Spionnage-affaire in België tBayini d& weck qasid bij: Middeleeuwsche kunst in de Kloostergang te Utrecht Het eigen gelaat der Westersche kunst Hoogstwaarschijnlijk zijn belangrijke nlichtingen over de Belgische grensversterkingen naar Duitschland gegaan NEDERLAND ALS TUSSCHEN- STATION D V erkeersomlegging Soestdijk weer opgeheven „DE STANDAARD" GEBR. SPIJKER ALTIJD KOFFIE en PINDA'S S. J. ENGEL GLAS IN LOOD ALEX LUIGJES Geen ander blad In onze stad Geeft U een Maandagochtendblad TTT& Ie BLAD PAG. 4 AMERSFOORTSCH DAGBLAD MAANDAG 14 AUGUSTUS 1939 Een tentoonstelling die, ondanks haar fragmentarisch karakter, toch voor velen een openbaring is UTRECHT, 12 Augustus HET is niet eenvoudig over deze tentoonstelling te schrij ven. Men kan stuk voor stuk, vi trine voor vitrine, tijdperk na tijd perk de belangrijkste zaken onder de loupe nemen, zooals in ons blad reeds eenige malen met belangrij ke aanwinsten is geschied, maar men staat dan toch voor de nood zaak telkens van die volgorde af te wijken en loopt groot gevaar de wezenlijke kern niet te treffen. Deze tentoonstelling is namelijk niet alleen een min of meer gave (in den zin van aaneensluitende) verzameling van representatieve en fraaie zaken, zij is evenzeer, en misschien méér nog, een reeks be langrijke suggesties, die verwijzen naar groote culturen, welke van de Oudheid af tot aan de Gothiek elkaar in ons werelddeel en daar omheen (Egypte, Syrië, tot Perzië toe) hebben gekruist, bestreden, aangevuld, overwonnen. Dat dit zoo geworden is. lag al in den aard van het uitgangspunt. Het comité wilde namelijk laten gevoelen welk een invloed de komst van Willi- hrord en daarmee de komst van het Christendom in de Frankische en Jer- maansche wereld heeft gehad. Het be gon dus. grof gezegd met het Karo lingische tijdperk maar juist de Karo lingische kunst blijkt een electi- Een ruiterstandbeeld dat Karei den Groote moet voorstellen (uit het Mu seum Carnavalet in Parijs) sche kunst bij uitstek. Dat wil zeg gen: zij heeft niet haar ontstaan ge vonden in den bodem van het volk, zij is allerminst, wat men in dezen tijd zou noemen een „Blut 'ind Boden", een volksche kunst geweest Integen deel. zij begon als een hofkunst 'die door Karei den Groote krachtdadig werd geleid en bevorderd. Hij formeer de scholen, riep van overal geleerden en kunstenaars, geestelijken en dichters naar zich toe. en liet zelfs verwerkte materialen uit Italië komen, teneinde de steenen bouwkunst ook in het Noor den tot bloei te brengen. Eén van de bekendste geleerden en dichters, die op deze wijze in liet Rijk van de Karolingers invlced kreeg was Alcuin of Albinus. de vermaardo bloedverwant van YVil- librord, die uit Engeland overkwam en de abdij van SL Maarten in Tours tot een stralend brandpunt maakte van Angeisaksisch-Franki- sche cultuur. Hii verzamelde leer lingen om zich heen en liet tal van Engelsche handschriften bewerken, die in hun miniaturen (illustraties) en letterschrift jarenlang de Fran kische cultuur hebhen beïnvloed, om niet te zeggen geïnspireerd. Karei de Groote had veel bewonde ring voor de klassieke oudheid, maar ook voor de oudste Christelijke .unst, die trouwens nog sterk onder invlo.d van de Romeinsche traditie slond, en het is eveneens bekend dat hij in be paalde gevallen Byzantijnsche kunste naars naar hier haalde. Zij maakten in den Dom te Aken mozalken. een kunst die zich in het Byzantijnsche