No. 15.
Zaterdag 20 Februari 1904.
ie Jaargang
Wees U Zelf!
I Liberaal Orgaan roor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging ,,DE EEMLANDER".
Kiesrecht.
FEUILLETON.
HET NOODLOTTIGE TESTAMENT.
De redactioneele voorlichting - -
in verhand met de advertentie-
rubriek. - - - -
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.f Redacteur: P. van der Meer .T/n.
Bureau
(voorioopig)
Beekesteinsche Laan 32.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post] - 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
In zake kiesrecht heeftde Eemlander"
nog geen positie gemmien! Ilij zal daarin
voorioopig ook geeft/partij kiezen. Ons
blaadje beoogt all&tiiiiu^t de allures aan
te nemen van een toonaangevend liberaal
orgaan. Wij begrijpen'ónze,' plant's, n.l.
de plaats vaÉ\ het ojgaati, dat in een
klein godeelta.van' ons laijdj Amersfoort
en omstreken," cOnceiitratie beoogt van
de liberaalgezinden. -Wij vinden in het
geen de vrijzinnigen van verschillende
schakeering veaêenigt, vooi-loopig onze
gading. En met betrekking tot punten,
waarover de mceningen niet geheel
accoord gaan, wachten wij hot oogenblik
af, waarop na overleg overeenstemming
zal zijn verkregen. En daarbij hebben
we in de eerste plaats het oog op het
Kiesrecht. Dit neemt echter niet weg,
dat wij er geen bezwaar in vinden, be
langrijke voorvallen op politiek terrein,
waarbij het kiesrecht betrokken is, in
onze kolommen te vermelden, zonder dat
het noodig is, telkens aan te geven, in
in hoeverre wij al of niet medegaan.
Zoo opgevat geven wij hier een verslag
van een belangrijke vergadering te
's-Gravenhage. Hierom belangrijk, omdat
zij ons het standpunt doet kennen van
een Staatsman van betoekenis, van Mr.
Goeman Borgesius. In ons volgend num
mer zullen wij het standpunt meedeeleu,
dat een staatsman van niet minder be-
teekenis, de oud-minister Mr. W. H. de
Beaufort te Leusden, inneemt.
Het verslag volge thans hier:
„De nieuwe vrijzinnige kiesvereeniging
's-Gravenhage, de belangrijkste afdeeling
der nieuwe Unie, vergaderde gisteravond
tor bespreking van het kiesrechtrapport
van het hoofdbestuur. Mr. R. J. H.
Patijn, lid der commissie voor de samen
stelling van het rapport, was de inleider.
Ha een historisch overzicht zeide hij o. a.:
Men vreest, dat. algem. kiesrecht de
regeering zal brengen in handen van een
oppermachtig proletariaat, dat beginnen
zal met van de bezittende klasse te halen
wat er van te halen valt, Hierdoor
spreekt men eene ongemotiveerde be
schuldiging uit tegen de geheele natie,
want alle rangen en standen zouden toch
kiesrecht krijgen.
In de socialistische organen wordt vaak
gezegd, dat de bezittenden in onthouding
van kiesrecht een wapen in handen heb-
i.
Slechts één enkel venster van het def
tige, oude landhuis was verlichtzoo
wel binnen als buiten was overigens al
les donker. Schaduwen bewogen zich
achter de neergelaten gordijnen, een
dichte kap brak het scherpe lamplicht
en de gordijnen van een hcmel-ledikant
waren half teruggeslagen. In de kussens
weggezonken, lag een oude man een
goede zestiger, met wit haar en een
ingevallen gezicht; de oogen nu eens
flikkerend dan weder moede gesloten,
als was hij in een zachte slaap. In wer
kelijkheid was de grijze ernstig ziek,
wellicht stervende, maar toch nog vol
komen helder van geest. ïusschen zijn
vingers hield hij een verkreukeld vel
papier zijne blikken zochten den ouden
heer, die voor zijn bed zat en hem zwij
gend gadesloeg.
