AMERSFOORTSCH DAGBLAD
„GEEN WIJZIGING VAN
DEN TOESTAND"
„IK HEB MIJ TOT GEEN
enkele partij-instantie
gewend"
Bezetting van Praag
cardinale fout?
LEYTAX
MENDELSSOHN EN Co.
vraagt surséance aan
TEL. 3086
DE EEMLANOER
Vrijdag 11 Augustus 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
38 e Jaargang No. 42
„Getrouwe echo
van de stem
van Hitier"
Krachtige taal
van Roosevelt
Half Engeland
in duisternis
gehuld
Verbou wings- Reclame
P. F. A. VAN DAAL
DROEVIG LOT VAN
VLUCHTELINGEN
H
JHR. DE GEER:
„Kracht van het nieuwe Kabinet ligt
in goede argumenten"
Twee lichtingen
in Italië
opgeroepen
De besprekingen
te Tokio niet
opzettelijk vertraagd
VOOR BINNEN- EN
B U ITEN LAN D
LEUSDERWEG 242
Licht op:
9 uur 4 min.
ABONNEMENTSPRIJS Der 3 maanden voor Amersfoort 195: per maand 0.65; per
week met grati» verzekering tegen ongelukkenl f 0.15
Hi'invmand lura. oer post per 3 maanden 2.85. Afronderlitke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS OER ADVERïENTIEN van 14 regels l 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiên voor de
helft van Jen prijs. Kleine Advertentiên „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent. driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Duitsche poging om verantwoordelijkheid op Polen
af te schuiven, meent Fransche pers
[WARSCHAU, 11 Aug. (PAT)
Politieke kringen te Warschau
kennen officieel geen enkel belang
toe aan de gisteren door den Dan-
zigschen gouwleider Forster afge
legde verklaring, daar Forster geen
enkele officieele functie bekleedt
in het gebied van Danzig. Voorts
merkt men op, dat de rede van
Forster geen enkel nieuw element
naar voren brengt en zich bedient
van tallooze malen door de Duit
sche propaganda herhaalde argu
menten, en duidelijk doet blijken,
dat het Rijk zich minder interes
seert voor het lot van Danzig dan
voor een herziening van de kaart
in Oost-Europa.
In Duitsche kringen wordt de
gematigde toon van de rede van For
ster verwelkomd. Men is van mee
ning, dat de rede des te meer indruk
zal maken aangezien het een sterk
contrast is met de heftige uitlatin
gen van de Poolsche pers. Forster
heeft zijn standpunt duidelijk en
helder uiteengezet en Polen en de
rest van de wereld weten thans waar
zij aan toe zijn.
De rede van Forster, welke in Frank
rijk met belangstelling werd tegemoet
gezien, omdat de bewoordigen er van
waren voorbereid onder directe inspira
tie van Hitler, die eergisteren Forster
heeft ontvangen, wordt niet beschouwd
als een internationale daad van buiten
gewone belangrijkheid. Het voornaam
ste doel van de rede lijkt te zijn de ver
antwoordelijkheid van den tegenwoor-
digen toestand en de gevaren, welke hij
in zich bergt op Polen terug te schui
ven.
In Engeland legt de pers de rede
van Forster uit als een verergering van
de spanning in Europa. De Times
schrijft in een artikel uit Danzig: „De
gouwleider heeft, naar uit alles blijkt,
van den Fuehrer dezelfde instructies ge
kregen als enkele weken geleden. Hij
moet voor het oogenblik streven naar
een ontspanning met de Poolsche auto
riteiten en intusschen over de aanhech
ting van de Vrije Stad bij het Rijk spre
ken als over een rechtvaardige en ze
kere zaak"
De Daily Telegraph schrijft: „De rede
zal de spanning in Europa doen toene
men. Zoolang de Fuehrer niet gespro
ken heeft, zuilen wij niet de beteekenis
weten van de zinsnede, waarin de gouw
leider verkondigde, „dat het uur der be
vrijding nabij was". Hetgeen gisteravond
gezegd is, is belangrijk, niet omdat For
ster zelf tot de belangrijke persoonlijk
heden in Europa gerekend kan worden,
doch omdat hij, na zijn terugkeer uit
Berchtesgaden, naar men gelooft, de
gétrouwe echo is van de stem van Hit-
Ier".