Rijk reeds in do 5e en 6e eeuw tot groote hoogte had ontwikkeld. Men denkt daarbij in de eerste plaats aan de mo- znïken in Ravenna, daar die» welke onder den vermaarden Justinianus in de Aja Sofia werden aangebrarh.t door de Turken weggewerkt en onzichtbaar gemaakt zijn. Noemt men Byzantium, dan denkt men aan F.gvpte (Alex andria en Syrië (Antiochië) die heide de kunst van Constantinopel, aanvan kelijk uit de oudste Christelijke vor men en het Hellenisme, ontstaan, in hooge mate hebben bevrucht. ZOO ziet men hoeveel draden van allen kant ook van uit het hooge Noorden in het Karolingi sche cultuurgebied samenkomen. Dat al deze cuiturcn veelvuldig op elkaar hebben ingewerkt, slaat dus vast. Nim mer is, in de „duistere middeleeuwen" het contact met de oudheid en met het Oosten verloren gegaan. Moeilijker wordt de vraag, hoe en in welke mate die beïnvloeding heeft plaats gevonden. Wij behoeven maar te her inneren aan de befaamde „Bvzantini- sche Frage" om te weten hoe netelig deze kwesties zijn. Langen tijd heeft de geleerde wereld gemeend, dat de Westersche kunst in de middeleeuwen haar voedingsbron uitsluitend en alleen in de Byzantijnsche gevonden heeft. Op die eenzijdigheid is men echter gaandeweg teruggekomen, men verviel zelfs in het andere uiterste, namelijk de Byzantijnsche kunst afhankelijk te achten van de Westersche. Thans schijnt men wel zoowat in het juiste evpnwicht te zijn beland. Onvermijdelijk was het. dat de Byzantijnsche kunst, die reeds in dc vierde eeuw zelfstandig werd, haar imponeerende werking op het nog ongecultiveerde Westen uit oefende. Terwijl het Westen immers na de groote volksverhuizing en den val van het Romeinsche Rijk in vele opzichten opnieuw moest beginnen, stond de cultuur in By zantium al op een hoog plan en had de kunst reeds haar stijl gevonden. Toen het Christendom tijdens Karei den Groote kerken ging stichten en men daarvoor ook versieringen met be hulp van kostbare weefsels wenschte, werden deze. daar men de kunst zelf niet meester was. van Byzantium ge kocht. Een van de wegen, waarlangs het Byzantijnsche ornament naar het Westen kwam. Deze invloed mag intusschen nog zoo groot geweest zijn, het is onjuist aan te nemen dat het Westen de Byzantij- ners slaafs heeft nagevolgd. Misschien heeft de omgeving van Karei den Groote nooit verder gedacht dan aan navolging, aan stichting van een aca demische en pontificieele kunst, maar de feiten hebben een geheel andere wending genomen. IN de eerste plaats zagen wij al, dat de Westersche kunst allerminst van uit ééne bron is gevoed, maar dat tal van stroomen en stroompjes samenvloeiden in de steeds breeder en dieper uitgeslepen bedding van de ri vier der Westersche kunst. Bovendien, de Westersche kunstenaar nam wel be paalde motieven en vormen van elders over, maar paste ze vaak in andere technieken toe. De teekening op eon bepaald Oostersch weefsel werd door den kunstenaar in het Westen b.v. in sculptuur omgezet. Dat vereischte een vervorming en een beroep op de per soonlijke inventie. De uitgebreidheid van het beeldenmateriaal, de omvang die de Christelijke iconografie in den loop der eeuwen heeft gekregen, maak te allerlei persoonlijke opvattingen mo gelijk. De middeleeuwers deden bovendien als dc Grieken gedaan hadden: zij ver plaatsten de voorstellingen in dé sfeer en het milieu van hun eigen tijd. Zoo- als in de Christelijke oudheid de