Spel en tegenspel in
Oost-Azië
Thailand als
factor
De Rijkscommissaris over
het talen-onderwijs
aan de Nederl. scholen
Teekenen van spanning in
het Pacifisch gebied
DE EEMLANDER
Dinsdag 22 October 1940
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemsche Poortwal 2a
39e Jaargang No. 98
O;
De dienstplicht
in de V.St.
DeNed.-Indische
petroleum en
Japan
Duitsche militaire missie in Boekarest
„Er is nooit sprake van geweest het Duitsch
eenigszins ten koste van het Neder
landsch te beoefenen"
Redevoering te
Rotterdam
Engelsche activiteit
op den Balkan
„Zuidslavië is
aangewezen
op zijn buren"
Duitsche aardappels
naar Frankrijk
SLUITING VAN DE
CONSULATEN
Sterk Japansch
oorlogskabinet
te verwachten
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week f 0.15
Binnenland tranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummer» f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
PRIJS DER ADVERTEnTIEN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigbeids-advertentiën voor de
helft van den prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
OST-AZIË blijft de
aandacht der wereld
opeischen. Japans strijd tegen den
Chineeschen maarschalk Tsjang Kai
Sjek is nog immer niet beëindigd,
hoezeer het er ook naar uitziet, dat
de Japansche staatslieden en militai
ren alles in het werk zullen pogen te
stellen om in China eerlang rust en
vrede te verkrijgen. Pas dan immers
zal Tokio de handen vrij krijgen om
zijn zoozeer geambieerde taak, lei
ding te geven bij de ordening der
Oost-Aziatische ruimte, ten volle aan
te vatten. Dat deze Japansche leiding
niet naar den zin is van Washington
en Londen laat zich denken! Van
daar, dat de twee Angelsaksische
zeemogendheden niets nalaten om
den Chineeschen maarschalk in zijn
verzet tegen de Japanners te stijven;
vandaar ook, dat zij opnieuw willen
probeeren om door het verstrekken
van credieten en het aanvoeren van
eorlogsmaterieel zulk een hardnekkig
verzet mogelijk te doen blijven. De
jongste berichten, welke er op wijzen,
dat Groot-Brittannië zijn Chineesche
viootbasis Hong-Kong ter beschik
king zal stellen van de Amerikaan-
sche marine, beteekenen, dat Wash
ington wellicht gewapenderhand de
transporten, bestemd voor Tsjang Kai
Sjek, zal gaan beschermen. Dat dit
aan de Japarisch-Amerikaansche be
trekkingen niet ten goede zal komen,
spreekt vanzelf. De vraag, of deze
verslechtering tot oorlog tusschen de
drie groote maritieme Pacific-mo-
gendheden zal leiden, kan slechts hij
beantwoorden, die weet, of Tokio,
Washington en Londen hun Chinee
sche belangen zoo hoog waartfeeren,
dat zij er een oorlog aan willen wa
gen, en bij een eventueel bevesti
gend antwoord op deze vraag of
de drie genoemde hoofdsteden zulk
een oorlog al dan niet kansloos ach
ten.
ORLOG in Oost-Azië? Ook in
ander verband kan daaraan
worden gedacht. De jongste uitspra
ken van den Siameeschen minister
president onderscheiden zich van
voorgaande Siameesche uitingen,
doordat daarin het woord .oorlog'
voorkomt. Siam thans Thailand
geheeten maakte in het begin der
dertiger jaren een revolutie door,
[waardoor jonge nationalistische ele
menten de regeering vai. het land in
handen kregen. Sedertdien heeft
Bangkok zich veel meer dan voor
heen georiënteerd op Tokio. De al
oude Britsch-Siameesche verhouding,
die in wezen een protectoraatsver
houding was, onderging wijzigingen.
