No. 91.
Zaterdag 12 November 1904.
ie Jaargang
Wees U Zelf l
r
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
NUMMER 24
Nog eens het reactionaire wetje.
FEUILLETON.
Voor Vrouwen,
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
linrean
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertcutiën
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting
De aanstaande verkiezing
voor den Gemeenteraad
te Amersfoort.
Woensdag 9 November j.l. heeft de
kiesvereeniging Amersfoort in een zeer
talrijk bezochte vergadering met
groote eenstemmigheid tot haren can-
didaat voor de a. s. gemeenteraadsver
kiezing geproclameerd, den heer
S. J. van Duinen,
kofferfabrikant, voorzitter van de Ver
eeniging Handel en Nijverheid alhier.
Wij meenen] de kiesvereeniging met
deze keuze geluk te kunnen wcnschen.
De heer Van Duinen heeft getoond
voor de publieke belangen tijd en moeite
over te hebben, zoodat wij de stellige
verwachting koesteren, dat genoemde
heer ;bij cventueele keuze tot de „wer
kende" leden van den Raad zal belmoren.
Daar de heer Van Duinen bovendien
als een beslist liberaal bekend staat,
zouden wij het een mooi succes "rooi
de Propagandaclub en de Kiesvereeniging
Amersfoort achten, als liet hun gelukte
dezen Vrijzinnigen kandidaat verkozen
te krijgen.
Het kon, voor wie oogen heeft om te
zien en ooren om te hooien, sinds laug
geen geheim meer zijn welken kant wij
opgaan met de manier van regeeren van
ons zeer christelijk kabinet, en men be
hoefde waarlijk geen verwoed partijgan
ger of verstokt paganist te zijn om
bedenkelijk het hoofd te schudden over
het beleid van den heer Kuyper en zijn
ministerieele collega's.
Toch scheen een deel der vrijzinnigen,
n.l. de meer behoudenden onder hen,
nog niet overtuigd dat, wat de regeering
nastreeft, inderdaad is een volstrekt
reactionarisme ja, men mag gerust zeg
gen, absolutisme, voor zoover dit laatste
uitvoerbaar is in onzen parlementairen
staat.
En toch kwam het reeds in meer dan
één opzicht duidelijk uit, hoezeer men
in regeeringskringen aanstuwt op con
centratie van macht bij de landsregeering
eu versterking van het centrale gezag,
wat ten eenenmale strijdt met de aloude
begrippen van een gezonde ontwikkeling
Wij bestrijden gaarne wat wij niet be
grijpen. Juister is het, ons rekenschap
te geren en te begrijpen wat wij bestrijden.
Verstandig hij, die niet bestrijdt i'oor hij
begrepen heeft.
et
11 Slot
„Ik hoop, dat Bigarreau dan wat be
ter zal zijn" voegde hij er bij, „kom
dus over twee of drie dagen eens terug."
„Ja, maar,® zeide ze, „ik ben nu
alleen met vader, en als ik er niet heel
zeker van ben, loop ik liever niet weg,
het is nu juist zoo druk. Zou u duszoo
goed willen zijn, mij te laten waarschu
wen, welken dag ik hem zien kan? Wij
wonen in de vallei van Serveuxen
ik heet Norine Ymcart."
„Ja wel! Norine, ik zal je het ant
woord zelf komen brengen."
„Duizendmaal dank, mijnheer®zij
zweeg, terwijl de tranen haar weerover
de wangen liepen. „Maar u.,. u zult
hem zien, nietwaar mijnheer?" Zij trok
daarbij van tusschen haar lijf een bosehje
hei.... Wilt u hem dit uit mijn naam
van ons staatsleven. Herinnerd behoeft
slecht te worden, om een enkele greep
te doen, aan de wijziging der gemeente
wet, aan de drankwet waarmede men
nu op eens ons volk op het lijf valt.
