STADSNIEUWS Een beschouwing over Amersfoort Politievaria Kriekende kriekske SPANNE Üqsnda KENNISGEVINGEN Inbraken uit 1939 opgehelderd INGEZONDEN STUKKEN A.Z. P.C. II en Neptunus II deelen de punten De A.N.W.B. en de tollen Denk aan de vogels! Ds. W. F. A. Winckel 90 jaar PAGINA 3 AMERSFOORTSCH DAGBLAD WOENSDAG 4 FEBRUARI 1942 In het „Bouwkundig Weekblad or gaan \an den Bond van Nederlandsche architecten, schrijft ir. C. B. v. d. Tak, het volgende over Amersfoort: Behalve een der aantrekkelijkste is 'Amersfoort tevens een der oudste ste den van ons land. Vergel ken wij de kaart van Amers foort uit den beroemden stedenatlas van Joh. Blaeu met het. tegenwoordige s'a.ls plan, dan zien \ve dat de oude stads kern. omdat de „industrieele revolutie" der vorige eeuw Amersfoort vrijwel (en gelukkig) niet beroerd heeft, vrijwel ot* gerept bewaard is gehle\en. Tot. in het begin der 20ste eeuw bleef 'Amersfoort een stadje niet een 20.00') tal inwoners „waar weinig perspectief in zat'". Zoodra dan echter de trek naar de groot© steden afneemt, ja. door de be tere verkeersmiddelen, de aut9, een te gentrek ontstaat, wordt ook Amersfoort met zijn ongerepte omgeving ontdekt en zet een ontwikkeling tot „woonstad par excellence" in. waarbij in weinige tien tallen jaren het aantal inwoners tot boven de 50.000 stijgt. Natuurlijk waren aan een dergelijk©]) snellen groei ook gevaren verbonden, maar een wijs stadsbestuur heeft alhoé wel de tp hanteeren rechtsmiddelen aanvankelijk gering in aantal waren (het. uitbreidingsplan, reeds in 1910 vastgesteld, was in feite toch niet veel meer dan een stratenplan en daarbij kon de „bestemming" van de in het plan betrokken gronden nog niet wor den vastgelegd) en' men bij pogingen om tot eenige ordening te geraken veel al heel wat tegenwerking had te over winnen, met name in een tijd, waarin het „laisser aller" den toon aangaf, het ergste voorkomen. O.a. door het oprichten van een ge meentelijk Grondbedrijf werd het over groots deel van de voor de stedelijke uitbreiding benoodigde gronden en wer den ook die gronden, die men voor het nageslacht onbebouwd wilde bewaren (reservaten, panorama's vanaf den Amersfoortsche Berg) in handen van de gemeenschap zelve gebracht. Toen mij in 1929 werd opgedragen het uitbreidingsplan te herzien, was het duidelijk, dat het er om ging vorm te geven aan hét nieuwe £n het oude te bewaren, ja zelfs te regenereeren. Ik dacht bij het laat6te nog meer aan de oude^stadskern als aon een nog vrij gaaf 6tedebouwkundig geheel dan aan de fraaie „gevels" die Amersfoort nog bezit, in het bijzonder. Dat die zoo mo gelijk bewaard en hersteld moesten wor den werd wel algemeen erkend De stad groeide rle loaf6te decennia in een eteeds sneller tempo naar het Wes ten en er vertoonden zich teekenen dat de oude stad als ..natuurlijk centrum" ean importantie inboette. Het was duidelijk dat een voortgang Van dit proces het verval van de oude etad zou beteekenen. Vele oude huizen werden verlaten en Verbouwd tot, of gebruikt als. pakhui zen, onbewoonbaar verklaarie wonin gen bleven jarenlang „dichtgespijkerd" staan, winkels werden van uit de bin nenstad naar de buitenwijken ver plaatst, enz. Naast de pogingen om liet aspect van 'de oude stad aantrekkelijk te houden en door restauraties en verbeteringen nog (aantrekkelijker te maken, moest n.m.m. vóór alles bereikt worden dat de oude stad haar levensvatbaarheid, haar be staansrecht bleef behouden. Het, herziene uitbreidingsplan toont Ban, dat rie geprojecteerde woonwijken aan de Oostzijde van de stad. het zwaar tepunt wederom meer naar de oude stadskern zullen verplaatsen. De bij het plan behoorende „bebouwtnesvoorschrif. ten" beperken bovendien het ongebrei deld oprichten van winkelpanden in de buitenwijken, zoodat het plan de tot standkoming voorziet van een stede- bouwkundig harmonisch afgerond ge heel (pl.m. 90.000 