Van S.D.A.P. naar
een N.S.A.B.?
Hongaarsch leger rukt
Zevenburgen binnen
ENGELSCHE VLIEGERS
BOVEN DUITSCHLAND
Bomaanvallen op Engelsche
havens en vliegvelden
Voorwaarts
DE EEMLANBER
Donderdag 5 September 1940 Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemsche Poortwal 2a
39e Jaargang No. 58
Enkelen drongen
door tot
boven Berlijn
Weer Engelschen
boven Zwitsersch
gebied
Uitbreiding van
verboden zones
in Engeland
Hitier overhandigt
maarschalksstaven
Arabieren in verzet
tegen de Engelschen
Opheffing van de
vrijmetselaars
loges
Boedapest hoopt
op goede betrekkingen
met Roemenië
AMERSF0ORÏSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS Per 3 maant*en voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week I 0-15
Binnenland franco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummer» f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
PRIJS DER ADVERTENTIEN V4Q1~~4 regel» fl.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft van den prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regel»
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f Bewijsnummer extra f 0.05
\A/IE de geschiedenis der
Sociaal Democratische
Arbeiders Partij in het tijdvak 1918
1940 beziet, komt tot het inzicht, dat
het streven dezer partij meer was ge
richt op het verwezenlijken van haar
democratisch-politieke dan van haar
socialistische oogmerken. Vroeger,
vóór 1914, was dit anders. Ook toen
was er weliswaar strijd om het ver
krijgen van staatkundigen invloed,
doch deze'strijd was, veel meer dan
na 1918, middel tot het bereiken van
het groote socialistische doel. Na 1918
leek het er maar al te vaak veel op,
dat de verwerving van staatkundigen
invloed als doel op zichzelf werd nage
streefd. En van de jaren na 1933 kan
men zeggen, dat de leiding der S.D.
A.P. haar activiteit vrijwel uitsluitend
richtte, niet op het bereiken van eene
Nederlandsche socialistische gemeen
schap, doch op het instandhouden van
het democratisch-politieke stelsel hier
te lande en elders. Binnen onze lands
grenzen zoowel als in samenwerking
met haar zusterorganisaties in andere
landen was het voornaamste doel der
S.D.A.P.: Bestrijding van het autori
taire socialisme, zooals dit in Italië en
vooral in Duitschland tot gelding was
gekomen.
j OK tijdens den huidigen oorlog
was het Nederlandsche demo
cratisch socialisme een der verwoedste
tegenstanders van het natiorfale of
autoritaire socialisme, implicite van de
staten, waar dit laatste stelsel tot
staatsstelsel was geworden, van
Duitschland en van Italië. De S.D.
A.P. bleek meer en meer een binnen-
landsche en (onderdeel van een) inter
nationale politieke strijdorganisatie te
zijn geworden. Wij hebben, van Ne-
derlandsch-nationaal standpunt uit, in
het verleden meer dan eens den inter
nationalen strijd der S.D.A.P. als ge
vaarlijk voor onze nationale belangen,
wijl hij in wezen on- en anti-Neder-
landsch was, gebrandmerkt. Aan
dezen internationalen strijd der S.D.
A.P. is thans een einde gekomen.
Maar hoe staat het met den nationalen
strijd der Sociaal Democratische Ar
beiders Beweging?
Z\ LS wij in deze beschouwing spre-
ken van de S.D.A.P., bedoelen wij
tevens de met deze staatkundige for
matie nauw samenhangende vak- en
andere organisaties. En met de vraag,
hoe het thans staat met den nationalen
strijd der S.D.A.'P., bedoelen wij: Zal
de zeer talrijke groep Nederlandsche
burgers, die georganiseerd zijn (wa
ren) in S.D.A.P., N.V.V., A.J.C. etc.
etc. in staat blijken om. na den sedert
half Mei zoo ingrijpend gewijzigden
toestand hier te lande, voldoende
kracht te putten uit haar socialistische
idealen om in de haar toekomende mate
bij te dragen tot den bouw eener
socialistische gemeenschap in Neder
land? Het antwoord, dat de Neder
landsche socialisten op deze vraag
door hun daden geven, zal voor een
goed deel de sociale, de oeconomischfc
en, zij het in mindere mate, de staat
kundige toekomst van het Nederland
sche volk bepalen.
