Wees U Zelf!
No. 8.
Woensdag 27 Januari 1904.
ie Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken.
f
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Terugblik.
FEUILLETON.
De Moeder van den Rietdekker.
PROTECTIE.
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Redacteur: P. van der Meer Jzn.
Bureau
(voorloopig)
Beekesteinsche Laan 32.
Abonnementsprijs
Per jaar
f 3.00
Per 3 maanden
- 0.75
Franco per post
- 0.90
Be Engel der Geschiedenis peinst,
neergezeten aan de wieg waarin liet
Jaar 1004 ligt, het kindekc. zich
nauw bewust van de zware taak die
het wacht, daty.orgeloos de donkere
wolken aanirfetJjnitfonjheUspellend boven
den verren ofSstèüpren nVizoil zich toren
hoog opstapelotv;lejn geisel der mens ril
heid den oorlogshlHcseiu in haren
schoot; vcrborgeniH.-,
Het -hoofd/vervuld vart" sombere voor
gevoelens, -"wendt de Engel huiverend
den blik van de toekomst af, en richt
dien op het jongst, verleden, het korte
lings verscheiden jaar 1903troost trach
tende te vinden in de herdenking van
wat het voor liet heil van den ynensch
tegenover zijn naaste omgeving heeft
opgeleverd, den voor liet dagelijksch
brood zwoegenden inenseh, den één
ling die, onbewust vaak, toch in-dc-
daad rusteloos voortdrijft naar hetzelfde
groote Doel waarheen de ïncnsclihehl
zich beweegt.
De Engel, zijn geschiedrol ter hand
nemend, waarop met ijzeren stift het
verhaal gegrift staat van de jongste ge
beurtenissen, wil trachten liet verband
aan te wijzen tusschen de feiten die op
stoffelijk en die welke op geeste
lijk gebied plaats grepen, den samen
hang te erkennen van den strijd op het
eene veld met dien op het andere,
hoop voor de toekomst te putten uit
beider wisselwerking
Zijn oog valt aanstonds op iets bij
zonders. althans op een verschijnsel,
dat, moge het liier te lande niet onbe
kend zijn geweest, toch in 1903 zich
heeft voorgedaan onder een vorm en
omvang waardoor het velen rauwelings
op het lijf viel, en do roerselen van het
menschelijk gemoed bij menigeen bloot
legde.
JanuariApril, de dagen der „mis
dadige woeling," van den „triomf van
het Gezag," van de „onderdrukking der
chronische anarchie," doch ook van het
„wee den overwonnelingen," trekken
zijn aandacht.
„Domme kerels," peinst de Engel,
„domme kerels, die meenden met een
hocus-pocus den loop der wereld-geschie
denis tfc kunnen veranderen; waanden
in enkele dagen te kunnen tot stand
Schets uit Seeland.
5 ('Slot.)
Stine schreide, zooals het een meisje
dat weet hoe het behoort, past, in een
zakdoekje met geborduurden rand, en
Mads stond met het hoofd diep tus
schen de schouders gedrukt, alsof hij
verwachtte dat de geestelijke zoo dade
lijk op hem aanvallen zou.
De jonge hulpprediker,! die het hu
welijk voltrok, sprak zoo schoon over
de liefde, de schoonste van alle gaven
der voorzienigheid, die in staat is zelfs
den geringsten en meest verworpen
sterveling te louteren en op te heffen,
en thans begreep Mads dat alles veel
beter, dan toen hij indertijd op zijn
kousen de kerk binnensloop om bij de
deur te blijven staan luisteren.
De meester en Stine'9 broer uit de
hoofdstad traden als getuige op, en de
bruiloft die bij den meester aan huis ge
vierd werd, liep genocgelijk en ordelijk af.
Den volgenden dag was Mads weer
als gewoonlijk uit werken gegaan. In
den loop van den voormiddag kwam
Sidse thuis.
