No. 71.
Zaterdag 3 September 1904.
ie Jaargang
Wees U Zelf!
riend Jan.
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Buitenland.
De valsche leuze.
FEUILLETON.
DE
MLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat '28.
Abonnementsprijs
Per jaar
f 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden
0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentlëu
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
De sociaal-democraten hebben met de
partijen dor rechterzijde wel eens op
beter voet gestaan dan tegenwoordig.
Dr. Kuyper kende hun toon een aan
merkelijk deel van de „gemeene gratie"
toe en Domela Nieuwcnhuis werd met
Roomsche en Antirevolutionaire hulp in
de Kamer gebracht. Het district Schoter-
land zal zich trouwens nog wel herinneren,
dat ook zijn tegenwoordige afgevaardigde,
de heer Van der Zwaag, aan hulptroepen
van rechts een en ander te danken heeft
gehad.
Maar het kan verkecren en het is
verkeerd. De kennismaking moet zijn
tegengevallen.
Tegenwoordig zijn niet alleen de soci
aal-democraten uit de gunst, maar zelfs
worden zij door dezelfde partijen, die
hen indertijd goed genoeg achtten met
hen tegen de liberalen op te trekken,
thans gebruikt 'om met hun zonden de
liberalen zwart te verven.
Al wat do groote meerderheid van
ons volk van het socialisme verwijderd
houdt moet thans dienst doen om haar
oven afkeerig te maken van het libe
ralisme, dat immers niets anders dan
een inconsequent Marxisme is!
Die tactiek is in den jongsten ver
kiezingsstrijd met grooten ijver beoefend
en niet zonder succes.
De liberalen hadden ,bezwaar tegen
de Hooger-Ondenvijswet, de sociaal
democraten hadden het ook; de liberalen
vochten tegen de Tariefwet, de sociaal
democraten evenzeer. |Was dat niet
bewijs genoeg, dat ze „familie" waren?
Het scheen inderdaad velen kiezers
voldoende bewijs. En de propagandisten
der kerkelijke partijen hamerden op dat
aambeeld dag aan dag, av.nd aan avond,
in kranten en op meetings.
De kiezers, die daarnaar hebben ge
luisterd en, terugliuivereud voor het
roode spook, diensvolge'ns hebben ge
stemd, zij zijn zeer kneedbaar materiaal
gebleken in de handen van Calvinistische
en ltoomsche demagogen.
Maar de vraag is of zij dit zullen
blijven.
Laten zij eens kijken naar het buiten
land en eens nagaan in welke landen
het socialisme het sterkst is. Zij zullen
zien, dat dit het geval is in die landen,
Het lol vormt soms contrasten zoo
ml snij/lende ironie, als wilde het ons i
rrchtsqe oei bespotten.
6.
Zij troostte zich weldra, toen zij de
oge bezag, een mooie loge, tegenover
et tooneel, die minstens acht of tien
ersonen kon bevatten. Zij vermaakte
.ich met de spiegels in den kleinen sa-
on en babbelde als ware zij te huis. Maar
loen het orkest eindelijk met het voor
spel begon, toen de loges zeer langzaam
gevuld werden, ging zij vooraan zitten,
spreidde hare rokken uit, streek vluch
tig met hare vingers door hare lokken
en, hoewel zij het niets te warm had,
bewaaide zij zich met haar waaier, om
zich het voorkomen te geven van iemand,
die reeds lang aan dit soort feesten ge
wend was. Zij trachtte zelfs andere
6choone dames na te volgen en een min
achtend en vervelend gezicht te zetten;
gelukkig slaagde zij hiermede volstrekt
niet, Toen eindelijk de wondervolle mu
die sinds lang hetzelfde doen als het
luinisterie-Kuyper voorstelt, die door ver
hooging van invoerrechten alle beurzen,
en liet pijnlijkst de kleine beurzen,
voortdurend aderlaten.