Wij herhalen, dat wie gewoon is zich
scherp-omlijnd rekenschap te geven van
wat er zooal omgaat, niet in twijfel kan
verkeeren over den geest die heel dit
regeeringsbeleid bezielde. Toch bleven
velen betrekkelijk onaangedaan, omdat
zij in dc maatregelen der regeering
slechts meenden te mogen zien een
gevolg van ook door hen gewraakte
gebeurtenissen en stroomingen. Zij zagen
niet of wilden niet zien, dat men van
hoogerband maar al te gretig gebruik
maakte van op zichzelf betreurenswaar
dige voorvallen oin met schijn van bil
lijkheid een stap te kunnen doen in de
richting van reaetionisme en concentratie
van gezag.
Misschien hebben wij daarom minister
de Marez Oyens dankbaar te zijn voor
zijn postwetje, dat dc oogen der tot-nu-
toe-verbliuden zal moeien openen voor
het heilloos drijven der regecring, en
wij achten het een gelukkig verschijnsel
dat b.v. do „Nieuwe Courant" zoo open
lijk post vat tegenover dit nieuwe wan
product uit dc ministerieele keuken.
Het is bekend, dat de wet op de bric-
venposteiij tot nu toe aan de postad
ministratie de bevoegdheid tot weigeren
der verzending alleen van die stukken
gaf, ,tc wier aanzien zekerheid of ver
moeden bestaat, dat zij stoffen bevatten,
die gevaar voor de postambtenaren of
schade aan de gelijktijdig te verzenden
stukken kunnen doen ontstaan". Stukken
dus die stoffelijk gevaar opleveren.
Thans wil de regeering aan de post
administratie gelijke bevoegdheid geven
ten aanzien van „niet gesloten stukken",
wanneer hun inhoud „in strijd wordt
geacht met de veiligheid van den Staat,
de openbare orde of de goede zeden".
Wij aarzelen geen oogenblik dit voor
stel van wet volstrekt onaannemelijk te
noemen cn om zijn algemecne strekking
én oui zijn ongrondwettig karakter.
Want, al moge ook dr. Kuyper in „Ons
Program" do antirevolutionairen den eed
op de grondwet veroorloven „zonder
gebondenheid aan littcralistische" uit
legging harer bepalingen, van art. 159
onzer grondwet is onmogelijk tweeërlei
interpretatie denkbaar. Er zijn weinig
bepaling in onze constitutie die zóó
geven.... zeg hem, dat ik het te Foute-
nclle geplukt heb.... en dat ik hem een
kus toezend."
De houtvester nam de hei en be
loofde de boodschap over te brengen.
Norine droogde haar tranen.
„Tot wederziens, mijnheer, ik hoop
spoedig iotr te vernemen.
En zij spoedde zich in de richting van
Germaine.
Den volgenden dag was Bigarreau
veel erger; een bewaarder kwam IJvert
zeggen, dat nummer '24 hem wenschte
te sproken, er bijvoegende, dat men
niet dacht, dat hij den avond halen zou.
IJvert ging onmiddellijk naar de infir
merie. De zieke ijlde niet meer, hij was
bij kennis maar zeer zwak, en de be
nauwdheden vermeerderden, zoodat hij
met veel moeite ademde.
Toen de zuster hem waarschuwde dat
zijn landgenoot gekomen was, keerde
hij zich om, herkende IJvert dadelijk,
en maakte met zijn onderlip zijn gewoon
gebaar.
„Ik heb niet geboft," fluisterde hij,
met een fluitende stem; „als ik maar
vijf minuten tijd had gehad, dan zou ik
het groote bosch bereikt hebben, en dan
had ik in mijn vuistje kunnen lachen...
Nu is het uit, ik zal de kerktoren
van Yillotte uiet meer zien, mijnheer....®
„Kom, kom, beste jongen! gij zijt
jong en sterk, ge kunt best beter worden.
De jongen schudde van neen.
duidelijk zijn eu wier historische basis
zóó vaststaat.