In politieke kringen te Wahington
is men van oordeel, dat de rede van
Forster niets nieuws heeft gebracht. Euro
pa is verplicht in alarmtoestand te blij
blijven. Het feit, dat Forster geen da
tum voor den „Anschluss" heeft aange
kondigd wordt geen voldoende reden
geacht om te veronderstellen, dat
Duitschland den weg van onderhandélcn
zal inslaan.
„GEEN BEDREIGING
VAN BULGARIJE"
ANKARA, 11 Auk. (Havas). Hét of-
ficieuse blad „Ulus" spreekt tegen, dat
de Turken troeüen concentreeren in
Oost Thracië, hetgeen een bedreiging zou
vormen voor Bulgarije. Het blad ver
klaart, dat hier sprake is van gewone
manoeuvres, waarbij de militaire atta-
ché's zijn uitgenoodigd, hierbij inbegre-
pén de attaché van Bulgarije.
De Turksche pers meldt overigens, dat
tegelijk met de Turksche manoeuvres
ook legeroefeningen in Roemenië
Griekenland zullen worden gehouden. De
Turksche manoeuvres worden van 15 tot
21 Augustus in Thracië gehouden.
MOLOTOF ONTVANGT BULGAARSCHE
KAMERLEDEN
MOSKOU, 11 Aug. ((Reuter). Molo-
tof, de Sovjet-Russische volkscommissa
ris voor buitenlandsche zaken, heeft gis
teren het. gezelschap van twintig Ipden
van het Bulgaarsche parlement ontvan
gen, dat een bezoek brengt aan de Sov
jet-Unie. Ook Potémkin woonde de ont
vangst bij.
Prêsidént waarschuwt de dertio-
cratische partij voor „zelf
moord" door conservatisme
PITTSBURG. 11 Aug. (Havas). - In
een boodschap aan de conventie van
jeugdige democraten verklaart Roosévelt,
dat de democratische partij dreigt ten
onder te gaan. als zij zich naar het con
servatisme keert en als haar leiders niets
anders aan te bieden hebben dan mooie
woorden. De president zegt voorts, dat.
als voor de presidentsverkiezingen een
conservatief met een „dubbelzinnig" pro
gramma, als democratisch candi laat zou
worden aangewezen, het hem onmogelijk
zou zijn, op eenigerlei wijze deel te ne
men aan een zoo betreurenswaardigen
zelfmoord der partij.
In de conventie wees de apr.ator
Pepper op de noodzaak van „eén derdé
verkiezing ten gunste v4n de denk-béël-
den van Roosevelt".
LONDEN, 11 Aug. (Reuter) In ver
band met de luchtverdedigingsoefenin
gen was vannacht half Engeland in
volslagen duisternis gedompeld. Terwijl
de „Oostlandsche" bommenwerpers uit
de richting Frankrijk aan kwamen ron
ken om de krachtstations, spoorweg-
werken, vliegvelden en munitiefabrie
ken op te sporen en te bombardeeren,
zochten de zoeklichten van „Westland"
de lucht af.
Duizenden territorials stonden bij het
luchtafweergeschut, klaar om te vuren,
en waarnemers noteerden de bewegin
gen van de naderende vijandelijke vlieg
tuigen. Op het eerste sein stegen snelle
jachtvliegtuigen op om de aanvallers,
die door den buitensten verdedigingsring
hadden weten te slippen, tegen te hou
den. Nog nooit was Londén zoo grpndig
beschermd. De verduisteringsproeven
kostten 150.000 p. st.
FAKIR VAN IPI DOET WEER VAN
ZICH SPREKEN
SIMLA, 11 Aug. (Reuter). De fakir
van Ipi, die veertien jaar lang de schrik
is geweest van Waziristan, is wéér vér-
schenen te Kharre aan de grens van
Noordelijk Waziristan, vanwaar hij ver
leden jaar verdreven was. In de stréken
grenzend aan Bannu en Kohat zullen
Britsche vliegtuigen wéér op zijn bewe
gingen en die van zijn aanhangérs moe
ten létten.
bij
BANKETBAKKERIJ
KAPELWEG 58 TELEFOON 6378
Bij aankoop van 1 galden
een fraaie doos v. HOUTEN-BONBONS
CADEAU.