De Siameezen gingen zich herinne
ren, dat zij omstreeks de jongste
eeuwwisseling zoowel aan Engeland
(in het Zuiden) als aan Frankrijk
(in het Oosten) niet onbelangrijke
territoriale concessies hadden moeten
doen. Zij vergaten evenwel, dat hun
land zijn onafhankelijkheid slechts
heeft kunnen bewaren dank zij de
omstandigheid, dat het als buffer
staat gelegen was tusschen Britsch-
en Fransch-Achter-Indië. Parijs en
Londen achtten in het begin dezer
eeuw hun belangen gediend bij het
instandhouden van een, zij het ver
kleind, Siam als onafhankelijk land.
Thans, nu Frankrijk in Europa den
strijd verloren heeft en de Japanners
in Indo-China vasten voet en vlieg
velden hebben gekregen, achten de
jong-Siameezen het oogenblik oppor
tuun om hun eischen inzake restitu
tie van gebiedsdeelen aan Frankrijk
met steeds luider stemme, ja, met ge
bruikmaking van het oorlogsdreige-
ment kenbaar te maken. Het is niet
onwaarschijnlijk, dat Japan deze
ei#chen in beginsel ondersteunt,
al zal het antwoord op de vraag, of
de Japansche weermacht zulks ook
in f e i t e zal doen, voor een niet
onaanzienlijk deel door de verdere
ontwikkeling der Britsch-Ameri-
kaansch-Japansche betrekkingen be
paald worden. Londen zal de Siamee
sche eischen zeker niet aangenaam
vinden, want zou Frankrijk (moeten)
toegeven, dan weten de Britten met
aan zekerheid grenzende waarschijn
lijkheid, dat ook zij spoedig verrast
zullen worden met Siameesche wen-
schen inzake gebiedsrestitutie.
T ET indertijd door Groot-Brit-
-*■ tannië aan Siam ontnomen ge
bied op het schiereiland Malaka is
belangrijk, wijl het als rubber-
tinproducent voor de wereldmarkt
van beteekenis is. Het ligt derhalve
in de rede, dat Londen niet bereid zal
zijn om Siam op het stuk zijner ter
ritoriale verlangens ter wille te zijn.
Anderzijds zou een Britsch-Siamee
sche oorlog vóór 1918 vocht Siam
aan Britschen kant mede op dit
oogenblik Londen niet zeer te
stade komen. Want de Japanners
zitten reeds in Indochina en hebben
dus, als ook Siam in den strijd be-
trokken wordt, een overlandweg
naar Birma, dat èn als olieproducent
èn als toegangspoort tot China juist
tegenwoordig een vitaal deel van het
Britsche Rijk is. Het is dan ook
geenszins uitgesloten, dat Siam's hui
dige actieve buitenlandsche poli
tiek mede Londen's uiteindelijke hou
ding jegens Tokio zal bepalen. De
politieke en militaire situatie in Oost-
Azië is ten huidigen dage gelijk
uit het voorgaande blijkt zeer ver
ward en dus, op haar gevolgen,
moeilijk te beoordeelen. Tal van
krachten en tegenkrachten zijn opge
treden; hoe de resultante zal zijn en,
vooral, hoe deze resultante zal wer
ken, ligt nog in den schoot der na
bije toekomst verborgen.
Onmiddellijk na de verovering van
Solloem en Sidi el Barrani aan de
Egyptische kust begonnen de Italiaan-
sche troepen met den wegenaanleg
om verdere offensieven te vergemak
kelijken. (Foto Scherl)
WASHINGTON, 22 Oct. (D.N.B.)
Op 29 October zal Roosevelt de loting
voor het eerste contingent dienstplich
tigen openen met een korte toespraak
tot de natie. De minister van oorlog
Stimson zal het eerste lot trekken. De
toespraak van Roosevelt zal over alle
zenders worden uitgezonden. De loting
zal er over beslissen in welke volgorde
de mannen tusschen 21 en 36 jaar zul
len worden opgeroepen voor den actie
ven dienst Deze- mannen zijn Woens
dag j.l. geregistreerd. Naar de leider der
loting. Dijkstra, verklaarde, zullen de
de capsules met de nummers in het be
roemde goudvisschenbassin liggen, dat
reeds in den Wereldoorlog een derge
lijke rol heeft gespeeld. Do geheele lo
ting zal ongeveer 12 uur duren.
