwapen in het belang onzer luchtverdediging, tot heil van het Vaderland en van onze Koningin. Met een „Leve de Koningin" dat. door allen werd herhaald, besloot spreker zijn rede. Tenslotte ?prak de inspecteur van de milifairp luchtv.-err in?' ko|. F A van Hevsf een won>d yno dank tn» Hen be windsman en tni de opper- en hoofd N verband met het feit. dat de militaire lucht vaart tot vijfde wa pen van het Neder- landsche leger is verheven, vond he denmorgen voor het front van den troep te Soesterberg een plechtigheid plaats waarbij ook de mi nister van defensie en Gen. Ma}. Best vertegenwoordigd waren. Bovenste foto: Minister van Dijk inspecteert in tegenwoordigheid van Gen. Maj. Best, de oversten van Heyst en Koppert e.a het in carré op gestelde officieren corps. De onder ste foto toont het moment, waarop Zij ne Excellentie het Koninklijk besluit voor de aanwezigen voorleest. officieren, Ippütnties en verdere genoo- Jigden voor hun aanwezigheid. Met weemopd herdacht spreker de voor de luchtvaart gevallenen, waarna enkple minuten stilte werd in acht ge nomen. Voorts werd nog een woord van waar deering gericht tot de officieren en on derofficieren voor de wijze, waarop zij hun taak altijd hebben Opgevat. F.en défilé der troepen hij het monu ment voor dp gevallenen voor de autori teiten besloten de plechtigheid. STADSNIEUWS Een aantal loden van het Groene Kruis, op tournée door de provincie, hoeft Zaterdag een bezoek gebracht aan onze stad. Het gezelschap werd op het gemeentehuis ontvangen, waar de bur gemeester, mr. J. C. graaf van Rand- wjjck, die in gezelschap was van den wethouder mr. L. Stadig, een kort woord van welkom sprak. De voorzitter van de provinciale or ganisatie, de heer Ad tor Cock, vertolkte den dank der vereeniging jegens het gemeentebestuur. NUTSSFAARBANK Het overzicht van de Nutsspnarbank over de maand Juni luidt, als volgt: Ingelegd in 8004 posten 589.977,49. Terugbetaald in 5679 posten 520.199.14. Meer ingelegd dan terugbetaald 69.778,35. Gespaard in busjes ƒ3.824,06. Aantal, nieuwe boekjes 170. Aantal afbetaalde boekjes 129. Het aantal inleggers bedroeg op 30 Juni 21567 met een tegoed van f7.465.971,05. (In het aantal nieuwe hoekjes zijn be grepen 22 z.g. habybockips, waarop de Spaarbank een eerste inleg van 1, plaatste). EXAMENNIEUWS Bij het te Amsterdam gehouden exa men, slaagde voor diploma B (onder wijsbevoegdheid), onze stadgenoot© mej. Th. M. van Gasteren. A.D. STAD GEVONDEN VOORWERPEN Tijkvak 22 tot en met 28 Juni. Twee maatstokken, rozenkrans, hond, zonne bril, damesbroche, druru olie, beursje met inhoud, vulpen, vulpen, jongenspet, horloge, vulpen, gouden ring mét in schrift, kindertasch je met inhoud, noti tieboekje, schildpad, huissleutel, dames rijwiel, heerenhoed, vulpen, armband, dames vulpen, damestaschje, ceintuur, broche, ceintuur, daineshandschoon, bastaard spaniel, huissleutel, rijwielhe- lastingmerk in etui. cedc.elte van een rij wiellantaarn. portemonnnietje met in houd, sleutel aan ketting, padvinders- riem, zakmesje, ceintuur, damespols- horlocre. 2 veilinekistnn, damesnarnpluie Inlichtingen dagelïjksch hoofdbureau van politie, van 0 uur voorm. tot 12 uur voorm. en van <mr nam. tot 4 uur nam., niet per telefoon!

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1939 | | pagina 11