I—I ET is eene zware verantwoorde-
A A lijkheid, die thans rust op de
Nederlandsche socialisten. Een deei
hunner voormannen is tijdens of als
gevolg van den oorlog verdwenen uit
de leidende functies. Anderen, die
vroeger niet persona grata waren in de
socialistische gelederen, zijn in hun
plaats gesteld. Het spreekt vanzelf,
dat een en ander verwarring heeft ge-
Sticht in de socialistische gelederen.
Doch beschikt de S.D.A.P. om dan
dezen verzamelnaam te gebruiken
over voldoende veerkracht en vol
doende regeneratievermogen óm van
Sociaal Democratische Arbeiders Par
tij te worden tot Nederlandsche Socia
listische Arbeiders Beweging? Wie
oogen heeft om te zien en ooren heeft
om te hooren. beseft, dat ongeacht
hoe de militaire eindbeslissing in den
oorlog uitvalt na den oorlog in
Nederland het oude partijenstelsel
heeft afgedaan en dat nieuwe vormen
langs nieuwe wegen moeten worden
bereikt. Reeds thans kunnen de
Nederlandsche socialisten de handen
ineenslaan, reeds thans kunnen zij veel
doen om ook Nederland's toekomst in
het nieuwe Europa goed en sterk te
doen zijn. Maar dan moeten zij zich
bezinnen op hun socialistische idealen
en met het enthousiasme, dat de socia
listen in het begin dezer eeuw ken
merkte, den socialistischen strijd op
nieuw aanvaarden. Het is thans niet
de tijd om het oude te verketteren of
te verheerlijken: het is evenmin de tijd
om de nieuwe dingen zonder meer af
te wijzen. Het is zaak om den nieu
wen tijd met geheven hoofd binnen te
marcheeren: om voorwaarts te gaan,
desnoods tastende en struikelende,
maar in ieder geval voorwaarts.
2ij, die eveneens medewerken aan
successen van het Duitsche lucht-
wapen zijn de arbeiders in de fa
brieken. De motor wordt deskundig
nagezien. (Foto Weltbild)
BERLIJN, 5 Sept. (D.N.B.)
Engelsche vliegtuigen hebben van
nacht op verscheidene plaatsen
van het Duitsche Rijksgebied bri
sant- en brandbommen uitgewor
pen. De bommen vielen voor het
grootste deel op het open veld.
Op twee plaatsen werden wonin
gen en dorpjes, op een andere
plaats werd een magazijn getrof
fen.
Ook in Berlijn is luchtalarm gemaakt.
Echter naderden slechts enkele vijande
lijke vliegtuigen de Rijkshoofdstad. Bij
het bereiken van den versperringsgor
del van Groot-Berlijn kwam den Britten
een compact vuur van de luchtdoelar-
tillcrie tegemoet. Boven het stadsge
bied van Berlijn kruisten eenige Duit
sche jachtvliegtuigen, die met de zoek
lichten samenwerkten.
Twee vijandelijke toestellen gelukte
het boven de Rijkshoofdstad te vliegen,
de rest moest voordien terugkeeren. Een
Engelsche machina werd alvorens de
rijkshoofdstad te bereiken, neergescho
ten. De vijandelijke vliegtuigen wierpen
verscheidene lichtkogels uit Tot dusver
ie bekend geworden, dat brisantbom
men op een arbeiderswijk aan den rand
van Berlijn zijn geworpen en aanzien
lijke schade hebben aangericht.
Naar officieel bekend wordt, hebben
weer tal vin Britsche vliegers gepoogd
door den gordel van luchtdoel-artillerie
van Berlijn heen te breken. Dank zij
het sterke afweergeschut, waardoor een
vijandelijk toestel voor het bereiken van
Berlijn kon worden neergeschoten, ge
lukte het slechts aan enkele afzonder
lijke vliegtuigen het stadscentrum te be
reiken. Op twee plaatsen werden vier
brisantbommen uitgeworpen.
Een bom sloeg in den dierentuin en
doodde een politiebeambte. Een tweede
trof een opslagplaats van de weermacht
in een Noord-Westelijke voorstad, zon
der schade van groote omvang aan te
richten. In een Zuid-Westelijke voor
stad werd een huis door vallende scher
ven van een lucht doelgraniat bescha
digd. In een stadje ten Zuid-Oosten van
Berlijn sloeg een brisantbom in een ar
beiderswijk. >Daarbij werd een arbeider
gedood en een gewond.