„Rudolf," fluisterde hij, „waarom komt
de notaris niet? Ik heb hem beshst
noodig
De aangesprokene, een arts, voelde
ongemerkt den pols van den stervende,
terwijl hij onrustig zag naar de twee
ben voor het houden in economische
slavernij, voor uitbuiting van de werk
lieden. Mr. van Houten spreekt van
overheerscliing van paupers, baliekluivers
enz. Links beticht men de bezittenden
van het meest cynische ogoismc, rechts
de werklieden van lust tot plundering.
Wat moeten de clcrialcn hiervan wel
denken? Aan den eenen kant zet men
een klasse geleid door stoffelijk voordeel
alleen, aan de andere zijde eene geleid
door afgunst, haat, nijd. Maar er zijn
toch ook wel andere dingen in het spel.
Bij orde en recht heeft ieder belang,
't Gevoel van vrijheid, onafhankelijk
volksbestaan, gehechtheid aan 't Oranje
huis, zijn bij de mindere klasse even
veilig als bij gegoeden.
Spr. meent dat de socialisten als ze in
de meerderheid zijn met de anarchisten
te doen krijgen en zegt dat na de groote
overwinning der soc. dem. partij in Duitsch-
land een strijd is ontbrand, welke waar
schijnlijk tot uitcenspatting der partij zal
leiden. Voor hen behoeven we dus niet
bevreesd te zijn. Spr. vraagt aan tegen
standers vertrouwen in de oud-Holland-
sche degelijkheid.
Wat het vrouwenkiesrecht betreft,
spr. acht den tijd daarvoor nog niet ge
komen. Voor gehuwde vrouwen wenscht
hij 't in geen geval; do man is do natuur
lijke vertegenwoordiger van het gezin,
de cel van de maatschappij. En de
ongehuwde vrouw toelaten zou zijn tien
tallen jaren vooruithollen op den weg
van vooruitgang.
De wetgever moet tegenover de vrou
wenbeweging eene welwillende neutrali
teit in acht nemen.
De voorzitter mr. Goeman Borgesius
bracht de volgende stellingen instemming.
Ie. Grondwetsherziening om te komen
tot een andere regeling van het kiesrecht
en eene andere samenstelling van de
Eerste Kamer is gewenscht.
2e. 't Censusstelsel voor kiezerschap
van de Tweede Kamer worde vervangen
door recht op kiezerschap, met uitsluiting
van aangewezen personen.
3e. Uok bij behoud van verkiezing
van de Eerste Kamer met trap, behoort
zoowel kiesrecht als verkiesbaarheid voor
dit college te worden uitgebreid.
4c. liet stelsel van evenredige ver
tegenwoordiging verdient de voorkeur
boven 't absolute meerderheidsstclscl.
Bij het debat wijst de heer Elout erop,
dat de beteekenis der resoluties zou
mannen, die met hunne mutsen in do
hand in een hoek van de kamer zaten.
„De notaris zal zoo dadelijk komen,"
troostte hij, neem ondertusschen deze
poeier, Andreas 1
De zieke nam met moeite het aange
bodene in. „Dank jefluisterde hij,
„ik moet tot iederen prijs blijven leven,
totdat het testament onderteekend is."
Weer werd het eenige oogenblikken
stil. Trots de aangewende voorzorgs
maatregelen, zonken toch de krachten
van den ouden man zoo snel, dat dok
ter zich zeer bezorgd over hem heen
boog.
„Andreas," fluisterde hij zacht, bijna
onhoorbaar, „Andreas," je bent een
man en je weet dat je leven onher
roepelijk verloren is. Heb je dus nog
iets, dat je mij, je oudsten vriend wilt
meededeelen, zoo spreek thans."
De zieke schudde het hoofd. „Loopt
het zoo spoedig, Rudolf. O, God waar
blijft Dalberg.
Dr. Arning hield steeds den pols van
den zieke in zijn hand.
„Andreas, zal ik je vrouw roepen
„Neen 1 Neen Ik wil leven, ik moet
leven, tot het testament onderteekend is."
