O. 9.
Zaterdag 30 Januari 1904.
ie Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging <5DE EEMLANDER".
HET KRUIS IN NEDERLAND.
FEUILLETON.
Thomas êeel.
HET KRUIS IN FRANKRIJK.
MLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Redacteur: P. van der Meer Jzn.
Bureau
(voorloopig)
Beekesteinsche Laan 32.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post - 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iedoren regel meer0.08
(By abonnement aanmerkelijke korting.)
„Dc Eembod^^rtteeft in zijn nummer
van Zaterdag $3 Banuari een hoofd
artikel, dat wijl onzen lezers in ons
persoverzicht vrijwel in zijn ^geheel ter
kennismajsing 1jè aeaieteiygöven.
Wij sshjeveji ia ifTtsLrfcrste nummer:
„de nood^ikolijkheyl'nïezcr laatste over
weging kTetfit temmeer, als men ziet,
op welke,>wijze de openbare
meeniug'ïn bedoelde gemeenten
b. v. door de „Eembode" wordt
voorgelicht en geleid."
Daar velen onzer lezers wellicht zelden
of nooit „De Eembode" in handen krij
gen, hebben zij vermoedelijk niet in
dezelfde mate die n o o d z a k c 1 ij k h e i d
gevoeld als wij. Laten dezen het artikel
„Het Kruis in Frankrijk" (waarin „De
Eembode" zich in haar volle kracht
vertoont) lezen en wij houden 0116 over
tuigd, dat het gevoel van behoefte aan
een orgaan van tegengestelde richting
zich zelfs van den meest lauwen, van
den meest phlegmatischen protestant
zal meester maken.
Wij wenschen hem niet den fanatieken
gemoedstoestand toe, waarvan het be
doelde artikel getuigt, maar tegenover
fanatisme bestaat er eene 1 a u w-
heid, die samen de twee kwadeu
vormen, waaruit het moeilijk is oen keus
te doen.
Het Katholieke Kruis, zegt „De Eem
bode" is in Frankrijk uit de school en
uit de gerechtszaal verwijderd. Uit dc
school: van dien tijd af namen de mis
daden door jeugdige personen eerst recht
ontzettende verhoudingen aan.
Uit de gerechtszaal: TV at edel en groot
is wacht daar slechts een veroordeelend
vonnis, terwijl wat laag is en gemeen
daar bescherming en verdediging vindt.
De Fransche schoolzij leidt op, niet
tot deugd, maar tot misdaad.
De Fransche rechtspraakzij doet net
andersom als een gewone rechtspraak:
zij straft den brave, zij beschermt en
verdedigt den gemeene.
Voeg er nog bij, dat de vrijmetselarij,
de oudste dochter van Satan, regeert en
beveelt, en ge zult met „De Eembode"
uitroepen: Arm Frankrijk!
Waar het kruis miskend, veracht ja
vertreden wordtis zegenvoorspoed en
geluk gevloden.
Het is eene eigenaardigheid van vele
Ouders, dat zij gaarne zien dat hunne
kinderen Papa opvolgen in de zaken of
de betrekking kiezen, die Vader gekozen
heeft. Of dat altemet strookt altijd met
de illusiëu van den zoon daar wordt
luchtig over heen geredeneerd. Och ja
«egt men dan dikwijls het is wel waar
die jongen speelt allemachtig aardig
piano of teekent zoo aardig (en hij
heeft nooit les gehad wordt er dan
triomfantelijk bijgezegd) maar zie je
zoo'n artist dat is toch maar een
hongerlijdersbaantje ja ik zal niet
zeggen als hij kon worden als (en dan
wordt deze of gene groote artist genoemd)
maar datzijn natuurlijk luchtkasteelen,
die zoo'n jongen zich bouwt doch de
bedoelde vader vergeet dat die en die
artist op zijn zestiende jaar ook niet
gaf, wat hij later, in de volle rijpheid
van zijn talent gekomen, de wereld heeft
aangeboden.