inwoners), waarbij de oude starl niet tot een soort appendix is verworden, maar inderdaad bet ..hart" vormt.. Het plan belet tevens de lintbebou wing langs de zgn. uitvalswegen. Ten Oosten van het afwateringskanaal is al leen een landelijke bebouwing (boerde rijen) toegestaan, zoodat het unique silhouette dat Amersfoort, als "en door den Liniedijk begrensd gaaf geheel, van hit de Eempolders vertoont, bewaard zal blijven. Doordat vóór de grenswijzigingen van 1910 dc gemeentelijke grenzen 1 bijna de oude stadskern raakten was 0.0. op het grondgebied van de gemeente Hoogland een parasitaire lintbebouwing ontstaan, die het bovengenoemde stadsbeeld gron dig bedierf. „Gelukkig" werden Mei 1940 deze buiten den versterkten Liniedijk gele gen huizen alle om een vrij schootsveld te verkrijgen, door onze militaire auto riteiten gpslecht. Het verdient in het bijzonder vermel ding dat de Algemeen Gemachtigde xoor den wederopbuw, dr. ir. J. A. Binge»*s, onmiddellijk bereid bleek het wjderop- bouwen te verbieden. N11 iets over het aspect van de oude stadskern. Als zoovele sleden was ook Amers foort rijk gezegend met ontsierende re clames een „gevoelige" kwestie. Noch hPt asnpct ven de oude binnenstad, noch het landschap verdragen het ongebrei deld aanbrengen van horden, beplakken en bespijkeren van gevels. De concurrentie drijft daarbij tot steeds grover middelen. Brengt de pen een bord van één m2 voor een bepaald artikel aan, de concurrent poogt onmid dellijk te overtroeven met pen bord van „ernice" m2's in nog schreeuwender 'kleuren. In de praktijk blijkt dikwijls dat men zelf weinig waarde hecht aan het hebben van dergelijke reclames, dip men men geeft het veelal volmondig toezelf afschuwelijk vindt en dat men gaarne van een dergelijke wijze van re clame maken afstand zou doen, dat de concurrentie dit echter belet Door over lég en overreding is veel te bereiken. Bij plannen voor nieuwe gevels in de bin nenstad wordt <b-v- door den dienft Bouwtoezicht een'-project geéischt met de aan te brengen reclame Ondanks de aanvankelijk geuite be zwaren tegen het in de Politieverorde- ning opgenomen artikel ter bestrydng van" de ontsierende reclame (voor iede re „zichtbare" reclame is een vergun ning noodig) zijn bevredigende resul taten bereikt. De stad is ontdaan van heel wat misplaatst Amerikanisme, al blijft voortdurende waakzaamheid noo- diP- Daarnaast wordt getracht (een plan is in voorbereiding) het aspect van de s'ad te verbeteren door het op met zorg uitgezochte plaatsen denk aan onze oude stadsgezichten! aanbrengen van ©enig „groen". ITet zal daardoor moge lijk zijn het „ongewenschte" te verstop pen of te caxnoufleeren, het ..cewensch- tc" te accentueeren. Blijft over iets te zeggen oxer de restauratie van de architectonisch en historisch belangrijke oude bouwwer ken., alhoewel iéder, boe eenvoudig maar qua massa gaaf bouwwerk ook, noodzakelijk behouden moet blijven om de oude stad een geheel te laten blijven. Zou men zich immers beperken tof het architectonisch belangrijke, dat slechts een gering percentage van het geheel vormt en zou de rest verdwijnen en langzamerhand vervangen worden door een niet in de sfeer van de oude stad passende „moderne" bebouwing dan zou men weliswaar later bier en daar een fraai specimen van oude va derlandsche bouwkunst ontdekken maar het doel de oude kern als een stedebouwkundig architectonisch gaaf geheel te bewaren zou niet bereikt wor den. Hieruit volgt reeds dat ook de pro jecten voor „nieuwe" bouwwerken ge toetst zullen moeten worden op hun ge Bchiktheid de harmonie 'te bewaren resp in de toekomst wederom te her stellen. Alle individueele .uitingen" hoe knap (of vernuftig bedacht) ook „an sich" zul len, als zij aan het bovenstaande niet voldoen, verworpen moeten worden Vooral de bouwmeester, die in de 011de stadskern bouwt, zal moeten „dienen" en niet „zichzelf