Pseudo Gestapo - agent bleek oplichter STADSNIEUWS Dr. H. Colijn over Nederland's toekomst Radio Centrale jubileert EXAMENS Een jaar tegen den verdachte geëischt Op eigen kracht vooruit Brand in Frank's Hotel Restaurant Bekendmakingen Stadsbussen gaan weer rijden L.W. GROENE VELDT BEGRAVEN BURGERLIJKE STAND NIEUWE RICHT LIJNEN AANGEGEVEN fe BLAD PAG. 1 AMERSFOORTSCH DAGBLAD DINSDAG 2 JULI 1940 Nuttige instelling, die op voorspoedige wijze groeide OP 2 Januari 1928 ving de Amersfoortsche Radiocentrale in haar toenmaals beperkte ruim ten aan de Langestraat 39 het werk aan, dat zij vandaag dus twaalf en een half jaar lang ver richt heeft. IFas de eerste Januari van het oprichtingsjaar toevallig geen Zondag geweest, dan zou de dag van het jubileum de eerste van deze hooimaand geweest zijn. 'Als eerbewijs aan de stiptheid waarmee „de centrale" ons steeds bediend heeft, willen wij haar geen dag tekort doen en, even stipt als zij, den feitelijken jubi leumdag op den 2den Juli stellen Bif de oprichting beschikte de Amers foortsche Radiocentrale uiteraard nog maar over betrekkelijk kleine mogelijk heden. De technische apparatuur kon bij lange na niet in dc schaduw staan van vat tegenwoordig op de bovenzaal van het gebouw in de Bergstraat te zien valt. Op ervaring kon men nog heele- maal niet bogen cn aanvankelijk had men onk niet meer dan een bandievol abonnó's. Het zullen er ongeveer twee- honderdvijftig geweest zijn, die trou wens na de oprichting nog geleidelijk moesten worden aangesloten. Maar men beschikte over enthousiasme cn gezonde zakelijkheid. Hierdoor is de organisatie, onder leiding van haar energieken di recteur G. J. van Harten, uitgegroeid en geworden tot wat zij nu is: één der modernste en best geoutilleerde in den lande. Van O tot 3600 De Centrale toonde reeds direct over veel levenskracht te beschikken. Al spoedig bleek de ruimte in de Lange straat te klein voor de jonge onderne ming en zoo moest binnen enkele maan den, in April van het oprichtingsjaar, naar iets beters worden uitgezien. Het oog viel op het pand in de Bergstraat 13, en ondanks dit zoogenaamde onge luksgetal is, het de juhileerende instel ling daar voor den wind gegaan. In de voorbije I2V2 iaar steeg het aantal aan geslotenen van practisch O tot omstreeks "1600. Geen slecht resultaat! Het zal duidelijk zijn, dat déze voor uitgang niet alleen kon blijven staan. Het ging dan ook gepaard met verbe teringen op verschillend gebied. Wij hebben dc technische installatie ge noemd. Wie onzer stadgenootcn wel eens een kijkje op de daartoe ingerichte zaal heeft genomen, zal dit oogenblik kelijk beamen. Trouwens, het is niet noodig om de trappen van het gebouw in de Bergstraat te beklimmen. Wie een voorbeeld van den vooruitgang in die jaren wil hebben, late slechts zijn ge dachten teruggaan naar den ti|d. toen de kahels, waarlangs de muziek cn het gesproken woói'd dc woningen werden binnengevoerd, nog niet onder den grond, maar boven do huizen liepen, In het begin was het blank draad, dat. zoo doende nogal aan storing blootgesteld werd. Later maakte dit plaats voor ge ïsoleerd materiaal en nog later het was geen bijster fraai gezicht, al die draden over de daken en langs de hui zen! gingen de kabels onder den grond door. Terloops zij aangestipt, dat al die veranderingen, gepaard gaande met uitbreiding en verbetering der ver sterkers. etc., herhaaldelijk ook belang rijke wijzigingen van dc technische in richting noodzakelijk maakten. Op eigen kracht Dit was echter