TOKIO. 22 Oct. (D.N.B.) In een
verklaring aan de pers zeide de Ja
pansche minister van handel. Koba
jasji, die naar Tokio is teruggeroe
pen om verslag uit te brengen, dat
hij hoopt spoedig naar Nederlandsch
Indië te kunnen terugkeeren. De
petroleumkwestie is voor Japan
van de grootste beteekenis. Daarom
wordt zij gescheiden van de andere
handelsvraagstukken behandeld.
De autoriteiten van Nederlandsch-
Indië, aldus Kobajasji. hebben Ja
pan reeds een bepaalde hoeveelheid
petroleum toegezegd, maar Japan
heeft, meer noodig. De onderhande
lingen. die in zijn afwezigheid zul
len worden voortgezet, zijn nu het
tweede stadium ingegaan en kun
nen. naar hij hoopt, met succes be
sloten worden.
Denzelfden dag. waarop zij in Boekarest aankwamen, legden de leiders der Duit
sche militaire missie in Roemenië kransen bij het graf van den Roemeen-
schen onbekenden soldaat. Links generaal Hansen, rechts luit.-generaal Speidel
(Foto Scherl)
ROTTERDAM, 22 Oct. Bij de
herdenking van het vijftig-jarig be
staan van de Deutsche Oberschule te
Rotterdam heeft de Rijkscommissa
ris Rijksminister Seyss-Inquart gis
teren een rede gehouden. De Rijks
commissaris begon imet uitdrukking
te geven aan zijn voldoening over het
feit, dat het na de gebeurtenissen in
Mei mogelijk geweest is 'het werk
van de Duitsche school te Rotterdam
zoo voort te zetten als voor het be
reiken van het doel van deze school
vereischt is. Te meer verheugde hij
zich over het bereikte doel, daar hij
toch al groote aandacht besteedt aan
de Duitsche scholen in Nederland.
Het is duidelijk, dat de opdracht, die
hij van den Führer ontvangen heeft,
namelijk ée belangen van het Duit
sche rijk in Nederland te vertegen
woordigen, ook de taak omvat aan de
Duitsche scholen hier de haar toeko
mende positie te verschaffen.
De Rijkscommissaris ging daarna in op
de toespraak van den voorzitter der
schoolvereeniging, Günther, door er op
te wijzen, dat de lste October inderdaad
voor de Duitsche school in Nederland
bijzondere beteekenis heeft, want op de
zen dag zijn de Duitsche scholen onder
zijn beheer en toezicht gekomen. Dat wil
echter niet zeggen, dat hij thans den ar
beid der Duitsche sohoolvereenigingen
ietwat overbodig acht. Juist hij, die uit
de Duitsche grenslanden stamt, weet wel
ke beteekenis aan de schoolvereenigin-
gen toekomt. Zij behooren ook in Neder
land te blijven bestaan.
