Spionnage-affaire in
België
tBayini
d& weck qasid
bij:
Middeleeuwsche kunst
in de Kloostergang
te Utrecht
Het eigen gelaat der
Westersche kunst
Hoogstwaarschijnlijk zijn belangrijke nlichtingen
over de Belgische grensversterkingen
naar Duitschland gegaan
NEDERLAND ALS
TUSSCHEN-
STATION
D
V erkeersomlegging
Soestdijk weer
opgeheven
„DE STANDAARD"
GEBR. SPIJKER
ALTIJD
KOFFIE en PINDA'S
S. J. ENGEL
GLAS IN LOOD
ALEX LUIGJES
Geen ander blad
In onze stad
Geeft U een
Maandagochtendblad
TTT&
Ie BLAD PAG. 4
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
MAANDAG 14 AUGUSTUS 1939
Een tentoonstelling die, ondanks haar fragmentarisch
karakter, toch voor velen een openbaring is
UTRECHT, 12 Augustus
HET is niet eenvoudig over
deze tentoonstelling te schrij
ven. Men kan stuk voor stuk, vi
trine voor vitrine, tijdperk na tijd
perk de belangrijkste zaken onder
de loupe nemen, zooals in ons blad
reeds eenige malen met belangrij
ke aanwinsten is geschied, maar
men staat dan toch voor de nood
zaak telkens van die volgorde af
te wijken en loopt groot gevaar
de wezenlijke kern niet te treffen.
Deze tentoonstelling is namelijk
niet alleen een min of meer gave
(in den zin van aaneensluitende)
verzameling van representatieve
en fraaie zaken, zij is evenzeer, en
misschien méér nog, een reeks be
langrijke suggesties, die verwijzen
naar groote culturen, welke van
de Oudheid af tot aan de Gothiek
elkaar in ons werelddeel en daar
omheen (Egypte, Syrië, tot Perzië
toe) hebben gekruist, bestreden,
aangevuld, overwonnen.
Dat dit zoo geworden is. lag al in
den aard van het uitgangspunt. Het
comité wilde namelijk laten gevoelen
welk een invloed de komst van Willi-
hrord en daarmee de komst van het
Christendom in de Frankische en Jer-
maansche wereld heeft gehad. Het be
gon dus. grof gezegd met het Karo
lingische tijdperk maar juist de Karo
lingische kunst blijkt een electi-
Een ruiterstandbeeld dat Karei den
Groote moet voorstellen (uit het Mu
seum Carnavalet in Parijs)
sche kunst bij uitstek. Dat wil zeg
gen: zij heeft niet haar ontstaan ge
vonden in den bodem van het volk,
zij is allerminst, wat men in dezen tijd
zou noemen een „Blut 'ind Boden",
een volksche kunst geweest Integen
deel. zij begon als een hofkunst 'die
door Karei den Groote krachtdadig
werd geleid en bevorderd. Hij formeer
de scholen, riep van overal geleerden
en kunstenaars, geestelijken en dichters
naar zich toe. en liet zelfs verwerkte
materialen uit Italië komen, teneinde
de steenen bouwkunst ook in het Noor
den tot bloei te brengen.
Eén van de bekendste geleerden
en dichters, die op deze wijze in
liet Rijk van de Karolingers invlced
kreeg was Alcuin of Albinus. de
vermaardo bloedverwant van YVil-
librord, die uit Engeland overkwam
en de abdij van SL Maarten in
Tours tot een stralend brandpunt
maakte van Angeisaksisch-Franki-
sche cultuur. Hii verzamelde leer
lingen om zich heen en liet tal van
Engelsche handschriften bewerken,
die in hun miniaturen (illustraties)
en letterschrift jarenlang de Fran
kische cultuur hebhen beïnvloed,
om niet te zeggen geïnspireerd.