„Het geheim der aan de post of andere
openbare instelling van vervoer toever
trouwde brieven, is onschendbaar, behalve
op last des regters, in dc gevallen in de
wet omschreven" zegt liet grondwets
artikel, waarbij geen twijfel kan bestaan
of het woord „brieven" moet in den
ruimsten zin worden opgevat, niet maar
in den zin van „gesloten" stukken. Een
brief zonder couvert het „Sociaal
Weekblad" wees er terecht op is
evengoed een „brief" als een briefkaart
dat is; voor beide bestaat het grond
wettig geheim zoowel als voor een be
slist gesloten stuk. En wanneer de post-
wet onderscheid maakt tusschen gesloten
en ope stukken, dan betreft dat alleen
de kwestie van liet tarief, het lager port,
dat men voor minder belangrijke of op
grooter schaal verspreide stukken meende
te moeten toestaan.
Dat nu ook een der „burgerlijke en
staatkundige grondregels", zooals onze
eerste constitutie van 1798 dit soort
bepalingen niet oneigenaardig betitelde,
wij bedoelen: de vrijheid van drukpers,
vastgelegd in art. 7 onzer grondwet,
door dit wetsontwerp feitelijk wordt
aangerand, is duidelijk en vindt steun
in onze rechtspraak, die als vaststaand
aanneemt, dat laatstgenoemde staats
burgerlijke vrijheid ingekort wordt reeds
door elke bepaling die hinderpalen in
den weg legt aan het uitspreken en
verspreiden van denkbeelden door de
drukpers.
Slechts één belemmeren wordt iu de
grondwet toegelaten: door de strafwet.
Zij alleen kan de uitzonderingen vast
stellen, en de rechter alleen mag uit
spraak doen of in bepaalde gevallen aan
die wet niet is voldaan. En deze macht
die alleen des rechters behoort te zijn,
zal nu worden gegeven aan de post
administratie die geen enkele waarborg
aanbiedt en nooit kan aanbieden van een
onpartijdig en zaakkundig onderzoek!
Het is een terugtreden iu cesaristisehc
manieren het woord is o. i. niet te
sterk wanneer men dergelijke ge
wichtige bevoegdheden gaat toekennen
aan ecne administratie. Het doet ons
denken aan de beruchte „zwarte kabi
netten".
Zeker, er wordt heel wat onzedelijke
lectuur en vooral illustratie verspreid.
Daartegen zal men echter alleen kunnen
„Laat ons over wat anders praten,"
hernam IJvert, „ik heb een boodschap
voor je, van een heel lief meisje, dat gij
te Serveux gekend hebt, en dat je uiet
vergeet."
„Norine?" vroeg heel zacht Bigar
reau, terwijl zijn reeds doffe oogen, op
eens schitterden. „Hebtgehaargezien?"
„Ja," antwoordde de houtvester, ter
wijl hij de heide uit zijn zak nam," zie
hier bloemen, die zij voor je te Fonte-
nelle geplukt heeft.... en zij zendt je
die met een kus."
Bigarreau greep de bloemen, bracht
ze onder zijn neus en aan de lippen,
als om iets van dien kus van Norine
en van den geur van het bosch in te
ademen, terwijl zijne oogen vochtig wer
den.
„Lief meisje.... Er zijn toch nog goede
mensehen in de wereld, mijnheer IJvert,
en als ik daar ginds bij hen had kunnen
blijven, dan zou ik goed geworden zijn,...
Ik was al zou veranderd.... maar de
hoofdopzichter heeft mij gepakt en....
uit was de pret! Ik zal Noriue nooit
terug zien, maar breng haar ook een
gedachtenis van mij, wilt u, Mijnheer
IJvert?... Geef dan mijn goed eens aan....
daar aan het voeteneind.®
Hij doorzocht langzaam zijne zakken,
en vond eiudclyk een mes met palm
houten heft, zooals de buitenmensehen
gewoonlijk bij zich dragen.
„Wilt u haar mijn mes geven, het is
optreden langs constitutioneelen weg,
door verscherping der strafwet. Mocht
dat noodig blijken, dan zal daarover
nader kunnen worden gesproken. Dat
gezonde volksopvoeding een veel beter
wapen is tegen dergelijke maatschappe
lijke kwalen, dient daarbij wel over
wogen.
