No. 75. Zaterdag 17 September 1904. ie Jaargang Wees U Zelf! Onze SHanne. Buitenland. Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER' In de arbeiderskiel. FEUILLETON. DE MLANDER. verseiiijuti Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Woensdags en Zaterdags. Bnreau Hendrik van Viandenstraat 28. Abonnementsprijs Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 t Prijs der advertentlën Van 1 tot 5 regels 0.40 voor iederen regel meer0.08 (Bij abonnement aanmerkelijke korting Zij, die zich met ingang van 1 OCTOBER op ons blad abon- neercn ontvangen de tot dien datum verschijnende nummers gratis. rln deze kiel wordt vaak zooveel ge- ledenl" zoo luidt het in een populair lied, en de bevestiging daarvan vindt men in het werk van den Duitschen Regierungsrat Alfred Kolb, „Als Arbei der in Amerika". Kolb maakte van een eenjarig verlof gebruik om de Yereenigde Staten te bezoeken en naast het land tevens de toestanden te leeren kennen. Reeds ter wijl hij als een gewone globetrotter de voornaamste steden bezocht, was zijn aandacht getrokken door de omstandig heid dat hij in dit land der trustkoningen en der milliardairs niets hoorde of zag van sociaal-democratie, dat het „roode spook" er ternauwernood bij name be kend was en het Amerikaansche prole tariaat, ook in zijn Duitsche bestand- deelen, van het kommunistisch of sociaal-democratisch evangelie niets wilde weten. Teneinde dit verschijnsel te kunnen verklaren was kennis der sociale toestan den noodig, en deze bleek alleen te verkrijgen door zelf arbeider te worden. Het ontbrak hem niet aan den tijd daar toe en zoo besloot hij te Chicago met de proefneming aan te vangen. Doch zoo gemakkelijk als hij zich dit voor stelde, ging het nietde tijd waarin ieder die werken wil en kan in Amerika, ook arbeid kan vinden, was, als hij er ooit geweest is, thans voorbij. Ofschoon bereid allen eerlijken arbeid ter hand te nemen en daartoe geen moeite ont ziende, gelukte het hem eerst na geruimen tijd werk te Tinden als knecht in een brouwerij. De vreugde was echter kort van duur; na verloop van een maand werd hij, zonder voorafgaande opzegging, met anderen ontslagen, waarna hij drie maanden lang in het monteeratelier van een rijwielfabriek aan de draaibank stond. Daarvan onbewustreqeeren de denkers de wereld en de machtigen der aarde worden door de wereld be- heersehteveneens zonder dat zij er zich van bewust zijn. naar het Duitsch, van W1LHELMINE HE1MBURG. 2.) Toen de dames ons verlaten hadden, bleven wij nog hand in hand aan de tafel zitten. De champagne parelde in de glazen; het licht der lamp straalde op het nieuwe huisraad en verlichtte de goudblonde lokken van mijn vrouwtje; de pendule tikte gezellig, de bloemen in de vaas voor ons geurden liefelijk. Te huis! hoe heerlijk, hoe heerlijk! En ik dacht aan de avonden in het roo- kerige bierlokaal, aan de avonden in de kille kamer mijner jongeheereu woning, en dankbaar drukte ik de bekoorlijke vrouwenhand aan mijue lippen. Ik was moede als de schipper, die uitrust in de veilige haven, terwijl de stormachtige zee ver achter hem ligt. Ja, er ontbrak Een laatste maand bracht hij door in een arbeidersherberg te San Francisco; doch de energie noodig om weer werk te zoeken ontbrak hemhij kon er niet toe besluiten opnieuw onder te duiken in kringen en toestanden, wier diepe treurigheid hij thans kende. De arbei derskiel, waarin hijzelf zooveel had doorgemaakt, anderen zooveel had zien lijden, werd voorgoed uitgetrokken en als simpele toerist de verdere reis afgelegd Doch de indrukken bleven en terwijl de schrijver weder over zijne acten ge bogen zit, herdenkt hij telkens den tijd waarin hij vaten rolde en vóórwiclen vastmaakte, aan den vuilen oever van den Michigan. En zonderling, dezelfde man die de arbeiderskiel aantrok om van nabij de arbeidersbeweging te lee ren kennen, met het voorgenomen doel materiaal te verzamelen om haar en hare voormannen te kunnen bestrijden, hij trok haar uit als een bekeerling. Het ging hem zooals het ieder moet