Bijbel- sche figuren in Hellenistische omge ving, met costuums en attributen uit die periode gedacht werden, zoo trok ook de Westersche kunstenaar de uit te beelden personen naar zich toe. Hij had zich om geen enkele officiëele tra ditie te bekommeren, wat belette hem dus om zijn verbeelding vrij spel te laten en desgewenscht. allerlei waar neming uit het dagelijkscho en meest alledaagsche leven in zijn creatie op te nemen? Natuurlijk gebeurde dat niet zoo Wat eten wij heden? VOOR DE KOFFIETAFEL Ragoutschoteltje met tomaat Maak een smakelijk mengsel van de overgebleven rijst, kipresten, fijngesne den kalfsvleesch (v. de bouillon) jus of een stukje boter, en roer hierdoor een blikje tomatenpuree, bestrooi dc massa met paneermeel, leg hier en daar een klontje boter, en laat er in een vuurvast schoteltje in de oven een korstje op ko men (niet te warme oven). VOOR DE MIDDAGTAFEL Kalfsgehakt. Aardappelen. Andijvie. Karnemelksche pap met gort. Bereiding vleesch: Week ca. Vz ons oud brood zonder korstjes in water of melk en knijp het goed uit. Klop 1 ei met wat peper, zout en nootmuskaat uit, en vermeng dit met het brood, waarna van dit mengsel en 1 pond kalfsgehakt een stevige massa geknerd wordt. Maak er een of meerdere balletjes van, en braad ze in 1 ons vet of boter mooi bruin, en gaar. ca. Vz uur. WERKKAMPEN VOOR JEUGDIGE WERKLOOZEN De Centrale voor Werkloozenzorg, deelt ons het volgende mede: De werkkampen te Ommen en Chaam uitgaande van de Centrale zijn 31 Juli j.l. opgengesteld voor een aantal jeug dige werkloozen van 16 tot en met 24 jaar van Prot. Christelijke huize. Er is nog een beperkt aantal plaat sen beschikbaar, waarvoor jeugdige werkloozen zich kunnen opgeven bij den heer J. M. v. Nierop hier ter stede, Kr. Nw. Gracht 39 of rechtstreeks bij bo vengenoemd Secretariaat. Bij voorkeur worden jeugdige werkloozen geplaal&t die in aanmerking wenschen te komen voor het volgen van een schipperscur- sus en een melkerscursus, welke beide cursussen tegen November 1939 weder om zullen aanvangen. maar ineens. Deze ontwikkeling had haar tijd noodig en-had oók weer in elke streek al naar den aard en de behoefte der bewoners een eigen beloop. Gaandeweg werd de Westersche kunst een min of meer getrouwe afspiegeling van het Westersche leven, zijn zeden en gewoonten. OOK in zuiver religieus opzicht ver wijderde de Westersche kunst, zich zeer radikaal van de kunst der Byzantijnen. Terwijl de Byzantijnen Christus bij voorkeur uitbeeldden als den Pantokrator, den Heerscher over leven en dood. en zelfs schroomden Hem aan het kruis, als lijdende fi guur, aan de geloovigen te toonen, heeft de Jezusgestalte in het Wes ten geleidelijk meer menschelijlte trekken gekregen, en werd op den duur de aan het kruis genagelde Christus een geliefde verschijning. Het openbare leven van Jezus, dat in de Byzantijnsche voorstellings wereld een min of meer gesloten boek bleef, was in het Westen ge liefkoosde stof. De Byzantijnsche kunstenaar maakte van zijn voorstelling een gewijd sym bool, de Westerling maakte er een po pulair verhaal van. Het dramatische en pathetische karakter van de Wester sche kunst is wel geheel afwijkend van de statigen hicraiisclie vormentaal der Byzantijnen. Ondanks het uiteraard fragmentarisch karakter van de tentoonstelling in de Kloostergang te Utrecht, die niettemin voor velen een openbaring is en een magneet waarnaar de