AMERSFOORTSCH DAGBLAD
Het gegoochel met
LEYTAX
de politieke
verantwoordelijkheid
GOUWLEIDER FORSTER
TE BERCHTESGADEN
De Partijraad der S.D.A.P.
beslist heden,
welke Socialisten eventueel
minister worden
DE EEMLANDER
Dinsdag 8 Augustus 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
38e Jaargang No. 39
De kabinetsformateur make
er spoedig een eind aan!
Oostersche bevolking
vierde feest
De tekst der geboorteaangifte van
H.K.H. Prinses Irene
Duitsche pers richt waarschuwende
woorden tot Polen
Groote jacht op een
„openbaren vijand"
Spanje koopt katoen
van de Ver. Staten
PRINS BERNHARD
dankt Volksraad
ZWARE BRAND TE
KOETA RADJA
De Kabinetscrisis
TEL. 3086
VOOR BINNEN- EN
BUITENLAND
LEUSDERWEG 242
Licht op:
9 uur 10 min.
Een accoord inzake
Noord-Sachalin?
ABONNEütNiifüiJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week met gratis verzekering tegen ongelukken) I 0.15
B "tieniand tranen per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 14 regels I 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft van den prijs. Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
RAMPACHTIG zet de heer de
**Geer zijn pogingen tot formatie
eener regeering voort. Het aanvankelijk
door hem opgestelde programma
reeds onder den druk en den in
druk der gehouden besprekingen
goeddeels gesneuveld. Niettemin gaat
de heer de Geer verder, zeker niet tot
genoegen van de meerderheid der
Christelijk-Historische fracties in de
beide Kamers der Staten-Generaal.
Naar wij ten stelligste weten, is de
formateur gezwicht voor de eischen
van de Sociaal-Democraten op het
stuk van defensie. De verdediging van
het Rijk in Azië is geofferd aan de
sociaal-politieke eischen van de hee-
ren Albarda, Vorrink en geestverwan
ten. Nu moge in de politiek het com'
p r o m i s eene onmisbare figuur zijn,
wie op een zoo vitaal punt als de im
periale defensie capituleert, ris-
queert, dat hij zichzelf en het land
Compromitteert.
ZEKER, het landsbelang eischt
dwingend, dat aan den huidigen
onzekeren politieken toestand een ein
de komt. En het is hierom te waar-
deeren, dat de heer de Geer zich be
reid verklaarde om alsnog eene poging
tot liquidatie der bestaande onzeker
heid te ondernemen. Doch de prijs,
dien de heer de Geer blijkbaar bereid
is te betalen voor eene oplossing,
moet veel te hoog worden geacht. Het
gaat niet aan, en is in strijd met alle
parlementaire usances en richtige op
vattingen van parlementaire demo
cratie, dat de heer de Geer thans in
feite de sociaal-politieke eischen van
Sociaal-Democraten, Vrijzinnig-De
mocraten en radicale Katholieken in
willigt, de defensiebelangen des Rijks
offert envoor dit alles als Chris-
telijk-Historisch staatsman de verant
woordelijkheid op zich neemt. Slaagt
de formateur er in om op de hiervoren
geschetste basis een regeering bijeen
te brengen, dan is een zoodanige re
geering niet anders dan een ..Camou
flage-Kabinet". En het door den heer
de Geer te baat genomen middel is
dan veel* erger dan de kwaal, die hij
geacht wordt te bestrijden.