Karei de Groote had veel bewonde
ring voor de klassieke oudheid, maar
ook voor de oudste Christelijke .unst,
die trouwens nog sterk onder invlo.d
van de Romeinsche traditie slond, en
het is eveneens bekend dat hij in be
paalde gevallen Byzantijnsche kunste
naars naar hier haalde. Zij maakten in
den Dom te Aken mozalken. een kunst
die zich in het Byzantijnsche Rijk
reeds in do 5e en 6e eeuw tot groote
hoogte had ontwikkeld. Men denkt
daarbij in de eerste plaats aan de mo-
znïken in Ravenna, daar die» welke
onder den vermaarden Justinianus in
de Aja Sofia werden aangebrarh.t door
de Turken weggewerkt en onzichtbaar
gemaakt zijn. Noemt men Byzantium,
dan denkt men aan F.gvpte (Alex
andria en Syrië (Antiochië) die heide
de kunst van Constantinopel, aanvan
kelijk uit de oudste Christelijke vor
men en het Hellenisme, ontstaan, in
hooge mate hebben bevrucht.
ZOO ziet men hoeveel draden van
allen kant ook van uit het
hooge Noorden in het Karolingi
sche cultuurgebied samenkomen. Dat
al deze cuiturcn veelvuldig op elkaar
hebben ingewerkt, slaat dus vast. Nim
mer is, in de „duistere middeleeuwen"
het contact met de oudheid en met het
Oosten verloren gegaan. Moeilijker
wordt de vraag, hoe en in welke
mate die beïnvloeding heeft plaats
gevonden. Wij behoeven maar te her
inneren aan de befaamde „Bvzantini-
sche Frage" om te weten hoe netelig
deze kwesties zijn. Langen tijd heeft
de geleerde wereld gemeend, dat de
Westersche kunst in de middeleeuwen
haar voedingsbron uitsluitend en alleen
in de Byzantijnsche gevonden heeft.
Op die eenzijdigheid is men echter
gaandeweg teruggekomen, men verviel
zelfs in het andere uiterste, namelijk
de Byzantijnsche kunst afhankelijk te
achten van de Westersche. Thans
schijnt men wel zoowat in het juiste
evpnwicht te zijn beland.
Onvermijdelijk was het. dat de
Byzantijnsche kunst, die reeds in
dc vierde eeuw zelfstandig werd,
haar imponeerende werking op het
nog ongecultiveerde Westen uit
oefende. Terwijl het Westen immers
na de groote volksverhuizing en
den val van het Romeinsche Rijk
in vele opzichten opnieuw moest
beginnen, stond de cultuur in By
zantium al op een hoog plan en had
de kunst reeds haar stijl gevonden.
Toen het Christendom tijdens Karei
den Groote kerken ging stichten en
men daarvoor ook versieringen met be
hulp van kostbare weefsels wenschte,
werden deze. daar men de kunst zelf
niet meester was. van Byzantium ge
kocht. Een van de wegen, waarlangs
het Byzantijnsche ornament naar het
Westen kwam.
Deze invloed mag intusschen nog zoo
groot geweest zijn, het is onjuist aan
te nemen dat het Westen de Byzantij-
ners slaafs heeft nagevolgd. Misschien
heeft de omgeving van Karei den
Groote nooit verder gedacht dan aan
navolging, aan stichting van een aca
demische en pontificieele kunst, maar
de feiten hebben een geheel andere
wending genomen.
IN de eerste plaats zagen wij al, dat
de Westersche kunst allerminst
van uit ééne bron is gevoed, maar
dat tal van stroomen en stroompjes
samenvloeiden in de steeds breeder en
dieper uitgeslepen bedding van de ri
vier der Westersche kunst. Bovendien,
de Westersche kunstenaar nam wel be
paalde motieven en vormen van elders
over, maar paste ze vaak in andere
technieken toe. De teekening op eon
bepaald Oostersch weefsel werd door
den kunstenaar in het Westen b.v. in
sculptuur omgezet. Dat vereischte een
vervorming en een beroep op de per
soonlijke inventie. De uitgebreidheid
van het beeldenmateriaal, de omvang
die de Christelijke iconografie in den
loop der eeuwen heeft gekregen, maak
te allerlei persoonlijke opvattingen mo
gelijk.