onontkoombaar voor een bedrijf, dat met zijn tijd wil meegaan. En dat dit het geval is met de Amersfoortsche Radio Cen trale leest men ook duidelijk af uit het feit, dat sinds een half jaar ach ter het eigenlijke gebouw een motor opgesteld is, die in noodgevallen eigen stroomvoorziening moge lijk zal maken. Mèt de verbeteringen op technisch ge bied steeg ook de kwaliteit van het uit gezondene, niet slechts wat klank, dui delijkheid en storingsvrijheid betreft, doch ook op het gebied van de program ma-keuze. Een instituut als de radïoccntrale heeft een opvoedende taak, die krach tens haar maatschappelijke beteekenis recht heeft op degelijke fundamenten te berusten. De radio is nu eenmaal voor duizenden een instituut, dat hen bij voortduring in contact houdt met vrij wel alles wat er op de wereld „te koop" is. Als zoodanig is zij een bron van ken nis, kunstgenot, wetenschap cn amuse ment, die rijkelijk vloeit. Hierin juist schuilt haar maatschappelijke cn op voedende waarde en het is vooral daar om, dat wij gaarne waardeerende woor den wijden bij een dergelijk jubileum. BIJZONDER LAGER ONDERWIJS De Raad dezer gemeente heeft in de 25 Juni jl. gehouden vergadering beslo ten medewerking te verleencn op het verzoek in het adres van het bestuur der Veréeniging tot bevordering van Chr. Nat. Schoolonderwijs alhier om de noodige gelden beschikbaar te stellen voor de aanschaffing van zes twecpcr- soonsbanken in verband met de uitbrei ding van het leerlingenaantal dezer school. Spoedig ingrijpen van politie en brandweer voorkwam vernietiging van het perceel I" ETS over half tien gisteravond is brand uitgebroken in Frank's Hotel Restaurant op het Stations plein, waarvan de tegenwoordige eigenaar de heer J. Th. Vroom Jr. is. Aanvankelijk liet de brand zich ernstig aanzien, maar dank zij spoe dig en krachtdadig ingrijpen van onze brandweer was de vuurhaard in de bovenste verdieping na ver loop van twintig minuten volledig bedwongen en bleef het gebouw voor uitbranden gespaard. Wel is de schade, aangericht door het blusehwater, aanmerkelijk. Begrij pelijkerwijze ontbrak het op dit cen traio punt niet aan een groote scha re van belangstellenden, welke ech ter door de politic op een behoor lijken afstand gehouden werd. Door een kruier van het station werd gealarmeerd, dat er rookwolken uit de bovenverdieping van het hotel opstegen. In allerijl ving dc eigenaar met het per soneel en de gasten met het in veilig heid brengen van den inboedel aan. Zoo werden een biljart, stoelen, serveerge rei, klcedcn en wat dies meer zij buiten dn gevaarlijke zóne gesleept. Een geluk kige omstandigheid was, dat het vuur. dat vermoedelijk in of bij een kast met servetten op den overloop ontstaan is, naar de bovenverdieping oversloeg en geen uitweg naar beneden zocht. De politie, die al zeer spoedig op het ppèl verscheen, bond onmiddellijk den strijd aan, waarhij zij even later geas sisteerd werd door den brandweer, wel ke op het alarm met groot materiaal uitgerukt was. Met behulp van de Magvrusladder waren de brandweerlieden met de slan gen in een oogwenk op het dak. Pannen werden weggeschoven, slangen inge schoven en afgeloopen was het met de vlammcnpret. Gerinkel van ruiten aan weerszijden van het gebouw kondigde aan, de de vuurhaard van twee zijden bespoten werd. Even tien uur stegen al leen nog rookkolommen op en ging men over tot nablusschcn. Zooals gezegd is de 6chade, door het vuur aangericht, niet zoo groot cn be perkt gebleven tot de bovenverdieping. Daarentegen