No. 57.
Zaterdag 16 Juli 1904.
ie Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Buitenland.
Een nuttige wet.
FEUILLETON.
Kluchtspel.
DE EEMLANDER.
^Verschijnt
Woensdags en Zaterdags. I
Buren»
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën:
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meerJ 0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Onder de vele valsche onsympatieke
strijdleuzen, waarmede de „christelijke"
partijen bij de stembus van 1901 de
overwinning bevochten hebben, was er
éér.e, die in het bijzonder door hare
onoprechtheid bij allen, die het wél
meenden met de ontwikkeling der natie,
weerzin moest wekken, doch waardoor,
helaas, vele eenvoudige lieden, vele
minder ontwikkelden, werden niedege-
sleept en voor de kerkelijke candidaten
gewonnen. Het was de leus: vóór het
recht der ouders om over de opvoeding
hunner kinderen vrijelijk te beslissen:
tegen de Leerplichtwet, die dat Opvoe-
dingsrecht verkort, aan banden legt!
Valsch was die leuze, omdat aan de
tegenstanders der Leerplichtwet reeds in
de wet zelve de groote concessie was
gedaan, dat zij hun kinderen niet zouden
behoeven te zendeu naar een school,
waartegen zij gemoedsbezwaren hadden,
zoodat de Overheid geenszins ingreep
in de bevoegdheid der ouders, omtrent
de opvoeding van hun kinderen te
beslissen; onsympatiek was dit strijd
middel, omdat het aan een vermeende
aanranding van het recht der ouders
de belangen van het kind ten offer wilde
brengen.
De leerplichtwet toch heeft ten doel,
het schoolverzuim die kanker van het
onderwijs, tot de kleinste afmetingen
terug te brengen; zij gaat uit van hot
onbetwistbaar juiste beginsel, dat het
van het grootste gewicht is voor een
ieder, dat men in zijn jeugd althans de
meest onmisbare kundigheden heeft
kunnen verwerven.
Ontbreekt deze eerste grondslag, wat
kan er dan in onze tegenwoordige
maatschappij van den jongen of het
meisje terecht komen? Wie het kind
de kans wil geven in de wereld vooruit
te komen althans geen broodsgebrek te
lijden of tot misdaad te vervallen, mag
het behoorlijk onderwijs niet onthouden.
Het ijveren tegen den leerplicht, uit dit
oogpunt bezien, was dus schier misdadig
te noemen. Daarbij kwam nog de een
voudige overweging, dat het kind, dat
ongehinderd kan spijbelen, allerlei kattc-
kwaad, zoo niet erger, leert uithalen,
zoodat verwaarloozing en misdrijf door
ongeregeld schoolbezoek in bijzondere
mate wordt bevorderd.
Op wetenschappelijk gebied zijn de
vrouwen er zoo aan gewoon te worden
I geminachtdat zij de geleerden wan
trouwen, die haar hoogschatten.
S/of.)
Ze reisde dus met haar nicht Marie
naar Rusland. Te Petersburg reed zij in
een prachtige slede met het wapen van
den Prins. Een ieder nam er notitie van,
I want Vasilikoff was een paar dagen eer-
I der aangekomen, en het nieuws had
I zich onder de Kussen en ook onder de
I vele Franschen, die daar wonen, ver-
I spreid. Gorgeon was ook op de hoogte.
Weldra had Pauline berouw over het
I stoute stuk, door haar bedreven. De
I haastige toeloop van nieuwsgierigen gaf
Ihaar te denken. En als ze in haar wo-
lning voor de ramen zat, meende zij in
liederen man die voorbijging haar Gor-
Jgeou te herkennen: onder die dikke
pelzen lijken alle mannen op elkaar.
De vorst vond het goed dat ze 14
dagen wachtte, voor ze met hem in
Iden schouwburg verscheen, dan zou ze
neer op haar gemak zijn; daarna werd
Maar dat alles werd door de „christe
lijke" volksmenners blijkbaar van minder
gewicht geacht dan de beweerde inbreuk
op het „recht" dor ouders. Waarlijk,
een mooi „recht", om de kinderen te
laten opgroeien in onwetendheid en
verwaarloozing, tot armlastigen of mis
dadigers!