kunstgevoelige tel kens weer wordt heengetrokken, leert men bij een wat meer dan oppervlakkige beschouwing duidelijk beseffen, dat reeds de vroege middeleeuwen in West- Europa zelfstandig scheppende krach ten hebben opgeleverd, steunend wel iswaar op velerlei invloed, maar toch een kunst voortbrengend van vrije al lure en een eigen gelaat. C. A. SCHILP Christus Pantokrator zooals dc Byzantijnen hem bü voorkeur afbeelden (een mozaïek uit Sicilië) (Van onzen correspondent) Brussel, 11 Aug ER worden in België af en toe fei ten vastgesteld, die wijzen op het bestaan van een activiteit van spi onnen in Duitschen dienst om achter militaire geheimen te komen. In de laat ste jaren waren de meeste gevallen van niet zeer ergen aard. Men had veelal te doen met spionnen, hetzij vreemdelin gen, hetzij Belgen, die niet veel van het vak schenen te kennen en niet in staat waren, inlichtingen te verzamelen, die van belang waren. Twee gevallen maakten hierop uitzon dering, namelijk de diefstal van een nieuw model machinegeweer uit een van de kampgebouwen te Beverloo en de diefstal van de plannen van een fort aan de Oostgrens.. Dit laatste was bui tengewoon brutaal. Een arbcidet was er in geslaagd uit de kantoren van den tcchnischen dienst, die met den bouw van het fort was belast, op een avond de plannen weg te nemen. Hij wist er mee naar de grens te vluchten en te Aken werden de plannen gefotogra feerd. De man keerde terug en werd bij zijn aankomst opgewacht, door gendar mes, die hem arresteerden. Thans is het publiek gealarmeerd door een nieuwe spionnagezaak, de be langrijkste sedert vele jaren die door den veiligheidsdienst is ontdekt en die wel laat blijken hoe er belangstelling bestaat voor zekere militaire documen ten. Het openbaar belang eischt, dat spionnagezaken met gesloten deuren door het gerecht worden behandeld en men zal wel nooit precies weten welke middelen werden gebruikt om tot de arrestatie van niet minder dan acht per sonen over te gaan, onder wie een Duit- scher, een zekere Hugo Lutger. een Bel gisch officier, luitenant Dombret van de bereden jagers, gedetacheerd bij het Carthografisch Instituut te Brussel en zijn vriendin, een zekere Simone Pirlot. De andere personen zijn verdachten, wier namen voorkwamen op een lijstje, dat in het bezit werd gevonden van Lut ger, toen deze werd gearresteerd op het oogenblik, dat hij op het punt stond over de Duitsche grens te gaan, nadat hij in België was gekomen zoogenaamd om een wedstrijd te Francor Champs bij te wonen. De politie was reeds sedert April gewaarschuwd, dat er iets ver dachts gebeurde met den luitenant, of liever met Lutger. Dient- gangen werden nagegaan en op zekeren dag in Juni werd vastgesteld, dat Lutger te Luik in contact kwam met een Belg. die vergezeld was van een vrouw. Het autonummer werd opge nomen en 't bleek, dat de nummer plaat was afgeleverd aan luitenant Dombret. D„e verdenking kreeg ern- stigen vorm en het bewijsmateriaal werd geleidelijk verzameld. Het werd verpletterend voor den luite nant, zijn vriendin en den Duitscher toen zij alle drie waren gearresteerd en hun niets anders overbleef dan te bekennen. UIT wat tot dusver bekend is gewor den bleek, dat Dombret in dienst van de Duitsche spionnage is ge komen om over 't geld te beschikken, dat hij noodig had ten einde op grooten voet te kunnen leven. Dombret was getrouwd maar verkeeg in 1935 echtscheiding van