Bij aankoop van 50 cent
een heerlijke VLA CADEAU.
Onze overheerlijke
SLAGROOMGEBAKJES
6, 8 en 10 cent.
HAIFA. 11 Aug. (Reuter). - Gis-
téren heeft de zéepolitie 297 Joódsché
vluchtelingen gered, die met red-
dinggordéls om in vijf reddingbootéri
op zee ronddobberden en -in déèrnis-
wekkenden toestand verkeèi'dén. De
vluchtelingen warén vóór bet aan
breken van den dag door een
Grieksch schip in volle zee in de red
dingbooten gezet. De vluchtelingen
zijn naa'r hét immigranten verblijf
overgebracht. De meeste van hen zijn
afkomstig uit Tsjecho-Slowakije. Zij
waren twaalf dagen geléden met éen
Grieksch schip van rle Bulgai.r«clié
haven Vrana vertrokkén.
AMSTERDAM, 11 Aug. Naar wij vernémen, hééft dé
firma Mendelssohn en Co. Amsterdam vandaag bij de recht
bank te Amsterdam surseance van betaling aangevraagd.
De bankier dr. F. Mannheimer, die gisteren bij Parijs
overleed, was behéerend vennoot van dé firma Mendels
sohn en Co.
ET Fransche
Financiën
ministerie van
dèelt in verband
met de surséance-aanvrage van
Mendelssohn en Co. mede:
Mendelssohns Bank was lid van
de Nederlandsche en Zwitsersche
Banksyndicaten, waarmede dé
Fransche staat contracten heeft
gesloten, zoowel voor de conver
sie in 4 procents-leeningen van de
Fransche buitenlandsche leenin
gen, welke tegen een hoogere rente
waren geplaatst, als voor de con
solideering voor zes jaar van de
in het buitenland geplaatste lee
ningen op korten termijn. Deze
contracten zijn uitgevoerd. De
operaties zijn gesloten en de winst
is definitief door den Franschen
staat verworven. In de toekomst
zal de dienst dezer leeningen ver
zekerd worden door hét filiaal van
de Banque de Paris et des Pays-
Bas te Amsterdam.
(Voor eert uitvoerige beschouwing
over deze kwestie vètwijzen wij
nadr pagina 3 van hèt èerste blad)
UITWISSELING VAN POLITIEKE
GEVANGENEN
DANZIG, 11 Aug. (Havas). Gisteren
hébben zoowel de Poolsche autoriteiten
als die van Danzig drie politieke vêróor-
deélden voor hot uitzitten der straffen
vrijgélaten.
's-GRAVENHAGE, 11 Augustus.
OP een vraag vén het A.N.P- aan den formateur van het niéuwe
kabinet, in hoeverre partij-instanties aan de vorming daarvan
hadden deelgenomen, heeft dezé geantwoord:
„Ik heb mij tot geen enkele partij-instantie gewend, maar hen,
op wiér medewerking ik prijs steldé, sléchts persoonlijk aangézocht.
Werd mij gévraagd, of het geoorloofd was tevoren zekére partij
instanties te hooren, dan was stéévast mijn béschéid: gij kunt hoorén
wien gij wilt; uw vriend, uw tante, uw fractié-voorzitter of partij
raad; maar ik sta daarbuiten.
Ik heb dan ook allerminst aangedrongen bij een der aangezoch-
ten om zich vooraf van de instemming van zijn partij tè verzekeren.
Ik héb 't integendeel gewaardeerd wannéér hij dit niet dééd. Het is
mij immers meermalen gebleken, dat een persoonlijk oordeel juister
en gezonder was dan dat van een daarna geraadpleegde partijinstan-
tié. De kracht van hèt nieuwe kabinet wil ik niét zoeken in dè vooraf
verzékerde medewerking van Kamèr-fractiès maar in de goede argu
menten, waarin het té voêrén beleid vóór de Kamer zal wordèn aan
nemelijk gemaakt."
