J No. 95. Zaterdag 26 November 1904. ie Jaargang Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". Zenuwachtig. FEUILLETON. DE LANDER. Verschijnt Woensdags en Zaterdags. Itnrenu Hendrik van Viandenstraat 28. Abonnementsprijs Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der advertentlën Van 1 tot 5 regels 0.40 voor iederen regel meer0.08 (Bij abonnement aanmerkelijke korting.) Onderhandselie of openbare aanbesteding van gemeen- telljke leveranties Bovenstaande vraag is reeds meer malen, ook in onzen Gemeenteraad, bij de debatten ter sprake gebracht, zonder dat eenstemmigheid over hare beant woording tot dusver verkregen kon worden. Sommige Raadsleden, vol komen te goeder trouw zijnde bleken met geen mogelijkheid heil te kunnen zien in openbare aanbesteding en gaven beslist in ieder opzicht de voorkeur aan onderhandselie inschrijvingen voor ge meentelijke leveringen. Anderen echter, niet minder ter goeder trouw, spraken als hun vaste overtuiging uit, dat, in meer dan één opzicht, de eerstgenoemde leveringswijze zouder twijfel als regel gekozen behoorde te worden boven de laatste, welke slechts bij uitzondering, in enkele bijzondere gevallen, door eene Gemeente in toepassing mocht gebracht worden. Van waar toch eene zóó schrijnende tegenstelling, bij „vroede mannen", die toch allen uitsluitend het gemeente belang als grondslag hunner uiteen- loopende beschouwingen bezigen? Het zal wellicht niet zonder belang zijn, dat wij, een oogenblik de aandacht onzer lezers vragende, in het volgende eene poging aanwenden, om de gestelde vraag ouder de oogen te zien, en daarna tra algemcenen zin hare juiste beantwoor ding trachten te benaderen, om eenig licht to laten vallen op de besprekingen die bij punt 16 (den aankoop van een gashouder), in de jongste vergadering van onzen Gemeenteraad werden ge houden. In de eerste plaats willen we dan onderzoeken, (omdat we meenen, dat de hóófdoorzaak der bedoelde meenings verschillen dóürin schuilt), of er prin cipieel onderscheid bestaat in de wijze waarop een goed koopman zijn eigen handelszaak behoort te behartigen, èn die waatop een Gemeente het beheer en de exploitatie harer eigendommen moet organiseeren en contróleeren. Naar onze meening is dit zeer zeker het geval. Immers een koopman vereenigt in zijn persoon alle functies, zoowel die van uitvoerenden aard als van contröleereud Weet altijd meer dan uw concurrent denkt dat gij weet. Naar het Duitsch, van 5). ERNST ECKSTEIN. Weigert gij, zoo houd ik niet slechts op uw geneesheer, maar ook uw vriend te zijn. De duivel mag mij halen, als de gansche zaak mij niet gruwelijk be gint te verToleu, Zoo als gij tegen woordig rondloopt, met holle oogen en bleeke, ingevallen wangen, ziet gij er uit alsof gij alle nachten, tot aan het eerste hanengekraai, in de kroeg door brengt en zijt een wandelende bespot ting van mijn bekwaamheid als arts. Gij ondermijnt mijn goeden naam en bederft mijn praktijk." „Zijt gij nu klaar?" vroeg Hugo ver wonderlijk bedaard. „In hoofdzaak, ja. Ik verlang nu geen beslissing. Morgen krijgt gij mijn voor schrift in bijzonderheden, overmorgen karakter. De band tusschcn de uitvoe ring en de verantwoordelijkheid is bij hem zoo nauw mogelijk aanwezig. Aan hem zelf is, binnen de perken der wet, overgelaten welke middelen hij wil kiezen om het belang zijner zaak tot in de uiterste mate te behartigen, en het menschelijk eigenbelang treedt daarbij als krachtigen prikkel op, waardoor de zoogenaamde „koopmanssliniheid" is ont staan, die naarmate van meerdere of mindere ruimte van consciëntie 7an het individu, soms de wonderlijkste resultaten voor den bloei eener zaak weet te be reiken. Van vast salaris is geen sprake, tijd en werkkracht zijn de factoren die rechtstreeks geldwaardig gemaakt kunnen worden. Ziedaar de koopman in volle vrijheid, steeds het belang zijner zaak voor oogen lyoudende, in den vollen maalstroom der economische concurrentie. Onverbiddelijk atyes'uitden weg ruimende, wat de ontwikkeling zijner zaak kon belemmeren, niet gebonden aan de cischen door de openbare meening gesteld in sociaal opzicht omtrent het loon en de behandeling der door hem gehuurde mensohelijke