Maar bovendien was de leuze onop
recht. Dat bleek, toen het Ministerie-
Kuyper aan het roer was gekomen. Nu
zou die hatelijke, verderfelijke wet toch
zeker wel worden ingetrokken, dachten
de eenvoudige kiezers, die zich door
dat geschetter over het recht der ouders
om den tuin hadden laton leiden. Maar
dat leek er niet naar. Integendeel.
Uitdrukkelijk verklaarde Dr. Kuyper de
wet zij het ook wellicht met enkele
noodzakelijk gebleken wijzigingen te
zullen handhaven.
Gelukkig. Want, al zijn wij de eer
sten om toe te geven, dat de leerplicht
wet verre van volmaakt is te noemen
waarbij men echter heeft te bedenken
dat bij de weinig democratische samen
stelling der Tweede Kamer iets beters
niet te bereiken viel toch zijn de
resultaten der wet in het korte tijdperk
van haar bestaan reeds van dien aard
geweest, dat haar tot standkomen een
zegen mag geacht worden. Uit de stati
stiek van het betrefe kelijk schoolverzuim
in 1902 en van het Volstrekt Leervcr
zuim op 15 Januari 1903, vanwege het
Centraal Bureau voor de Statistiek ver
schenen, blijkt toch, dat het schoolver
zuim hetwelk gedurende heel de voor
afgaande eeuw het volksonderwijs heeft
belemmerd, sinds de in werking treding
der wet (in Januari 1901) aanzienlijk is
verminderd. Waar in de jaren 18921900
gemiddeld ruim 22000 kinderen zonder
geoorloofde redenen de lagere school
niet bezochten, en in 1900 1819+ is
sinds de invoering der Leerplichtwet
het ongeoorloofde volstrekt schoolver
zuim tot op I860 verminderd, m. a. w.
het absoluut verzuim is gedaald van 2.71
percent tot op 0.24 percent van het aantal
in het Rijk wonende kinderen van G12
jaar, den leerplichtigen leeftijd.
Ook ten aanzien van het betrekkelijk
schoolverzuim, het niet geregeld de
school bezoeken, bracht de wet verbete
ring. In 1902 bedroeg dit slechts 7
percent, waarvan slechts 1.33 percent
aan ongeoorloofde redenen moet worden
toegeschreven. De aanwas van het aantal
het weer een week uitgesteld, omdat
haar man niet speelde. Pauline bekeek
de affiches, zooals de veroordeelden on
der het schrikbewind de lijsten van den
beul lazen. Zij schepte geen behagen
iu haar toiletten, haar prachtig inge
richt huis, de onbeschrijfelijke weelde die
haar omringde. Haar salon stond bekend
als een der wonderen van Petersburg.
De muren waren van wit marmer en
de meubelen waren bekleed met een
rijke oud-Fransche stof. Midden in het
vertrek bevond zich een hooge kristallcu
kandelaber; rondom het voetstuk was
een divan, waarover zich de takken van
een treurcamelia uitstrekten, een mees
terstuk van den bloemkweekcr- Voor
de venters liingen geen gordijnen, maar
zes donkeroode camelia's waren er als
klimplanten tegenaan geleid.
Pauline had er geen oogen voor. Haat-
kok, een Provencaalsche beroemdheid,
dien de Vorst aan een Duitsch poten
taatje met geld en goede woorden had
afgetroggeld, sloofde zich uit otn wat
fijus te bedenken: vergeefs! Pauline had
geen honger. En zo had toch indertijd
zoo graag eens lekker met haar man
gesmuld in een der Parijsclic restaurants!