heeft de uitwerking van het water zich terdege op den inboedel waarvan een gedeelte ongehavend hij omwonenden ondergebracht kon wor den doen gelden, vooral toen dit van bovenaf ging doorlekken. De brandweer werkte onder leiding van haar commandant, den heer W. van Haselen P. Ilzn. Aanwezig waren burgemeester van Randwijck en dc commissaris van po litie G. Goorhuis. Uitzending Nederlandsche kinderen naar Duitsch- land De Burgemeester van Amersfoort maakt bekend, dat de Secrctaris-Gene- faal, waarnemend Hoofd van het Depar tement van Binnenlandeche Zaken, hem heeft medegedeeld, dat de gouwleider van Bovcn-Donau (Boven Oostenrijk) aan den Rijkscommissaris voor de Ne derlanden dc uitnoodiging heeft doen toekomen 6000 kinderen voor wie voor herstel van gezondheid uitzending naar buiten noodzakelijk of wenschelijk is, in den ouderdom van 8 tot. li jaar. in den Rijksgouw Bovcn-Donau voor den duur van 2 tot 3 maanden in Kinder herstellingsoorden en welgestelde gezin nen onder tc brengen. Inwoners van Amersfoort, die kinde ren voor uitzending in laanmcrking wenschen te zien komen, worden uitge noodigd ten spoedigste cn wel uiterlijk i Juli a.s. tusschen S'A uur v.m. cn 3 uur n.m. ter gemeente-secretarie, kamer no. S, opgaaf te doen \an naam, dag cn jaar van geboorte van die kinderen. De kinderen moeten allen geneeskun dig worden onderzocht. Ter gemeente-secretarie, kamer no. S zijn desgewenscht nadere inlichtingen omtrent deze aangelegenheid te verkrij gen. AMERSFOORT. 1 Juli 1940. De Burgemeester voornoemd v. RANDWIJCK Het Hoofd van de plaatselijke politie, als bedoeld in artikel 1 van het Vreem- dclingenreglement, in de gemeente Amersfoort, gezien art. i van voornoemd reglement, VORDERT: dat alle niet-arische vreemdelingen, die na 1 Januari 1933 Duitschland hebben verlaten en thans hun woon- of verblijf plaats hebben in dc gemeente Amers foort, zich binnen 8 dagen na dagtecke- ning van deze bekendmaking bij hem melden aan het bureau, gevestigd aan het adres Utrechtschestraat, onder me- debrenging van hun paspoort en even tueel andere identiteitepapieren. Men verzoekt ons mede te doelen, dat met ingang van Woensdag 3 Juli dooi de stadsbussen wederom een halfuur- dienst onderhouden zal worden. Op elke lijn wordt met 1 autobus gereden en wel van 8 uur v.m. tot S uur n.m. Te 's-Gravenhage slaagde voor het Staatsexamen voor muziek L.O. onzo stadgenoot dc heer S. Hesselink. Aan de kweekschool O.L.V. Ter Ecm slaagden voor de acte Handenarbeid de dames J. M. Molthoff (Bussum) L. A. Putten (Utrecht') M. v. Rijnsoever (Zeist) G. Schepers (Emmer Compas- cum), S. Vriezenga (Utrecht), W. Weerdenburg (Laren N.-H N. Wert- muller (Nieuwe Pekela), E. Weterman (Deventer) en TI. Woltcrs (Ter Apel). Voor het Mulo-dijiloma B slaagden te Utrecht TI. Vrede ling, H. Lammers, G. Barneveld en R. Kamerbeek, leerlingen van de Chr. Nat. U.L.O. aan den Leus- denveg. TEMPERATUUR VAN HET WATER De temperatuur van het water in Pesie's bad bedroeg hedenmorgen 72 gr. F. 22 gr. C. ARR. RECHTBANK UTRECHT P)IT zijn afschuwelijke feiten; dat -^u zoo tegen uw landgenooten op treedt is toch wel buitengewoon minderwaardig" aldus zeide heden ochtend de president der. Utrecht- sche rechtbank, mr. Havelaar, tot een verdachte, die wegens een op lichting, op even grove als schanda lige wijze gepleegd, terecht stond. Den 25sten Mei, toen het geheele land nog na de spannende oorlogsdagen in rep en roer was, en zich eerst geleide lijk de normale verhoudingen herstel den, was deze verdachte