Zij| stapte door de openstaande deur
rechtuit naar de keuken waarvan de
brengen, wat eeuwen zou behoeven om
zóó te worden; die meenden, dat eeni-
ge wel- en vcclsprekcnden leiders zou
den vermogen te doen, wat den groot-
sten geesten van alle eeuwen nimmer
is gelukt: de plotselingevervorming
der bestaande maatschappelijke toestan
den!
.Domme, arme kerels! die nu boe
ten voor hunne lichtgeloovighcid en hun
vertrouwen in de leiders, door armoe
en gebrek... Eigen schuld, zegt men.
Maar 'zou ook Hij zoo gesproken heb
ben, Tlij naar wie die strenge rechters
zich noemen, en die. gewaagde van ver
geving van schuld, zeventig maal zeven
malen?
„Tiet gezag heeft getriomfeerd," juicht
men thans. Och, ik heb in den loop
der eeuwen dien juichkreet zoo dikwerf
hooren aanheffen. Het Gezag van Hero
des triomfeerde over Jezus; Nero's Ge
zag zegevierde over de Christenen; het
Gezag der Fransche Revolutiemannen
overwon den Paus, en toch, wat is er
overgebleven van al dat triomfeerend
Gezag?
„Men juicht eene regeering toe, die
de dwaasheid van enkele leiders en de
domheid hunner volgelingen benutte om
de meerderheid van haar regime boven
alle andere in 't licht te stellen. Maar
in Frankrijk juicht men eveneens eene
regeering toe, die op hare beurt het
Gezag handhaaft tot het. uiterste, door
de aanhangers van het christelijk regi
me te onderdrukken. Zal het beide niet
vergaan zooals het de andere verging?
„Er is slechts één Gezag dat zich
door alle eeuwen heen heeft gehandhaafd
en zich zal blijven handhaven: dat, het
welk niet slaat noch wondt maar opbeurt
en vertroost, den verdwaalde terugvoert
op het rechte spoor, en den zwakke
steunt. Doch van dat Gezag heb ik in
1903 de werking niet ontdekt, al ver
nam ik meer dan voorheen den naam
van Hem, die het predikte
„Is de menschheid in den loop van
het afgeloopen jaar nader gekomen tot
haar doel is zij vooruitgegaan in naas
tenliefde, in gemeenschapsgevoel, in eer
bied voor de overtuiging van andereu
De Engel drukt de hand voor zijne
oogen, want voor zijn geest rijst het
bloedig drama op van Kitschenewhij
hoort de kreten van de slachtoffers van
geloofshaat en van het Gezag; hij ziet
de verminkte, geschonden lijken dier
vloer bestrooid was met wit zand en
waar ieder voorwerp, keurig blank ge
schuurd en gepoetst, haar tegemoet
blonk, en trad toen de huiskamer in,
Niemand aantreffende, bleef zij midden
in de kamer staan, om vol verbazing
om zich heen te zien. Welk een ver
andering
I )e vensterglazen waren helder schoon
gemaakt en behangen met sneeuwwitte
gordijnenin de vensterbanken stonden
rood gemeniede bloempotten met; bloei
ende geranium's en rozen. De plaats
van de geverfde kist was ingenomen
door Stine's nieuwe commode, waarop
een gipsen beeldje en twee porseleinen
vazen prijkten, en waar hoven een ovale
spiegel en vier vergulde lijstjes met de
portretten van den kroonprins, de kroon
prinses, den hertog van Cumberland en
zijn gemalin aangebracht waren. De tafel
was bedekt met een rood tafelkleed, dat
de jonggehuwden van Stine's broeder
gekregen haddenin het midden stond
een fraaie petroleumlamp, een geschenk
van den meester, en in den hoek van
het vertrek was een groot nieuw ledi
kant geplaatst, bedekt met een helder
witte sprei.
Sidse verviel in diep gepeins.
„Dus zóó ziet het er uit bij een paar
jonggehuwden sprak zij, half binnens
monds. „Ja, ik had altijd hooren zeggen
dat het huwelijk zoo iets heerlijks en
zaligs moet zijn, vooral in het begin."
