No. 35.
Zaterdag 30 April 1904.
ie Jaargang
ver «eh ij utLiberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Vrijbiljetten.
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
RADIUM.
FEUILLETON.
DE EEMLANDER
Woensdagü en Zaterdags.!
Bnrenu
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regelgmeer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Gaarne voldoe ik aan liet door de
Redactie tot mij gericht verzoek, den
lezers van de „Eemlander" een en
ander mede te deelen omtrent bovenge
noemde stof, die den laatsten tijd zoo
zeer de aandacht heeft getrokken, vooral
door hare eigenaardige ;van andere af
wijkende eigenschappen.
Nauwelijks had Röntgen in 1896de
wereld verbaasd door zijn ontdekking
der z.g. X-stralen die, in tegenstelling
van de ons bekende lichtstralen de meeste
lichamen min of meer doordringen, of
Becquerel toonde aan, dat verschillende
verbindingen van het nog weinig bekende
metaal uranium, behalve deze X-stra-
len, nog andere stralen uitzond, welke
aan een nader onderzoek verdienden te
worden onderworpen. Zooals bekend, is
het aan de groote volharding van den
heer en mevrouw Curie te danken, dat
men uit voornamelijk twee/weinig voor
komende mineralen, podhblende en
chalcotite, het radium, aan chloor
of bromium gebonden, kan afscheiden.
De moeilijkheden die hierbij te overwinnen
waren zijn buitengewoon groot geweest
en het in grammen uitgedrukte resultaat
zeer gering (uit 1000Ü K.G. erts
wordt hoogstens 0,020 K.G. radium
verkregen; gemakkelijk te begrijpen dat
thans nog voor 0,001 Gram ruim 7 gulden
moet worden besteed. Stel u voor dat
ge een decigram radium in een glazen
buisje hebt opgesloten dan valt dit ge
makkelijk waar te nemen |door het
groenachtige licht dat het uitstraalt,
ge kunt 't in een looden doos sluiten,
en de oogen sluiten, en toch ziüt ge
dan hetzelfde uitgestraalde licht de aan
wezigheid van het radium bemerken,
mits in een niet-verlichte kamer geplaatst.
Iemand die het vertrek binnen treedt
ziet echter dezelfde glans in uw oogen,
die ook lichtgevend geworden zijn. De
meeste stoffen hebben in meerdere of
mindere mate de eigenschap dit licht
gevend vermogen over te nemen; ze
worden radio-actief doch zijn dit na
20 uur niet meer. Een plankje met
zinksulfide bestreken toont overal lich
tende puntjes, die onder 't mikroscoóp
gezien voorzien blijken van donkere
kernen en voortdurend vonken spatten.
Worden stoffen er lang aan blootge
steld dan veranderen ze soms geheel,
fl I "t
Trotschheid is eene der grootste on
deugden; maar hieronder kan niet
begrepen zijn de trots eener moeder
in haat kindwant dit is eene in-
eensmelting van de twee hoofddeug
den trouw en hoop.
Naar het Noorsch.
3.) (S lot).
„Dat wou ik waarachtig ook!" riep ik
uit, haar in de grootste drift verlatende.
Ik haastte mij zoo snel ik kon, naai
den schouwburg. De geheele zaal was
uitverkocht. Alleen hadden de opkoo-
pers nog, tegen een schandalig hoogen
prijs, enkele galerijplaatsen over, maar
daar kon ik niet eens alleen, laat (staan
dus met een dame gebruik van maken.
Geheel ternedergeslagen begaf ik mij
naar het station om tante af te halen,
die met den middagtrein aankwam, en
mij vol aandoening om den hals viel.
Ik wachtte tot wij op haar kamer in
het logement gekomen waren, om haar
zoo behoedzaam mogelijk op de hoogte
te stellen van den stand van zaken.
Het liep niet anders af dan ik ver
wacht had. Zij verkoos met den eersten
den besten trein huiswaarts te keeren;
zooals glas hetwelk bruin, violet enz.
wordt, terwijl papier als 't ware erdoor
verteerd wordt.