zoeken". Welke resultaten de laatste jaren be reikt. zijn door verschillende restaura ties moge blijken uit de afbeeldingen. Dat zij bereikt worden dankt Amers foort aan de samen- en medewerking van velen, waarbij ik (men vergeve mij de volgorde) nietmag nalaten te noe men de beide inspecteurs bij bet. Bouw toezicht. de heeren J. Kapteyn en A. J van den Tol, die wat het oude slads- schoon betreft bij mijn dienst de afdee- ling „Defensie" vormen, den directeur van hel Rijksbureau voor de Monumen tenzorg, jhr. dr. E. O. M van Nispen tot Sevenaer. en de ambtenaren arch. A. L. Oger en den heer D. Verheus, die altijd bereid zijn op grond van hun groote er varing te helpen. CtmtonU Amersfoort De Burgemeester van Amersfoort waarnemende de taak van het college van Burgemeester en Wethouders maakt bekend, dat aan het Stadhuis is aangeplakt een publicatie inzake een verzoek van H. J. Bakker, om een tap- vergunning in hef perceel Kortegracht 8. De resultaten hebben er toe geleid dat ook de burgerij zelf „schik" in het geval het herstel van de oude stad be gint te krijgen, waardoor hef initiatief om tot restauratie van een bouwwerk over te gaan meer en meer zelfs van haar zMf begint uit te gaan. Is zij er bovendien zelf niet financieel bij geïn teresseerd? De tijdsomstandigheden wel een uitzondering begunstigen het werk. Soms is met een betrekkelijk gering materiaalverbruik een oud vervallen object tp restaureeren en daardoor in een exploiteerbaren vorm te brengen, vooral als. zooals dit in „moeilijke" ge vallen gebeurt, het Departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbe scherming. Provincie en Gemeente sti- muleerend een kleiner of grooter bedrag als subsidie beschikbaar stellen. In het komendp voorjaar bezoek© men de* oude veste eens. Ik weet zeker: ge zult er geen spijt van hebben, evenmin als ónze Joost van den Vondel die zeide: Schoon Utrecht eertijds praalde op Bisschop's etaf en my ter. En stoel en hoogen Dom, nog wil ik Amjsfort Van grooter waard benijd, verheffen •miin cyter Alj rechterhand van 't Sticht, in zegen nooit verkort. Hier wordt den vreemde, van den gastvrije ingezeten Gewelkomt. slecht en recht, en zonder dwaze pracht. In het Jaar 1939 werd er ln den nacht yan 14 op 15 April Ingebroken op den Oude Soesterweg. Ongeveer een maand later, in den nacht van 17 op 13 Mei, verschaften ongenooden zich **^or inklimming toegang tot een huis op het Anjerplein. De bult was in beide gevallen niet groot. Het on derzoek leverde aanvankelijk niets op. de politie voelde zich op dood spoor Dezer dagen is er plotseling licht geko men in deze duistere zaakjes. Een briga dier van politie, die de verzameling vin gerafdrukken eens nakeek, ontdekte plot seling iets... en dat ..iets" was aanleiding tot de aanhouding van den 23-Jarigen K.. alhier. Hij heeft beide Inbraken bekend. Voorts werd een zekeren O. in arrest ge steld. verdacht van mededaderschap Gisterochtend liet een groentenkoop- man in onze stad een slee, waarop 15 H.L. aardappelen waren geladen, door een paard voorttrekken, dat niet scherp gesteld was, ondanks de glai- beid. Een politie-agent liet het dier uitspannen en gaf den voerman een bekeuring. Alhier is een zekere L. aangehouden, afkomstig uit Amsterdam. Hij wordt verdacht van rijwieldiefstal. Burgerlijke Stand Geboren: Martinus. z. van Willem Bouw man en Petronella Veldman; Bernardus Gerardus Maria. d. van Gerardus Willem Jozef Maas en Margaretha Adrlana Land man; Christina Hendriks, d. van Siemcn Visscher en Hendrika Catrina van Burgste den. Overleden: Cornells Scherpenzeel 24 J. ongehuwd; jan Bekelaar 70 J. edhtgenoot van Willem In a Berg akker. DENKT AAN DE VOGELS Helpt de vogels in wintertijd. Hoofden van scholen worden namens de Vereemging van Dierenbesoherming beleefd verzacht aan de kinderen te verzoeken voedsel voor de vogels te strooien. Inspecteur Dierenbescherming