Eindelijk, in het begin van Januari,
las zij op het affiche dat Gorgeon
's avonds in een melodramatisch stuk:
Le diner de Madeion, zou optreden. Ze
voelde een steek in het hart. Ze zou
aan haar man schrijven. Gorgeon ont
kinderen boven de 11 jaar, die op de
schoolbanken werden gehouden bedroeg
in 1901 het kolosale getal van 30233
d.i. 28000 meer dan de gemiddelde
aanwas vóór dat jaar. Alom iu den lande
valt een sterke vermindering van het
relatief schoolverzuim te constateeren.
Hieruit blijkt tevens de ongegrond
heid der bewering dat de tegenstand
tegen de wet zoo groot zou zijn, dat de
ouders zich liever een veroordecling op
den hals zouden willen halen dan te
zorgen dat de kinderen trouw ter scliole
gingen. Doch bovendien blijkt hieruit
dat diegenen, die beweerden dat de wet
geen effect zou hebben wegens do te
geringe gestrengheid der bepalingen,
volgens welke eerst bij herhaalde over
treding binnen zekeren tijd na vooraf-
gegeven aanmaning wordt gestraft, het
evenmin bij het rechte eind gehad hebben
Reeds thans, in haar wellicht al te wilden
vorm, met al haar gebreken, al haar
administratieve!! omslag, heeft de wet,
groot nut gesticht.
Ten slotte bewijst dit alles de onge
groudheid van het verzet der sociaal
democraten tegen de wet, die wegens
liet ontbreken van de verplichte school
voeding en kleeding de wet te be
zwarend achtten voor vele ouders, die
nu hun kinderen niet meer een deel van
den kost zouden kunnen laten verdienen.
Had dit bezwaar waarvoor zeer zeker
door alle democratisch-denkenden gevoeld
wordt inderdaad zoo zwaar gewogen,
dan zouden stellig de meeste ouders
die in dit geval verkeerden, zich hierin
een veroordeeling getroost hebbeu dan
hun kinderen ter school te laten gaan,
en zou dus het schoolverzuim, dat immers
iu de meeste gevallen uit armoede voort
spruit, slechts weinig zijn afgenomen.
Overigens zou dit sociaal democratisch
bezwaar evenzeer moeten gegolden heb
ben togen elke wet die den kinderarbeid
geheel verbood, terwijl het een zonder
linge politiek mag heeten, tegen een
wet te stemmen gelijk de sociaal-
demokraten deden die de eerste
schreden zette in de goede richting, en
wier werking reeds thans bij zeer velen
in den lande, die vroeger gekant waren
tegen verplichte schoolvocding- en klee
ding, verbod van allen kinderarbeid, en
wat dies meer zij, de overtuiging van
het heilzame van al doze maatregelen
heeft gevestigd. Ook in dit opzicht
dus heeft de Leerplichtwet groot nut
ving een briefje vol teedere betuigingen
van liefde en radeloosheid; Pauline ver
telde alles precies zooals het gebeurd
was. .Ik weet geen raad meer," ein
digde zij, „ik ben alleen, zonder hulp
of steun Op onzen trouwdag heb je be
loofd mij levenslang te zullen bescher
men en in alles bij te staan. O! help
mij! help mij! Tusschen den brief
en de enveloppe stak zij een verflenscht
bloempje, dat ze altijd in haar Molière
had bewaard; het was een wit viooltje,
te Fontainebleau geplukt. Ongelukkig
droeg de knecht, die Gorgeon dit briefje
ter hand stelde, Valsilikoff's livrei. De
tooneelspeler dacht dat men hem wilde
brutaliseeren, en het arme briefje met
de roerende smeekbeden werd ongelezen
verbrand.
Toen Pauline zich 's avonds liet klee-
den, was zij bleek, onbewegelijk; zege
leek een doode. Zij had nog een vage
hoop dat de Vorst medelijden met haar
zou hebben en haar zijn gezelschap niet
opdringen; maar toen zij uit het rijtuig
ttapte, kwam hij haastig, met eenvroo-
lijk gezicht naar haar toe en bood haai
den arm. Wankelend legde ze den weg
naar de loge af, die dicht bij de uiterste
voetlichten was, en viel op een fauteuil
neder, zonder te zien dat de geheele
zaal de oogen opensperde, om haar
goed op te nemen. De schouwburg
was vol, de Russen vierden Kerst
feest; in dit opzicht zijn ze nog
gesticht en mag haar tot standkoming
een weldaad voor het volk heeten.