ROME, 11 Aug. (Stefani).
Nu de groote Italiaanschè
manoeuvres zijn afgeloopen, is
besloten de lichtingen 1901 en
1912 naar huis te zenden. Te
vens is echter besloten, de
lichtingen 1902 en 1910 op te
roepen voor het tijdvak van
21 Augustus tot 31 October.
Eveneens zullen voor hetzelf
de tijdvak worden opgeroepen
de officieren en onder-officie
ren van de zes lichtingen 1902,
1903, 1904, 1905, 1906 en 1910.
TOKIO, 11 Aug. (Domei). De
Britsche ambassade alhier hééft tèn
stélligste hét béricht tégèngéspéo-
kèn, dat Engeland welbewust dè be
sprekingen van Tokio uitstèlt en
dat de verzénding van instructiéè
aan de Britsche vertegenwoordigers
door Lóndén opzettelijk vértraagd
wordt.
Hoe gecomplicéèrd én belangrijk
de aan de orde zijnde vraagstukken
zijn, blijkt wél daaruit, dat de Ja-
pansche Autoriteiten indertijd twéé
weken noodig hadden voor inleidén-
de beraadslagingen. Dergelijke bé-
raadslagingén worden thans in
Londen gehouden.
In de vanmorgen géhoudén persconfe
rentie hééft de woordvoerder van het
Japanschè departement van buiten
landsche zaken mèegedeeld, dat de Ja
panschè regeéring niet voornemens is
dè Britsch—Japanschè conferentie te
vérbreken, doch dat alles afhangt van
de houding van Engeland. Wij verwach
ten, aldus de woordvoerder, dat de be
sprekingen binnenkort worden voort
gezet, maar de Britsche delegatie zegt
nog geen instructies van haar régcc-
ring te hebben ontvangen.
Op de pérsconferéntie in het ministe
rie van buitenlandsche zaken heeft de
Japanschè woordvoerder voorts toege
geven, dat Frankrijk én de Verèenigde
Staten kunnen meenéu, dat zij spéciaie
belangén hebben bij de kwestièS, be
trekking hebbende op de wettige Chi-
neesche valuta én dè zilverreservés tè
Tientsin.
Als deze mogendheden aan een rege
ling der. kwésties wenschen déél te né
men. diénden zij, aldus de Japanschè
woordvoerder, in de eerste plaats don
nieuwen staat van zaken in China te
erkennen, zooals Engeland gedaan
heeft in hét tusschen Arita èn Craigie
opgemaakte protocol.
RADIO-VERBINDING TUSSCHEN
TSJOENGKING EN HONGKONG
TSJOENGKING. 11 Aug. (Reuter).
Mét ingang van Dinsdag a.s. zal een
radio-teléfonische verbinding tot stand
wórden gebracht tuèschen Tsjoengking
én Hongkong. Ook treft men maatrege
len om een radio-telefonischè verbin
ding tot stand tè brengén tusschen
Rangoon en Manilla.
Wereldgebeuren
Duitsche „Anschluss-politiek" door de inlijving
der „volksvreemde" Tsjechen gecom
promitteerd, ook binnenslards
ZÓU er één staatsman te vinden zijn
in Europa, die den géspannén
én onóverzichtelijken politieken
toestand mét voldoening gadeslaat?
Meii zou geneigd zijn te veronderstel
len, dat er wel staatslieden te vinden
zijn, die hopen in „troebel water" voor-
deelen voor hun land 1e kunnen beha
len. Maar het risico van een conflict,
waar weinigen buiten zouden kunnen
blijven, is daarvoor toch te groot gewor
den. Een gewapend conflict tusschen de
Europeesche groote mogendheden zou
thans slechts op nog nadrukkelijker
wijzé dan den laatsten Wereldoorlog het
bewijs leveren, dat in een modernen
oorlog geen overwinnaars mogelijk zijn.
Zoowel voor de zegevierende als de ver
liezende partij zou de materieels en
moreele schade zóó groot zijn, dat Euro
pa als geheel, tegronde gegaan, tegen
over de volkeren van Azië en de Nieu
we Wereld naar alle waarschijnlijkheid
nog slechts een tweederangs-positie zou
innemen.