Papa was in zaken zoontje moest
op de kantoorkruk klimmen en ettelijke
jaren (dikwijls de beste!) van zijn
leven geven voor een hardnekkigheid
Arm Frankrijk! Maar ook arme, beeld
rijke Premier. Gij, Dr. Kuypcr, dienogzoo
mocht spreken van: twee stammen, maar
met een gemecnschappelijken wortel des
geloofs. Éi- is slechts één stam en wel
de Katholieke. Nog één redmiddel blijft
u over: bestel voor elke christelijke
school en voor elke gerechtszaal oen
kruisbeeld! Bekeer u tot het Katholi
cisme, want dat is niet slechts het alleen
zaligmakend, maar ook het alleou-
deugdzaammakend geloof.
„De Eembode" heeft hare uitspraken
(die wij met cursieve letter hebben aan
gegeven) en ieder zal het met ons
eens zijn, dat deze uitspraken niet malsch
zijn niet maar zoo neergeschreven.
Zij ben ijst ze ook. Om te beginnen ver
wijst ze naar de annalen der
Fransche gerechtshoven. Maar
cijfers, en dat is jammer, geeft „De
Eembode" niet. Zij zegt: „slechts één
voorbeeld tot bewijs" en dan volgt er
een gcmengd-berichtachtig verhaal uit
1895 van een 17-jarigen booswicht. Wat
deze met het Kruis te maken heeft, is
er niet uit te lezen. Toch vindt „De
Eembode" aanleiding verderop in haar
artikel te zeggen: De rampzalige ge
volgen, wij hebben het reeds door een
schrikwekkend voorbeeld aangetoond,
stapelen zich dagelijks op van een
opvoeding zonder de leer des kruises.
Men moet toch al een hoogst geringen
dunk van het gezond verstand zijner
lezers hebben, om die conclusie te dur
ven trekken uit het feit, dat er ergens
in Frankrijk een 17-jarige booswicht be
stond. En dan met een ernstig gezicht
te zeggen: Wij hebben het reeds «iet één
voorbeeld aangetoond.
Wij stellen hooger eischen aan het
aantooncnWan de juistheid van beschul
digingen.
Wij hebben niet tot onze beschikking
de annalen van de Fransche gerechts
hoven, maar wel de annalen van onze
eigen rechtsprekende colleges. En te
genover „Het Kruis in Frankrijk" plaatsen
wij „het Kruis in Nederland". Ons be
toog zal niet berusten op één simpel
voorbeeld, dat bovendien nog geen
voorbeeld genoemd mag worden; het
zal berusten op de statistiek, op officiëele
en betrouwbare cijfers. Wij zidlen „De
Eembode" zelfs don weg wijzen, om
onze cijfers te controleeren. Zij schaffe
van Papa, totdat op een oogenblik het
„Sterkere" doorbreekt en kantoorboeken
op zijde worden gesmeten, om teckenpen
en penseel in de hand to nemen.
Het vuur, dat inwendig steeds smeulde
breekt in lichtelaaie naar buiten.
Kunstenaar worden kunstenaar zijn
geven een stukje van jezelf van
je ziel van je eigen-ik dat wordt
liet beeld waar dag eu nacht naar ge
jaagd wordt. Voelen eene roeping
hoe schoon! hoe mooi! Ecu geweldige
passie van scheppen van tooveren
met kleuren opdoekstemming geven
laten zien aan de wereld dat er
o zoovéél moois is!
En dan in staat zijn dat zelf-genieten
aan de wereld meê te deelenIloe wei
nigen is 't gegeven daaraan te kunnen
voldoen?
Kon de wereld toch eens begrijpen
hoeveel genot smart geeft die noodig
was om wat schoons te scheppen!
Hier valt me de Idee van Miütatuli
in:
„Bij het beschouwen van 'n kunst
werk, bij 't schatten eener uitstekende
daad, bij 't beoordeelen van 'n uit
gedrukte gedachte, leg ik mezelf altijd
dc vraag voor: wat is er omgegaan in
de ziel des kunstenaars, van den held,
van den wijsgeer, om dat ideaal te
scheppen, om tot die daad te besluiten,
om die gedachte voort te brengen eu
daaraan vorm te geven als denkbeeld?
zich aanjaarcijfers voor het Koninkrijk
der Nederlanden 1902 (pas verschenen).