Uit Zakopane is te Weenen bericht
ontvangen, dat bij het neerdalen van
den Giewonttop twee toeristen veron
gelukten. Een van hen een advocaat uit
Warschau, viel dood, de andere bleef
een geheelen nacht aan een vooruit
stekende rotspunt hangen. Hij werd eerst
den volgenden morgen met levensgevaar
door een gids gered.
Bij Thonbrun, in Bohemcn, wei-deen
5-jarig kind, dat zich op den spoorbaan
bevond dezer dagen door een in vollen
vaart aankomenden trein overreden; de
locomotief wierp 't kind met geweld
omver, over den weg en van de hoogte
De trein stopte en men nam 't uit den
mond bloedend kind op. Het kwam
dra bij en de spoedig ontboden genees
heer constateerde, o wonder! dat
't knaapje alleen een paar tanden waren
losgerukt, doch dat hem overigens niet!
deerde.
Bad Ledde, bij Tecklenburg, is door
een feilen brand grootcndeels vernield.
De Raad van Mannheim heeft een
parig besloten een tweede brug over
den Neckar te doen aanleggen, waar
van de kosten op 3.200.000 Mark zijn
begroot. De Stedelijke Bouwcommissie
te Miinchen heeft besloten de Maximi
haan-brug, die nog niet geheel voltooid,
reeds begint te verzakken, door ver
sterking van den onderbouw te herstel
len. Velen vreezen dat 't niet baten zal
ln de mijn General Blumenthal bij
Recklinghauszeu heeft een ernstige ont
ploffing van mijngasplaatsgehad, waarbij
éen mijnwerker gedood, drie zwaar en
vijf licht gekwetst zijn.
De Duitsche bladen doen hun best,
aan het bekende telegram des Keizers
van het Wyborgsche regiment alle be-
teekenis te ontnemen, wat waarlijk niet
vleiend is voor het hoofd van een staat.
De beste oplossing geeft de Torwiirts
aan de hand. Als de daad des Keizers
slechts een internationale beleefdheid is,
make men den Keizer ook chef van een
Japansch regiment; dan zou hij dit stel
lig evenzeer geluk wenschen en Gods
altijd bij het Westen van Europa ten
achteren. En zoo was de groote kring
der loges stampvol. Wat een hoofden
strekten zich aUe in die ééne richting!
Het was benauwend.
Toen het gordijn opging, werd Pau
line door een duizeling aangegrepen. Zij
meende een vurigen afgrond te zien en
moest zich aan deu rand van de loge
vasthouden, om niet te vallen. Gorgeon
wilde zich dapper en onverschillig too
lien. Zijn bleekheid had hij onder een
dikke laag rouge bedekt; maar zijn lip
pen had hij vergeten; die waren lijk
kleurig. Hij beheerschte zich volkomen;
zijn geheugen liet hem niet in densteek
en hij speelde zijn rol tot het einde.
De toeschouwers waren dien avond
eerst een beetje woelig, later zeer on
stuimig. De eene helft bestoud uit aan
zienlijke Russen, de andere uit de Fran-
sche kolonie. Al de duizenden Franschen-
die te Petersburg wonen, ook de ge
wone burgers, onderwijzers, kooplieden,
zelfs kappers en koks, houden dolveel
van een avondje in den schouwburg.
De Russen hadden Yasilikof's coup d'état
bewonderd; zelfs wie twee maanden vroe
ger zijn bespottelijkmaking hadden toe
gejuicht, waren nu op zijn hand. De
Franschen vergoodden Gorgeon; zij ap
plaudisseerden als om strijd. Dat be
antwoordden de RuHsen met hatelijk
heden, en klapten in de handen, wan
neer er niet de ininste reden voor be
zegen afsmecken, en het evenwicht ware
hersteld; alleen zou dan moeten blijken
of de zegen van den Russischen of van
den Japutischen God sterker zou werken.