I OEN de motie Deckers werd
aangenomen en het vijfde Kabi-
net-Colijn naar huis werd gezonden
nog vóór het in de gelegenheid was
gesteld om door daden zijn bruikbaar
heid te bewijzen, was er een klare si
tuatie. Verantwoordelijk voor den val
der regeering waren de Roomsch-
Katholieken, de Vrijzinnig-Democra
ten en de Sociaal-Democraten. Zij
eischten een ruimere sociale politiek
inzonderheid op het stuk van de werk
loosheidsbestrijding. De heer Colijn
en zijn medestanders, onder wie de
heer de Geer, zijn evenzeer als de
drie genoemde politieke groepen ge
porteerd voor eene degelijke en deug
delijke werkloosheidsbestrijding. Maar
's Lands defensie, met inbegrip van
de imperiale defensie, achten de heer
Colijn c.s. evenwel primair. Dies wil
len zij de werkloosheidsbestrijding
zooveel doenlijk inschakelen in de
werken ten behoeve van de defensie.
Geen verstandig mensch wil in de
zen tijd vol gevaren iets anders. Ten
koste van de werkloosheidsbestrijding
behoeft deze gedragslijn niet te gaan.
De door de voorstemmers van de mo-
tie-Deckers beoogde werkloosheids-
politiek gaat evenwel ten koste van
de defensiebelangen des Rijks.
S*
T NDIEN nu de heer de Geer voort-
-*• gaat met en slaagt in het formee-
ren eener regeering. die de sociaal-po
litieke eischen der R.K.-Staatspartij,
Sociaal-Democraten en Vrijzinnig-
Democraten inwilligt, en de defensie
belangen op de tweede plaats zet. dan
is het doel van de voorstemmers der
motie-Deckers bereikt. Immers, zij zien
hun sociaal-politieke wenschen ver
vuld en dragen niet alleen
de verantw oordel ij kheid
voor 's Rijk's defensie.
Eene zoodanige situatie zou de parle
mentaire democratie hier te lande in
een zeer zonderling licht plaatsen en
den formateur oneer aandoen. Laat
ons derhalve hopen, dat de heer de
Geer nog te rechter tijd tot juiste in
zichten terugkeert en dat hij uit de
huidige situatie de eenig mogelijke
consequentie trekt: Mededeelen, dat
hij de opdracht tot formatie eener re
geering niet kan aanvaarden. Het
is dan aan de Katholieken, Sociaal-
Democraten en Vrijzinnig-Democra
ten om met vereende krachten ons
volk het beloofde .Luilekkerland' te
brengen en eens en vooral het vak
.goochelen' te schrappen van de se
ries lectionum der hoogeschool van de
parlementaire democratie.
Redevoeringen te Batavia
BATAVIA, 7 Aug. (Aneta). Op
grootsche wijze heeft de Oostersche
burgerij van Batavia gisteravond
het feest van de geboorte eener Prin
ses uit het Huis van Oranje gevierd.
Verschillende autoriteiten waren
hierbij tegenwoordig, als de gouver
neur van West-Java, de resident van
Batavia, de assistent-resident, de
fungeerend burgemeester, de regent,
de patih en het volledig Chineesche
bestuur en de kapitein der Arabie
ren.
De voorzitter van het Chineesche co
mité, de heer Liem Khian Soen, leidde
de feestelijkheden in met een kernach
tige toespraak welke hij hield namens
de gecombineerde Chineesche, Inheem-
sche en Arabische comité's.
In bloemrijke taal uitte liij de bes
te wenschen voor de jonggeborene.
Moge deze, zoo zeide hij, even lief
tallig zijn als „mei hoa" (de Chinee
sche kersen-bloesem), even zacht als
de godin Tjhang Oh (de Chineesche
maan-godin) en even beminnelijk
als de ziel van den heiligen berg
Siong Gak.
Hierna hield de gouverneur van West-
Java een redevoering, waarin hij er op
wees dat het Oranje-feest niet alleen
voor Nederlanders geldt, doch voor alle
bevolkingsgroepen in het Koninkrijk
der Nederlanden.
Duizenden en duizenden bevonden
zich aan heide oevers van de kali Besar,
de rivier welke door Batavia naar zee
stroomt, om getuige te zijn van het
feerieke waterfeest waaraan door schit
terend versierde vaartuigen werd deel
genomen.