Britsche vliegers hebben vannacht
voorts nog het wereldberoemde Bad
Kissingen met bommen aangevallen,
daarbij werd een woonhuis getroffen en
in brand geschoten. Eenige personen
werden licht gewond. Het D.N.B. heeft
uit Kissingen het volgende ooggetuigen-
bericht. ontvangen:
De talrijke zieken, die in Bad Kisein-
gen een kuur ondergaan, werden van
nacht plotseling door luchtalarm opge
schrikt. Kort daarop klonk een zware
ontploffing, zoodat in een deel van het
Kurhaus de ruiten sprongen. Een helle
lichtgloed verlichtte den nacht Uit het
dak van een huis, waarin verscheidene
zieken zijn ondergebracht., sloegen de
vlammen. Een arts slaagde erin een
vrouwelijke patiënt, die van 6chrik het
bewustzijn verloren had. door moedig
optreden via de reeds brandende trap
te redden. De brand kon kort daarop
door den veiligheidsdienst gebluscht
worden.
BERN, 5 Sept (D.N.B.) De ge
nerale staf deelt mede: In den
nacht van 4' op 5 September heb
ben vreemde vliegtuigen op ver
scheidene plaatsen ongeveer te mid
dernacht het Zwitsersche luchtruim
geschonden. Deze schendingen von
den plaats in de buurt van Klein-
luetzel, Pruntrut en St. Immer. De
vliegtuigen vlogen boven deze lijn
in Oostelijke richting en keerden
na eenige minuten in de richting
Noord-Noord-Oost terug.
BERLIJN, 5 Sept.
DUITSCHE vliegtuigen hebben in den afgeloopen nacht bomaanvallen op
verscheidene havensteden aan de Oost- en Westkust van Engeland onder
nomen. Britsche nachtjagers trachtten vergeefs aan de Duitsche gevechtsvlieg
tuigen de uitvoering van hun taak te beletten. Alle Duitsche toestellen op één
na zijn naar hun basis teruggekeerd.
Duitsche gevechts- en jachtvliegtuigen hebben Woensdag vliegvelden en
vliegtuigfabrieken in Zuid-Engeland aangevallen. Daarbij ontstonden verschei
dene luchtgevechten, die voor de Duitsche jachtvliegers een succesvol verloop
hadden, 54 Britsche en 15 Duitsche vliegtuigen werden neergeschoten. Het ge-
heele stadsgebied van Groot-Londen heeft tot Woensdagavond 11 uur 42 mi
nuten driemaal luchtalarm gehad. Reuter meldt daarover nog, dat men het
geluid der motoren van de Duitsche machines duidelijk kon hooren.
_.T0 - 1 ringen uit de Ver. Staten, doch ook aan
NADAT de Engelsche regeering pas
enkele dagen geleden de verboden
zóne in het Z.O. van hfet Britsche eilan<j
aanzienlijk uitgebreid heeft, zijn thans,
naar uit Londen gemeld wordt, ook
voor het uiterste Noorden bijzondere
maatregelen getroffen. Ook de Shetland-
eilanden zijn tot militair gebied ver
klaard. Deze maatregel houdt verband
met de opnieuw toegenomen angst van
Engeland voor een inval, welke, naar
men in het hooge Noorden van Groot-
Brittannië vreest, van de Noorsche kust
uit ondernomen zal worden. Om deze
reden worden de Shetland-eilanden nog
meer versterkt. De bevolking dwingt
men, mede te helpen bij het aanleggen
der verdedigingswerken. Zelfs oude lie
den, vrouwen en kinderen moeten van
den vroegen morgen tot het invallen
der duisternis medehelpen. Er hebben
zich hierbij reeds meermalen inciden
ten voorgedaan.
De commissie van Amerikaansche
zakenlieden en industrieelen, die
sinds een maand in Londen ver
toeft, zal volgens te Rome ontvan
gen berichten onverrichterzake naar
New York terugkeeren, aangeziep
zij de Engelsche productie- en cre-
dietcapaciteit niet zeer hoog aan
slaat Haar indrukken over de En-
sche markt zijn absoluut negatief.