Op hetzelfde oogenblik rolde over het
voorplein een rijtuig, het gelaat van den
dokter helderde op.
„Andreas," zei hij, daar komt Dal-
uerg. O, waarom heb je ook tot dozen
nacht gewacht!"
moeten liggen in urgentie en dat hij zich
tegen urgentie van grondwetsherziening
zou moeten verklaren.
Mr. Goemau Borgesius antwoordt, dat
de urgentie-kwestie in 't rapport niet
behandeld wordt en dus daarover niet
moet worden gestemd. Komt het hoofd
bestuur met voorstellen, dan is het daar
voor nog tijd genoeg.
Do stellingen werden aangenomen.
Nog zeide mr. Goeman Borgesius
omtrent de urgentiekwestic als zijn per
soonlijke meening het volgende: „Indien
de kwestie van algemeen kiesrecht in de
smeltkroes is geweest en men komt tot
eenstemmigheid, kan ik moeielijkgelooven
dat dan daarvan in 1905 niets zou zijn
te merken".
Onder dp-rVUbriek „Stadsnieuw
van het redactioneele gedeelte yan hot
„Amersfdortsbh Dagblad" van Maandag
15 Februapi treffen' wy-het volgende
aan-1
Bfet- vblgendp.-ts ontleend aan het Fi
nancieel Dagblad" no. 3439 van 1 Febr. jl.
De Ncderlandscüc Effectenlocerij, onder
leiding yah de heoren Van Duysen en Co.
te 's-Gravenhage, gaat over tot eene twoede
verloting van effecten, evenals de vorige
volgens het trekkingbplan der Staatsloterij
Dit bewijst dns ten volle, dat de eorsto loterij
naar wenscli der emitlenten is geslaagd, wat
trouwens in geen enkel opzicht verwondering
behoeft te baren.
In do eerste plaats omdat naar verhouding
van andere loterijen, veel hooger bedrag aan
prijzen wordt uitgekeerd, op welke f 100
inleg wordt aan prijzen betaald in de:
Mecklenburg-Schwerin loterij 61 en een
half pet.
Hamburger Geldloterij 63 pet.
Hessische Geldloterij 65 en een half pet
Nederlandsche Staatsloterij 73 pet.
Nederlandsche Effeetenloterjj 83 pet.
Buitendien is de prijs der goheele loten
voor alle klassen geldig slechts f10, terwijl
ook halve loten a f 5 en kwart loten a f2.50
worden uitgegeven. Voor de kans van
f 50.000 te winnen betaalt men alzoo in de
Staatsloterij f 35, in de Nederlandsche Effec-
tenloterij met f 10omdat deze loterij in alle
De stervende lachte even. „Waarom,
Rudolf Wellicht was dit het eenigstc
middel, om mijn doel te bereiken, beste
vriend. Slechts jou kon ik verzoeken,
den notaris te laten roepen, en zelf bij
mij te blijven, tot alles voorbij is. Be
grijpt ge mij En eerst heden zijt go
van de reis thuisgekomen."
De arts zweeg verschrikt. De weinige
woorden verhaalden hem een lange treu
rige geschiedenis, hij waagde het niet,
nog verder te vragen. Zijn blik ves
tigde zich op den juist met zijn klerk
binnengetreden notaris, die zich na korte
begroeting, liefdevol over den stervcudc
heenboog.
„Hoe gaat het met je, Andreas
vroeg hij.
Deze draaide onrustig met zijnhoold.
„Meindert," kuchte hij, „mij blijft
geen tijd meer! Maak om Gods wil
voort, hier is mijn testamentO,
ik sterf zoo gaarne, zoo gaarne
Hij gaf den notaris een blad papier,
dat hij zelf besclu'cven had, waarschijn
lijk zeer oud, lang bewaard, wellicht
heimelijk verborgen gehouden.
„Schrijf!" fluisterde hij, „schrijfMein
dert! De lamp gaat uit, steek een
ander licht op
De pen van den copiïst vloog over
het papier, weder vestigde de arts zijn
blik op den notaris. Na vijf minuten was
het testament ter onderteckening gereed.