hij een Amerê»- foortschen grossier in auto-materiaal gekomen, en zich bij dezen in het Duitsch hekend gemaakt als ambtenaar hij den Duitschen Geheimen Dienst en had medegedeeld dat hij de opdracht had den grossier oogenblikkelijk te arrestee ren en naar Amsterdam mee te voeren, waar verder over hem beschikt zou worden. De reden hiervan zou zijn dat de gros sier na afloop van de oorlogsdagen ten nadcele van de Duitsche weermacht automateriaal, dat. in den oorlog door Nederlandsche militairen was gerequi- reerd, volgens den „Gestapo-beambte" althans, aan de Duitsche troepen toe kwam. weer naar zijn eigen bergplaat sen had laten terugbrengen Geen uitstel De begrijpelijkerwijze hevig geschrok ken grossier verzocht zich althans met zijn familie, met de politie, met ecnige autoriteiten in verbinding te mogen stel len voordat hij zou worden meegevoerd, wie weet waarheen, maar de „agent" verbood dit ten strengste. Als uiterste concessie stond hij slechts een uitstel van arrestatie voor den tijd van één dag toe, mits de „verdachte" prompt driehonderd gulden betaalde. Alles is beter dan zoo oogenblikkelijk te worden meegevoerd, aldus redeneer de de grossier, en hij zocht moeizaam al het geld dat hij in huis en in de zaak had bijeen. Hij bracht het tot tweehon derd veertig gulden, waarmede de Gestapo-agent dan genadiglijk ook wel genoegen wilde nemen. Toen ging de verstoorder van de gemoedsrust van den grossier heen, met de belofte dat hij over een dag terug zou komen, en dc grossier zette zich tot nadenken. Veiligheids halve belde hij weldra de Amers foortsche polilie op, die bij het hoo- ren van het verhaal oogenblikkelijk een onderzoek naar den „geheimen agent" ging instellen. Met diens ge- ensurpccrdc autoriteit was het nu spoedig gedaan. Hij werd te Amster dam gearresteerd, en bleek in gewo nen doen aldaar het aanmerkelijk minder „romantische" beroep van expediteur uit te oefenen. Vandaag stond hij dan in het ver dachtenbankje. Hij zette uiteen hoe hij, mede door zijn beheersching der Duit sche taal, kans had gezien uit de situa tie een slaatje te slaan, toen hij hoorde dat het automateriaal uit Amsterdam, waarheen het in den loop van de oor logsdagen ten behoeve van reparaties van auto's van het Nederlandsche leger was gebracht, weer door den wettigen eigenaar, den grossier in Amersfoort was teruggenomen. Hij was bij den grossier aangegaan en had daar door bedreigingen en autoritair optreden „even" tweehonderdveertig gulden ge in d. „U hebt dat geld voor uzelf willen houden, nietwaar?" vroeg de president den verdachte. ,...Ik heb het weggegooid", aldus de „geheime agent". „Ook prettig voor uw slachtoffer", merkte de. officier op, „die man krijgt nu waarschijnlijk zijn geld helemaal niet meer terug." De koude douche Als getuige verscheen de benadeelde. Hij vertelde hoe in den eersten dag van den oorlog de Nederlandsche militairen inderhaast zijn geheelen voorraad had den gerequireerd, en zijn bedrijf due volkomen werd lamgelegd. Zeer ver heugd was hij dan ook geweest, toen hij nr. afloop van de krijgsverrichtingen zijn geheelen voorraad weer „als nieuw" in Amsterdam kon afhalen. Per vrachtauto had hij zijn eigendom men „gerevacueerd", en in zijn blijd schap had hij bij de behouden thuis komst zijn helpers royaal onthaald. En fin alles scheen pais en vree, toen twee dagen later als een ijskoude douche, voor het ontbijt nog wel, de zeer echt en autoritair Duitsch sprekende agent verscheen, die hem naar een concentra tiekamp kwam overbrengen. In zijn ver- Vanmorgen is op de begraafplaats aan den Soesterweg het stoffelijk overschot van wijlen den heer L. VV. Groeneveldt, in leven oud-intendant van het Paleis tc Soestdijk. ter aarde besteld. De overledene mocht tijdens zijn le ven talrijke vrienden maken en velen van hen woonden de laatste plechtig- 1 id bij. Onder hen zagen wij gepens. generaal J. L. van der Moer, de gepens, kolonels C. C. M. Lcczer. G. Doorman, L. Schutte, C. C. Pels Rijcken, alsmede ge pens. luit.