zijn vrouw, aan wie hij verplicht werd een onderhoudsgeld van 1.200 fr. te beta len. Van zijn soldij als officier bij de ca valerie bleef er hem niet veel over. Toen wendde hij zich tot een woekeraar te Brussel om geld te leenen. Deze man gaf hem niet dadelijk geld maar verklaarde, dat hij er eens over zou nadenken, dat h-ij wellicht in staat zou zijn hem in contact te brengen met iemand, die geld had en het hem zou verschaffen als hij zich voor een of an dere zaak verdienstelijk kan maken. Maar e z e „iemand" woonde in Nederland, te Amsterdam. Dombret kwam na eenigen tijd terug om verder nieuws en toen verklaarde de geldschieter, dat hij telegrafisch zou wor den opgeroepen. Dat gebeurde inderdaad, 's Anderdaags vond de luitenant een tele gram thuis met verzoek naar Amster dam te komen om in een bekend restau rant te vragen naar „Mijnheer Julius^'. I-Iij vertrok per auto naar Amsterdam in gezelschap van zijn vriendin. Te Am sterdam echter, in het opgegeven restau rant, beantwoordde niemand den oproep van den kellner naar „Mijnheer Julius". In de meening, dat hij was beetgenomen, begaf de luitenant zich naar Brussel te rug en daar vond hij weer een telegram, luidende, dat „Mijnheer Julius" wel de gelijk in het restaurant was toen hij er zich bevond, maar dat. de luitenant ver zocht werd op een bepaalden dag al leen. terug te komen. De vriendin was ongewenscht op dat oogenblik. De luitenant is gegaan. Hij heeft de voorstellen, die hem werden gedaan, aan vaard en werd in den beginne betaald met 1000 fr. per maand. Geleidelijk werd deze som verhoogd naar gelang van de inlichtingen, die hij verschafte en die wel van belangrijken aard moeten wor den geach-t. De luitenant was in het Car thografisch Instituut goed geplaatst om allerlei inlichtingen te verzamelen, als mede documenten. De inlichtingen, die hij zelf niet bezat, vroeg hij schriftelijk aan andere officieren. Men mag met zekerheid aannemen, dat de luitenant inlichtingen heeft gegeven betreffende de versterkingen aan de Oostgrens van België. Toen hij te Brussel werd gearres teerd had hij een brief ontvangen, waarin hem verzocht werd de plan nen te verschaffen van de Maasver sterkingen. De Duitschers bethalden zijn diensten goed. daar hij in de laatste maanden 9000 frs. per maand ontving, wat wel bewijst, dat zijn in lichtingen op hooge waarde werden geschat. In totaal zou de luitenant ongeveer 170.000 fr. van de Duitsche spionnagediensten ontvangen heb ben. HET spreekt vanzelf, dat in de hui dige omstandigheden deze zaak een diepen indruk heeft gemaakt. Het onderzoek is zoo goed als geëindigd. Welke de rol van de vrouw is geweest is niet bekend. Zij heeft een bewogen jeugd gehad, want tot driemaal toe werd zij wegens wangedrag opgesloten in een rijksopvoedingsgesticht. De Duitscher was de verbindingsagent tusschen de centrale in Nederland en de Belgische agenten. Wat wel dient vastgesteld is, dat bij de meeste spionnagezaken. die worden ontdekt in België, de weg De Eerste Kamer wenscht Koningin geluk In verband met de geboorte van Prinses Irene E Eerste Kamer heeft aan H.M. de Koningin het volgende adres gericht: MEVROUW, De Eerste Kamer van de Staten-Generaal heeft met levendige belangstelling kennis genomen van de mededecling, haar op Uwer Majesteits last, door den Minister van Staat, Minister van Algemeene Zaken, Voorzitter van den Raad van Ministers, bij missive van 5 