I'rijs der advertentlëu
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(By abonnemtnt aanmerkelyke korting.)
Joodsche mannen, vrouwen en kinderen.
„'t Is me alsof ik weer verplaatst
word naar de Middeneeuwenzal dan
nooit de liefde zegevieren over den haat,
het recht over de machtis er dan
niets wat hoop geeft voor de naaste toe
komst.
„Het Arbitragehof, het Vredepalcis
van Carnegie, de bezoeken der Staats
hoofden
Doch de Engel schudt het grijze hoofd
en mompelt: „Schijn, schijn, niets dan
schijn. Hij die zich een Vredevorst
droomt, verdrukt het vrije Finland, ont
rooft China een provincie, bedreigt de
wereld met een oorlog, om zoo te dwin
gen tot bekrachtiging van zijn roof. Het
Britschc Itijk, welks vertegenwoordiger
het Arbritrage-tractaat ontwierp, onder
drukt den Afrikaner, valt het vreedzame
Tliibet aan en stookt overal twist en
tweedracht terwille van eigen voordeel.
Op alle natiën drukt zwaarder dan ooit
het pantser van militoirismcoveral
hcerscht het geweld als moester en no;
immer is de beslissing over oorlog of
vrede afhankelijk van den luim van en
kelen. Het recht van den sterkste be-
heerscht de verhouding van de groote
Staten tot de kleine; gewold is liet macht
woord waarvoor ieder zich buigt.
,Neen, de schoone verwachtingen om
trent een betere toekomst, waarvan ik
enkele jaren geleden het dagen meende
te zien hoe lang schijnt dit thans
reeds geleden zijn weder voor langen
tijd vervlogen. Ondanks alle geleerd
heid op scholen en universiteiten opge
daan, schijnt het inenschdom nog altijd
even dom als weleer. Men streeft naar
macht, grootheid, rijkdom, en schat den
menseh niet naar wat hij is, naar het
nut door hem gesticht, maar naar wat
hij heeft.
„Vandaar den jacht naar rijkdom, spoe
dig en gemakkelijk verkregen, onge
acht de middelen. Men doet mee aan
den dollen wedloop om 't fortuin te grij
pen, zonder te letten op de slachtoffers
welke men daarbij maakt, tot men ten
laatste zelve valt en in den val weder
anderen medesleept.
„In vele woningen, waarin ik in vroe
gere jaren des avonds een gelukkig ge
zin bijeen zag, geschaard om een hoofd,
door allen geëerd en geliefd, zie ik thans
ongeluk, smart, oneer en schande heer-
schen.
„Zal dan de menscli, onder alle om-
Daarna opende zij haastig de deur
van haar kamertje, waar zij Stine met
hoog opgestroopte mouwen aan het ve
gen vond. Zij zag er niet al te genadig
uit.
„Goeden morgen"' zeide Sidse vrij
gedwee.
„Goeden morgenantwoordde Stine,
vrij barsch.
„Je schijnt het druk te hebben."
„Ja," antwoordde de jonge vrouw
„het is geen baantje zulk een morsboel
te redderenhet vuil ligt overal een
duim dik."
Iets van haar ouden drift ontwaakte
in Sidse.
„Hier in mijn eigen kamer zal ik het
zelf wel schoon houdendaar behoef jij
je niet mee te bemoeien." zeide zij, ter
wijl zij Stine den stoffer wilde afnemen.
„Blijf van den stoffer af!"
„Geef hier, zeg ik!"
„Wilt ge misschien slaan vroeg Stine,
zich in postuur stellend, met den stof
fer in de eene hand en de andere in
de zijde. „Ge denkt zeker dat ge hier
nog altijd „baas" kunt spelen, (maar
daar komt niets van. Als Mads soms
nog een afstraffing uoodig heeft, waar
voor de hemel ons beware, zal ik er
mij zolf wel mede belasten, evenals met
al het andere hier in huis."