-kolonel A. Blussé van Oud- Al 1>1 as. Voorts waren er Mr. R. P. van der Mark, Dr. F. C. Unger, Dr. B. J. van Enst, Dr. D. Diddcns alsmede de hceren C. G. Beltman, Y. Baan, S. en J. van Vollenliovcn, M. D. J. Gerritsen, W. J. van Dam en J. Valkhoff Jr. Ook leden van het vroegere Koninklijke personeel zagen wij, o.a. Jhr. J. A. de Jonge van Zv ijnsbergen, die de overledene als in tendant opvolgde, den tachtig jarigen oud-chef bloemist van het Paleis M. J. Kraayenbrink den vroegeren parkwacht L. Groenevcldt cn Mejuffrouw D. Olden- liof, die als kamermeisje bij wijlen de Koningin-Moeder in betrekking was. De begrafenis zelve heeft onder geen uiterlijk vertoon plaats gevonden, in overeenstemming met de herinnering aan den ccnvoudigen levenswandel van den overledene. Toen de kist. die bedolven ging onder vele bloemen er was ook een krans van het personeel van het Koninklijk paleis gedaald was. 'heeft een zoon de heer Chr. Grocneveldt, enkele woor den gesproken. Hij dankte vooral voor dc vriendschap, welke men zijn vader tijdens zijn leven heeft getoond. Voorts uitte hij als wcnsch, dat thans „de Ko ning aller Koningen hem in Zijn Hof zou aannemen" en eindigde met de woor den: „Rust zacht Vader". BINNENLAND GEBOREN: Petrus Johannes Richardus, z. v. Petrus Johannes Antonius Arts cn Antonia Theodora Wcsterl-aak; Carolina Maria, d. v. Adrianus Cornelus Bunnik en Sophi Maria Haakman; Thcrcse Maria, d. v. Adrianus Cornelis Bunnik en Sophia Maria Haakman; Theodorus, z. v. Antonie Vink en Antjo van dc Vis. OVERLEDEN: Johanna Maria Bos, oud 16 weken; Cornelis Gjjsbcrtus dé Gier, oud 66 jaar, echtgenoot van Christina Lok; Antonia Fenna van Winterswijk, oud 36 jaar, echtge- nooto van Renger van Ginkel; Willemina Veldhuizen, oud 74 jaar, weduwe van Johan nes Bixerman; Louis Wulf Groeneveldt, oud 85 jaar, weduwnaar van Johanne Francona Verschoor: NATIONAAL HULPCOMITé Het gaat met den verkoop der brief kaarten van Jan Wilmink, waarvan een gedeelte komt ten bate der Plaatselijke Commissie van het Nationaal Hulpco mité uitstekend. Vooral in het Lcusdcr- kvvartier zijn er veel verkocht, dank zij do reclame van den heer Jokel, die in zijn lijstenmakerij een speciale etalage heeft ingericht van de oorspronkelijke teekeningen. In de eerste veertien dagen van den verkoop is het resultaat, dat de heer Wilmink reeds f 23,66 aan het Nat. Hulpcomité heeft afgedragen. BALDADIGE JEUGD Een viertal jongens van omstreeks tien jaren heeft zich gisteren onledig gehouden met het ingooien van ruiten aan een school aan den Ouden Soester weg. Do jongens kregen een uitbrander van de politie, terwijl de ouders de schade zullen „mogen" betalen. GELEGENHEID MAAKT DEN DIEF Gisteren zijn weer eens 5 rijwielen ge stolen. Deze ongewenschte soort van werkverschaffing voor onze politie werd door de eigenaren in de hand gewerkt, doordat zeker drie rijwielen onbeheerd en ongesloten weggezet waren! PERSONALIA Onze stadgenooto mej. M. Th. Westen dorp is met ingang van 1 Juli benoemd tot assistente aan