G. HENDRIKS. WATERPOLO De returnwedstrijd tusschen A. Z 4: P C. II en Neptunus 11, wekle gister avond in het Sp9rtfondsenbad voor de wintercompetitie gespeeld werd, ein digde in een 2—2 gelijk spel. Een uit slag, waarmede beide zeventallen te vreden kunnen zijn, al mogen we geenszins ontkennen, dat de groen witte» door hun enthousiasme dikwijls in de meerderheid waren. Doch dit enthousiasme kostte A.Z. en P.C. ook dc overwinning, doordat de spelers voor het vijandelijk doel te onbesuisd speelden, maar ook eenige mooie kan sen onbenut lieten Anderzijds was het verdedigen van Neptunus niet slecht, in het bijzonder de doelverdediger, die zich uitstekend weerde. Toch droeg de strijd een spannend knrakter. De groenwitten wisten in een periode," dat zij in de meerderheid waren door J. v. Woudenberg de leiding te nemen, doch W. van Woudenberg bracht met 'n fraaien doorslagbal, onhoudbaar voor doelverdediger Pesie, de balans weer in evenwicht. (11) A. Z. P. C. kon haar overwicht daarna niet in doelpunten uitdrukken, deels door te zacht schieten, deels door krachtig verdedigen van Neptunus. Door het verdedigen van Neptunus was de voorhoede dezer club vrijwel geheel op zich zelf aangewezen. Zij trachtte dit op te heffen, door snelle uitvallen te ondernemen, waarvan één vlak voor de ru6t, me succes bekroond werd Van Houdt slaagde er in, nadat Wigtenbroek ^en paar maal faalde, Neptunus de leiding te geven 1'2. In de tweede helft kreeg Hardebol ormiddellijk gelegenheid den gelijk maker te scoren.. Onbegrijpelijk genoeg accepteerde hij de kans niet. De strijd nam hierna in spanning toe. waartoe verschillende factoren meewerkten. Wij noemen 6lechts het schot van Van Houdt, dat tegen den staander kwam, het uit het water, zenden van Bouma en de strafschop, van Hardebol, ge volgd door een 'tweetal corners. Ten slotte kreeg Keuken %en strafechop toegewezen en werd Wigtenbroek uit bet water gezonden. Uit dezen worp ontstond de gelijkmaker (22). In de laatste phase van den strijd deden bei de ploegen hardnekkige pogingen het winnende doelpunt te scoren. Het bleef 2—2. De heer Unkraut, leidde dit plaatselijk treffen voortref felijk. De wedstrijden A.Z. &- P C. I—Vest I en Neptunus 1—Otter II gingen niet door. OM DEN N.V.B. BEKER Onder de vereenigingen, welke zich hebben doen inschrijven voor deelna me aan den N.V.B.-beker, bevindt zich ook A.P.W.C. BINNENLAND 's-GRAVENHAGE. 3 Febr. Het is een verblijdend teeken, zoo schrijft de A.N. W.B.. dat er in de pers den laatsten tijd weer eenige malen melding Is gemaakt van de opheffing van enkele tollen of van het daartoe genomen besluit. Niettegenstaande de geleidelijke ver- dwljning van deze zeer hinderlijke ver keersobstakels, blijft het aantal tollen in ons land nog vrij groot. Op 31 De cember 1941 waren er in totaal nog 36 wegtollen (met 47 tolboomen) en 33 brugtollen in meer of minder belang rijke wegen, waarvan er. alleen in de provincies Utrecht en Zuid-Holland resp 20 en 12 waren. De provincie Noord-Brabant is geheel tolvrij. Indien men deze obstakels geleidelijk zou willen laten uitsterven zullen hiermede uiteraard nog vele jaren gemoeid gaan. Als voorbeeld moge dienen een recent couran tenbericht. waarin wordt medegedeeld, dat het aan het bestuur van het waterschap KortriJk en Gieltjesdorp niet Is mogen ge lukken een pachter voor zijn tol op den weg Portengen-Galgenwaard te vinden, zoodat genoemd bestuur, teneinde de con cessie niet te verliezen, besloten heeft zelf voor een tolgaarder te zorgen, niettegen staande blijkt, dat het recht van tolheffing toch geen onverdeeld genoegen ls. Dit geval was voor den A.N.W.B. een aanwijzing, dat het vraagstuk van de weg en brugtollen onder de huidige omstan dlgheden eens met bijzondere aandacht bezien en zoo mogelijk tot een oplossing gebracht moet worden. Zoolang de oorlog duurt en ook in de eerste Jaren daarna, zal er naar de meening van den A N.W.B. wel geen sprake van zijn. dat het motori- sche verkeer en het rjjwielverkeer. aan welke beide categorieën de meeste tollen het grootste deel van hun inkom-ten tè GRAND THéATRE. Van Vrijdag af vertoo ning van „Polonaise". Voorntfllinzenrdag 6 en 8.15 uur, loorl Zondag 1.45. 