werkkrachten. Hij kan door gewaagde speculaties, die hij alleen tegenover zich zelf heeft te verantwoorden, in sr.elle sprongen groote rijkdommen vergaderen; maar ook kan hij, als keerzijde der medaille, plot selinge groote verliezen te doorstaan hebben, die zijn zaak ten gronde kunnen brengen, hem zelf maatschappelijk ver loren doen gaan, zonder dat een helpende hand naar hem uitgestoken wordt Welk een groote tegenstelling vormt de omschreven werkkring niet met dien van het beheer van gemeentelijke eigen dommen! Hierbij geen sprake er van dat alle krachten in één belangheb bend persoon geconcentreerd zijn. De gcheele organisatie draagt een noodzake lijk coöperatief karakter, met het alge meen belang als richtsnoer en als eisch strenge verantwoordelijkheid tegenover gestelde of gekozen machten, als gevolg van de verdeeling van den arbeid door verscheidene personen gedragen, waar bij twee hoofdbeginselen op den voor grond moeten treden. Ten eerste: dat de zoo moeizaam door belastinginning bijeengebrachte geldmiddelen met de uiterste zuinigheid beheerd worden. Doch in dien zin, dat geen cent noodeloos gewaagd of nutteloos weggeworpen mag worden. Alzoo wordt gioote zuinigheid kom ik om antwoord vernemen. Stemt gij toe: dat wil zeggen, belooft gij stipte gehoorzaamheid: goed. Weigert gij, dan zend ik u des avonds mijn rekening, of liever mijn quitantie, waarmede ik ge heel tabula rasa maak en uw voorma lige vriend is dood voor u. Mevrouw ik heb de eer u te groeten." Hij gaat af door de middendeur!" zcide de advokaat. „Die anders zoo kalme Bcnno was vrij wel uit zijn hu meur! Zouden in dezen ellendigen tijd zelfs de geneeshceren zenuwachtig wor den?" Twee dagen later kwam Benno zijn besluit vernemen. Hugo was niet te huis; Leonore ontving den getrouwen raadsman met een eigenaardig lachje. „Wel?" vroeg de dokter, „hoe staan de zaken?" „Hugo is tot alles bereid", verklaarde zij aarzelend. „Hij wil acht weken op Rigi-Scheideck blijven, volstrekt niet wer ken, uw diëet volgen, slechts twee lich te sigaren per dag rooken; zelfs versche melk drinken, warm van de koe on der één voorwaarde...." „Eu die is?" „Dat ik medega." „Onmogelijk! juist die scheiding is hier hoofdzaak! twee zenuwlijders te samen dezelfde kuur doen dat deugt niet, dat zou alle goede gevolgen ver ijdelen...." „Ja, dan vrees ik, dat Hugo zal wei ten plicht gesteld, doch onder do hoo- gcre eisch, dat die nooit de wijsheid mag bedriegen, en dat het dubbeltje van heden niet hooger berekend mag worden dan de gulden van morgen. Want in één opzicht staat liet gemeente lijk beheer verre boven het drijven eener handelszaak, dat een gemeente rekening moet houden met de duurzaam heid van haar bestaan eu niet de be langen dor nakomelingen. Zij mag toe komstige belangen niet achterstellen bij tegenwoordige, zij mag geen speculaties op touw zetten, die verder gaan dan de door allen erkende feiten veroorloven. Haar soliditeit zetelt vooral in de duur zaamheid van haar bestaan, reden waarom gemeentelijke leeningen gemakkelijk gesloten worden. Zij behoeft voor even- tueele tekorten of verliezen niet terug te deinzen als het algemeen belang tijdige voorziening eisch t in bestaande of toekomstige behoeften. De meest afkeurenswaardige politiek bij het gemeentelijk beheer bestaat hierin, dat terwille van de geldelijke belangen dei- tegenwoordige belanghebbenden erkende groote belangen van de toekomst in de waagschaal worden gesteld. Gouver- n e r, c'e s t p r v o i r, behoort de zin spreuk te wezen van een verstandig gemeentebestuur. Het groote gevaar eener haudelszaak, dat zij te niet kan gaan, bestaat niet voor een gemeente. Eischen inderdaad de belangen van het levende of toekomstige geslacht kostbare voorzieningen, dan mogen die niet achter wege gelaten of voortdurend uitgesteld worden; door leeningen en belasting- verhooging is het altijd mogelijk de daarvoor benoodigde uitgaven op billijke wijze te verdoelen over hen die er van genieten, of er van genieten zuil en In de tweede plaats bestaat voor een gemeentelijke regeling, de onafwijsbare voorwaarde, dat iedere handeling dei- verantwoordelijke ambtenaren of beamb ten voortdurend