Engeland ontbreekt het niet alleen
aan schepen voor de eventueele leve-
In groote oplagen worden de exemplaren
plaats van bestemming verzonden.
van de Duitsche soldatenkrant naar de
(Foto Pax-Holland)
BERLIJN, 5 Sept. (D.N.B.). De
Führer en opperste bevelhebber der
weermacht heeft gisteren in zijn werk
kamer in de nieuwe rijkskanselarij in
aanwezigheid van den rijksmaarschalk
den veldmaarschalken van het lucht-
wapen, generaal veldmaarschalk Milch,
generaal veldmaarschalk Schall Sperle
en generaal veldmaarschalk Kesselring,
de maarschalkstaven overhandigd als
teekens van den hun op 19 Juli in den
Duitschen rijksdag verleenden maar
schalksrang.
In een korte toespraak gaf de Führer
uitdrukking aan zijn waardeering voor
de verdiensten der drie maarschalken
van het luchtwapen, die als intieme
medewerkers van den rijksmaarschalk
een op den voorgrond tredend aandeel
hebben in de groote successen van het
Duitsche luchtwapen. Tevens zette de
Führer de verplichtingen uiteen, die dc
maarschalksrang hun jegens volk en
rijk oplegt.
ROME, 5 Sept. (D.N.B.) Omtrent de
anti-Engelsche beweging- op het Arabi
sche schiereiland meldt de Messagero,
dat de bevolking van Hadramaut de
hulp van Ibn Saoed tegen de voortdu
rende bombardementen van haar dor
pen en kudden door de Engelschen in
geroepen heeft. Boven de sultanaten
van Esj-Sjihr en Kesjim vliegen voort
durend Engelsche contrólevliegtuigen.
Zeer uitzonderlijk zwaar zijn de stam
men van Makad el-Fira door Engel
sche vliegtuigen geteisterd.
Ibn Saoed heeft aan de Zuidgrens
van zijn rijk verscherpte controle inge
steld, terwijl Imam Jahla van Jemen
de kust van zijn land aan de Roode
Zee ten scherpste tegen Britsche agen
ten laat bewaken. Zijn strijdkrachten
worden door Syrische officieren geor
ganiseerd en afgericht óm tegen een
eventueelen „coup" der Engelschen be
stand te zijn.
het noodige contante geld. De Engel
sche credietverlangens zijn door de
Amerikaansche onderhandelaars afge
wezen. Particuliere leeningen van En
gelsche firma's op de Amerikaansche
markt gelden reeds als uitgesloten.
Volgens een maatregel van het Brit
sche ministerie van financiën is de
handel in geldswaardige papieren,
waarvan de coupons of dividenden ge
heel of naar keuze in de valuta's van
Argentinië, Belgische Congo, België,
Canada. Ne d e r 1 an d s c h-I n di
Frankrijk, Nederland, New Found-
land, Noorwegen, Panama, IJsland, Por
tugal, Zweden. Zwitserland, de Ver-
eenigde Staten en de Philippijnen be
taalbaar zijn, zonder speciale vergun
ning van het Britsche ministerie van
financiën verboden.
's-GRAVENHAGE, 5 Sept.
Van bevoegde officieele zijde
wordt ons medegedeeld, dat giste
ren in geheel Nederland de ont
binding der vrijmetselaarsloges is
bevolen, zulks in het raam van de
herordening van het Nederland
sche maatschappelijke en geeste
lijke leven.
JAPANSCH SCHIP NIET NAAR
ENGELAND
LISSABON, 5 Sept. (D.N.B.). Het
Japansche s.6. „Durban Maroe", dat na
bij Lissabon door een Engelsch schip
aangehouden, doch weer vrijgelaten
was, omdat het slechts lading voor En-
gel6dhe havens aan boord had, heeft op
order van zijn reederij zijn "lading in
de haven van Lissabon gelost
DE ARRESTATIES IN CANADA
NEW YORK, 5 Sept. (D.N.B.) Jack
son, de vice-voorzitter van den Canadee-
schen bond van werklieden in de elek
triciteitsbedrijven, die als gast aanwezig
is op een vergadering van vakvereni
gingen te Cleveland, heeft meegedeeld,
dat in Canada honderden arbeiders
wegens uitlatingen over den Europee*
schen oorlog in hechtenis genomen zijn.
BOEDAPEST, 5 Sept. (D.N.B.)
Onder het gelui der klokken is
hedenmorgen om 7 uur de intocht
begonnen van het Hongaarsche
leger in Noordelijk Zevenburgen
en wel overeenkomstig het pro
gram in alle sectoren van de
Noordelijke grens met uitzonde
ring van Grosswardein.