4, 6 15 en 8.30 our. Andere avonden 8 oor. narr Zaterdag en Woenadag matinee orr 2 30 CITY i "RATER - Van Vrifdag t/m. Don derdag vertooning van „Het geheim van lt. Runeherg". Vooratellingen ale in Gran Théfttre. REMB WDT THEATER. - Vertooning van de film „Het vlammende woud". GRAND THEATRE. 5 Febr. Ameraf. Gon certver. Liederenavond van Elae Rijken 7.30 uur n.m. BIJ .fRANK" DEN DISCH VOOR ALLEMAAL. NIET DUUR. MAAR GOED. DUS IDEAAL.' danken hebben, zich in belangrijke mate zullen herstellen Gedurende dien tijd zul len de meeste tollen een kommervol be staan leiden en zal de exploitatie veelal verliezen veroorzaken. Bovendien zullen in de toekomst, wan neer het leVen onder meer normale om standigheden zal zijn hervat, de zorg voor de wegen en de financiering daarvan ze ker op anderen leest geschoeid worden waardoor het heften van tolgelden dan overbodig zal worden. In verband hiermede kan de tijd thans wel rijp worden genoemd om met de eige naren van tolrechten overeenstemming te verkrijgen over de voorwaarden, waarop de tollen kunnen worden afgekocht. Om deze redenen heeft de A.N.W.B. aan de commissarissen van een acht tal provincies alsmede, voor wat be treft de bruggen over de Maas en de Oude Maas in Limburg, aan de be trokken gemeente-besturen, verzocht hiervoor hun medewerking te willen verleenen. LAREN. 3 Febr Een van de bekend ste figuren in het Gooi. nl. ds. W. F A. Winckel. emeritus predikant, zal Zater dag 7 Februari a.s. zijn 90sten verjaardag vieren. De nog zeer krasse jarige werd geboren 7 Februari 1852 te Maastricht, studeerde te Utrecht theologie. Hij aanvaardde op 23 Augustus 1377 dezen zomer dus 65 Jaar geleden het predikambt bij de Ned Herv. Gemeente te 's Gravenpolder. In 1886 vertrok hy naar Oudewater, terwijl* hij in 1893 benoemd werd tot regent-gees telijk leider van het internaat van het christelijk gymnasium te Zetten. In 1900 werd hij wederom actief predikant te Slo terdijk. waar hij tot 1922 heeft gestaan Daarna vestigde hij zich te Blaricum. waar hij tal van jaren lid van den gemeente raad is geweest. Hij was pl.m. 20 jaar de- putaat van de classis Amsterdam der Geref kerken in het prov. studiefonds van Noord-Holland Van zijn hand verscheen o.rp. een biografie van dr. Abraham Kuy- per en een vertaling, uit het Fransch van een groot werk van prof. Doumerque over het leven van Calvijn. Op grond van zijn bijzondere verdiensten voor de levensbe schrijving van dr Abraham Kuyper werd hij bij de Kuyper-herdenklng in 1933 tot ridder ln de orde van Oranje-Nassau be noemd. DE HAVEN VAN ROTTERDAM OP DE KEULSCHE VOORJAARSBEURS ROTTERDAM. 4 Febr. De inzen ding van de stichting „Havenbelangen" Rotterdam op de voorjaarsmesse 1942 te Keulen toont de ontwikkeling van het havengebied van Rotterdam en den groei der stad. Op een rechtopstaande glasplaat verschijnen, door verlichting van de betreffende oppervlakten, resp de nieuwe waterweg en alle havens in de volgorde waarin ze van 1866 af zijn gegraven. Tegelijkertijd laten roode richtlijnen de uitbreiding der stad zien De achterzijde van dezen vrijstaanden stand geeft een vergroot beeld van de bekende gravure „Botterdam 1615", uit den atlas van Stolk# Het geheel naar ontwerp en uitvoering van Pieter den Besten. Aansluitend hierop worden drie groo te spiegelruiten 'achter elkaar opgesteld met een rijk beeld van den Rotterdam schen scheepsbouw, uitgevoerd in trans parante verven door den schilder Pol Dom. ALS vertegenwoordiger der Gryllidae stelden wfj u onlangs de merkwaardige veenmol voor. maar wij hadden, letterlijk gesproken, dichter