vergaan, die eerlijk staat tegenover de sociale vraagstukken: hij vond problemen die oplossing eischteu, waar hij axioma's had gewaand; vele wenschen der arbei ders, voorheen hooghartig voorbij gezien, waren thans voor hem onderwerpen ge worden, welke op zijn minst ernstig verdienden overwogen te worden. Amerika is het paradijs vau den werk man, zoo wordt beweerd en slechts weinige dagen vóór zijn dood kon men uit den mond van president Mac Kinley vernemen: Iu ;de Yereenigde Staten zoekt de arbeid den man en niet de man den arbeid! Wat daarvan waar is en hoe 't erin dat paradijs uitziet, vertelt Kolb uit eigen ervaring. Weken aan weken heeft hij met andere wcrkloozen rondgeloopen, straat in straat uit, van de ecne fabriek naar de andere, om werk vragend; dagelijks stond hij temidden van dichte drommen werkzoekenden voor 't bureau van de Avondpost, om een der eerste exemplaren van dit blad machtig te worden. En dan vertelt hij van den wedloop, om de eerste te zijn die zich ergens aanmeldt; van de treffende, soms hartroerende toon.eelen van wanhoop en ellende, welke hij bijwoonde; en daar naast ook weder van de bewijzen van 't goede hart dier armen, zich uitende in onderlinge hulpvaardigheid en zelf verloochening. Een mooie type schetst hij in Bill, die niets aan deze aardsche gelukzaligheid! Toch iets, Manne, die goede kleinevriend! Nu was de gestrenge schoonmoede weg, nu moest hij weer binnenkomen. In het zelfde oogenblilc was -ik opgesprongen en aan de deur. „Waar gaat gij heen?" vraagde Grethe. „Naar den hond zien." „Ach laat dat vervelende dier toch w'egblijven!" „Misschien is liet een zwak van mij, Grethe, maar ik ben zeer op den hond gesteld," zcide ik. Voor de eerste maal trok zij een pruilend mondje, stond op en ging in de aangrenzende slaapka mer; ik, min of meer ontstemd, naar de keuken. „Waar is de hond?" vraagde ik aau de keukenmeid. „Zij had hem een been toegeworpen. Maar dat moest zij mij da-lelijk zeggen, de luitenant moest het niet kwalijk ne men, maar zij hield niet van honden iu haar keuken; het was niets netjes en daarom was zij bij Majoor van L. ook weggegaan." Waar is de hond?" vraagde ik aan den oppasser, terwijl ik de meid den rug toedraaide. „Hij had hem niet gezien; een poosje geloden was hij nog in de keuken." Op eens hoorde ik een toornige kreet; terzelfder tijd werd de deur der slaap kamer geopend en vluchtte Manne ang stig in een hoek, die twee reusachtige reeds eenige malen wegens diefstal ver oordeeld en van geloof anarchist van de daad was, in zooverre dat hij droomde van de komende revolutie, voor welko gelegenheid hij reeds een der grootste huizen, met een mooie dochter er in, voor zich had bestemd. „Den vader maken wij er om koud, en het meisje wordt mijn schat; zij heeft ook nog een zuster, die kun jij nemen". En toch zou diezelfde Bill zijn laatatcn dollar en zijn laatste kleedingstuk geven, om zijn kameraad te helpen. Bill was den schrij ver ook behulpzaam om het eerste loon te verdienen, en wel als „Omnibus" bij een groot feestmaal, d. w. z. belast met het wegdragen der vuile borden enz., terwijl Bill als kelner dienst deed. Het was ook langs dezen weg, dat hij leerde begrijpen hoe menige jongeman met eeu eerlijk karakter, langzamerhand afdaalt van kelner tot „omnibus", om te eindi gen als knecht en „uitsmijter" in een bierhuis met damesbediening, of zelfs als souteneur, van wien meu zich met wal ging afwendt, niet begrijpend hoe iemand zoo diep kan zinkeu; doch men vergeet dat wie de beek wil droogleggeu, eerst de sprengen moet verstoppen. Doch wat hij bij dat zoeken naar werk bovenal leerde begrijpen, was de ontzenu wende, verlagende uitwerking van dat vragen, welhaast bedelen om werk; het verlies van alle gevoel van eigenwaarde dat den werklooze eigen wordt als gevolg van de tallooze vernederingen, waaraan hij zich niet durft onttrekken. En ook leerde hij het onderscheid kennen tus- schen de theorie der studeerkamer en de praktijk van 't leven. „Hoe dikwijls had ik vroeger, als ik een gezonden