Engeland, het land van deu vrijhandel,
is tevens een land, waar de sociaal
democraten heel weinig in den melk
hebben te brokken.
Maar Duitschland, maar Frankrijk,
maar .Italië, dat zijn de hinden, waar
protectie sinds jaren heerschend is, en
waar voortdurend de macht der sociaal
democraten toeneemt.
Dat is een nuchter, onomstootclijk
feit, waar de clericale propagandisten
over plegen te zwijgen, en waar zij niet
op plegen in te gaan, wanneer het-onge-
luk wil, dat in debat hun daarop wordt
gewezen.
En er zijn nog enkele andere feiten,
die door hen plegen te worden verdoukere-
maaud.
Vraag hun niet, wie de bekende
economisten zijn, die de wetenschappelijke
grondslagen van het socialisme het
krachtigst hebben aangetast. W ant dan
zouden zij namen moeten noemen niet
van hun geloofsgenooten, maar van
„liberalistcn".
Er is hierop, midden in dp verkiezings-
drukte, herhaaldelijk gewezen, maar
licht verwaait een klank in het strijd
rumoer. En het kan hierom zijn nut
hebben, nu de dagen wat kalmer zijn
geworden en de gemoederen wat minder
worden beroerd, de geliefkoosde stelling,
dat de liberalen niets dan sociaal-demo
craten zijn, die hun eigen consequenties
niet aandurven, nog eens weer onder
het vergrootglas te nemen. Een operatie,
waar die stelling slecht tegen kan.
Dat de meerderheid derliberalenhaar
best doet wetten ingevoerd te krijgen,
waardoor de arbeiders in beter toestand
zullen koinen dan thans, dat kan on
mogelijk tot bewijs strekken van de
bewering, dat zij familie van de soci
aal democraten zijn.
Want ook onder de kerkelijke par
tijen zijn velen, die den toestand der
arbeidende klassen willen verbeteren met
behulp van de wetgeving.
Het verschil tusschen liberalen en cle-
ricalen is allceu dit, dat deze laatsten
door het heffen van meer en hooger
invoerrechten die sociale wetgeving wil
len mogelijk maken, terwijl de liberalen
dien weg niet willen inslaan, omdat zij
ziek men gaf dien avond den Don
Juan zich deed hooren en dat ver
warde geraas deed verstommen, dacht
zij er niet meer aan zich te bewaaien
of zich een of ander voorkomen te ge
ven. Zij luisterde vol verrukking; haar
kunstenaarsgevoel ontwaakte; zij vergat
zelfs haar wit kleed, dat haar bovendien
te midden van satijn, fluweel eu dia
manten, op eens zeer eenvoudig leek
Het was een heerlijke avond en die
het hoofd van Suzanna wel een weinig
op hol bracht. In een der pauzen liet
Jan ijs aanbieden en de kleine neef be
merkte, dat men haar uit liet parterre
wel wat door de tooneelkijkers begluurde.
Iu de volgende pauze ging men den
foijer bewonderen, de nauw zichtbare
schilderstukken van Paul Baudrij, de
prachtige raozaïken in de galerij daar-
nevcn. Suzanna liep gearmd met haar
oom, dien zij beknorde, omdat hij er
niet genoeg uitzag als „eeu lid van het
Instituut." Verscheidene kunstbroeders
kwamen hem echter geluk wenschen en
richtten vleiende woorden tot dat jonge
meisje, dat zij niet kenden en dat door
hunne vrouwen van top tot teen werd
opgenomen, voordat zij haar vriendelijk
toespraken. Een van die ontmoetingen,
had eene uitnoodiging voor een bal ten
gevolge een hcuschelijk bal die
het nichtje van genoegen liet blozen en
den oom zeer in verlegenheid bracht.
Verbeeldt u, hij Suzanna in de wereld
meenen dat zoodoende de arbeiders zelf
door het duurder worden van allerhande
levensmiddelen de sociale wetgeving, te
hunnen bate bedoeld, te betalen zullen
krijgen, wat van liberaal standpunt geen
eerlijk stelsel is van politiek.