bij huls kunnen blijven of. om ons nog juister uit te drukken. zelf* ln huls. Want het zjn de gebouwen der menschen. waar zich de buiskrekel Gryllu lus 'Gryllus) domestlcus. heeft gevestigd; alleen bij zeer gunstig zomerweer ls hij 's avonds wel eens e«»n poosje buiten op de vleugels In het wild komt hij bij ons niet voor. wel echter op Madeira en in ver schillende Afrikaansche en Aziatische ge bieden. Van de Zuid Aziatische steppen uit heeft het Insect zich over een belangrijk deel van Europa verbreid, maar evenals vele Kakkerlakken ls de huiskrekel een warmteminnend dier dat het bulten in de vrije natuur niet uit zou kunnen houden en daarom, van den nood een deugd makend, een kunstmatig warm klimaat opzoekt. Het ligt dan ook voor de hand. dat de huiskre kel in de eerste plaats zijn weg heeft gevon den naar onze bakkerijen, waar hij profi teert van het warme ovenvuur en waar menig kruimpje valt te verschalken. Ook boerderijen d.w.z die ouderwetsche met vertrekken, waarin zomer en winter wordt gestookt en waar het haardvuur vroolijk vlamt, hebben op den huiskrekel steeds aantrekkingskracht uitgeoefend. Andere goed verwarmde woningen waren hem eveneens naar den zin: vroeger moeten blij kens de litteratuur ook keukens, kazernes, hospitalen, molens en brouwerijen concen tratiepunten van huiskrekels zijn geweest, maar tegenwoordig is het gewoonweg een buitenkans, wanneer Je het insect nog eens tegenkomt. De moderne woningen zijn voor ons Krie kende Kriekske niet gezellig en rommelig genoeg; het kan er zich niet meer zoo goed verbergen* er zijn niet voldoende kleren en reten om er naar toe te vluchten; 2e zijn te hygiënisch, te netjes en te licht; er wordt niet gemorst en veel te veel gestofzuigerd; kortom: de sfeer, die de huiskrekel, welke meer of minder lichtschuw is. ontbreekt er ten eenenmale Men kan dan ook wel zeg gen. dat de huiskrekel niet meer in dezen tijd past; zoo langzamerhand wordt hij een legendarische figuur, onafscheidelijk ver bonden aan ..den goeden, ouden tijd", toen hij werkelijk een populaire verschijning was. in den waren zin des woords een ge waardeerd huisgenoot. Dat de huiskrekel eens algemeen bekend en gezien was. blijkt uit de vele volksnamen, waarvan wij er en kele vermelden: heempje. helmpje, lem. elmke. kriekske. trietsje, imerke, bakker- syntsje. De laatste drie zijn Frlesche bena mingen. In vele streken werd het insect be schouwd als een creatuur, dat deze bewo ners van het huis. waarin het zich vestig de. geluk en voorspoed bracht, zoodat men er niet licht toe kwam zoo'n helmpje te verdelgenimmers, men joeg het geluk dan de deur uit. De bruin- of groengele huiskrekel, op wier kop en halsschild onderscheidenlijk een bruine streep- en vlekkenteekening voorkomt, weten, waar zij zich nog hebben kunnen handhaven, voldoende de aan dacht op zich te vestigen en wel door hun muzikale prestaties. Dat wil zeggen: het zijn de mannetjes, die voor de instrumen tale muziek zorgen; dit geschiedt door de onderkanten der vleugels, waarop zich een z g. raspader bevindt, tegen elkaar te wrij- ven. Daardoor wonit een curieus tjirpend geluid voortgebracht Wanneer in een ruimte verscheidene huiskrekels vol Ijver collectief aan het musiceeren zijn en dit uren lang volhouden, dan is het te be grijpen dat personen met zwakke zenu wen niet zoo tegen een dergelijk tumult kunnen, doch de ouderwetsche menschen hadden blijkbaar niet zooveel last van hun zenuwen en bovendien: wat moeten de ooren van ons. modernen, al niet op •instrumentaal en vocaal gebied verd-agen. wanneer wfj de radio aanzetten! Liever honderd kriekende kriekskes dan één gil lende juffrouw. Daar de huiskrekel gelijk wij reeds lie ten uitkomen, meer of minder lichtschuw is. is het een dier dat vooral in schemer en nacht activiteit aan den dag legt. Dit is ook de tijd. dat hij erop uitgaat om voedsel te zoeken. Aan