Te Koningsbergen is het geding be
gonnen tegen acht socialisten aldaar en
tegen de expedientcn van de afdeeling
voor boekhandel van de Berlijnsohe
Vorwarts wegens geheime samenspan
ning, hoogverraad en heleediging van
den Tsaar, begaan door hetbinnensmok-
kelen van oproerige schrifturen in Rus
land. Onder deze schrifturen bevinden
zich o. a. vertalingen in het Russisch en
Lettisch van werken van Marx, Lasalle
en Kautskv. Uit de akte van beschul
diging blijkt dat de aanklacht tegen de
expeditie van de Ynrwörts gedaan werd,
op grond van een aanbrengersbericht in
de Berlijusche Post, volgens welke er
in den kelder van den boekhandel van
de Vorwarts „in 't geheim" Russische
schrifturen werden ingepakt, waarop de
politie huiszoeking deed enz.
De Koningsbersche politic heeft intus
sclien, in opmerkelijke zenuwachtigheid,
verboden dat de daar verschijnende so
cialistische Xolkszeitung op de aanplak
zuilen deze bekendmaking liet plakken
„Den 12den Juli begint liet opzienba
rende proces wegens hoogverraad, ge
heime samenspanning enbeleediging van
den Tzaar voor de strafkamer alhier,
liet zal vermoedelijk tien dagen dui'en."
Hierop liet liet blad een uituoodiging
volgen om zich te abbnneeren.
Te Bremen is de Commercienruth
Biermann overleden, nalatende aan zijn
geëmployeerden en werklieden een som
van 500.000 Mark.
Een bedrag van 100.000 M. is bestemd
voor werken van liefdadigheid.
Op de Filipijnon heeft een ver
schrikkelijke tyfon gewoed die de stad
San Juan del Monte vernield heeft.
Twee honderd menschcn zijn daarbij om
gekomen. De stoffelijke schade wordt
op 2 millioen dollars geschat. De regen
die op den tyfon volgde, hield 27 uren
aan. Er viel in dien tijd ruim 17 Eng.
duim regen.
Te Espinar, op 1G0 K. M. van Ma
drid, is goud gevonden langs de. hel
lingen van twee bergen: de Cabeza de
la Reina en de C'erro de la Campanilla.
De eigenaars van de nieuwe mijnen den
ken al aan een nieuw California.
stond. Toen het gordijn viel, riepen zij
Gorgeon terug; hij kwam niet terug! Zij
hielden vol, riepen nog eens en nog eens,
totdat hij eindelijk verscheen. Pauline
was meer dood dan levend.
Den volgenden avond gaf men: Le
Misanthrope et L'Auvergnat. Gorgeon
speelde zijn lompe, snaaksche rol nog
beter dan die van den vorigen avond.
De Franschen overhandigden hem bij
zonder mooie, de Russen belachelijke
kransen. Een spotter riep hem toe:
„Mijn compliment aan uw vrouw!"
Op zijn kamer gekomen, schreide de
arme komiek van machtelooze woede.
Hij vond een brief van Pauline, nat
van tranen. Hij wierp hem op den grond,
ertrapte hem, raapte hem op en scheurde
hem in duizend stukjes.
Na die twee verschrikkelijke avon
den smeekte Pauline den Vorst haar
het overige kwijt te schelden; het zwij
gen van haar man maakte haar be
angst.
De Vorst liet zich verbidden; bijnam
er genoegen mee dat Gorgeon's straftijd
verkort werd, en beloofde Paulino dat,
als ze nog tweemaal den schouwburg
bezocht had, ze vrij over haar tijd kon
beschikken. „Ik wil eerlijk zijn", sprak
hij. „Gorgeon heeft mij in 14 dagen 8
maal op het tooneel belachelijk ge
maakt; maar zulke avonden als deze
tellen dubbel. Met den vierden zal aan
de eer voldaan zijn."