„Wees niet zoo hard tegen mij, Stine
„Ge zijt zelf altijd hard geweest."
„Ja, jij kunt licht het hoofd omhoog
standigheden, steeds dezelfde blijven
zullen dan de lessen van geschiedenis
en ervaring immer ongeleerd blijven
De Engel schudt troosteloos het hoofd
en blijft lang in gedachten verzonken.
Doch eensklaps rijst hij op, zijn blik
doorboort dc kristal-heldere lucht en hij
ziet hij ziet tal van üchtende ge
daanten nader zweven, hoort stemmen,
die tot hein spreken. Het zijn de gees
ten der groote mannen en vrouwen, die,
in ruimen of bescheiden kring, leefden
en streefden voor het heil der menschheid.
En allen roepen hem toe in hunne taal
„Wanhoop niet. Zie wij allen, strij
ders op 't gebied des geestes, hebben
onze krachten, ons hartebloed gegeven
in den kamp voor recht en waarheid,
voor de vrijmaking der menschheid, om
den zwakke te steunen, den vervolgde
te beschermen, de gevallene te redden;
wij poogden te leeren, te ontwikkelen,
doch bezweken, vóór nog het beoogde
doel in zicht was. Tóch was niet ons
pogen ijdcl, nóch hebben wij voor niet
geleefdwant ieder onzer voelde zich
gedragen door wie voorafgingen, en wij,
wij steunen weder wie na ons komen.
Elk geslacht zag zijn grootste geesten
het doel meer nabij komen, en zóó aal,
na ecuwen wellicht, de tijd komen, waar
in het einddoel zal worden bereikt. Gok
wij hebben ze gekend, die tijdperken
van verflauwing der geestkracht, van
verzwakking van het ideaal. Maar ook
zij gaan voorbij om plaats te maken voor
betere. Wanhoop niet""
En één voor één zweefden ze voor
hem heen, predikers, wijsgeeren, staats
lieden, schrijvers, dichters, hervormers,
door den tijdgenoot dwazen geschol
den, strijders voor vrijheid en recht, en
ieder hunner voegde hem woorden van
bemoediging toe. De laatste hunner was
Zola, en een groot geluid ging door de
lucht, toen hij sprak
De waarheid zal zegevieren!
En zóó is hetde waarheid heeft ge
zegevierd
Hoog richtte dc Engelzich thans op; de
ontmoediging was geweken het vertrou
wen in de toekomst der menschheid was
teruggekeerd met breed gebaar breidde
hij zegenend zijne armen uit over de
in slaap verzonken wereld, en, vervuld
met nieuwe hoop schreed hij op zijn
pad voort
houden en op een ander neerzien," ging
8idse voort. „Als een eerbare vrouw
treedt je je nieuwe tehuis binnen, maar
ik, ik heb mijn geheele leven lang ge
bukt gegaan onder mijn schande, en
dat maakt iemand wel bitter."
Zij liet zich op het bed nedervallen,
en verborg het gelaat achter haar rood-
geruiten boezelaar.
Stine wierp haar stoffer neer en boog
zich over de oude vrouw heen,
„Maar, moedertje, zoo erg was het
immers niet gemeend," zeide zij, haar
bemoedigend op den schouder kloppende.
,,'t Is beter dat we elkaar dadelijk en
vooral zeggen waar het op staat, dan
elkaar voortdurend zuur te loopcu aan
kijken."
Sidse droogde haar oogen met haar
voorschoot af. Het was voor het eerst
in langen tijd dat zij geschreid had.
Toen nam zij haar breiwerk en ging
er stil mede aan de tafel zitten.
Toen Mads des avonds tehuis kwam
oud hij zijn vrouw en zijn moeder heel
gezellig aan het keuvelen, en deze goede
verhouding bleef ook in het vervolg
oortduren.