meelspijzen peeft hij de voorkeur, maar ook andere voedings middelen der menschen laat hij zich góéd smaken. Tot de schadelijke dieren kan hij. tenzij misschien in een enkel uitzonde ringsgeval. niet worden gerekend. Met behulp van haar lange legboor de poneert het wijfje haar gele eitjes in de reten van muren, vloeren e d.. daaruit ko men binnen anderhalf tot,twee weken de larven te voorschijn, die na een half Jaar of langer tijd den imago-staat hebben be reikt Daar ln zoo'n verwarmde bakkerij eigenlijk het geheele jaar door een zomer temperatuur heerscht. behoeft het niet te verwonderen, dat de voortplanting van den huiskrekel feitelijk in alle seizoenen geschiedt. Voor het kriekske bestaat er eigenlijk maar één jaargetijde: de nooit eindigende bakkerij-zomer RINKE TOLMAN. Hoofdredacteur: R. LEENKNEGT. Amersfoort Naast den hoofdredacteur is verant woordelijk voor de rubrieken Stads nieuws en Sport: HA. C. VAN DER KRAAN Ir.. Amersfoort FEUILLETON Zijn handen vielen Weg van de mijne „Raak me aan, zooals mijn moeder.' fluisterde hij. „Je bent epn heiige. Do goede God hpeft ie gezonden, nu ik je noodig heb. Ik wil biechten..." „Als ie dat verlichting geeftzei ik „Moeder." Ik zag dat de dood al na dpr en nader kwam Hij was als een kind. zoo hulpeloos. „IlPt spijt me. dat ik weg ging en je alleen liet Je bent al tijd een goede moeder voor mij gewees' en ik was een slechte zoon Maar ik zou tem* gekomen ziin. Dat zweer ik bij het kruis van den Heiligen Ni colaas. Terug zou ik gekomen ziin daarom wilde ik da» geld hebben Niet voor me zelf. voor jou. moeder/ Zoo veel geld moeder, voor een armen zeeman Nóóit had ik tevo ren zooveel geld in handen gehad. Hon derden roebels... ik weet hel niet... ik weet het niet Hij hoestte weer en echeen pijn te lij den Ik trachtte het wat voor hem te ver- /.achten. Mijn hart bloedde van mede lijden. Het deerde mij niet, wat hij mis- df.an had. geen mensch ter wereld ver d'ent zóó te sterven. Het was ceti ver schrikkelijk gezicht. „Alleen.maar om een pakje poeder weg te brengen, moeder," fluisterde hij Zijn oogen wercjèn dof. De aanraking van mijn handen had zijn gedachten te ruggevoerd naar de langvervlogen dagen in een dorpje, ver w eg. op de ijzige vlak ten van Rusland waar een paar eeltig0 hoprinnenhanden zijn voorhoofd streel Ier en hem getroost hadden, tijdens de lange, lange winteravonden. ..Alleen maar een pakje poeder, Als ik dat naar l.e Havre. Marseille of Stock holm bracht, verborgen in miin laarzen, gaven ze me geld Tk had een heelehoel geld gespaard, moeder, en het was alle maal voor jou. Het spijt me. dat ik er van gebruikte voor drank, maar ik ver gat soms dat jii heelemaal niets hebt...." „Wie gaf je dat geld''' Met moeite wendde hij mii het gelaa.l toe „Sarnoff. de kapitein. De schipper op d kade in Amsterdam..." De koorfefantasieën schenen te begin nen. Ik moest hem weer tot ziel) zelf brengen, want ik moest alles van hem t.i vpfpn komen. „Maar hier," vroeg Ik dringend. „Hier in Parijs?" „Groen geld", fluisterde hij. „Groen geld, en wit en bruin, de Père en Julien. De Père was goed*en gaf me geld." „Waar?" „De boekwinkel, Rue Soufflat..." Zijn hoofd viel voorover. Zijn adem kwam rochelend. Het was het einde. Ik wist, dat hij ging sferven. Ik legde zijn hoofd terug in de kussens en sprak dringend. „Waar. Zeg me waar „Moeder, ik h%h iederen nacht voor je ge-.