Daarin zal zij vinden op bl. 7 dat
volgens de laatste volkstelling de bevol
king bestond uit 18X 1Ü0.00U, katholieke
en 33X100.000 niet-katholicken. Op bl.
126 zal zij voorts vinden, dat er in
1901 wegens misdrijf zijn veroor
deeld 14730 personen, waarvan 6518
katholieken en 8212 niet-katholieken.
Als de Eembode nu even een deelsom
uitvoert, zal zij tot de conclusie komen,
dat in 1901 op elke 100.000 Katholieken
362 personen zijn veroordeeld wegens
misdrijf en op elke 100.000 niet-katho
lieken slechts 249.
Waar blijft nu de verheffende, de
zedelijke invloed van „het Kruip?"
Wil „de Eembode" de som nog eenigs
zins anders opgezet hebben? Welnu, zij
schaffe zich aan: „Crimineelc statistiek
voor het Koninkrijk der Nederlanden",
mede uitgegeven door „liet Centraal
bureau voor de statistiek". Beantwoorden
wij, aan de hand der cijfers, de vraag, welke
provincie in verhouding tot haar bevol
kingscijfer, de meeste veroordeelde
individuen heeft opgeleverd, dan wordt
de volgorde
Per 100.000 inwoners tolt
Noord-Brabant 525 veroordeelden
Limburg 425
Drenthe 447
Groningen 330
Gelderland 266
Zeeland 226
Overijscl 225
Friesland 201
Zuid-Holland .201
Noord-Holland 187
Conclusie: In onze twee katholieke
provinciën Noord-Brabant en Limburg
heeft de misdaad de grootste afmetingen
aangenomen, en dc provincie, waarin
het openbaar onderwijs het meest regel
is, N.-Hol!and, heeft dé laagste crimina
liteit.
Terwijl ongeveer 35 van onze geheele
bevolking katholiek is, haalt onder al
de veroordeelden het Katholieke element
het percentage 44,25.
„De Eembode" deed niet verstandig
met naar een verband te zoeken tusscheu
misdaad en het Katholieke geloof. Het
zwaard, dat door „dcEembode" (enniet
door ons) xiit de scheede werd getrok
ken, keert zich ten slotte tegen het
Katholicisme zelf.
Dat is: ik vraag, hoe de ziel bevrucht
werd? Welke toestanden ze doorliep bij
dracht en verlossing?
Welnu, de geschiedenis eener groote
konccptie roept me altijd den tekst toe:
met smart zult ge kinderen baren! Als
'n graankorrel spreken kon, zou ze
klagen dat er smart ligt in 't ontkiemen
Helden artisten en wijsgeeron zullen
mij begrijpen, en dc klacht van die
graankorrel verstaan."
Als een artist dan een kunstwerk ge
wrocht heeft waarin hij alles gege
ven heeft, wat hij had aan edels en
fraais dan trilt zijn ziel van geluk
zalige vrede, dat hij heeft kunnen gev^n
zijn kunst die veredelt!
Zoo 'n gelukkige kunstenaar is Tho
mas Cool
Veroorloof mij, lezer, U den schilder
kunstenaar Cool voor te stellen en een
oogenblik hand aan hand oen paar van
zijn ziele-kinderen in stille adoratie te
aanschouwen
Te Bussum in een geheel naar
eigen zin ingerichte en gebouwde villa
woont de heer Cool met zijn gezin.
Geheel afgescheiden van het woon
huis bevindt zich zijn atelier een
plekje op aarde dat èn door zijn in
richting èn door zijn schatten -
die 't bevat in staat is U een oogen
blik het harde leven in de wereld te
doen vergeten. Toch niet geheel en al
waar is dat laatste wat ik daar zeg
UIT DE PERS.
(Overgenomen uit „De Eembode.")
Wel is 't droevigomto zien hoe in Frank
rijk, als in geen enkel ander beschaafd
land ter wereld, hetkruis eon ergernis schijnt.