Dr. Arning steunde den zieke, Dalberg
opzichten eerlijk is toegegaan en wij inzage
hebben genomen van de vele dankbetuigin
gen van de gelukkige winners en winsters
der prijzen, fde hoofdprijzen der le, 2e, 3e,
4e en 5e ldasse zijn resp. gevallen op de
nos. 1327, 3879, 13288, 1579 en 124, waarvan
wij natuurlijk om derkieschheidswille
de namen niet zullen noemen van den of de
gelukkige, die bij de eerste Nederlandsche
Effectenloterij de prijs van f 50.000 in effecten
heeft getrokken, maar dat hij getrokken is,
en door de firma Van Duysen en Co. be
hoorlijk uitgekeerd, daarvan kan men abso
luut verzekerd zijn.
Wij blijven ons derhalve refereeren aan
hetgeen wij roeds vroeger omtreiudoze loterij
in het midden gebracht hebben cn wij twij
felen er dan ook niet aan dat de tweede
loterij bij het publiek een even goed onthaal
als de eerste zal vinden.
Daar ons niet bekend was, dat hier
ter stede een Finantiëel Dagblad be
staat, zochten wij naar de reden, die de
Redactie v/h Amersf. Dagblad ertoe
kon brengen, zulk eene openlijke aan
beveling eener effectenloterij in haar
kolommen op te nemen, Heeft zij ge
ineend in het algemeen belanghet
stukje uit het Finantiëel Dagblad te
moeten overnemen Met stukjes uit Fi-
nantiëele bladen moet men anders voor
zichtig zijn. Want het komt maar al te
vaak voor, dat niet het belang der le
zers dc pen van hunne redacteuren
beweging brengt, maar wel de vooraf
gaande klinkende munt van hem, die
een aanbeveling van zijne onderneming
wenscht.
Iu dit verband vermelden we b. v.
de oproeping, juist heden door de ver
tegenwoordigers der obligatiehouders
der Mij. „Maasland" (wel bekend uit
het Zwendel-debat in de 2e Kamer) tot
een vergadering van obligatiehouders,
om de wenschelijkheid uit te spreken,
die Maatschappij failliet te doen ver
klaren.
Zij leggen bij dit voorstel het rapport
eener commissie over dat den toestand
en het verleden der maatschappij heeft
onderzocht. Deze commissie concludeert
o. m.
dat zoo bij de oprichting als gedu
rende het geheele bestaan der Maat-
schappij, het bestuur de zaken der ven
nootschap heeft behandeld met buiten-
gemeene slordigheid en onverantwoor
delijke lichtvaardigheid
dat eerr rente-reservefonds, ten einde
hield in de eene hand het licht, met
de andere gaf hij den stervende de pen.
Over het bleeke gelaat vloog een lachje
van triomf. „Eindelijk Eindelijk
Als een vreugdegeroep, klonk het
den aanwezigen tegen de pen naderde
het papier, ze zwenkte, een rilling ging
door het lichaam van den zieke, iets
als een zucht kwam over zijn lippen,
en een zwart spoor teekende den weg,
van de gevallen pen over het papier
Dr. Arning boog zich dieper over hem,
de overigen zwegen eerbiedig.
Eenige minuten verliepen, toen ver
hief zich de oude dokter en liet zacht
het lichaam van den ontzielde uit zijne
armen glijden in de kussens. Te laat 1"
zei hij smartelijk, „o, mijn God, oen
spaune tijds te laatHij is dood."
De notaris scheen zeer getroffen. Ter
wijl de klerk en de getuigen de sterf
kamer verlieten, naderde hij zijn ouden
vriend.
„Het ongelukkige kind," zei hij, „zij
ontvangt waarschijnlijk nu van de goe
deren harer tante geen penning 1"
De dokter knikte. Geen penning Mein
dert, Het kleine meisje was de eigen
lijke oorzaak van do voortdurende twisten
tusschen den armen Andreas en zijn
vrouw. Ik kwam hier dagelijks in huis,
mij zijn al die droeve geschiedenissen
van nabij bekend. Mevrouw Berning
haat het kind van hare schoonzuster."