-" Hij hoestte weer en de inwendige bloe ding begon opnieuw. Het- afschuwelijke schuim kwam op zijn lippen <v vergeefs trachtte ik het te stelpen. Op/lat oogenhlik s'ierf hij. Ik moest dat aanzien. Er was een gevoel van af schuw in mij, terwijl ik dien laatsten strijd moest aanzien Hij was een een voudige hoerenjongen geweest, die naar zee was gegaan en in dp klauwen was gevallen van gewetenlooze 'schurken, dip ziin diensten hadden gekocht voor geld. Geld, dal hij nooit eerder had he zeten. En toen hij hen niet meer dienen kon, was het het koude staal van hun mes sen geweest da', hem van hun pad had verwijderd. Het was weerzinwekkend, monster lijk. Het was me, alsof ik in een goot keek. waar ratten leefden. Maar de rat ten waren menschen. De taak, die ik op me genomen had, was goed. Ik was het verplicht tegen over fatsoenlijke vrouwen-en mannen om te slagen. Geen enkele fout mocht ik meer maken.. Nu er nog een kans was. moest ik dit huis van verderf verlaten Misschien loerden ze reeds nu op me. En als dat zoo was De gedachte alleen bezorgde mij een koude rilling. Plotseling werd ik me be wust van mijn omgeving. Ik luisterde scherp en de zachtste voetstap, de ge ringste beweging zou ik gehoord hebben Want als ik faalde, zou het geheim dat ik ontdekt, had, met mij verloren gaan. En ik zou sterven, zooals die zee man gestorven was. Opeens.zei een voorgevoel mij, dat ze kwamen, zooals ik ze had hooren zeg gen, dat ze zouden dcten. Ik ging naar het venster en keek uit over den rh ieroevvr. Het was een prach tige nacht geworden. De maan scheen helder en boorde haar schijnsel door de mistbanken boven de rivier heen Het scheen haast ongelooflijk, dat de wereld zooveel zonde kon bevatten, als waar van ik vandaag, of liever gisteren, was getuige geweest. Ik kepk de kamer rond. Waar kon iU me verbergen? In den lroek was een gordijn, waarachter wat haken en klee renhangers. Zoo snel mogelijk verstopte ik me in de nauwe ruimte achter het gordijn.* Met een beetje geluk had ik kans, dat ze me niet zouden ontdekken. Met een beetje geluk Ik hoorde de deur open gaan en «"k' mannen binnen komen. Een nijdige uit roep klonk door de kamer „idioot. J© hebt het licht laten bran den." „Dut heb ik niet gedaan." „Dat moet wel. Spreek me niet tegen.' Wat had ik graag gezien, wie die twee mannen waren! Hun stemmen klonken mij onbekend in de ooren Ik was er Van overtuigd..dat het niet de hoteleigenaar was. die naar hoven was gekomen om dat lugubere werk te verrichten. „Het doet er trouwens niet toe," zei dc laagste van de twee stemmen. „Laten we een beetje voortmaken" Er was het geluid van voetstappen en een oogenhlik van stilte. „Hij is dood." Gegrinnik. ..Verhaast me niets" „I-Iii ziet pr anders uit. alsof hij nogal sterk was. Het lijkt me. rlat hij een paar moeilijke uurtjes achter den rug heeft." „Dat hebben ze altijd, als de baas met ze afrekent." „Hu, als dat mij maar nooit gebeurt." „Man. houd jé mond en help eens een handje." Er was een geluid als van mannen die een zware last torsen. Toen ging hel licht uit en werd de deur gesloten Ik kwam de kamer uit, lijkwit en diep bewogen. Gelukkig had ik inder daad „een beetje geluk gehad." Ze had den me niet bemerkt. Zelfs het feit. dat de kamer verlicht was, had hun achter docht niet gewekt, ze hadden zelfs niet bemerkt, dat de deur niet meer op slot was, en er geen oogenhlik aan gedacht, de kamer te doorzoeken Zoo snel mogelijk ging ik naar mijn kamer terug. De gang was verlaten, maar nu verlicht. Ik rilde bij de ge dachte, dat op dit zelfde oogenhlik het kille water van de Seine het lichaam van Petroff. den zeeman, omsloot. Ik trok mijn mantel aan en pakte in derhaast mijn valiesje. Zoo gauw moge lijk moest ik weg. Ik vreesde, dat miin zenuwen mij de haas zouden worden, als ik langer bleef. Ik had al een gevaarlij ke neiging, te gaan rillen en naar bene den te rennen. Óm mij in veiligheid tc breneen voor die moordenaars. Ee»i han delwijze. die me natuurlijk juist in hun handen zou overleveren! Maar ik wist mé nog te beheerschèn "n met mijn valies in de hand verliet ik miin kamér De trap maakte gelukkig geen geluid. Ik ging voorzichtig naur heneden. Den weg had ik mij goed in het geheugen geprent, zoodat ik geen moeite had om naar huiten te komen, de veiligheid tegemoet. (Wordt vervolgd)

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1942 | | pagina 3