De middeleeuwers deden bovendien
als dc Grieken gedaan hadden: zij ver
plaatsten de voorstellingen in dé sfeer
en het milieu van hun eigen tijd. Zoo-
als in de Christelijke oudheid de Bijbel-
sche figuren in Hellenistische omge
ving, met costuums en attributen uit
die periode gedacht werden, zoo trok
ook de Westersche kunstenaar de uit
te beelden personen naar zich toe. Hij
had zich om geen enkele officiëele tra
ditie te bekommeren, wat belette hem
dus om zijn verbeelding vrij spel te
laten en desgewenscht. allerlei waar
neming uit het dagelijkscho en meest
alledaagsche leven in zijn creatie op
te nemen?
Natuurlijk gebeurde dat niet zoo
Wat eten wij heden?
VOOR DE KOFFIETAFEL
Ragoutschoteltje met tomaat
Maak een smakelijk mengsel van de
overgebleven rijst, kipresten, fijngesne
den kalfsvleesch (v. de bouillon) jus of
een stukje boter, en roer hierdoor een
blikje tomatenpuree, bestrooi dc massa
met paneermeel, leg hier en daar een
klontje boter, en laat er in een vuurvast
schoteltje in de oven een korstje op ko
men (niet te warme oven).
VOOR DE MIDDAGTAFEL
Kalfsgehakt.
Aardappelen.
Andijvie.
Karnemelksche pap met gort.
Bereiding vleesch: Week ca. Vz ons
oud brood zonder korstjes in water of
melk en knijp het goed uit. Klop 1 ei
met wat peper, zout en nootmuskaat uit,
en vermeng dit met het brood, waarna
van dit mengsel en 1 pond kalfsgehakt
een stevige massa geknerd wordt. Maak
er een of meerdere balletjes van, en
braad ze in 1 ons vet of boter mooi bruin,
en gaar. ca. Vz uur.
WERKKAMPEN VOOR JEUGDIGE
WERKLOOZEN
De Centrale voor Werkloozenzorg,
deelt ons het volgende mede:
De werkkampen te Ommen en Chaam
uitgaande van de Centrale zijn 31 Juli
j.l. opgengesteld voor een aantal jeug
dige werkloozen van 16 tot en met 24
jaar van Prot. Christelijke huize.
Er is nog een beperkt aantal plaat
sen beschikbaar, waarvoor jeugdige
werkloozen zich kunnen opgeven bij
den heer J. M. v. Nierop hier ter stede,
Kr. Nw. Gracht 39 of rechtstreeks bij bo
vengenoemd Secretariaat. Bij voorkeur
worden jeugdige werkloozen geplaal&t
die in aanmerking wenschen te komen
voor het volgen van een schipperscur-
sus en een melkerscursus, welke beide
cursussen tegen November 1939 weder
om zullen aanvangen.
maar ineens. Deze ontwikkeling had
haar tijd noodig en-had oók weer in
elke streek al naar den aard en de
behoefte der bewoners een eigen beloop.
Gaandeweg werd de Westersche kunst
een min of meer getrouwe afspiegeling
van het Westersche leven, zijn zeden
en gewoonten.
OOK in zuiver religieus opzicht ver
wijderde de Westersche kunst,
zich zeer radikaal van de kunst
der Byzantijnen.
Terwijl de Byzantijnen Christus
bij voorkeur uitbeeldden als den
Pantokrator, den Heerscher over
leven en dood. en zelfs schroomden
Hem aan het kruis, als lijdende fi
guur, aan de geloovigen te toonen,
heeft de Jezusgestalte in het Wes
ten geleidelijk meer menschelijlte
trekken gekregen, en werd op den
duur de aan het kruis genagelde
Christus een geliefde verschijning.
Het openbare leven van Jezus, dat
in de Byzantijnsche voorstellings
wereld een min of meer gesloten
boek bleef, was in het Westen ge
liefkoosde stof.
De Byzantijnsche kunstenaar maakte
van zijn voorstelling een gewijd sym
bool, de Westerling maakte er een po
pulair verhaal van. Het dramatische en
pathetische karakter van de Wester
sche kunst is wel geheel afwijkend van
de statigen hicraiisclie vormentaal der
Byzantijnen.