Op verschillende plaatsen werden nog
openlucht-voorstellingen gegeven van
Chineesch tooneel-spel en andere volks
spelen. De geheelo omgeving van de
Oostersche wijken was feestelijk ver
sierd met. oranje en levend groen.
Het besluit en tevens het hoogte-punt
van het oranjefeest vormde een schitte
rend vuurwerk dat te elf uur in den
avond wercl ontstoken.
'r^TTy Ce-ctt W
"7'
di .If «Wpo
rffc ^9, «yrifcf wen,***
iCifrtok c, toCTTwA
,i~' f ff Ac/ U
firrisrri
- \a^v€, JÜcf-rt't V -
in......"! 11 1 11
:«v ip-wsnF'
^«1^.
*4&vie
t* c* f**êmjckx£
BERLIJN, 8 Aug. (Reuter).
De Danziger gouwleider Forster
is per vliegtuig op het vliegveld
Ober Salzburg bij Berchtesgaden
aangekomen en zal een onderhoud
hebben met Hitier. De Duitsche
ochtendbladen schrijven in felle
bewoordingen over een gisteren
door het Poolsche blad Czas ge
publiceerd artikel naar aanleiding
van de rede, welke maarschalk
NAAR wij uit goed ingelichte Haagsche bron vernemen, komt
vandaag te 's-Gravenhage de Partijraad der S.D.A.P. in
buitengewone spoedzitting bijeen. Aan de orde zijn een bespre
king van den huidigen politieken toestand, zooals deze is ge
schapen door het aftreden van het vijfde ministerie-Colijn en
de opdracht tot formatie eener nieuwe regeering aan den heer
De Geer, alsmede de vraag welke Sociaal-Democraten eventueel
zullen toetreden tot een door den heer De Geer te formeeren
regeering. In beginsel is de S.D.A.P., nu de formateur aan de
socialistische eischen heeft toegegeven, bereid om met hem in
zee te gaan.
Smigly Rydz te Krakau heeft ge
houden. Het artikel wordt een
„misdadige provocatie' en een
„uitdaging der Duitsche wapens"
genoemd.
De Berliner Boersenzeitung acht het
duidelijk, dat de Polen een slinkschen
overval op de Duitsche stad Danzig
voorbereiden en het blad voegt hieraan
toe: „De lieden, die het juist achtten,
dezen waanzinnigen een blanco cheque
te geven, moeten eindelijk inzien, tot
welke vreeselijke misdaden zij hun va
zallen den weg hebben geeffend. Het
eerste schot op Danzig uit een Poolsch
kanon zal in onze oogen een voldoende
aanleiding zijn, om den Polen een ant
woord te geven, waarvan de lettere den
slotzin van de tegenwoordige Poolsche
geschiedenis zullen vormen."
De Berliner Lolcalanzeiger schrijft:
„De Polen moeten zeer voorzichtig zijn.
Aan het Duitsche geduld, dat thans
lang genoog op de proef is gesteld, kan
eens een einde komen." Ook de Yoel-
kische Beobachter waarschuwt voor
een eenzijdigen represaillemaatregel,
die Polen kennis zou kunnen doen ma
ken met een overweldigende gewapen
de macht.
In een officieele verklaring wordt te
Warschau gezegd, dat de Poolsche
douane-inspectie te Danzig in vollen
omvang zal worden gehandhaafd. Ver
der wordt in de verklaring, welke de
ontvangst van het antwoord van den
senaat, van Danzig op de Poolsche nota
bevestigt, gezegd dat toen de Poolsche
commissaris-generaal op 5 Augustus
stappen deed inzake de Poolsche doua
ne-inspectie, de voorzitter van den Se
naat onmiddellijk een positief antwoord
gaf en binnen twee dagen schriftelijk
antwoord beloofde. Dit antwoord werd
in den ochtend van 7 Augustus ontvan
gen en hierin werd bevestigd, dat ten
aanzien van de Poolsche douane-inspec
teurs geen beslissing was genomen en
werd ontkend, dat de verklaringen,
NEWx YORK, 8 Aug. (Havas). -
Het bureau van de federale recher
che heeft de „G-Men" opdracht ge
geven den procureur Thomas E.