ma» zag bedelen, iu heilige verontwaar diging uitgeroepen: „Waarom werkt de kerel niet! Thans kende ik het waarom". Hij bespreekt dan de theorie van het „reservelcger van den arbeid", door de theoretische staathuishoudkundigen als onmisbaar beschouwd in iederen indus triestaat, noodig om op het gegeven oogenblik te voorzien in buitengewone behoeften aan arbeidskracht, en laat dan een ouden Zwitser duidelijk maken wat de toepassing dier theorie beteekent voor lichaam en ziel van den arbeider die dag aan dag de zijnen ziet gebrek lijden, vrouw en kinderen het noodig- ste moet onthouden en de vereeltehand welke geen arbeid schuwde, uit moest steken voor een aalmoes. kleercnkasteu op het portaal vormden. „Dat is te erg, Rudolf," snikte mijn vrouw, die op den drempel achter hem verscheen, en trok mij in de slaapkamer. Kijk eens! KijkDat afschuwelijke dier!" En zij wees naar den grond, waar een menigte blauwe en witte stukjes verstrooid lagen. „Miete had mijn snoeperige pantof feltjes voor het bed klaargezet, en nu heeft dit monster de eene opgegeten!" Zij hield mij de onbeschadigde pantoffel voor de oogen, een sierlijk kunstwerk uit blauwe zijde en wit bont. liet was werkelijk te erg! „Ik zal hem straffen, kindlief!" zeide ik teeder, en sloeg den arm om haar heen. „O, maar dat maakt mijn pantoffel niet weer heel!" weende zij. „Bedaar toch, Grethe! Zie," schertste ik, „het is konijnenvel. Dat soort van honden maakt allen jacht op konijnen, en bovendien, schat, zal hij honger ge had hebben; de keukenmeid heeft hem niets gegeven." „Bespottelijk!" antwoordde zij en maakte zich los uit mijn arm. „Of," ging ik, nog steeds schertsende, voort, hij heeft medelijden met zijn ar men baas gehad en niet gewild, dat deze onder deze lieve kleine pantoffel zou geraken. Want dunkt u?" Zij haalde de schouders op en droogde hare tranen af. „Op zulke laffe aar. „Zware arbeid verstompt!" Tot deze slotsom kwam de schrijver, nadat hij eenigen tijd als knecht in de brouwerij was werkzaam geweest. Aanvankelijk had hij zich geërgerd over de verre gaande onzindelijkheid zijner medear beiders, ondanks het hooge loon dat verdiend word. Doch weldra kwam de tijd, waarop ook hij, bij de alles-over- heerschende behoefte aan rust, de eischon der reinheid over 't hoofd zag. Zeker, 10 Dollars, f25, was een mooi stuk geld velen vordienden meer, sommigen 15 tot 17 Doll. maar 't was zuur verdiend geld, jij 10 arbeidsuren daags en 20 overuren. „Wat dat zeggen wil, begrijpt alleen wie het aan zijn botten gevoeld heeft. Veel had ik gehoord en gelezen over de schadelijke gevolgen van een langen arbeidsduur, maar er nimmer groote beteekenis aan gehecht. Eerst nadat ik die gevolgen uit eigen ervaring ken, heb ik er over leeren na- denkon." En die gevolgen, waaronder onver schilligheid voor alle geestelijke genoe gens, voor alle hoogere dingen, zoodat zelfs hot lezen van een courant, laat staan van een boek, gaandeweg achter wege bleef, maakten Kolb tot een over tuigden voorstander van korteren ar beidsduur. Hij schrijft daarover: Gedu rende mijn arbeidstijd ben ik omtrent geene der sociale vraagstukken zoo in 't reine gekomen, dan daarover. Mijn oordeel is samen te vatten in deze woorden, dat ik onvoorwaardelijk voorstander ben van inkorting van den arbeidsduur, zoo ruim en veelomvattend als maar iets mogelijk is. En deze mo gelijkheid strekt zich veel verder uit dan sleur en gewoonte zouden doen ver moeden. Een overmatige arbeidsduur is onvoor- dcelig. Overuren verhoogen de dage- lijksche voortbrenging slechts tijdelijk; zoodra ze tot regel worden, keert deze tot het gewone peil terug. Omgekeerd stijgt het arbeids vermogen in dezelfde mate als de duur vermindert en dat wel onafhankelijk van den arbeider.... Take it easgl Neem er den tijd voor! was het algemeene wachtwoord bij overuren, en hoe later de arbeid des avonds duurde, des te langzamer ging den volgenden morgen het werk van de hand en werd er meer bedorven en gebroken." Een merkwaardige verklaring, die, al bevat zij niets nieuws, toch