Maar nooit mag het middel tegen die
kwaal zijn een aanranding van oen on
zer belangrijkste grondwettige vrijheden,
gepaard aan een overdracht van bevoegd
heid, die alleen den rechter toekomt,
op een administratie, op een aantal on
verantwoordelijke ambtenaren die daar
voor wel het minst geschikt zijn.
En dan die strijd met „dc veiligheid
van de Staat", met „de openbare orde".
De gevolgen van een dergelijke caout-
ohouc-bcpaling zijn rdet te overzien.
Aan de postambtenaren zal indien
de heer de Marez Oyens zijn zin krijgt
de absolute macht worden gegeven
couranten, manifesten, verkiezingscircu-
laires en wat dies meer zij tegen te
houden of althans, bv. in verkiezingsdagen,
door vertraging nutteloos maken, wanneer
de bevoegde ambtenaar dit in strijd acht
meteyn opvattingen der maatschappelijke
orde! Zoo zal wellicht in de eerste plaats
socialistische en anarchistische lectuur
belemmerd worden, maar niet minder
zal een goed-geloovig katholiek, wien
deze macht wordt toevertrouwd, geneigd
zijn anti-papi8tische lectuur en' de anti
revolutionaire postambtenaar, elk jegens
de regeering onvriendelijk strooibiljet
strijdig heeten met openbare orde of
goede zoden!
Dat men daaraan kan ontkomen door
verzending onder envelop, bewijst alleen
het fai'izeeïsche in deze nieuwe bepaling.
Metterdaad wordt het recht om lectuur
te verspreiden die uit den booze is,
vastgehecht aan de betaling van een
paar centen meer! Iu dc praktijk even
wel geven die paar centen den doorslag,
omdat zij een nieuwe belastiug die met
terdaad de doodsteek zou zijn voor de
verspreiding van gedrukte stukken.
Nog eens, art. 9 der grondwet kent
slechts ééue grens voor het daar gefor
muleerde grondrecht: de strafwet. En
art. 159 erkent het recht om inbreuk te
maken op dc onschendbaarheid van het
briefgeheim door de wet, maar verwijst
de uitvoering dier wet uitdrukkelijk naar
den gewonen rechter.
Wij hebben hier dus te doen met
wel een arm present, eu men zegt, dat
het de vriendschap afsnijdt..,, maar daar
behoef ik nu niet bang meer voor te
zijn.... als Norine het ontvangt, heeft
men mijn levensdraad al afgesneden."
De houtvester trachtte te vergeefs,
hem tot andere gedachten te brengen.
„Neen, neen," herhaalde Bigarreau,
„ik weet best, dat het uit is, en dat ik
het eerst het kerkhof, daar wij aanwer
ken moesten zal inwijden.... Ik heb u
vooruit gezegd, dat ik mijn tijd niet
zou uitdienen.... maar toch, dat is niet
de aangenaamste manier om er uit te
komen!.... De hoofdopzichter sloeg har
der dan ooit.... zoo hard zelfs.... dat ik
de lidteekens van zijn knuppel, mede
in het graf neem.... Maar.... om op No
rine terug te komen, als u haar ziet,
moet u haar niet van dood en kerkhof
spreken... Zij heeft toch al genoeg ver
driet over mijn ongeluk... Maar geef
haar het mes en een kus, en zeg haar,
dat ze mij heel ver weg hebben ge
bracht.... waar ik het veel beterzal heb
ben..,. en dat ik steeds aan haar den
kende, beu heen gegaan.... Wilt u haar
dat alles zeggen, mijnheer?.... het zal
volkomen de waarheid zijn...."
Een hoestbui belette hem hetverdere
spreken, en de liefdezuster verzocht den
houtvester te vertrekken, die dan ook
ging, nadat hij zijn landgenoot omhelsd
had.