Vervolgens hield de Rijkscommissaris
zich bezig met de omstandigheid, dat
de Duitsche scholen ook Nederlandsche
kinderen herbergen. Hij verheugde zich
daarover, naar hij zei. Toch moet men
zich er van bewust zijn, dat daaraan een
bijzondere verplichting verbonden is: de
Nederlandsche kinderen mogen den
samenhang met hun Nederlandsche volk
nooit verliezen. Zij moeten hun volk en
de genoten Duitsche opleiding tot eer
strekken. Dat is voor den nationaal-
socialist, die de krachten, welke recht
streeks uit het volk stammen, nauwkeu
rig kent, iets dat vanzelf spreekt
Bij deze gelegenheid roerde de rijks
commissaris de discussie aan, die ont~
staart is naar aanleiding van de vraag in
hoeverre het onderwijs in het Duitsch ook
aan de Nederlandsche scholen verstrekt
moet worden. Hij heeft den zin van dit
debat niet begrepen, omdat prof. Snijder,
die blijkbaar door deze discussie aange
vallen moest worden, immers juist in zijn
tegenwoordigheid openliik met nadruk
verklaard had, dat uitgebreide beoefening
van het Nederlandsch hem na aan het
hart lag. Dat is ook bij hem, den rijks
commissaris. het geval en er is nooit
sprake van geweest het Duitsch eenigs
zins ten koste van het Nederlandsch te be
oefenen. Hij kan zich niet geheel aan den
indruk onttrekken, dat deze onvruchtbare
uiteenzettingen, die op een misverstand
berusten, uitgaan van instanties, die des
tijds voldoende tijd en middelen hebben
gehad om althans het Nederlandsch die
ruimere zorg te doen toekomen, die hij
zelf beoogt.
Ik geloof anderzijds, zoo ging de
Rijkscommissaris voort, dat de Neder-
landsohe kinderen hun opvoeders in de
toekomst miet dankbaar zouden zijn,
indien zij ook het Duitsch niet werke
lijk beheerschen, want imet Duitsch zal
men in de toekomst niet alleen op het
vasteland, maar ook buiten ons conti
nent overal terecht kunnen. De Rijks
commissaris werkte deze gedachte ver
der uit en stond daarbij stil bij de be
teekenis van het schoolonderwijs en bij
de opvoeding, zooals deze volgens
Duitsoh standpunt opgevat moet wor
den. Het gaat niet om de kennis alleen,
ook niet om de lichamelijke vorming,
doch daarom, dat de scholieren tot
jeugdige persoonlijkheden worden, die
zich de eigen kracht bewust worden en
deze kracht leeren gebruiken.
Wij willen, zoo zei bij, dat jonge, be
wuste menschen opgroeien, die weten
wat bet leven van hen eischt en wat zij
van het leven hebben te verwachten. Het
is het doel van het nationaal-socialisme
harmonische menschen te vormen, die
gelukkig kunnen zijn en ook anderen ge
luk kunnen schenken. Voor dit doel of
fers te brengen is iets, dat vanzelf
spreekt, evenals de leider van het Duit
sche volk zijn geheele leven voor anderen
inzet om voor de nationale gemeenschap,
ja, de groote Germaansche gemeenschap
gelukkige levensvoorwaarden te schep
pen.
De Litausche regeering van
Kaunas naar Wilna
KAUNAS, 22 Oct. (Tass) De regee-
ringsbureaux van de Litausche socialis
tische Sovjetrepubliek werden van Kau
nas naar Vilnius (Wilna) verplaatst.
Het volkscommissariaat voor openbare
gezondheid bevindt zich daar reeds en
het volkscommissariaat voor onderwijs
zal^er 'binnenkort gevestigd zijn. De
voorzitter van den raad van volkscom
missarissen der Litausche republiek ver
klaarde, dat het besluitgenomen was
alle regeeringsinstellingen per 1 Mei
naar de oude hoofdstad Vilnius te ver
plaatsen. Met dit werk is reeds een aan
vang gemaakt. In Vilnius worden ge
bouwen in gereedheid gebracht om de
regeeringsinstellingen onder te brengen.
De sfad vertoont een groote bedrijvig
heid.
DE INSPECTIEREIS VAN GENERAAL
WEYGAND
GENEVE. 22 October. (D.N.B.).
Naar uit Vichy wordt gemeld, heeft de
gedelegeerde van de Fransche regeering
in Noord-Afrika, generaal Wevgand,
gisteren zijn inspectiereis vanuit Rabat
naar Casablanca voortgezet. Generaal
Nogues heeft in Casablanca met de be
voegde Fransche autoriteiten uitvoerige
besprekingen gevoerd. Generaal Wev
gand keerde tegen den avond weer naar
Rabat terug.