Het is U niet aan te raden, het zoo
even besprokeu buisje in uw vestzak
te steken: 't zou U kunnen gaan als
Crook es die constateerde, dat zijn klee
ding in de omgeving van een buisje,
dat hij eenige dagen bij zich droeg,
totaal verteerd was, terwijl er zich boven
dien op zijn huid een roodc vlek ver
toonde die in een verzwering overging,
welke niet dan zeer langzaam genas.
Ook de arm en de handen van den heer
Curie zijn met litteekens overdekt.
Radiografieën, d. w. z. photo's mot
behulp van 't door radium uitgezonden
licht heeft men reeds velen gemaakt}
ze verschillen in zoo verre van de.inei
X-stralen genoinene doordat hetvefrschij
tusschen vleesch en beenderen bijna niet
valt waar te pcmen, daar'; deze t. o.
genoemde stralen gelijkelijk doordripg-
b'aar zijn.
Het kan .ons niet verwonderen, dat
men voor ipcdiséhe doeleinden, dóór
FinsenV Instituut ter bestrijding van
Lupus voorbereid, tallooze toepassingen
der - radium stralen voorziet,, ofschoon
tot dusverre weinig positief-gunstige
resultaten verkregen wördên.
Doch radium straalt ook warmte uit
1 Gram is in. staat om 1 cM.u water in
een uur tijd van 0° tot 100° te verhitten.
Een thermometer, dicht bij radium ge
plaatst, toont een verhooging van ruim
twee graden boven die der omgeving.
Doch in nog veel meer opzichten wijkt
deze stof van anderen af.
Brengt men eene Electriscermachine
die in werking is, bij een metalen kastje
waarin slechts geringe sporen van radium
aanwezig zijn, dan houden plotseling
de eerst overspringende vonken op. Men
verklaart dit hierdoor, en er blijft niet
Yeel anders over, dat de lucht een
goede geleider wordt, en derhalve de
door de Electriscermachine opgewekte
Electriciteit van de eene pool naar de
andere overvloeit. Ook worden alle
lichamen in de omgeving negatief
electriseh. Door proefneming aan de
Technische hoogeschool te Berlijn, bleek
dat men deze electriciteit verzamelen en
als een door een galvanische batterij
ontstane stroom kan geleiden. De moge
lijkheid is niet uitgesloten, zoo men er
in slagen kan een stroom van voldoende
sterkte aldus te verkrijgen, om een
zij "wilde mij nooit en nimmer meer voor
haar oogen zien; ik moest het niet wagen
ooit meer een voet in haai- huis te zetten,
enzoovoort, enzoovoort.
Ik deed maar geen' moeite haar tot
andere gedachten te brengen. Met een
opgewonden vrouw valt nu eenmaal niet
te redeneeren; ik nam dus mijn hoed
en ging zwijgend heen.
Later vernam ik dat zij inderdaad op
staand en voet vertrokken was, en den
volgenden dag haar testament had laten
veranderen ten gunste van een behoeftig
nichtje, dat zij vroeger niet had kunnen
uitstaan.
Ik bleef aan de somberste gedachten
ten prooi, den geheclen verderen namid
dags langs de straat slenteren, en dronk
in mijn eentje in het eene koffiehuis na
het andere ettelijke glazen Beiersch.
Nog moeite te doen om een plaatsje
te krijgen, ten einde mij van mijn taak
als verslaggever te kunnen kwijten, daar
aan dacht ik in het geheel niet meer;
ik had volstrekt geen lust naar de
komedie te gaan, veel minder om de
noodige aandacht aan het stuk te wijden,
ten einde er een oordeel over te kunnen
uitspreken.
Bij mijn tehuiskomst op een veel
later uur dan gewoonlijk, vond ik mijn
avondeten op mijn kamer gereed gezet.
Mevrouwr en de juffrouw waren uitgegaan
donder een boodschap voor mij achter
te laten.
dynamo voortdurend in beweging te
houden.