Den volgenden dag, hep IJvert met
een zeer stellige aantasting van grond
wettelijke waarborgen, een reeds in
zich zelf sterk reactionair streven. Dat
bovendien nog sterker uitkomt wanneer
men even nadenkt over de gevolgen
waartoe een dergelijke wetsbepaling in
de praktijk moet leiden.
Het „Centrum" moge met gebruike-
lijken laster de [opgeworpen bezwaren
nu reeds als „een spelletje der oppo
sitie" op zijde trachten te zetten, wij
zijn er nog niet zoo zeker van dat de
geheele rechterzijde die meening zal
deelen. In ieder geval is een krachtig
verzet tegen dit reactionair en hoogst
gevaarlijk oogmerk der regecring plicht
van al wat vrijzinnig denkt.
De mode bepaalt zich nu verder alleen
tot het aanbrengen van wijzigingen in
de mantels, de mouwen en de tailles.
De rokken behouden hetzelfde model,
toch ziet men hoe langer zoo meer
tabliers dragen, die de rok aan den
voorkant in twee deelen verdeelt; de
ruimte begint dan aan weerskanten van
de tablier, evenzoo alles van garneering
met plissés, bouillounés, volants enz. Dit
model kleedt ons langer en eleganter.
Van de nieuwe stoffen komt hot Huweel
hoe langer zoo moer op den voorgrond
het fijn geribte wordt voornamelijk ge
bruikt voor het genre tailleur, met trot-
teur rokken. Ook voor avondtoiletten
wordt fluweel veel gebruikt en wel in
lichte kleuren, waarbij het bruin woer
domineert. Dergelijke japonnen behoeven
niet veel garneering, maar eischen een
volmaakte coupe en beste stof. Uit dit
laatste zou men allicht coucludeeren tot
de groote kostbaarheid van zulke
kostuums. Dit valt echter mee. De tegen
woordige stoffen zijn veel lichter en
minder stijf als vroeger, voegen zich
daardoor beter en vallen in prachtige
plooien uit; zij hebben dan ook wel de
voorkeur boven zijde, omdat zij zelf al
het denkbeeld geven van iets warms eu
weldadigs. Een andere, wel kostbare
mode is het bontwerk. Toch geven
Fransche en Engelsche dames hieraan
heel wat meer uit dan wij; bontgarni
turen van f300.zijn daar geen zeld
zaamheid, terwijl bij ons veel meer namaak
wordt gedragen, waardoor bont ook bij
alle standen wordt gezien. Een dienst-
loode schoenen naar Serveux maar
toen hij bijna zijn doel bereikt had, en
de werkplaats van Viucart zicht
baar werd, trachtte hij ter wille van
Norine oen meer opgewekt gelaat te
verkrijgen. Zij had hem reeds van verre
herkend, en kwam hard aanloopeu.
„Hoe is hij?" riep zij hijgend.
„Beter," antwoordde do houtvester
kalm, „hij lijdt niet moer."
liet viel hem niet gemakkelijk, het
jonge meisje te bedriegen, maar hij
meende in den geest van Bigarreau te
handelen, die in de eenvoudigheid zijns
harten gedacht had, dat die leugen min
der wreed voor Norine zou zijn.
„O, dank u wel, mijnheer," zeide zij
met een zucht van verlichting, „en zal ik
hem nu spoedig kunnen zien?"
„Helaas, neen mijn kindde dok
ter heeft hem verandering van lucht
voorgeschreven, men heeft hem ver weg
gebracht, naar zijn eigen land.... hij is
van morgen vertrokken."
De oogen van Norine vulden zich met
tranen.
„Weg," stamelde zij, „en ik zal
hem niet meer zien?"
„Hij heeft veel aan je gedacht, en
voor zijn vertrek heeft hij mij dit voor
je ['gegeven," vervolgde de houtvester,
haar het mes overhandigende, „hij droeg
mij tevens op, je voor hem te omhelzen."
Norine klemde het mes krampachtig
iu de handen, begon te snikken maar