De sociaal-democraten daarentegen zijn,
wat sociale wetgeving betreft, juist van
meening, dat, wanneer niet radicaal met
den privaateigendom van voortbren-
gingsmiddelen gebroken wordt, geen
sociale wetgeving verbetering vanbeteo-
kenis kan aanbrengen.
En daar ligt nu het groote, het fun
damentcele verschil tusschen sociaal-de
mocraten en liberalen.
De eerste zeggen, dat een socialisti
sche toekomst èn zeker komen zal èn
wenschelijk is. Maar de liberalen hou
den staande, dat noch de onver
mijdelijkheid, noch de wenschelijkheid
van een "socialistisch geordende maat
schappij bewezen of bewijsbaar is. Zij
gaan verder nog: zij beweren niet, dat
de persoonlijke eigendom aan grond en
kapitaal een heilig huisje is, waar heel
niet aan geraakt mag worden, want zij
hebben te goed de feiten van het dage
lijksch leven waargenomen omniet te weten
dat onbeperkte private eigendomsrechten
voor de maatschappelijke orde en ont
wikkeling het tegendeel van gewenseht
zijn; maar zij beweren en betoogen wél
dat voor de gezonde ontwikkeling der
samenleving, dat voor het welzijn der
arbeidende klassen zelf, die privaat-eigen
dom niet kan worden gemist. Zij zien
in het eigendomsrecht een kraehtigen
hefboom tot vorming en vermeerdering
van het kapitaal, van inaatschappelijken
rijkdom, en meenen voor en na een en
ander te hebben aangevoerd ten bewijze,
dat juist voor de arbeiders die kapitaal
vorming is van uitnemend belang.
Maar ziet ge nu wel, roepen de anti
revolutionaire, de ehristelijk-liistorischc,
de Roomsche propagandisten uit, dat ge
juist hiermee bewijst familie van de so
ciaal-democraten te zijn?
Niet op wat ge betoogt, maar op het
feit, dat ge betoogt, komt het aan. Ge
hanteert de rede en ge verwaarloost de
Openbaring Gods. En die sociaal-demo
craten, zij doen precies eender.
Dat is dan het laatste wapen der cle
ricale woordvoerders.
Zij zwijgen er van, dat de sociaal
democraten in den klassenstrijd de bron
zien van allen vooruitgang en dus dien
begeleiden! Men moest haar bepaald ten
spoedigste uithuwelijken en dan ging
het den man aan.
Zoover was hij met zijne overdenkin
gen gekomen, toen hij een zeer sierlijk
jong mensch bemerkte, die met een
hoogst verbaasd gelaat op Jan Dubois
toesnelde; deze scheen niets verrukt over
de ontmoeting.
„Maar, mijn waarde, zijt gij dan we
der verrezen? Op mijn woord, ikdacht,
dat gij dood waart. Men ziet u niet meer
in de club, noch op de bals, noch bij
de wedrennen, noch in uw huis. En ik
had mijzelf nog wel uitgenoodigd om
daarginds bij u te komen jagen."
„Jan, die zeer van zijn stuk was ge
bracht, had zijn te ongelcgenen tijd ge
komen vriend mede genomen en Abel
Largij hoorde er verder niets van. Hij
krabde zijn hoofd, eeu gebaar bij hem
tot gewoonte geworden, als zich een
moeilijk vraagstuk voordeed, maar dat
wel eenigszins in strijd was niet den rok
en do witte das. Suzanna, een weinig
boos, maakte hem hierop opmerkzaam.
„Ziet gij, Santje, dat komt omdat ik
begin te gelooven, dat het met Jan Du
bois niet recht iu den haak is.'"
„Waarom? Omdat hij ons uitnoodigt
voor de opera en omdat hij vrienden
heeft, die als modeplaten gekleed zijn?