Dewey bij te staan in het zoeken
naar Louis Buchalter alias Lepke,
„public enemy nr. 1". De premie van
10.000 dollar, welke door de federale
regeering was uitgeloofd voor hem,
die den bandiet dood of levend over
levert, is verhoogd tot 35.000 dollar.
WASHINGTON, 8 Aug. (Reuter).
De Federale Bank voor In- en Uitvoer
deelt mede, dat een overeenkomst tot
stand is gekomen voor liet deelnemen
in het financieren van den verkoop van
250.000 balen Amerikaansche katoen
aan de Spaansche spinnerijen en weve
rijen tegen een maandelijksch bedrag
van 25.000 dollar. De bank zal 80 procent
van het benoodigde crediet verstrekken
en de individueele katoenexporteurs de
rest. De credieten zullen worden gega
randeerd door de vooraanstaande Spaan
sche banken. De Spaansche regeering
heeft de verzekering gegeven, dat dol
lars beschikbaar zullen worden gesteld.
De katoen zal met Amerikaansche sche
pen worden vervoerd.
DE LIQUIDATIE VAN
ZUID-TIROL
ROME. 8 Aug. (Stefani). Aan de
kamer van fasces en corporaties is een
wetsontwerp voorgelegd betreffende het
verlies van het Italiaansche staatsbur
gerschap voor Duitsch-sprekende perso
nen van Duitsche afkomst., wonende in
de streek van de Boven-Adige, die naar
Duitscbland zullen verhuizen en het
Duitsche staatsburgerschap zullen aan
nemen. De verklaring, dat zij het Ita
liaansche staatsburgerschap zullen op
geven, moet. worden opgemaakt alvorens
zij naar Duitschland vertrekken. De wet
is ook van toepassing op de kinderen
der betrokken personen.
BATAVIA, 8 Aug. (Aneta) Bij
den aanvang van de vergadering
van den Volksraad van heden, deel
de de voorzitter mede. de volgende
telegrafische dankbetuiging van
Prins Bernhard te hebben ontvan
gen: „Betuig Volksraad Ned.-Indië
mede namens Prinses Juliana on
zen oprechten dank voor gewaar
deerde gelukwenschen Bernhard."
KOETARADJA, 8 Aug. (Aneta-
A.N.P.). Gisteravond om 10 uur
is brand uitgebroken op passar At-
jeh, vlak achter het politiebureau
gelegen. Het geheeie blok, dat eigen
dom was van de gemeente, is uit
gebrand. Slechts enkele tokohouders
waren verzekerd. De oorzaak is on
bekend.
Prof. dr. R. H. Woltjer bij
jhr. de Geer
•s-GRAVENHAGE, 8 Aug. He
denochtend om halftwaalf heeft de
Amsterdamsche hoogleeraar dr. R.
H. Woltjer, lid van de Eerste Ka
mer, een bezoek aan den kabinets
formateur, jhr. mr. D. J. de Geer, te
diens huize gebracht.
Het bezoek duurde twee uur.
EX-KONING ZOG TE VERSAILLES
VERSAILLES, 8 Aug. (Havas). Ex-
Koning Zog van Albanië is vanochtend
met zijn gezin en zijn gevolg te Versail
les aangekomen, waar hij een kasteel
heeft gehuurd.
welke tegen de Poolsche inspecteurs
weiden geuit, op last van den Senaat
werden medegedeeld.
De Poolsche douane-inspecteur Li-
pinski, die twee maanden geleden door
de autoriteiten van Danzig werd gear
resteerd, beschuldigd van spionnage en
ontvoering, is thans, uitsluitend wegens
beleediging van Hitler en Goebbeis, ver
oordeeld "tot 18 maanden gevangenis
straf.
tV eerverwachting
Meest zwaar bewolkt, nu en
dan eenige regen. Zwakke tot
matige Z. tot W. wind, wei
nig verandering in tempera
tuur.