de R.K. Openbare Leeszaal. FRUIT. EN GROENTEN VEILING Prjjsnoteering veiling: 1 Juli: Roode bessen 512; Kruisbessen 67; Frambozen 1533; Aardbeien 1426; Perzi ken 38; Zwartebessen 15; Meloenen 25 31; persen 1119; Tomaten 812; Dubb. boonen 3038; Snijboonen 2234; Tumboo. ncn 68; Sla 1031; Seldery 1114; Look 1520; Bieten 34—49; Rabarber 3141; Wortelen 810; Doperwten 1323; Andijvie 59; Postelein 69; Spinazie 1012; Peter selie 1114; Aardappelen 2356; Spitskool 67; Groenekool 78; Peulen 2535; Bloemkool 514; Komkommers 59. VOF.TRAL H.V.C.A.G.O.V.V. Zondagmiddag speelt H.V.C. I op het jportterrein Birkhovcn een vriendschap- pelijken wedstrijd tegen den Oostclijken ecrsle-klasser A.G.O.V.V. uit Apeldoorn. warring had hij, toen hem de kans op uitstel werd geboden maar zooveel mo gelijk de geëischt e geldsom voldaan. „Het was heelemaal rle tijd", aldus ver klaarde hij zijn achteraf gezien ietwat lichtgeloovig optreden, „ik was nog wat in de war." Overigens koesterde hij geen wraakgevoelens jegens zijn oplichter. Als deze, gelijk hij had beloofd, maar het geld teruggafoch, dan.... De officier van justitie ,als hoeda nig fungeerde mr. Twiss Quarles van Ufford, hierna requisitoir nemend, \ond deze oplichting een zeer ern stig feit. daar de verdachte op min derwaardige en listige manier heeft gebruik gemaakt van de tijdsom standigheden. In verband hiermede eischte de officier dan ook een ge vangenisstraf voor den tijd van een jaar met aftrek der preventieve hechtenis. Verdachtes verdediger, mr. Hemsinp. bepleitte in verband met het gunstige over zijn cliënt uitgebrachte rapport, een voorwaardelijke straf met de bij zondere voorwaarde dat de verdachte den benadeelde het geld terug zou ge ven. De rechtbank zal over veertien dagen uitspraak doen. OP de grens van twee werel den" aldus de titel van een brochure, die uit de pen van dr. Colijn is gevloeid. De schrijver heeft zijn stof over een drietal hoofdstuk ken verdeeld, die onderscheidenlijk getiteld zijn: „Tiet ziekteproces", „de democratie in verval" en „Op do grens van twee werelden". „De democratie zoo schrijft dr. Co lijn in stede, van voort te schrijden van overwinning tot overwinning, be vindt zich men kan het gerust zeg gen zonder een slag om den arm te hou den op een ordeloozen terugtocht. Lr is geen uitvoerige opsomming van fei ten noodzakelijk om de waarheid hier van aan te töonen. De gebeurtenissen, dio deze stelling schragen, zijn gebeur tenissen van vandaag of gisteren cn dus aan allen bekend." Critiek NAAST de bijzondere oorzaken, die vallen aan te wijzen voor ieder land, waar de democratie bezweken is, of waar zij doodziek moet worden ge acht, ziet dr. Colijn ook nog factoren werkzaam, die een meer algemeen ka rakter dragen. „Daar is in de eerste plaats de afhan kelijkheid der volksvertegenwoordigers van dc kiezersgunst. Men kan een voor treffelijk inzicht hebben in wat het volksbelang vordert en over vele gaven beschikken om die belangen te helpen bevorderen, doch als men het ongeluk heeft, de wrevel op te wekken van een of andere organisatio, die tevens over politieleen invloed in het land beschikt, Dr. H. Colijn dan wordt men al spoedig geofferd. Ook in ons land zouden uit de laatste jaren voorbeelden te noemen zijn van gekoze nen, die door de kiezers tot de orde ge roepen werden, niet omdat de zedelijke hand der beginselen tusschen kiezer cn gekozene verbroken was, maar omdat de gekozene over een of andere futiliteit niet gestemd had zooals de kiezer dit gewcnscht had. Met de