Wat bewijst dit? Dat hij niet zoo arm
is, als hij deed gelooven... Hij heeft u
immers gezegd, dat hij geërfd heeft?"
strijd willen aanstoken op zijn felst, ter-
wijlde liberalen hem zoeken te temperen
en heil zien in samenwerking, niet in
strijd van klassen.
Maar zij drukken er op, dat met de
Openbaring door de liberalen geen re-
koning wordt gehouden, en daar van
daan tot de gevolgtrekking, dat dus de
liberalen vijanden van den Christus zijn,
is maar één stap, waarmee echter de
grens overschreden wordt, die waarheid
van leugen scheidt.
liet is intusschen maar al te begrij
pelijk, waarom men uit tactische
overwegingen dien eenen stap te ver
toch zet; te zeggen: de liberalen zijn
tegen den Christus, maakt indruk, te
zeggen: de liberalen doen het met de
rede af, inist alle effect, wanneer maar
eenmaal de hoorder vernomen heeft,
dat mot die „rede" het beste wapentuig
gesmoed is, dat tot dusver tegen de
socialistische leerstellingen is in het vuur
geweest.
En dan zegge men niet, dat die wapenen
geschikt mogen zijn voor wetensc - ap
pel ijk toernooien maar niet voor den
stembusstrijd, want wie dit zegt sluit
alweer zijn oogen voor wat buitenlandsche
ervaringen loeren, vergeet dat in Bel
gië bij de verkiezingen van het ver
streken voorjaar zoowel op de clericalen
als op de sociaal democraten terrein
veroverd is, en een flink stuk terrein,
door de liberalen, optrekkend onder eigen
vlag. Vad.
Wat bliel't li?
De Controleur presenteert de zoo
bij uitstek zich christelijk noemende man
non der coalitie 't volgende snuifje:
„O! de mannen, stammende uit een
wortel ties geloofs, meenen het zoo ern
stig, als zij over dobbelcu en Zondag
schennis praten, vooral als ereen Kamer
zetel mee |tc veroveren valt. Maar wat
zegt de Standaard, de Tijd en vooral
wat zegt de schreeuwerige kleine pers
der voreenigde klerikalen van onder
staande advertentie, die ik uit do Su-
matra-Bodc van 10 Juni jl. knipte?
GELDLOTERIJ,
ten behoeve van de Gratis Scholen van
de Vereeniging der Zusters van Liefde
te Padang
groot f 10.000—
verdeold in 4000 loten a f2.50 en
10 cent plakzegel.
„Dat is het niet alleen. Terwijl gij
naar de muziek zat te luisteren, zag hij
u aanhij zag u aan.... Ik geloof, dat
hij verliefd op u is."
„Dat is wel mogelijk," zeide Suzanna
kalm.
„Wol en dat verwondert u volstrekt
niet? Die meisjes zijn toch iets vreemds!
Hij zou niets liever willen dan met ons
beiden te leven, zeg? Hij is wel niet
mooi, maar, ziet ge
En weder krabde Largij zijn hoofd.
Suzanna keek hem aan met een gezicht
als eer.e beleedigde koningin, dat zij
misschien onwillekeurig van donna Anna
had afgezien.
„Ach, oom, dat zou ik nooit van u
gedacht hebben. Mij een huwelijk om
eld te willen laten doen! Gij weet wel,"
voegde zij er vleiend bij, „Jat de man,
dien ik hebben moet, dat dat een an
der is."
Op dit oogenblik kwam George Mir-
beau, die iu twee of drie loges bezoe
ken had afgelegd, weer bij zijn meester
terug, met een glimlachend gelaat, vol
zelfvertrouwen. Largij zag hein komen
eu zeide half luide:
„Die zal zich laten beminnen, Santje;
de andere zou bemind hebben."
Maar Santje luisterde niet meer of deed
alsof zij niet luisterde. George boog zich
om met haar te praten; meer verlangde
zij niet.