De zomer ging geregeld voorbijhet
geluk scheen stevig wortel geschoten te
hebben in het jonge huisgezin, en groeide
even welig voort als do wilde wingerd
tegen den nieuw bepleisterden muur.
Mads had nooit gebrek aan werk.
Stine hield zijn huishouden behoorlijk
In vorband met do artikelen over
jirotectiewelke wij in dc nummers 3
en 4 van ons blad schreven, plaatsen
wij gaarne het onderstaande, overge-
men uit „Het Vaderland".
I>c .strijd om protectie.
In zijn veldtocht tegen den vrijhan
del heeft Chamberlain nu een machtige
factor tegen zich gekregen bij allen
weerstand, die reeds aan zijn plannen
geboden werd. Dc bisschop van Tlercs-
feld heeft zich in een langen brief uit
voerig tegen dc agitatie voor bescher
mende rechten uitgesproken en dit
schrijven bevat veel waars en beharti
genswaardigs.
„Zij, die zoo plotseling tot Chamber
lains protectionistische plannen bekeerd
zijn", heet het daarin, „zijn in velo
gevallen door zelfzuchtige beweegredenen
geleid. Zij verwachten, dat hun eigen
zaak of hun eigen industrie door de
verandering der omstandigheden zal
vooruitgaan... maar zij denken niet aan
de gevolgen, die dat voor de arme lieden
rondom hen zal hebben. Hun zaak is
hun politiek, eerst zijn zij mannen van
zaken, later pas burgers of patriotten.
Maar afgezien van deze klasse Van lie
den, die in Chamberlains merkwaardige
commissie zoo sterk vertegenwoordigd
zijn, zijn er vele niet-belaughebbende en
wclmeenende lieden, die hem blindelings
gedachteloos, lichtvaardig volgen en
daarbij vergeten, welk een dwaallicht hij
steeds in zijn afwisselende loopbaan ge
weest is. Deze lieden zijn te jong om
zich de ellende van den tijd der be
schermende rechten te herinneren en te
weinig met de wetten der staathuishoud
kunde bekend en daarom kunnen zij
gemakkelijk misleid worden door ver
lokkende beloften en Rchijnbaar licht
verspreidende sopliismen
„Dc beginselen der voorstanders van
vergcldings- en beschermende rechten
zullen tengevolge hebben dat voedsel
kleeding en alles wat voor levensonder
houd noodig is, duurder zullen worden.
De armsten zullen daardoor tot diepere
armoede zinken, dc arbeider zal veel
moeilijker in staat zijn, zijn kinderen in
een benoorlijk huis op te voeden en him
gezondheid te bewaren door voldoende
voedsel en warme kleeding en iedere
in orde, en Sidse trok even als voor
heen met haar kruiwagen van hoeve
tot hoeve om te helpen wasschen of
schoonmaken.
Maar nooit dacht zij er aan van haar
verdiende loon iets aan het huishouden
bij te dragen, en dc jonge lieden vroe
gen er haar ook niet om. Zij hadden
het, Goddank, niet noodig en als zij al
een spaarpotje maakte, dan was er im
mers niemand nader dan zij beiden, om
er later aanspraak op te maken.
Twee jaren waren verloopen, sedert
Mads getrouwd was met meester's Stine.
Opnieuw was het lente. De populieren
langs den kerkhofsmuur prijkten met
frisch groen, en in den tuin van den
rietdekker stond de nieuw aangelegde
doornhaag in vollen bloei.
Langs het pad dat naar het huis
voerde, kwam de moeder van den riet
dekker als gewoonlijk met haar krui
wagen aangereden. Zij was reeds vrij
oud, maar toch niet veel veranderd,
zooals zij daar stond, klein en schraal,
dor en hoekig met haar puntigen rooden
neus, het zwarte kapje op het hoofd en
het donkerblauwe lijf met de korte mou
wen die haar magere bruine armen ge
heel bloot lieten.
In den laatsten tijd was zij te zwak
geworden om nog langer uit werken te
gaan. Wanneer zij nu met haar krui-