Dalberg reikte hem de hand. „Ik
meerdere zekerheid aan de obligatie-
houderB te geven, nooit is gevormd,
hoewel dit in het prospectus dat voor
de oprichting der maatschappij werd
uitgegeven, was toegezegd
dat het in het prospectus genoemde
bedrag voor bedrijfskapitaal nimmer is
aanwezig geweestdat voor plaatsings
kosten der leening meer werd besteed
dan het prospectus te verstaan gafmaar
dat nimmer het bestuur, noodig heeft
geacht obligatiehouders van een en an
der in kennis heeft te stellen
dat de slechte toestand der maat
schappij grootendeels aan het bestuur
te wijten is
dat nooit een behoorlijke, betrouw
bare boekhouding is gevoerd dat de
balans, zooals zij door hot bestuur is
opgemaakt, geenszins een juist beeld
van den toestand der Maatschappij geeft.
De beschouwingen der commissie,
waarop deze conclusies steunen, bren
gen krasse dingen aan het licht. Tel
kens verneemt men van ruime geschen
ken in geld en aandeelen aan advocaten
en andere personen die zich „verdien
stelijk" hebben gemaakt.
O. a. is op 18 Februari 1901,
driekwart jaar nadat de a a n deelen
der maatschappij aan den man
zijn gebracht, volgens de boeken
f 5000 geschonken aan denredac-
teur van een financieel blad, wiens
naam de commissie niet noemt
omdat hij reeds overleden is.
Deze redacteur had de leening bij
zonder warm aanbevolen.
Gevallen als het vorenstaande hebben
zich zoo veelvuldig voorgedaan,,dat dit
op zich zelf reeds elke redactie (dus ook
die van het Amersf. Dagblad) tot eene
mate van voorzichtigheid moest stemmen,
die het overnemen van zekere aanbeve
lingen uit finautiëele bladen vrijwel ver
bood. Want door het overnemen, zooals
het Amersfoortsch Dagblad doet, der
aanbeveling eener bepaalde Effectenlo
terij in het redactioneele ge
deelte, neemt zij ook op zich de
verantwoordelijkheid, die in
zulk eene aanbeveling is ge
legen. Te meer had de redactie van
dat blad hiervoor terug moeten deinzen,
daar het blad, waaruit zij overnam, eene
onbekende redactie heeft. Dit laatste
heeft het Amersfoortsch Dagblad waar
schijnlijk niet geweten. Want zij heelt
niet rechtstreeks uit het „Finantiëel Dag-
dank je voor deze mededeehng, Rudolf,"
zei hij. „Ik wil voor het arme kind een
goed woordje doen, nu nog, in deze
ernstige oogenblikken. Ga je mee
De arts schudde het hoofd. „Nu niet
Meindert het is toch alles te ver
geefs je kunt eerder een steen ver-
weeken, dan het hart dezer vrouw."
Maar Dalberg het zich niet ontmoe
digen. Na afscheid genomen te hebben
van het lijk van den vriend zijner jeugd
begaf hij zich naar het vertrek der huis
vrouw en stond weldra tegenover de
oude slanke dame, met heerscherstrek-
ken en een nog schoon, maar strak,
koud afstootend gelaat. Hier was alles
zeer elegant, en behaaglijk, hier ruischte
zijde en blonken kunstvoorwerpen, ter
wijl weinige schreden verder, in een
schamel gemeubelde kamer onder vreem
den, de heer van dit slot, zooeven den
laatsten adem uitgeblazen had. Dalberg
trof dit contrast smartelijk.
De dame bleef, aan 't venster staande
in haar koude, ja beleedigende houding."
„Waaraan heb ik de eer van uw be
zoek te danken, notaris vroeg zij.
„Hoogst waarschijnlijk is door u een
testament geschreven, een geschrift,
dat de rechten van mijn zoon
(Wordt vervolgd.)