BERLIJN. 22 Oct. (A.N.P.). De
diplomatieke activiteit van Enge
land in Athene en Ankara wordt in
Berlijnsche politieke kringen, zoo-,
als te begrijpen valt, voortdurend
met belangstelling gevolgd. Het En
gelsche streven wordt in de Wil-
helmstrasse beschouwd als een po
ging om het geschokte vertrouwen
te herstellen. Men kan wel zeggen,
dat het Rijk de rol van een oplet
tend toeschouwer speelt.
In Berlijn is men ervan overtuigd, dat
de staatslieden in de beide genoemde
steden, welke staatslieden een realis
tische politiek willen voeren, met hun
oordeel en conclusies niet zeer ver af
kunnen staan van de Duitsche opvat
tingen.
Vanzelfsprekend werden ook do troe
penverplaatsingen, die in de beide ge
noemde landen gedeeltelijk tenuitvoer-
zijn gelegd, van Duitsche zijde waar
genomen, doch hieraan wordt geen
groot belang gehecht. Men bestudeert
al deze gebeurtenissen vanuit den na
tuurlijken gezichtshoek van het eigen
belang in den strijd tegen Engeland.
BELGRADO, 22 Oct. (D.N.B.) Mi
nister-president Zwetkowitsj heeft in
zijn te Nisj uitgesproken rede gezegd,
dat Zuidslavië rekening gehouden heeft,
met den vrede en dit ook in het vervolg
zal doen. Daarom heeft het met zijn na
buren goede en vriendschappelijke be
trekkingen onderhouden en zal het alles
doen, opdat zijn economische en overige
betrekkingen met hen geen wijzigingen
ondergaan. Dat is noodzakelijk, omdat
het. geheele economische leven van
Zuidslavië is aangewezen op de groote
markten van zijn naburen.
Wat de zoojuist geëindigde handels
besprekingen met Duitschland betreft,
zeide Zwetkowitsj. dat de overeenkomst,
aldus is, dat Zuidslavië zijn volstrekte
economische bedrijvigheid in stand kan
houden.
Voorts kondigde de minister-president
de uitvoering van groote openbare wer
ken aan, die door een binnenlandsche
leening van verscheidene milliarden
dinare'n zullen worden gefinancierd. On
geveer een millioen hectare land zullen
verbeterd worden. Vierhonderdduizend
hectare grond worden op het oogenblik
in het geheel niet bewerkt. Ongeveer
vijfhonderdduizend boeren in Zuidslavië
kunnen niet leven van de opbrengst van
hun grondbezit.
De Vreme meldt, dat op grond van den
numerus clausus in het huidige school
jaar slechts 10S Joodsche scholieren zijn
toegelaten tot de eerste klas der gym
nasia.
PARIJS, -22 Oct. (D.N.B.). De Pa-
rijsche bladen publiceeren een mededee-
ling van de Duitsche autoriteiten, waar
in gezegd wordt, dat de rijksregeering
besloten heeft te helpen bij de aardap
pelvoorziening van de Fransche bevol
king. Op grond van een overeenkomst
met de Fransche regeering zullen hon
derdduizend ton aardappelen ter be
schikking worden gesteld en naar
Frankrijk worden vervoerd. Deze hoe
veelheid aardappelen is in de eerste
plaats bestemd voor de Parijsche bevol
king. In dit verhand wordt eraan her
innerd, dat de Duitsche bezettingstroe
pen de door hen henoodigde aardappe
len van het rijk betrekken. Reeds is de
eerste hoeveelheid aardappelen uit
Duitschland in - Parijs aangekomen en
onder de bevolking verdeeld.