Ongelooflijk bijna zijn de waarnemin
gen van den invloed op het levend orga
nisme, doch ze worden ons door mee
rendeels zeer bekende en alleszins be
trouwbare onderzoekers medegedeeld.
Om niet te uitvoerig te worden zal ik
me tot eenige sterk sprekende proef
nemingen bepalen.
Lagere diertjes alsinfusoriënplaat
sen zich bij voorkeur op een klein buisje
radium, alsof hun dit bijzonder aan
trekt, ofschoon hun leven in 't algemeen
hier door zeer wordt verkort. Nadat
men ze eenigen tijd met deze hun ge
vaarlijke. sto/ had samengelaten ontwik
kelden zicjp meerdere aanhangsels die
aan. trilharen deden denken. Ivikvorsch-
eieren gedurende eenige uren aan radi
um-stralen blootgesteld tooncn bij ver
dere ontwikkeling, larven waarbij niet,
zooals anders pleegt te geschieden, na
ongeveer acht dagen de halsinsnoering
verdwijnt, doch er ontstaan eigenaardig
gevormde huidplooien waardoor de adem
haling plaats vindt.
Yan 100 der in meel levende larven
van de Ephestix kuchniella werden
er 50 gedaan in eene flesch met meel
en 50 andere onder dezelfde omstandig
heden aan radiumstralen blootgesteld, ge
durende korten tijd. Na eenige weken
viel nu het volgende te constateeren
De larven in de eerste flesch hadden
motjes voortgebracht, deze eieren ge
legd, waaruit nieuwe individuen ontstaan
waren enz., zoodat daar het 3e geslacht
aanwezig was.
In de tweede flesch echter was onge
veer de helft dood, de andere waren
larf gebleven, doch hadden eene grootte
bereikt die eenige maleu de normale
overtrof. De waarnemer Dr. Bohrs, die
in de s or bonne te Parijs proeven op
groote schaal, en ook deze nam wil
dit verschijnsel vergelijken met de waar
neming, dat iemand van 21 jaar nó. 250
jaar nóg 21 bleef. Die vergelijking latend
voor 't geen ze is, is de waarneming
toch bijzonder belangwekkend, te meer
daar ook deze reuzenlarven nog meer
dere lichamelijke afwijkingen vertoonden,
't Spreekt wel, van zelve, dat de eieren
van tallooze dieren alsook de organis
men-zelve aan radium werden blootge-
gesteld. Hij acht het mogelijk zelfs een
invloed opvisschen en zoogdieren te
kunnen constateeren. We kunnen zonder
Des anderen daags zond de generaais-
weduwe de kaarten met een beleefd
briefje terug. Zij had er tot haar leed
wezen zelf geen gebruik van kunnen
maken, daar zij onverwachts uitgevraagd
waszij was dus maar zoo vrij geweest
er haar beide dienstmeisjes gebruik van
te laten maken, die zich uitstekend
vermaakt hadden.
In den loop van den dag kwam er
een epistel voor mij van mijn hoofdre
dacteur. Het was hem zeer onaangenaam
dat ik verzuimd had het nieuwe oor
spronkelijke tooneelstuk in de ochtend
editie te bespreken, tengevolge van welk
verzuim hem allerlei hatelijkheden van
de zijde der andere couranten te wachten
stonden, omdat hij zoo achterna kwain.
Maar dit was het ergste nog niet,
de schrijver was zich reeds komen be
klagen dat men er op uit scheen te zijn,
zijn stuk dood te zwijgen, en de directeur
en de acteurs waren evenzeer met een
opgestreken zeil komen aanzetten. In
middels was mijn nalatigheid alleszins
verklaarbaar, nu hij uit een zeer ver
trouwbare broo was te weten gekomen,
dat ik twee dienstboden zeker goede
vriendinnen van de voor den verslag
gever bestemde plaatsen had laten
gebruik maken; hij begreep dat die dames
geen behoorlijke critiek had kunnen
leveren. Hij achtte het intusschen wen-
schelijk een anderen, meer vertrouwbaren
medewerker aan de courant te verbinden,
aarzelen aannemen, dat hij hierin vol
komen gelijk zal hebben.