In officieele Hongaarsche kringen
koestert men de hoop, dat, wanneer
eenmaal de kwestie van den afstand
van Transsylvanië geregeld is, zich
de -beste betrekkingen tusechen Boe
dapest en Boekarest ontwikkelen
kunnen. Hongarije zal al het mogelij
ke doen om zijn goeden wil ten aan
zien van de RoemeenSche minder
heid te toon en. Naar vernomen
wordt, zijn de Hongaarsche gedele
geerden te Nagyvard met vreugde
ontvangen.
Volmachten voor gene
raal Antonescu
De nieuwe Roemeensche minister
president'generaal Antonescu, heeft
vannacht in handen van den koning
den eed van trouw afgelegd. Krach
tens een Koninklijk besluit wordt de
grondwet vin Februari 1938 opgehe
ven en worden de wetgevende licha
men ontbonden. Krachten» een an
der besluit krrijgt de minister-presi
dent generaal Antonescu volmach
ten voor de leiding van den Roe-
meenschen staat.
De koning behoudt zich de volgende
prerogatieven voor: opperste leiding van
de weermacht, het muntstempel, het ver-
leenen van ordeteekenen, het verleenen
van gritie, het accrediteeren van gevol
machtigde diplomatieke, vertegenwoordi
gers, het sluiten van verdragen. Wijzi
ging van de bestaande wetten alsmede
de benoeming van minister» en onder
staatssecretarissen geschiedt door een
koninklijk besluit, dat door den minis
ter-president is gecontrasigneerd. Alle
overige bevoegdheden worden door den
min ister-pre»i dent rechtstreeks uitgp.
oef end.
Bij koninklijk decreet is een commis-
siriaat generaal gevormd, dat onmiddel
lijk staat onder den minister-président
en dat tot taak heeft de economische,
sociale en cultureels problemen tot een
oplossing te brengen, welke voortvloeien
uit de repatrieering van Roemeenscfie
bevolkingsdeelen uit de ontruimde ge
bieden (Bessarabië, Noord Boekowinaj
Zevenburgen en het Zuiden der Do-
broedsja.) Het moet verder de verdeeling
van deze bevolking over het resteerende
gebied van den staat en haar inschik»-
ling in het economische leven regelen.
Het commissariaat wordt geleid door oen
minister of staatsscretaxis.
ZWITSERLAND MEET
MET TWEE MATEN
STELT BERLIJN VAST
BERLIJN, 5 Sept. (V.P.B.). Men Is
hier weinig gesticht over de wijze,
waarop Zwitserland, op het regelmatig
overvliegen van Zwitsersch gebied door
Britsche vliegtuigen reageert. De Zwit
sersche protesten noemt men hier zwak
en zonder effect en men meent, dat de
Zwitsersche regeering naar aanleiding
van de Britsche onverschilligheid voor
al deze protesten haar neutraliteits-
rechten met meer kracht zal moeten
handhaven. De verwondering over de
platonische reactie van Zwitserland te
gen deze brutale schendingen is des te
grooter, omdat, in vroegere gevallen,
wanneer Duitsche vliegtuigen, kennelijk
bij vergissing, boven Zwitsersch gebied
vlogen, wezenlijk andere accenten in
de Zwitsersche openbare meening tot
uitdrukking kwamen. Men verheelt te
Berlijn niet, dat. dit meten met twee ma
ten een bepaald licht op de politieke
houding van Zwitserland wernt, dat
weliswaar niet nieuw is, doch het. daar
omtrent aan Duitsche zijde reeds be
staande oordeel bevestigt.
BRITSCH CONVOOI UIT GIBRALTAR
VERTROKKEN
ALGECIRAS, 5 Sept. (D.N.B.).
Woensdag is een uit negen koopvaardij
schepen, waaronder drie tankbooten, be
staand convooi uit Gibraltar vertrokken
in de richting van den Atlantischen
Oceaan. Het werd door oorlogsschepen
en vliegtuigen vergezeld.
CRIPP'S ZOON DIENSTWEIGERAAR
NEW YORK, 5 Sept. (D.N.B.). Naar
uit Londen gemeld wordt heeft de zoon
van den Engelschen arbeiders, leider sir
Stafford C.ripps, de huidige Britsche am
bassadeur te Moskou, zich als princi
pieel dienstweigeraar laten inschrij
ven.
DE VERDUISTERING
Zonsondergang 20-19 UUr.
Zonsopgang 6.59 uur.
(Zooals men weet is iedereen ver
plicht tusschen zonsondergang en
zonsopkomst te verduisteren).