TOKIO, 22 Oct. (D.N.B.). Uit wel
ingelichte Amerikaansche kringen al
hier verluidt, dat de Amerikaansche
ambassade thans de kwestie der slui
ting van althans een deel der Ameri
kaansche consulaten in Japan over
weegt. Zoo zou het consulaat in Hagoja
eind October gesloten worden, daar de
meeste aldaar wonende Amerikaansche
burgers reeds naar de Ver. Staten ver
trokken zijn of op het punt staan te
vertrekken.
Domei meldt uit Washington: Staats
secretaris Huil heeft verklaard, dat hij
er niets van wist, dat het Amerikaan
sche consulaat-generaal te Tokio bin
nenkort zou worden gesloten.
Vice-admiraal Hart, de opperbevel
hebber van de Aziatische vloot der Ver.
Staten, heeft bekend gemaakt, dat alle
familieleden van het Amerikaansche
vlootpersoneel in het Verre Oosten zoo
spoedig mogelijk op kosten van de ma
rineleiding naar huis gezonden moeten
worden. Men raamt, dat ongeveer dui
zend personen onder dezen maatregel
vallen, nl. alle familieleden van vloot
personeel op de Philippijnen, in China
en in Japan.
Boodschap van Knox aan
Amerikaartsche marine
Naar aanleiding van den dag der
vloot heeft de minister van marine
Knox, een boodschap gericht aan de
Amerikaansche vloot, waarin hij de
manschappen uitnoodigt „zich in dezen
ernstigen tijd gereed te houden". De
minister van marine beweert, dat in
Europa. Azië en Afrika oorlogen worden"
gevoerd met het doel de wereldheer
schappij te veroveren, waardoor de de
mocratie en de vrije handel in gevaar
worden gebracht.
WASHINGTON. 22 Oct. (D.N.B.) -
President Roosevelt heeft een verorde
ning geteekend in zake het oprichten
van weerafdelingen in de afzonderlijke
staten. Zij moeten de militie vervangen,
die, zooals hekend, in den actieven leger
dienst is opgenomen.
TOKIO, 22 Oct. (D.N.B.) Met het
oog op de heerschende uitzonderlij
ke tijden zal minister-president Ko-
noye volgens de Kokoemin Sjirn-
boen binnenkort door wijzigingen in
het kabinet een sterk „oorlogskabi
net" in hei leven roepen.
Japans vastbeslotenheid, zoo schrijft
het blad, om den nieuwen opbouw van
Oost-Azië ten uitvoer te leggen, is ver
sterkt door de toenemende Engelsch-
Amerikaansche vijandigheden, zooals
de heropening van den Birmaweg en
de openlijke bedreiging van vitale lij
nen van Japan in het Zuiden. Deze ac
ties van Engeland, de Ver. Staten en
China tegenover het driemogendheden-
part zijn vooral toegenomen sedert het
binnenrukken der Japan-she troepen in
Fransh Indo-China.
Tegelijkertijd is de internationale toe
stand in den Stillen Oceaan ongehoord
gespannen. Konoye heeft derhalve reeds
de nationale beweging tot steun aan de
keizerlijke politiek in het leven geroe
pen en vertegenwoordigers van de weer
macht, de politiek en het economische
leven benoemd tot kabinetsadviseurs
om het land door de crisis heen te
brengen. Thans schijnt Konoye plan te
hebben tot vorming van een oorlogs
kabinet.
Na aankomst van Kobajasji uit Ne-
dcrlandsch-Indië moet uitvoering van
de kabinetswijzigingen verwacht wor
den eri wel hoogstwaarschijnlijk in het
begin van de volgende maand.
DE VERDUISTERING
Vandaag gaaf de zon om 18-31 uur%
onder. Zonsopgang op Woensdag 2.?$
October is om 8.19 uur. V
Gedurende de tusschenliggcnde tijden c
\moet verduisterd worden.
Maanopkomst 22.52 uur.
Maanondergang 13.50 uur.
j v
<*><><><>0<>0<><>C><>0<><><>^