TOKIO. 8 Aug. (Domei). Het depar
tement van Buitenlandsche Zaken deelt
mede, dat volgens een hier ontvangen
officieel bericht een overeenkomst, be
reikt is tusschen de vertegenwoordigers
der Noord-Sachalin Petroleum Maat
schappij en de Sovjet-Russische Vakver-
eeniging van petroleum-arbeiders. Tus
schen deze beide lichamen bestonden
ernstige meeningsverschillen, welke
reeds tot een wisseling van nota's tus
schen de Russische en de Japansche re
geering geleid hadden.
Britsche vlootreserve
uitgebreid
LONDEN, 8 Aug. f Havas). De ad
miraliteit bericht, dat twee bijzondere
secties reserve-zeesoldaten worden op
gericht.
DE ROTSTUIN IN AUGUSTUS
li; ANNEER de border op zijn mooist
1/1/ is. valt er in de meeste rofstuinen
niet veel meer te beleven. De bloe
menweelde in den rolstain is onafscheide
lijk verbonden met het voorjaar, en het is
maar goed dat de borders ons thans dal
gemis ruimschoots vergoeden. Er zijn
heusch nog wel plantjes te vinden, die deze
maand en den verderen zomer het aspect
verlevendigen. Denken wc alleen maar aan
de verschillende Campanula's die van Juli
tot September met hun witte, lila of blau
we. stervormige of klokjesbloemen werke
lijk opvallend fleurige kussens vormen,
ffet zijn vooral de carpatica, de garganicu
en de pusilla variëteiten, die we thans in
bloei zien. We zouden ze niet graag meer
willen missen.
Bij de vlammend gekleurde Zonneroosjes
of Helianthemams zijn ook nog genoeg va
riëteiten te vinden die het deze maand
volop doen. o.u. Helianthenum amabile
flore plcno, kruipend met fclroode dubbe
le bloemen van Juni tot September. Het
verdient wel aanbeveling de Zonneroosjes
na de bloei tot 15 a 20 c.M. terug te snij
den, opdat zü niet te wild zullen uit
groeien.
Een merkwaardige zomerbloeier is
voorts de Epüobium Hcctori, een kruipend
dwergplantje met bruine blaadjes en witte
bloempjes, gevolgd door rechtopstaande
vruchten met grappig wit vrucht pluis.
Ook bij de Erica's is wel iets te vinden,
dat het omstreeks dezen tijd volop doet.
De Erica cinerea in de kleuren wit. don
ker rose of purper paars, de Erica hybrida
Dawm die vanaf Juli tot in den herfst
doorblocit met groote lila rose bloemen of
de Erica vagans in de kleuren wit. zalm-
rose of kersrood, die van begin Augustus
tot in September blijft bloeien. De struik
jes groeien sterk in de breedte en vormen
fraaie dichte groepen. Bij liet planten zet
ten we de Erica's altijd dicht opeen, zoo
als ook de natuur de heidevelden beplant
heeft, hetgeen veel meer effect maakt als
afzonderlijke struikjes.
Ook de Sedums, de bekende Vetplanten,
brengen ons volop Augustusblociers, die
in de rotstuin thuis hooren, o.a. Spcctabile
Brilliant met grijsblauw blad en karmijn
rode bloemschermcn, 40 c.M. hoog. de
laagblijvcnde Sedum spurium Schorbusser
Blut. zeer rijk bloeiend met donkerroodc
bloemschermcn en de Sedum spurium
splcndens met wijnroodc bloemen, die ook
schaduw verdragen.
Het is jammer om den rotstuin in den
zomer te verwaarloozen. Er ziin mogelijk
heden te over om er ook in dezen tijd
ruimschooots van te genieten.