aan contróle onderwor pen kan worden. Immers bij hen ont breken in algemeenen zin bijna alle prikkels, die den koopman zijn krachten tot het uiterste doen inspannen. Eergevoel en plichtsbesef alsmede kans om vooruit te komen, ziedaar de eenige stimulans voor gesalarieerde ambtenaren, op zich zelf bij hoog staande karakters méér dan voldoende om de gemeentebelangen niet minder tot hun recht te doen komen. Maar niet alle karakters staan in dat •zeren. De gedachte van mij te moeten scheiden, drukt hem ter neder; ik ge loof, dat hij sinds eergisteren nog zenuw achtiger is. „Zoo? En hoe toonde hij dat?" „Hij heeft verschrikkelijk op u ge scholden. De warme melk en de stroo- sigaren wilde hij zich desnoods nog la ten welgevallen; maar acht weken al leen, dat is bem onmogelijk." Werkelijk?" „Ja, dat zegt hij. Hij vroeg, waarom gij niet liever in eens echtscheiding voor- schrceft? Dat zou ten minste consequent zijn, en dan wist men, waaraan men zich te houden had. Kort en goed, waarde dokter, zonder mij gaat hij niet. En opdat gij met zoudt denken, hem nog wel te kunnen ompraten, heeft hij zijn eerewoord er op gegeven en gezegd, dat ik hem een ellendeling mocht noe men, als hij nog over dit punt onder handelde. Dokter Kulnner stond een oogenblik radeloos. Slechts met moeite bedwong hij zijn ergernis. „Dat noem ik een verliefde echtge noot!" zeide hij eindelijk. „Acht volle weken! Men zou haast denken, dat het een eeuwigheid was." „Nu, waarde dokter, het is toch ook erg lang. Gij als vrijgezel, begrijpt dat niet! ids twee menscheu elkander lief hebben..." Benno liep een paar maal de kamer op en neer. opzicht op de gewenschte hoogte en de organisatie moet óók rekening houden met de uitzonderingen, die altijd en overal mogelijk zijn. Vooral in het gel delijk beheer is de uiterste contróle noodzakelijk, reden waarom bij zulk een „coöperatie" vaak een zóó uitgebreide „papieren-winkel" onvermijdelijk is, dat een koopman die voor zijn zaak als „ballast" zou beschouwen. Ten slotte heeft vooral in den tegen- woordigen tijd ook het bestuur eener gemeente te voldoen aan hooge moreele eischen, en niet alleen aan wettelijke, zooals dsommigen meenen, althans in socialen zin. De bezoldiging harer werkkrachten Tnag niet naar de markt van vraag en aanbod geregeld worden, doch in dat opzicht moet de Gemeente bij de uit voering harer werken en bij de regeling der salarissen, het door de openbare meening geeischte peil der loonen vol gen, en als voorbeeld dienen voor particuliere werkgevers. Dót eischt ook het gemeentelijk belang, want alleen dan is men zeker, dat de beste werkkrachten zich voor den gemeentedienst beschik baar zullen stellen; waarin zij bovendien groote voordeelen kunnen genieten door betere rechtspositie, duurzaamheid van hun werkkring; en ontheven zijn van de zorg voor den ouden dag, tengevolge van de gebruikelijke pensioenregelingen. Souis kan het zijn, dat de gemeentelijke ambtenaren zóó groote verantwoordelijk heid hebben te dragen in comptabel opzicht, dat van hen zeer veel nauw gezetheid van geweten geëischt moet worden, omdat hun handelingen in menig opzicht niet voldoende gecontroleerd kunnen worden en tóch grooten gelde- lijken of anderen invloed kunnen hebben op de gemeentebelangen, zoodat het vaak noodzakelijk is, boven de genoemde voordeelen, aan bedoelde speciale ambte naren eene zeer bevoorrechte positie te verschaffen, en hooger jaarwedde toe te kennen dan gelijksoortige minder comp tabele ambtenaren genieten. Deze be voorrechting vindt echter haar grond in de omstandigheid, dat zulke betrekkingen in het „particuliere" nog veel beter gehonoreerd blijken te worden. Dit laat ste is vooral een gevolg van de omstan digheid, dat de strenge concurrentie op handelsgebied gebruiken iu het leven heeft geroepen, die bij gemeentelijke regelingen onbekend zijn of belmoren „Het is ongelooflijk!" zuchtte hij han denwringend, „als twee menschen el kander lief hebben! „En dan heeft men, niet verlof, alle dagen twist! Hemel en hel, wat hebt gij toch eigenlijklief aan dezen lastigen kribbebijter?" „Maar dokter....!" „Nu ja, ik geef toe, dat hij van na ture een aangenaam mensch was, maar