Ondanks het uiteraard fragmentarisch
karakter van de tentoonstelling in de
Kloostergang te Utrecht, die niettemin
voor velen een openbaring is en een
magneet waarnaar de kunstgevoelige tel
kens weer wordt heengetrokken, leert
men bij een wat meer dan oppervlakkige
beschouwing duidelijk beseffen, dat
reeds de vroege middeleeuwen in West-
Europa zelfstandig scheppende krach
ten hebben opgeleverd, steunend wel
iswaar op velerlei invloed, maar toch
een kunst voortbrengend van vrije al
lure en een eigen gelaat.
C. A. SCHILP
Christus Pantokrator zooals dc Byzantijnen hem bü voorkeur afbeelden (een
mozaïek uit Sicilië)
(Van onzen correspondent)
Brussel, 11 Aug
ER worden in België af en toe fei
ten vastgesteld, die wijzen op het
bestaan van een activiteit van spi
onnen in Duitschen dienst om achter
militaire geheimen te komen. In de laat
ste jaren waren de meeste gevallen van
niet zeer ergen aard. Men had veelal te
doen met spionnen, hetzij vreemdelin
gen, hetzij Belgen, die niet veel van het
vak schenen te kennen en niet in staat
waren, inlichtingen te verzamelen, die
van belang waren.
Twee gevallen maakten hierop uitzon
dering, namelijk de diefstal van een
nieuw model machinegeweer uit een
van de kampgebouwen te Beverloo en
de diefstal van de plannen van een fort
aan de Oostgrens.. Dit laatste was bui
tengewoon brutaal. Een arbcidet was er
in geslaagd uit de kantoren van den
tcchnischen dienst, die met den bouw
van het fort was belast, op een avond
de plannen weg te nemen. Hij wist er
mee naar de grens te vluchten en te
Aken werden de plannen gefotogra
feerd. De man keerde terug en werd bij
zijn aankomst opgewacht, door gendar
mes, die hem arresteerden.
Thans is het publiek gealarmeerd
door een nieuwe spionnagezaak, de be
langrijkste sedert vele jaren die door
den veiligheidsdienst is ontdekt en die
wel laat blijken hoe er belangstelling
bestaat voor zekere militaire documen
ten. Het openbaar belang eischt, dat
spionnagezaken met gesloten deuren
door het gerecht worden behandeld en
men zal wel nooit precies weten welke
middelen werden gebruikt om tot de
arrestatie van niet minder dan acht per
sonen over te gaan, onder wie een Duit-
scher, een zekere Hugo Lutger. een Bel
gisch officier, luitenant Dombret van
de bereden jagers, gedetacheerd bij het
Carthografisch Instituut te Brussel en
zijn vriendin, een zekere Simone Pirlot.
De andere personen zijn verdachten,
wier namen voorkwamen op een lijstje,
dat in het bezit werd gevonden van Lut
ger, toen deze werd gearresteerd op het
oogenblik, dat hij op het punt stond
over de Duitsche grens te gaan, nadat
hij in België was gekomen zoogenaamd
om een wedstrijd te Francor Champs
bij te wonen.
De politie was reeds sedert April
gewaarschuwd, dat er iets ver
dachts gebeurde met den luitenant,
of liever met Lutger. Dient- gangen
werden nagegaan en op zekeren dag
in Juni werd vastgesteld, dat Lutger
te Luik in contact kwam met een
Belg. die vergezeld was van een
vrouw. Het autonummer werd opge
nomen en 't bleek, dat de nummer
plaat was afgeleverd aan luitenant
Dombret. D„e verdenking kreeg ern-
stigen vorm en het bewijsmateriaal
werd geleidelijk verzameld. Het
werd verpletterend voor den luite
nant, zijn vriendin en den Duitscher
toen zij alle drie waren gearresteerd
en hun niets anders overbleef dan
te bekennen.
UIT wat tot dusver bekend is gewor
den bleek, dat Dombret in dienst
van de Duitsche spionnage is ge
komen om over 't geld te beschikken, dat
hij noodig had ten einde op grooten voet
te kunnen leven. Dombret was getrouwd
maar verkeeg in 1935 echtscheiding van
zijn vrouw, aan wie hij verplicht werd
een onderhoudsgeld van 1.200 fr. te beta
len. Van zijn soldij als officier bij de ca
valerie bleef er hem niet veel over. Toen
wendde hij zich tot een woekeraar te
Brussel om geld te leenen.