Augustus Af deeling II, No. 506, gedaan, dat uit het huwelijk van H.K.H. Prinses Juliana en Z.K.H. Prins Bernhard een Dochter is geboren. De Kamer veroorlooft zich Uwer Maje steit haar meest eerbiedige gelukwenschen aan te bieden bij gelegenheid van deze voor het Koninklijk Huis en het Vaderland zoo gewichtige gebeurtenis. Zij bidt Gods rijkste zegeningen af over Prinses Irene Emma Elisabeth. OMTREK BAARN, 14 Aug. Met ingang van hedenmorgen 7 uur is de verkeersom- legging te Soestdijk weder opgeheven en daarmede aan veel ongerief voor de automobilisten een einde gekomen. De Rijksvcldwacht heeft met veel toe wijding het verkeer door Baarn en Soest geregeld en het. is dan ook aan deze te danken, dat verkeersongelukken uitble ven. Op sommige punten, zooals bij het Baarnsch Lyceum, de spoorwegovergang bij den Torcnlaan en de brug over den Praamgracht nabij de gedenknaald vooi Waterloo ging het verkeer niet altijd even vlot, doch dit lag niet aan hen die regeleïïd moesten optreden. De bocht bij het Lyceum was voor de automobilis ten, die den weg niet kenden, zeer moei lijk en de spoorwegovergang aan den Torenlaan en de brug over den Praam gracht veel te smal, zoodat hier het één- richtingverkeer hij toerbeurt moest wor den ingesteld. Wat dit zeggen wilde op dagen, zooals gisteren, wanneer er hon derden autos in een korte spanne tijds passeerden, laat zich gemakkelijk begrij pen. De rijksvcldwacht, die van 'smor gens vroeg tot. 's avonds laat in touw was verdient allé lof voor dé wijze, waarop werd opgetreden. Dat er wel eens stag natie voorkwam, was niet haar schuld Nu de werkzaamheden zijn afgeloo- pen zal het detachement rijksveldwacht bestaande uit 150 man, vandaag naar do resp. standplaatsen terugkeeren. ot^r Nederland loopt naar Duitsch land. Nederland is voor agenten, die inT)uitschen dienst werken in Bel gië, het vertrekpunt. De maximumstraf, die den luitenant kan worden opgelegd, is levenslange ge vangenisstraf. Hij is de zoon van een ge wezen Belgisch officier en legde schitte rende examens af in de militaire school. Zijn hartstocht heeft hem in het verderf gestort en tot een verrader gemaakt. Men vraagt zich thans af in welke mate de agenten van „een vreemde mo gendheid". zooals dit officieel heet, er in geslaagd zijn nog andere medewerkers te vinden op posten die geschikt zijn om hun inlichtingen van militaire beteeke- nis te verschaffen, die zij bereid zijn te gen hoogen prijs te betalen. VUILE MUREN EN PLAFONDS worden in 1 keer HELDERWIT met „SNEEUWWIT" Kan ook over oude kalklagen worden aangebracht. SNEEUWWIT kost SLECHTS 24 CENT PER K.G. is alleen verkr\jgbaai bjj HET VERFHUIS TELEFO ON 3 62 6 HET VERF- EN GLAS-ADRES UTRECHTSCHESTRAAT 33 naast HECK'S LUNCHROOM. Advertenties zijn ook nieuws Brood-, Koek- en Banketbakkerij Soesterweg71 - Tel. 4151 „Eens gekocht, altijd klant" versche bij lensden#. 140-Eigen branderij VOOR Achter „de Poort van Kleef" Telefoon 4412 Woestijgerweg 31 (woonhuis) UW ADRES voor MOTORRIJWIELEN en REPARATIES JO BOVÉE LEUSDERYVEG. Vertegenwoordiger Velocette en Eysink motorrijwielen. De sterkste en beste Holl flets vindt U bij ons. Prijzen 20.- 22.50 enz compl Sol gar. Rijwieldeelen en handen Spotpr. Ont\. Ie kl autopeds, rijw. uifv f 4.75 f 7 75. f 9 75. DE CONCUR RENT Arnh.weg 44, Soester- weg 96. Van K0ESTEEG 5 TEL. 36G6

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1939 | | pagina 4