ontwikkeling van den democra- tischen geest is niet zelden ook gepaard gegaan een verlies van gevoel van ver antwoordelijkheid voor gezonde finan ciën der publieke gemeenschappen. Zelfs gaat men niet tc ver door te zeggen, dat bij sommige volksgroepen hoe langer hoe meer een soort plundergeest richt snoer werd hij het beheer der publieke financiën. Ook de angst om neen! te zeggen, zelfs wanneer dit noodzakelijk is. is een der ziekteverschijnselen der moderne de. mocratie. Wat met grooten aandrang ge vraagd wordt m oct worden toegestaan, ook al zegt het beter oordcel, binnenska mers, dat het onzin is. En de tegenhanger daarvan is een even groote angst voor een ja!, wanneer de regeering met voorstellen komt. waar van men wel overtuigd is, dat ze noodig zijn, doch die men om de gunst van ko- ningkiczcr niet te verspelen, niet mede voor zijn rekening durft te nemen. Dan onttrekt men zich gemeenlijk aan de ver antwoordelijkheid door aan de regeering maar een volmacht te verleencn om te doen wat zij noodig vindt De volksverte genwoordigers wasschen dan tegenover de kiezers hun handen in onschuld." Ordening. Bovendien staat het naar dr. Colijn's meening vast, dat „van de democrati sche bestuursvormen nooit in voldoende mate de kracht kan uitgaan, die noodig is voor een straffe leiding van het eco nomisch leven door den staat, terwijl die straffe leiding in een nationalistisch georiënteerde economie juist onontbeer lijk is." „Als het nu juist is, gaat dr. Colijn voort dat de overspanning van de •egeeringstaak gezien moet worden als een algemeen werkende oorzaak voor de overwinning door dc totalitaire slaals idee on de democratie behaald, dan volgt laaruit, dat in het overgroote deel van Europa vooralsnog niet op een terug tred te rekenen valt. Want de zaak ligt o.i. kortweg zoo: de neigingen tot een van staatswege geleide economie wor den nog niet zwakker; integendeel, groeien ze nog. F.n hoe groöter de be moeienis van den staat mot hot econo misch leven wordt, hoe dichter men komt bij den autoritaire»! of den tota- litairen staat. d. i. bli de begrafenis van de democratie". Na zijn kijk op het verleden te hebben gegeven, werpt dr. Colijn een blik op de toekomst. Hij spreekt daarbij de mee ning uit, dat zelfs het taaiste verzet van Engeland niet zulk een keer in den toe stand kan brengen, dat, Duitschland ge dwongen zou kunnen worden zijn nieuw verworven positie weer prijs te geven. „Indien wij nu moeten aannemen aldus dr. Colijn dat Duitsch land voortaan op het vasteland van Europa de beslissende factor is ge worden, dan kan de vraag, welke onze toekomstige politieke gedrags lijn zijn moet, zelfs met geen moge lijkheid meer worclfel» ontweken. Men zal er een antwoord op moeten geven. Struisvogelpolitiek is op dit gebied de slechtst denkbare. Ze is ook onwaardig, omdat dc dingen, waarbij wij belang hebben of belang kunnen hebben, even goed beslist worden, maar dan in den geest van de Franschc onderhandelaars tegen het eind van den Spaanschen Suc cessieoorlog: Wij onderhandelen bij u, zonder u, over u!" De Nederlandsche democratie, in den vorm, waarin zij zich in de laatste jaren geopenbaard heeft, is, naar het oordcel van dr. Colijn, uitgeleefd. Diepgaande wijziging van onzo staatsinstellingen acht hij noodzakelijk. Een wijziging, die zich óók zal dienen te bewegen in de richting van een belangrijke versterking van het staatsgezag. Twee richtlijnen De brochure besluit met een onder zoek van de gedragslijn, die het Neder landsche volk thans