Daal'om hebben diegenen, die in het
huidige politieke pokerspel eén leiden
de rol 6pelen, een zeer zware verant
woordelijkheid te dragen. Generaal von
Brauchitsch. de opperbevelhebber van
het Duitsche leger, heeft zich geroepen
gevoeld in zijn gisteren tot de arbeiders
der Duitsche wapenfabrieken gehouden
rede te verzekeren, dat Rijkskanselier
Hitier Duitsche levens niet
lichtvaardig op het spel zou
zetten. Anderzijds heeft Winston
Churchill waarlijk niet „Deutsch-
freundlich" in een radio-rede tot het
Amerikaansche volk dezer dagen nog
eens nadrukkelijk verklaard, dat n i e-
mand in Europa er aan denkt,
Duitschland aan te vallen.
Men tracht slechts een gesloten front te
vormen tegen verdere Duitsche plannen,
om door inlijvingen en annexaties de
grenzen van het „Groot-Duitsche Rijk"
eenzijdig en onder dreiging met gebruik
van geweld verder uit te breiden.
Cardinaal punt is daarbij, dat vooral
in de Angelsaksische landen géén prin
cipieel verzet bestond en in vele
kringen nog ontbreekt tegen 'n terug
keer naar het Duitsche Rijk van na den
Wereldoorlog afgescheiden gebiedsdee-
len met overwegend Duitsche bevol
king, maar dat de inlijving van de
Tsjechen binnen de Duitsche Rijksgren
zen een mijlpaal beteekende. Deze in
lijving immers geschiedde op grond
van strategische en economische; kort
om machtspolitieke overwegin
gen, waarvoor dé historie de geschie
denis van het Duitsche keizerrijk uit
vroeger eeuwen en van het Oostenrijk-
sche keizerrijk slechts een gebrek
kige „facade" kon leveren. Argumenten
als het rapport van Runciman bevatte
voor een aanhechting der Sudetên-Duit-
schê gebiedén bij Duitschland konden
immérs voor de gebeurtenissen van
Maart jongstleden niét wórden aange-
voérd.
THANS is hét prohléém-Danlig aan
dé órdé gesteld. Ér zijn Duitëcliérs,
vooraanstaande léden van de „par
tij", dié de nieening huldigen, dat het
een fout is geweest de Tsjechen in te
lijven met verzaking door Hitier en Rib-
bentrop c.s. van de nationaal-socialisti-
sche theorie, dat men slechts Duit
se h e r s binnen de Rijksgrenzen wilde
brengen. Ware de bezetting van Praag
niet géschiéd, zoo redeneeren deze criti
ci, dan zou mén thans met meer recht
van spréken én op grond van ongeyeér
dezelfde argumenten als Runciman voor
de Sudeten-Duitschers naar voren
bracht, eén terugkeer van Danzlg naar
het Duitsche Rijk kunnen bepleiten. Dié
argumenten overwegend Duitsche be
volking etc. zijn than6 voor Danzig
in feite ook wel aan te voeren, maar
de Anschluss-politiek is (ook
binnenslands) gecompromit
teerd door de bezetting van Bohemen
en Moravië met hun overwegend Tsje
chische bevolking. Deze redeneering
leidt dan tot de conclusie, dat het effect,
zoowel binnenslands als in het buiten
land, van de Maartsche gebeurtenissen
ongunstig voor de Duitsche politiek is
omdat het Duitsche volk en nog min
der het Italiaanschè niet bereid zou
zijn leven en goed té offeren voor
machtspolitieke expansie van een niet
z u i v e r-D u i t c h „Gróot-Duitsch-
land".
Het is in dit verband van belang,
éven terug tè komen op het vermaarde
onderhoud H u d s o n-W o h 11 a t. Zoo
als mén. zich herinneren zal was 6r eind-
Juli vèèl bèwéging in de politiek ovér
een ..voorstel", dat dé Britsche minister
voor den ovérzèèschen handel, Hudson,
zou hebbén gedaan aan dén vertegen
woordiger van Goering, Wohltat, bij
diens jongste bezoek aan Londen. Vol
gens een persoonlijke vérklaring van
den Britschèn minister omvatten zijn
denkbeelden de volgende punten:
(1) Britsche tégènstand tégen alle
pogingen van Duitschland om Európa
dooj- dreiging met geweld tè óverheer-
schen.