Deze man gaf hem niet dadelijk geld
maar verklaarde, dat hij er eens over
zou nadenken, dat h-ij wellicht in staat
zou zijn hem in contact te brengen met
iemand, die geld had en het hem zou
verschaffen als hij zich voor een of an
dere zaak verdienstelijk kan maken.
Maar e z e „iemand" woonde
in Nederland, te Amsterdam.
Dombret kwam na eenigen tijd terug om
verder nieuws en toen verklaarde de
geldschieter, dat hij telegrafisch zou wor
den opgeroepen. Dat gebeurde inderdaad,
's Anderdaags vond de luitenant een tele
gram thuis met verzoek naar Amster
dam te komen om in een bekend restau
rant te vragen naar „Mijnheer Julius^'.
I-Iij vertrok per auto naar Amsterdam in
gezelschap van zijn vriendin. Te Am
sterdam echter, in het opgegeven restau
rant, beantwoordde niemand den oproep
van den kellner naar „Mijnheer Julius".
In de meening, dat hij was beetgenomen,
begaf de luitenant zich naar Brussel te
rug en daar vond hij weer een telegram,
luidende, dat „Mijnheer Julius" wel de
gelijk in het restaurant was toen hij er
zich bevond, maar dat. de luitenant ver
zocht werd op een bepaalden dag al
leen. terug te komen. De vriendin was
ongewenscht op dat oogenblik.
De luitenant is gegaan. Hij heeft de
voorstellen, die hem werden gedaan, aan
vaard en werd in den beginne betaald
met 1000 fr. per maand. Geleidelijk werd
deze som verhoogd naar gelang van de
inlichtingen, die hij verschafte en die
wel van belangrijken aard moeten wor
den geach-t. De luitenant was in het Car
thografisch Instituut goed geplaatst om
allerlei inlichtingen te verzamelen, als
mede documenten. De inlichtingen, die
hij zelf niet bezat, vroeg hij schriftelijk
aan andere officieren.
Men mag met zekerheid aannemen, dat
de luitenant inlichtingen heeft gegeven
betreffende de versterkingen aan
de Oostgrens van België.
Toen hij te Brussel werd gearres
teerd had hij een brief ontvangen,
waarin hem verzocht werd de plan
nen te verschaffen van de Maasver
sterkingen. De Duitschers bethalden
zijn diensten goed. daar hij in de
laatste maanden 9000 frs. per maand
ontving, wat wel bewijst, dat zijn in
lichtingen op hooge waarde werden
geschat. In totaal zou de luitenant
ongeveer 170.000 fr. van de Duitsche
spionnagediensten ontvangen heb
ben.
HET spreekt vanzelf, dat in de hui
dige omstandigheden deze zaak
een diepen indruk heeft gemaakt.
Het onderzoek is zoo goed als geëindigd.
Welke de rol van de vrouw is geweest is
niet bekend. Zij heeft een bewogen jeugd
gehad, want tot driemaal toe werd zij
wegens wangedrag opgesloten in een
rijksopvoedingsgesticht. De Duitscher
was de verbindingsagent tusschen de
centrale in Nederland en de Belgische
agenten.
Wat wel dient vastgesteld is, dat
bij de meeste spionnagezaken. die
worden ontdekt in België, de weg
De Eerste Kamer
wenscht
Koningin geluk
In verband met de geboorte
van Prinses Irene
E Eerste Kamer heeft aan H.M. de
Koningin het volgende adres gericht:
MEVROUW,
De Eerste Kamer van de Staten-Generaal
heeft met levendige belangstelling kennis
genomen van de mededecling, haar op
Uwer Majesteits last, door den Minister
van Staat, Minister van Algemeene Zaken,
Voorzitter van den Raad van Ministers, bij
missive van 5 Augustus Af deeling II,
No. 506, gedaan, dat uit het huwelijk van
H.K.H. Prinses Juliana en Z.K.H. Prins
Bernhard een Dochter is geboren.