terharte ge- digheden had ik niet gerekend," ant woordde zij. „Maar liefste!" „Neen, ik verlang niet, dat de zaak belachelijk gemaakt wordt; de hond moet het huis uit." „Dat vind ik niet noodig, Grethe; als hij een goed pak slaag gehad heeft zal hij zoo iets niet meer doen." „Gij wilt hem behouden, nadat hij tegen mijn weusch, Rudolf„" „Ja, mijn kind; ik heb het li voor uit gezegd, ik ben aan den hond ge hecht." „Waarschijnlijk meer dan aau mij." „Zoo moest een verstandige vrouw uiet sproken, Grethe. Gij weet, dat ik het dier reeds drie jaar heb; gij hebt een scntimenteeleu man gekregen, ik zou niet kuunen verdragen, te weten dat de hond in vreemde handen was, te denken, dat hij misschien slecht be handeld werd." En daar zij koppig zweeg en mij bijna met verachting aanzag, met hare door tranen flikkerende oogen, voegde ik er opgewonden aan toe: „Dan schiet ik hem liever dood!" „Dat zou heel goed zijn," klonk het uit den rozenmond, dien ik tot dusverre slechts lieve en goede woorden had hoo- ren spreken. „Goed! Dan maar dadelijk! riep ik, en keerde mij om. „Best, dan zullen wij rustig kunnen slapen!" klonk het achter mij, toen ik nomen dient te worden, komende van iemand die eerst door eigen ervaring vau hare juistheid moest worden over tuigd. Wij zouden te uitvoerig worden door zijne verdere ervaringen mee te deelen omtrent de gevolgen van den centonigen arbeid in fabrieken, het ontbreken vau een arbeidscontract, waardoor de werk man is overgelaten aan de vt illekeur van den patroon: van het gemis van Staats toezicht op fabrieken en werkplaatsen, welk gemis te meer gevoeld wordt door t ontbreken van een ongevallenwet; over den invloed van slechte woningen op het drankmisbruik en tal van vraag stukken meer. En teekenend is het, dan van dézen schrijver de zinsnede te lezen: „Onbegrijpelijk is daarbij slechts dit eene: het ontbreken der sociaal-demo cratie!" Dat in het Amerikaansche land-vau- belofte niet alles goud is wat blinkt, wist men, ook vóór Kolb zijn boek schreef. Maar zeker is 't een merkwaardig tee- ken des tijds, dat een Duischc Regie rungsrat in Ameoka overtuigd moest worden van het nut der sociaal-demo cratie. Woensdagochtend werd te Parijs ze kere Dechene in hechtenis genomen, onder beschuldiging van mishandeling van zijn 19-jarige dochter. Toen de politie de woning in de rue Berzelius wilde binnengaan, vond zij de deur ge sloten. Plotseling knalde binnen een schot. Toen men de deur geforceerd had, bleek het, dat vrouw Dechene zelfmoord had gepleegd. De dochter lag op een hoop vodden, totaal uitgeput. Zij is in een hospitaal opgenomen. Te Buenos- Ayres rijden thans afzonderlijke trams voor het vervoer van dames. Gaven de luieren aanleiding tot dien maatregelof de dames? Naar uit Turijn gemeld wordt,zal op 11 Oct. a.s. voor het Assisenhof al daar het beruchte proces Murri-Bonmar- tini beginnen. De vijf beschuldigden heb ben niet minder dan vijftien verdedigers. Men weet dat in Italië de wet het ge tal advocaten niet beperkt, en deze ma ken zich zoo talrijk mogelijk van ge ruchtmakende processen meester. de slaapkamer verliet, om mijn revolver te halen. liet kookte in mij. Hoe kan een vrouwenhart zoo ongevoelig, zoo onver schillig zijn! En dat om zoo'n prill van een pantoffel. „Philip" riep ik tegen den oppasser, „breng den hond in den tuin, ik volg u!" Doodsleek kwam de knaap bij mij en staarde op het wapen, dat ik juist laadde. „Manne? Onze Manne?" stotterde hij. Ik antwoordde niet. „Luitenant." „Uitgerukt! Breng hem naar bene den!" „Luitenant, geefuiijden houd,"smeekte de man, „hij zal nooit meer hier boven komen; ik zal goed voor hem zorgen," en daarbij bukte hij en nam den klei nen zwarten zondaar op den arm, die juist weer voornemens was op mij los te stormen in eene' niéuwe uitbarsting van vreugde en er geen besef van had, dat hij schuld had aan een stormachtig tooneel. „Nu mijnentwege maar ga weg!" „Dank u zeer, Luitenant!" (Wordt vervolgd).

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1904 | | pagina 1