Uit de school is sinds jaren reeds hetkruis
met sectarische haat verwijderd, der jeugd
tot ongeluk en verderf. Van af dien tijd,
men moest het immers rffet droefheid ont
waren, namen de misdaden, door jeugdige
personen bedreven, eerst recht ontzettende
verhoudingen aan. Daarvan hebben de an
nalen der Fransche gerechtshoven voorval
len moeten opteekenen, die spreken van eene
verdorvenheid des harten, welke huiveren
doet. Slechts één voorbeeld tot bewijs:
't Was in do maand Augustus van het
jaar 1895 dat een 17-jarige booswicht in de
rechtszaal van het hof van assisen in eene
departementale hoofdstad nabij Parijs ver
scheen, beschuldigd van moord op een oude
vrouw, die hij van 40 sous één gulden
had beroofd. De jeugdige misdadiger, Einile
Gaudat geheeten, bekende met de meeste
brutaliteit.
Op de vraag vau den President of hij de
vrouw wel zou gedood hebben als hij ge
wetcjn had, dat ze niet meer bezat, antwoor-
de hij:
„Nu dat weet ik niet. Wat raakt het me:
een oud karkas meer of minder. Ik werk tot
eiken prijs."
Getroffen door dit antwoord, riep de presi
dent diep verontwaardigd uit: Uw cynisme
zou een Kanibaal doen walgen! In welke
schooi van schande hebt gij al die verdorven
heid geleerd?"
„Dat komt zoo van zelf, meneer de presi
dent!" luidde het antwoord.
Zeker dat komt van zelf als de jeugd haar
God ontnomen en aan haar hartstochten
wordt overgelaten. De verdediger van den
beklaagde zette dit meesterlijk uiteen.
„Mijne heeren", begon hij, „mijne taak is
zeer eenvoudig, daar dc beschuldigde alles
hoeft bekend. Ik behoef hem niet te verde
digen, daar ik voor hem geene barmhartig
heid zie. Ik zal dan ook kort 2ijn.
„Maar als do justitie hem rokeuse hap vergt
van zijne misdaad, dan zult gij mij veroor
loven, op mijne beurt de justitie rekenschap
te vragen van haar vonnis.
„Hoe zal het luiden Ik weet het niet,
Maar hoe het ook uitvalle, een is er hier,
die schuldiger is dau do schuldige zelf. Dien
want juist hier leert gij zoo goed den
strijd kennen dien deze kunstenaar
gestreden heeft (en strijd is leven)
maar het is een vreedzame kamp ge
weest die deze sympathieke kunste
naar gestreden heeft een strijd wel
zonder bloedvergieten doch niet zon
der smart! Want vóór zijn kunstwer
ken op die hoogte gebracht waren
is er veel strijd door hem gestreden
moeten worden Die reuzen-kinderen van
zijn talent zij zijn niet geboren zon
der weëen
Veel aanstellerig werk van begaafde(?)
jonge artisteu vullen wanden van ten-
toonstellings-zalen. Dan heet het zij
zoeken en onder die vlag wordt rijp
en onrijp door het publiek gesliktRe-
clame-artist zijn vervangt dikwijls het
waarachtige kunstenaar zijn
Cool geeft geen reclame-kunst
geen uit-gillende stukken die plot-
seling door honderden besproken wor
den zijn werk is sober en prachtig!
Hij heeft (zooals misschien nog zel
den een ander) gevoeld het geweldig
schoone wat er is in nachten in
avonden eu maanlichten. DaAr is hij
groot in geweldig machtig U
dwingend naar hem te kijken en U ge
boeid houden in zijn stemming, die hij
gegeven heeft!
Na jaren van studie eu werken in
Italië is Cool naar Holland gekomen.
Dc Schatten van Rome en Italië heeft
schuldige ik wijs hem u aan; of liever, die
schuldigen klaag ik aan: dat zijt gij,mijne
heeren, die mij aanhoort; gij die dc maat
schappij vertegenwoordigt, die maatschappij,
wolke zich gedwongen ziet de misdaden te
straffen, welke haro zorgeloosheid en ver
dorvenheid niet hebben weten te voorkomen.