behoort in acht te nemen. „Hot alles domineerende feit aldus Colijn is, dat, tenzij er werkelijke wonderen gebeuren, het vasteland van Europa in de toekomst geleid zal wor den door Duitschland. We nemen aan, dat er in dat Europa! plaats is voor een vrij, zelfstandig Ne derland, en dat de band Nederland en Oranje niet verbroken zal worden. Wij achten het voort te vloeien uit de macht der feiten dat zulk een zelfstan dig Nederland niettemin den invloed zal ondergaan van de gewijzigde toestan den in Europa, m.a.w. dat we staat kundig economisch en sociaal met een Duitschen leermeester moeten gaan re kenen, zelfs al bestaat dit alleen in „afkijken". We zeggen het nog eens nadrukke lijk: dit heeft niets uit te staan met voorkeur; dit is rekenen met werkelijk heden. Moeten we in die richting nu zelf meewerken of moeten we gelaten af wachten, wet er over ons beschikt word t Wij kiezen uit volle overtuiging voort het eerste. Omdat er zooveel op het spel staat. Wij gelooven, na Frankrijk'6 val, niet aan de mogelijkheid, dat Engeland, ook al wordt het zelf niet overwonnen, nog veel invloed op onze lotsbestemming uit oefenen kan. Duitschland zal bestem men, welke positie Nederland na den vrede innemen zal; of het onverkort zelfstandig zal blijven, of die zelfstan digheid beperkt zal worden, of wat ook niet uitgesloten is, al verwachten wij dit niet dat die zelfstandigheid verdwijnen zal. Dat is het eerste punt, waarop wij tfl letten hebben. En het tweede raakt wat voor ons hot hoogste goed is: het behoud van onze geestelijke vrijheden. Die vrijheden ach ten wij verzekerd in een zelfstandig Ne derland onder leiding van Oranje, ül zou die zelfstandigheid in sommige an dere opzichten ook ingekort worden. Op deze twee doeleinden: behoud van zelfstandigheid, waardoor ook de buiten Europa gelegen gebiedsdcelcn behouden blijven, èn behoud van onze geestelijke vrijheden, moet al onze aandacht wor- ien geconcentreerd. Voorts stelt dr. Colijn de vraag aan de orde of het Nederlandsche volk op dit gebied iets kan doen. Een poging in deze richting kan moeilijk worden onderno men, zoolang niet blijkt, dat het volk er om roept. „Zoolang dit niet het geval is. staat iedere actie bloot aan het verwijt, dat men ageert tegen het nog bestaande ka binet in Londen en moet men zich waar schijnlijk nog laten welgevallen, dat men als een sóórt landverrader wordt beschouwd. Alleen als het volk roept om nationale leiding in het hoJang van onze toekomst, kan men tot stappen in dien zin overgaan. Ook kan zulk een poging niet uitgaan van een fier georganiseerde politieke partijen. De politieke verdeeldheid ten onzent is te diep geworteld dan dat rnen van een zoodanige actie verwachten mag. dat zij tot het gewenschte resultaat zou leiden." Dr. Colijn besluit: „Ik zie geen anderen weg dan dat de leiders van de groote politie ke partijen van weleer de handen ineenslaan. Eerst om in eigen kring het besef te verdiepen waar het om gaat, wat er. op het spel staat. Dat is: het be houd eener constitulioneele monar chie onder leiding van Oranje met het daaruit voortvloeiende behoud onzer geestelijke vrijheden. Vervol gens de vorming van een nationaal front, gerepresenteerd door perso nen, die niet recht kunnen spreken namens een overweldigende meer derheid van het Nederlandsche volk, die het zedelijke recht bezitten dc wenschen van het Nederlandsche volk onder de aaridacht der Duit sche overheid te brengen."

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1940 | | pagina 5