Op dit oogenblik zijn slechts enkele
grammen afgescheiden en over dehecle
wereld verspreid, dus nog te weinig om
dergelijke proefnemingen te doen plaats
vinden. Zooeven sprak ik over delicht-
uitstralende eigenschappen van radium.
Men heeft berekend, dat 0,06 Gram vol
doende zou zijn om van nabij fijn schrift
te lezen en 1 Kilogram zou alle. ander licht
in een,kamervan lObij 10 Meter overbodig
maken. Doch men mecne niet, dat ooit
radiumlicht ons licht der toekomst wor
den zou, want de werking van zelfs veel
kleiner massa dan 1 Kilo zou de oogen
spoedig onbruikbaar, maken onher
stelbare zenuwstoring te wecg brengen.
Bovendien zou, ook al wordt de stof op
den duur meer afgescheiden, de prijs dus
goedkooper, deze toch te hoog zijn.
Een enkele woord over den Pool
schen geleerde Curie, en zijne be
schouwingen in verband met de hier be
handelde stoffen, omtrent, wier onder
zoek en afscheiding hem en zijne vrouw
alle eer moet worden gebracht.
„De geheele ruimte zou worden door
stroomd door stralen die door de meeste,
zoo niet alle lichamen, zij het soms in
geringe mate worden geabsobeerd. In
het bijzonder eenige zware, tot dusverre
niet belangrijk geachte metalen, als U ra-
nium, Wolfranium, Actinium, en
Thorium e.a. vermogen de door deze
absorptie ontstane Ra|di o-acti vitcit
in den vorm van waarneembare licht-
uitstraling te toonen."
"Werkelijk is mevrouw Curie er i
geslaagd te bewijzen, dat vele rotsen en
gesteenten minimale hooveelheden Ura;
nium en Thoriums-verbindingen be
vatten, en vele minerale wateren be
zitten gassen die radioactief zijn.
Uit de mijnen Joachims thai werden
de ertsmassa's weggevoerd die als on
belangrijke overblijfsels van op Uranium
enz. bewerkte mineralen werden bijeen-
ge worpen.
Omtrent de chemische samenstelling
verkeert men nog' in 't onzekere; een
enkelvoudig stof is het niet. Curie trachtte
ook dit op te helderen, en verhitte te
dien einde tot vrij hooge temperatuur,
waarbij plotseling eene explosie intrad
die verder onderzoek, met 't oog op de
kostbaarheid van het materiaal niet deed
doorzetten.
Uit een theoretisch oogpunt, in ver
en verzocht mij derhalve de diploma's
terug te zenden, welke ik van de redactie
ontvangen had. Een nadere, mondelinge
verklaring tusschen ons beiden beschouw
de hij ten slotte als nutteloos en voor
beide partijen pijnlijk.
Ik begaf mij naar mijn verloofde, en
reikte haar zwijgend dezen brief toe,
Onder het lezen gloeide zij van inge
houden drift. Ik zag hoe het bloed haar
met zulk een geweld naar het gelaat
steeg, dat de kunstmatige blos op hadr
wangen er van berstte, en afschilferde
als een gepleisterde muur, onder den
invloed van een overmatig gestookte
kachel. Haar gevoelens begonnen weer
over te loopén, maar van de zachtere
waren ze ditmaal zeker niet.
Mama stond aan hare zijde, bleek maar
vastberaden.
Het is natuurlijk mijn schuld niet
waar, dat je je betrekking kwijt bent?'"'
„Nu je het zegt, zal het wel zoo
wezen."
„Ah! Is er soms nog meer dat je mij
te verwijten lieht?"
„Ja, nogal, onder anderen dé er
fenis van tante, het bagatel van min
stens vijftigduizend kronen. De dienst
meisjes van je voorname familie zijn dan
wel duur uitgeweest, voor mijn re
kening!"