(2) Britéche bereidheid aan Duitsch-
i land éèn „faif deal" te geven oï> econo
misch gebied, wanneer Hitier wil terug-
keeren tot de conferentie-tafél en nor
male diplomatieke methodèn.
(3. Hulp aan Duitschland ónt zijn
bewapenings-industrie om te schakelen
tot een vredes-industrie.
(4) Vriendschappelijke samenwer
king der industrieele mogéndheden op
de wereldmarkten.
(5) Duitsche medewerking aan be-
wapenings-beperking eh/of ontwape
ning, en herstel van de onafhankelijk
heid van Tsjecho-Slowakije.
Vooral dit laatste punt is van funda
menteel belang in de Britsch-Duitsche
betrekkingen. Algemeen overheerscht
in de Britsche publieke opinie de op
vatting, dat de Duitschers het verdrag
van München hebben geschonden door
de bezetting van Bohemen en Moravië
en dat slechts een herstel van de on
afhankelijkheid en vrijheid der Tsje
chen den weg naar een herstel van ver
trouwen in Duitschland kan openen en
effenen. Het is in dit verband opmer
kelijk, dat er geruchten gaan volgens
welke de Sudeten-Duitsche leider Hen-
lein zou hebben gezinspeeld op een
mogelijk herstel der onafhan
kelijkheid der Tsjechen. Hoe
wel het hier slechts om geruchten gaat,
dient men er zeker aandacht aan te
schenken, omdat inderdaad een dérge-
lijke Duitsche stap als onderdeel eener
algemeene Europeesche regeling evén
onmisbaar als nuttig zou zijn.
HOE machtig de Duitsche regeéring,
steunend op een autoritair staats
bestel, ook moge zijn, met de
stemming der bevolking heeft zij reke
ning te houden. Deze is uitgesproken
defensief. De Duitsche propaganda legt
daarom den nadruk op „aanvalsplan
nen" van het anti-agrefcsie-front der
„Einkreiser". Daarom beteekent de be
zetting van Bohemen en Moravië en de
inlijving der „volksvreemde" Tsjechen
binnenslands een debet-post voor de
Rijksregeering. Er is immers ook géén
referendum als na den Oostenrijkschen
Anschluss op gevolgd
Een liquidatie van het probleem-
Danzig en van de Duitsch-Poolsche
spanning, welke liquidatie onmisbaar
is voor een herstel van rust en orde en
vreedzame betrekkingen in Europa, is
even moeilijk en gevaarlijk voor de as
Rome-Berlijn als voor de leden van het
anti-agressie-front. Alle groote mo
gendheden hebben zooveel op hèt spel
staan, en het alternatief, een algemeen
Europeesch conflict, is zoo fnuikénd
voor allen positieven opbouw ge-
wenscht door de volkeren, die de oor
logsdreigingen moe worden dat het,
zooals wij in den aanhef zeiden, on
denkbaar is dat eenig Europeesch
staatsman den huidigen toestand met
voldoening gadeslaat. Er zijn zoovele
kuilen gegraven in den meest let
terlijken zin: tankverspèrringen langs
alle grenzen dat iéder zonder uitzon
dering moét oppassen, dat hij niét valle.
Weerverwachting
geldifc van hedenavond tot
morgénavond ongeveer 19 u.:
Voor het Z.O.:
Vooral aanvankelijk regen,
betrokken tot zwaar bewolkt,
later brekende béwolking,
koeler, zwakke tot matige Z.
tot W. wind.
Voor het N.W.:
Regénbuien, gedeeltelijk be
wolkt. weinig verandering in
temperatuur, zwakke tot ma
tige Z.W. tot W. wind.
Stormwaarschuwingsdienst
Geseind vin Dè Bilt hedenochtend
7.40 uur aén alle po6tên: „Attentiesein
neer".