zooals het tegenwoordig met hem ge steld is, moest gij blij zijn voor een paar maanden dat eeuwige gekibbel te kunnen ontloopen!" „Ach hij kau toch zoo goed zijn! Gij hebt er geen denkbeeld van hoe trouw hij aan mij gehechl is!" „Zoo?" „Het is onbeschrijfelijk! Toen gij eer gisteren weg waart, stonden de tranen hem in de oogen. „Acht weken geschei den sprak hij „liever spring ik in het water." „En dat noemt gij goed?" Nu over smaken valt niet te twisten....! Dus hij heeft zijn eerewoord gegeven! Het is een ellendige manier, om zich aldus den terugkeer tot het gezonde verstand af te snijden!" Hij trad naar het venster, en staarde een paar minuten stilzwijgend in de gloeiende Julihitte. Blijkbaar ging er iets in hem oiu: hij peinsde over een nieuw plan. Met opgetrokken wenkbrauwen, keerde hij zich ernstig tot de jonge vrouw. te zijn. Een dier gebruiken is bijv. liet geven en aannemen van eene provisie of korting bij of in verband met het doen van leveringen. Bijna alle firma's, naar men zegt, bieden provisie aan om leve ringen machtig te worden, en zulke provisie's, die vaak tot 10 i\ 15% stijge vormen in het particuliere vaak gebruike lijke emolumenten voor het hoogeplaatstc personeel eener handelszaak, van zóó hoog bedrag, dat hun jaarwedden soms naderen tot „burgermans-kapitalen". Zulke toestanden zijn iu gemeentelijken dienst niet mogelijk, althans mogenjniet voorkomen bij de ambtenaren, dóar- over zal ieder het wel eens zijn. Gaan wij thans er toe over de ge stolde vraag nader onder de oogen te zien, dan merken wij aanstonds op dat iedere aanbesteding, 't zij ouder handsch of openbaar, een tweesnijdend zwaard is. Éenerzijds heeft zij ten doel iederen inschrijver te noodzaken, uit vrees voor lagere aanbiedingen vancon- curreerende inschrijvers, zóó laag moge lijk „in te schrijven," op poene van zich de Verlangde levering te zien ont gaan, d.w.z. zoo weinig mogelijk geld te vragen, in ruil voor de door hem te leveren waar. Als zoodanig is het stelsel van aanbesteding de „mo derne nijptang" bij uitnemendheid ge worden, waaidoor concurrecrende fabri kanten genoodzaakt werden de produc tiekosten en de deugdelijkheid hunner waar tot de laagst mogelijke grenzen terug te brengen. Er ontstond alzoo een premie voor wie de laagste ar- beidsloonen uitbetaalde en het meest wist te „knoeien* in de hoedanigheid der materialen en de kwaliteit der af werking, binnen de grenzen derge- stelde eischen, waardoor de ouder- wctsche „solide behandeling" in onbruik moest geraken. Men ging er op reke nen dat de kooper het geleverde in laatstbedoelden zin toch niet volkomen kon beoordeelen, eu moest er op uit zijn te trachten hem knollen voor ci troenen te verkoopen. Alleen oude en gevestigde firma's die een naam te ver liezen hadden, voelden zich door hun reputatie weerhouden in dat opzicht zoover mogelijk te gaan, reden waarom niet-deskundigc koopers gaarne inschrij vingen van zulke firma's inwachten, en volkomen gerechtigd zijn deze te kie- „Het kan niet anders!, begon hij op zachten aarzelenden toon. „Gij moet de zaak helder inzien, anders staat heterg- ste te vreezen!" Daar Leonore ontsteld tot hem opzag, vervolgde hij met nadruk: „Gij kunt uwen gemaal naar Rigi- Scheideck volgen, onder voorwaarde, dut gij de kracht in u voelt, om uwe tusschen twee haakjes vrij onbedui dende prikkelbaarheid te beheerschen. Zoo gij dat niet doet, zoo gij slechts het minste of geringste met hem twist, zal de kuur niet baten, en de kwaal van uw echtgenoot ontzettend verer geren....," Leonore verbleekte. „Is het dan zoo erg met Hugo gesteld vróeg zij bevend. „Ja zeker, zeer zorgwekkend!" „Maar dat is wanhopig.!" „Wanhopig? Dat zie ik niet in! Door rust en matigheid kan hij zijn verlo ren gezondheid terugwinnen, rust is hoofdvereisehte. Als het dus volstrekt onvermijdelijk is, ga dan met hem mede! Maar volgt mijn raad, en speel niet met vuur! Hugo lijdt aan een ernstige zenuw ziekte en aan lichte hersenaandoening! Een enkele twist met u kan de nood- lottigste gevolgen na zich slepen. En waarom zegt gij mij dat eerst heden. (Wordt vervolgd.)

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1904 | | pagina 1