„Die verwenschte entréekaarten! Heb
ben ze mij anders dan verdriet en er
gernis berokkend? Hier, daar heb j'eze
band met natuur en scheikunde, is de
belangrijkheid dezer stof ongemeen; al
leen dit hoogst merkwaardige feit mag
hier nog worden bijgevoegd, dat een
stukje Radium, voor zooverre tot dus
verre kon worden nagegaan, nóch in ge
wicht, nóch ineigonschappeiijde minste
verandering toont.(Becquercl toet
ste dit aan eene hoeveelheid sedert <896
in zijn bezit). Yele waarnemingen
wijzen reeds nu er op, dat men, vooral
omtrent de atomistische samenstelling
der stoffen van verdere onderzoekingen
hiermede veel mag verwachten. Daartoe
is echter noodzakelijk dat nieuwe bron
nen en groote kapitalen ter onderzoek
worden beschikbaar gesteld.
L.
UIT DE PERS.
In „Het Yaderland" komt het vol
gende artikel voor, dat wij hierbij over
nemen, omdat het misschien ook hier een
steentje aan het rollen zou kunnen bren
gen. Wanneer men den minimum leef
tijd op 18 jaar en den maximum-leeftijd
b. v. op 30 jaar stelde, zou liet denk
beeld ook voor Amersfoort nog zoo
kwaad niet zijn.
Jonge Liberalen.
Met groote ingenomenheid hebben
wij geconstateerd, dat onder de jonge
lieden van liberalen huize, niet enkel
in de residentie, maar ook elders inden
lande, het besef levendig is geworden
dat de toekomstige staatsburgers niet
vreemd mogen blijven aan de gewich
tige vraagstukken van oeconoinisch en
sociaal belang, die met het wolzijn des
volks in het allernauwst verband staan.
Anti-liberalen en socialisten hadden
hun propaganda- en studieclubs reeds
eerder. Men is nooit te oud om van
zijn tegenstanders te leeren, maar men
zal er het meest profijt van hebben,
wanneer men d larmede begint als men
nog jong is. Dies juichen wij de oprich
ting van vereenigingen van Jonge Li
beralen zeer toe. Eu wij richten een
woord van hartelijk welkom in de libe
rale gelederen tot de jonge garde die
zich, enkele dagen geleden, in onze stad
heeft gevormd.
De jeugdige vereeniging zal goed werk
kunnen verrichten. En wij donken nu
niet allereerst aan den belangrijken
steun die in verkiezingsdagen de oude-
allemaal terug, en daar is je ring ook,
neem die meteen maar weer mee, daar
heb ik evenmin veel genoegen van beleefd."
„Ik had juist hetzelfde willen zeggen,"
antwoordde ik,terwijl ik baarhaar ring ter
hand stelde.
De jonge dame wierp zich aan de
borst harer moeder.
„Bescherm mij - tegenover dien laag
hartige?" kreet zij, een groote hoeveel
heid warme gevoelens, vermengd met
kleurstof, over de japon harer moeder
uitstortend.
Yerlaat op staanden voet dit huis!"
snauwde mevrouw.
„Wees overtuigd dat ik niets liever
wensch," zeide ik met een buiging,
waarna ik mij haastte aan haar wensch
te voldoen.
En zoo stond ik dan met mijn zes
vrije entrees op straat.
Ik betrok voorloopig een kamer in een
hotel en zond mijn voormaligen redacteur
de hem toekomende diploma's terug. De
beide kaarten, die ik voor mij persoon
lijk had ontvangen an den schouwburg
directeur, die mijn stuk had doen op
voeren, sloot ik evenzeer in een omslag
tegelijk met een schrijven, waarin ik
verzocht slechts één enkele entróekaart
te mogen ontvangen, op mijn naam ge
steld on voorzien van de uitdrukkelijke
bepaling, dat zij ingetrokken zou worden
zoodra iemand anders er gebruik van
maakte.