„Daar aan don muur voor mij, zie ik en
begroet ik Christus aan het kruis. Hij is
hier in uwe rechtzaal, daar waar gij den
misdadiger voor uwe balie daagt. Waarom
is Hij niot in de school, daar waar gij het
kind roept om het te onderwijzen? Waarom
straft gij onder Gods oog, wanneer gij de
zielen vormt buiten Hem En waarom moet
Gaudat don God van Golgotha hier voor de
eerste maal ontmoeten? Waarom heeft hij
Hom niet ontmoet voor de banken zijner
school? Dan zou hij zonder twijfel de bank
der schande hebben vermeden, waarop hij
thans gezeten is.
„Wie heeft hem gezegd, dat er een God
is, eene toekomstige gerechtigheid? Wie heeft
hem gesproken over zijne ziel, over de
plichten jegens zijnen naaste, over de broe
derliefde? Wanneer hoeft men hem liet god
delijk gebod geleerdgij zult niet doodslaan
„Mon heeft deze ziel overgelaten aan hare
booze driften. Dit kind heeft geleefd als een
wild beest in de woestijn, alleen in deze
maatschappij, welke den tijger gaatdooden,
terwijl zij op het geschikte oogenblik zijne
nagels had moeten afwetten, zijne bloed
dorstigheid wegnemen.
„Ja, mijne heeren, U beschuldig ik; u,
beschaafden, die slechts barbaren zijt, u,
moralisten, die de groote trom roert ten bate
van godloochening en zedebedervende lec
tuurEn gij verbaast u, dat men u ant
woordt met misdaad en verdorvenheid?
„Veroordeelt mijn cliënt; dat is uw recht.
„Maar ik beschuldig u; en dat is mijn
plicht."
Was dit niet eene taal als die der profe
ten uit het Oud Verbond, welke verdwaas
den volken toeriepen zich te bekeerenvoor
het te laat was? Was dat niot eene aanvul
ling der vreeselijke beschuldiging van Mgr.
Goutho Soulard, den aartsbisschop van Aix,
die den Fransehen bewindslieden destijds
verweet, dat de vrijmetselarij, de oudste
dochter van Satan, regeert en beveelt?
In hot zwaar beproefde Frankrijk is het
thans, helaas, nog droever, nog vreeselijker
geworden. Zelfs uit de gerechtszaal is het
kruis verwijderd. Het sprak te ernstig tot
de rampzaligen, die vonnissen moeten tegen
dc leer van den Gekruiste in: 't was hun
hij gezien door Hollandsche kunstenaars-
oogen. Geen fel-groene geen intens-
blauwe schilderijen heeft hij meegebracht
naar Holland
Het fel-zuidelijko heeft hij gezien door
de mystieke glazen van den nachthet
droomige van een opkomende maan
waarbij men verwacht direct de Elfen
te zullen zien verschijn.>11 dat zijn
onderwerpen die Cool getroffen hebben
en die hem in staat hadden gesteld die
wonder-kinderen van kleur te scheppen
die den bezoeker stil en aandachtig
doen zijn vreezend te zullen storen
het moment de stemming die er
spreekt uit zoo'n doek uit zoo'n aqua
rel!
Ook de felle zon lieeft. hem aange
trokken maar niet die zon die
wij gewoon zijn uit schilderijen van Italië
te zien het is een hevige zonnestraal
- die een gedeelte van 't doek schit
terend in een zee van goud doet baden
en de rest hult in een mvstiek wazig
licht!
Famaz Tertas en Legras zij heb
ben ons laten zien hoe brandend dc
zon kan schijnen in Oostcrsche landen.
Marius Bauer heeft de dichterlijke
zijde van die streken ons geloerd door
zijn heerlijke etsen en schilderijen.
Zoo èók laat Cool ons de dichterlijke
kant van Italië zien!
Het is niet mijne bedoeling, in chro
nologische orde van ontstaan, dc schil-