De Kamer veroorlooft zich Uwer Maje
steit haar meest eerbiedige gelukwenschen
aan te bieden bij gelegenheid van deze voor
het Koninklijk Huis en het Vaderland zoo
gewichtige gebeurtenis.
Zij bidt Gods rijkste zegeningen af over
Prinses Irene Emma Elisabeth.
OMTREK
BAARN, 14 Aug. Met ingang van
hedenmorgen 7 uur is de verkeersom-
legging te Soestdijk weder opgeheven
en daarmede aan veel ongerief voor de
automobilisten een einde gekomen.
De Rijksvcldwacht heeft met veel toe
wijding het verkeer door Baarn en Soest
geregeld en het. is dan ook aan deze te
danken, dat verkeersongelukken uitble
ven. Op sommige punten, zooals bij het
Baarnsch Lyceum, de spoorwegovergang
bij den Torcnlaan en de brug over den
Praamgracht nabij de gedenknaald vooi
Waterloo ging het verkeer niet altijd
even vlot, doch dit lag niet aan hen die
regeleïïd moesten optreden. De bocht bij
het Lyceum was voor de automobilis
ten, die den weg niet kenden, zeer moei
lijk en de spoorwegovergang aan den
Torenlaan en de brug over den Praam
gracht veel te smal, zoodat hier het één-
richtingverkeer hij toerbeurt moest wor
den ingesteld. Wat dit zeggen wilde op
dagen, zooals gisteren, wanneer er hon
derden autos in een korte spanne tijds
passeerden, laat zich gemakkelijk begrij
pen. De rijksvcldwacht, die van 'smor
gens vroeg tot. 's avonds laat in touw was
verdient allé lof voor dé wijze, waarop
werd opgetreden. Dat er wel eens stag
natie voorkwam, was niet haar schuld
Nu de werkzaamheden zijn afgeloo-
pen zal het detachement rijksveldwacht
bestaande uit 150 man, vandaag naar do
resp. standplaatsen terugkeeren.
ot^r Nederland loopt naar Duitsch
land. Nederland is voor agenten, die
inT)uitschen dienst werken in Bel
gië, het vertrekpunt.
De maximumstraf, die den luitenant
kan worden opgelegd, is levenslange ge
vangenisstraf. Hij is de zoon van een ge
wezen Belgisch officier en legde schitte
rende examens af in de militaire school.
Zijn hartstocht heeft hem in het verderf
gestort en tot een verrader gemaakt.
Men vraagt zich thans af in welke
mate de agenten van „een vreemde mo
gendheid". zooals dit officieel heet, er in
geslaagd zijn nog andere medewerkers te
vinden op posten die geschikt zijn om
hun inlichtingen van militaire beteeke-
nis te verschaffen, die zij bereid zijn te
gen hoogen prijs te betalen.
VUILE MUREN EN PLAFONDS
worden in 1 keer HELDERWIT
met „SNEEUWWIT"
Kan ook over oude
kalklagen worden aangebracht.
SNEEUWWIT kost
SLECHTS 24 CENT PER K.G.
is alleen verkr\jgbaai bjj
HET VERFHUIS
TELEFO ON 3 62 6
HET VERF- EN GLAS-ADRES
UTRECHTSCHESTRAAT 33
naast HECK'S LUNCHROOM.
Advertenties
zijn ook nieuws
Brood-, Koek- en Banketbakkerij
Soesterweg71 - Tel. 4151
„Eens gekocht, altijd klant"
versche
bij
lensden#. 140-Eigen branderij
VOOR
Achter „de Poort van Kleef"
Telefoon 4412
Woestijgerweg 31 (woonhuis)
UW ADRES
voor
MOTORRIJWIELEN
en
REPARATIES
JO BOVÉE
LEUSDERYVEG.
Vertegenwoordiger Velocette
en Eysink motorrijwielen.
De sterkste en beste Holl
flets vindt U bij ons. Prijzen
20.- 22.50 enz compl
Sol gar. Rijwieldeelen en
handen Spotpr. Ont\. Ie kl
autopeds, rijw. uifv f 4.75
f 7 75. f 9 75. DE CONCUR
RENT Arnh.weg 44, Soester-
weg 96.
Van
K0ESTEEG 5 TEL. 36G6