Toen men in de restauratie kwam,
Trekking onherroepelijk
op Zondag 2S Augustus 1904.
Mochten bij die trekking nog niet alle
loten geplaatst zijn, dan zullen de prij
zen verminderd worden in gelijke ver
houding als die van de geplaatste tot
de niet geplaatste loten.
Verkrijgbaar te Padang bij de Eerw.
Bceren Pastoors J. J. Kraft c. a.
Dat men hier nog steeds lustig door
gaat met loterijen voor het bouwen van
protèsiantsche en roomsche kerken cn
dito militaire tehuizen is geen nieuws;
bijna dagelijks kan men de betrekkelijke
advertedties in do kranten lezen en kerk
voogden belasten zich hier gaarne met
den verkoop der loten. De kerken te
Fort de Koek, Singkawang, Kediri, Wel
tevreden en tal van anderen, zijn niet
het geld, geslagen uit de spcclzonde,
verkregen en diep nioot de Mohamme
daan, die geen ongewijde handen aan
zijn bedehuis duldt, het christelijke ge
loof om zulke praktijken verachten. Maar
geld heeft geen reuk, nietwaar, en pro
testanten en roomsehen hadden in deze
elkaar niets te verwijten. Pot en ketel
waren even zwart. Jlaar een trekking
op Zondag door de christelijke heeren
of zusters was nog niet vertoond. Dat
belooft aardig te worden, cn ik zie de
zusters van de vroegmis al naar de trek
king draven om te zien, wie de geluk
kige winner zal zijn.
In elk geval is het een mooie gele
genheid om, als de klerikale bladen het
weer eens over 't onheiligende van Zon
dagsvergaderingen of betoogingen heb
ben, hun deze advertentie onder den
neus te houden en te herinneren aan 't
spreekwoord van den balk en de splin
ter."
Do Matin bevat de afbeelding vau
een internationale postzegel door deu
heer Van Üriesten, een Parijzenaar van
Vlaamsche afkomst aan het aanstaand
wereldpostcongres in welwillende over
weging gegev.tn. Het zegel draagt het
opschrift „Poste internationale" cn ver
toont een wereldbol, omgeven door een
dubbelen kring, niet de wapens van alle
landen die tot de postunie zijn toege
treden, waaronder dan de waarde 25
centimes, welk geval door 10 of door
een ander cijfer kan worden vervangen,
als het congres besluiten mocht het ge-
scheen het Suzanna toe, dat men Jan
met buitengewonen ijver bediende. De
tafel was prachtig, het salon tamelijk
groot en zij bezag zich in alle spiegels,
zeer verbaasd, dat zij zich te midden
van die ongewone weelde zoo op haar
gemak gevoelde.
De beeldhouwer bromde tusschen zijne
tanden:
„Maar die jongen is gek....!"
Hij deed den keurigen maaltijd echter
eer aan en werd aangedaan bij de
champagne.
„Zie, waarde meester," zeide Jau hem
de hand drukkend, „liet eenige ware
geluk, dat ik in mijn leven heb gekend,
is mij ten deel gevallen, sedert gij mij
hebt aangenomen."
„Nu, gij zijt niet moeilijk te voldoen,"
antwoordde George Mirbeau.
„Een ieder heeft het geluk, dat voor
hem past. Wat de een zou versmaden,
maakt het geluk van den ander uit."
En hij zag zijn kameraad aan met
eene ongeveinsde bewondering, waarin
men een weinig afgunst bemerkte.
Toen de jongelieden den meester en
zijn nichtje in het rijtuig hadden ge
bracht, gingen zij te zanien weg, George
rookend. Jan peinzend. Op eens nam
Mirbeau zijne sigaar uit zijn mond en
riep uit:
„Die kleine Suzanna wordt waarlijk
allerliefst! Men heeft haar van avond zeer
bekeken." (Wordt vervolgd).