No. 5.
Woensdag 18 Januari 1905.
2e Jaargang
versciiïjuti Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Wees U
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER'
FEUILLETON.
VAN ZONLICHT EN DOOD.
Woensdags en Zaterdags.
llureau
Hendrik van Viandenstruat 28
Abonnementsprijs
Per jaar f 8-00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentlën
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting
Aangifte voor de kiezerslijsten
van 11)05 noodzakelijk voor
den goeden uitslag der aan
staande verkiezingen.
Aan N o. S van M r. S. v a n II o u-
tcn's Staatkundige Brieven, Li"
beraal Strijd- cu Werkprogram voor
1905, op 7 Januari 1.1. verschenen, ont
kenen wij het volgende:
„Wie de kiezerestatistiek (Jaarcijfers
1903, p. 250, v.) kritisch beschouwt
moet tot de conclusie komen, dat de te
genwoordige regeeringspartijen voor een
deel hunne meerderheid aan grootere
belangste'ling in on ijver voor de publie
ke zaak te danken hebben Terwijl de
leiders der voormalige Takkianen de
nederlaag door hen in bondgenootschap
met Hr. Kuyper geleden, niet hebben kun
nen verkroppen en tegen het werk van
1890 een vl'uchteloozen strijd zijn be
gonnen, heeft Dr. Ivuyper de strijdbijl
begraven en is hij aan het. werk geto
gen, om met de katholieken in de sterkst
betwiste districten van de ruime bepa
ling 1 ,b der kieswet profijt te trekken.
Alleen in Enschedé hebben waarschijnlijk
alle partijen daarvan gebruik gemaakt.
Althans zijn daar naast 8891 kiezers
volgens aitikel la, (ambtshalve op de
lijsten gebrachte kiezers wegens hunne
bij de administratie beleende qualilicatie
ter zake van belastingaanslag) nog 3280
die bij aangifte een ander kenmerk
van geschiktheid en maatschappelijken
welsiand aan de administratie hebben
opgegeven. Op Enschedé, waar in de
laatste jaren blijkbaar algemeene wel
vaart heeft geheerscht, volgen in aantal
de districten:
Kiezers volgens Kiezers volgens
art. l,a: art. l,q
Haarlemmermeer 7175 2089
Eist -5643 1796
Beverwijk 7001 1044
Loosduinen 6497 1390
Wijk bij Duurstede 5818 1266
Ilidderkerk 4925 1265
Bodegraven 6329 1233
Doetinchom 8359 1175
Katwijk 6048 1137
Breukelen 5927 1115
Tietjerksteradeel 5709 1110
Gouda 5829 1083
Dokkum 5428 984
Franeker 5797 959
Voor alles: Hees waar.
A
Oorspronkelijke novelle
van
G. H. PRIEM.
Maandag.
Ik schrijf dit met jou pen, lieveling,
net de pen, die eenige uren geleden
ïog tusschen jou kleine vingers beefde,
oen je omzag en bemerkte dat ik achter
e stond, mijn hoofd heel dicht bij het
ouë, je donkere krulharen kittelend op
nijn voorhoofd en wangen. Ik zil op
ou stoel, den stoel, die jou lichaampje-
ief gedragen heeft. Een vreemde geur
jmhangt meIk denk aan jou, aldoor
fan jou.
Waarom ben je nu weggegaan? Waar-
gun ben je nu niet bij me gebleven,
•jhéel dicht bij me
1 Gisterenavond, nietwaar? Onder de
neranda. In 't midden de Chineesebe
Kiezers volgens Kiezers volgons
art. l,aart, l,b:
Almelo 7127 956
Maastricht 5004 941
Enklniizeu 7840 905
Vertier daalt het cijter der kiezers
volgens l,b snel. Terwijl in dc genoemde
18 districten gemiddeld 1351 van deze
kiezers gevonden worden, zijn er in de
82 overige slechts 318 per district. In
geheel Amsterdam tegenover 52078 kie
zers volgens art. l,a slechts 1086 of
120 per district.
Deze verse,billen kunnen niet uit de
samenstelling der bevolking verklaard
worden en evenmin uit een onregelma
tige werking der in artikel l,b der
kieswet aangenomene kenmerken. Daar
entegen ligt de hierboven reeds aange
nomen oorzaak der ongelijkheid voor
de liand, wanneer men bedenkt, dat
van deze districten alleen Franeker nog
een liberalen afgevaardigde naar dc
Tweede Kamer zendt. l)c werklieden-
klasse, voor welke de ruime bepalingen
van artikel l,b voornamelijk zijn ge
maakt, toont zich tamelijk onverschillig,
behalve waar de clericale groepen een
district konden veroveren of een voor
haar zwak district meenden te moeten
versterken.
Ruimere toekenning van kiesrecht
ambtshalve zou tegenover dit euvel
slechts in geringe mate een geneesmid
del wezen. Daarbij zou het kwaad zicli
slechts verplaatsen van de periode van
opmaking der kiezerslijsten tot die waarin
de stembus geopend is. De omverschil-
ligheid, d e thans leidt tot bet verzuimen
der aangifte zou dan leiden tot het ver
zuimen van het stemmen, gelijk reeds
met de ambtshalve op de kiezerslijsten
gcbrachten in zoo ruime mate het geval
is, dat de opkomst van hen zeer bevre
digend geacht wordt en zelden over
schrijdt. Waar de ïnensohen slechts voor
eene bepaalden candidaat warm zijn te
maken, verhindert niets, reeds nu diens
naam op den voorgrond te brengen. In
elk geval moet men nu roeien met de
riemen, die men heeft.
In de tegenwoordige tijdsomstandig
heden moet noodzakelijk ook van anti
clericale zijde getracht worden, allen,
die kiezer kunnen worden en met bet
régime.Kuyper niet ingenomen zijn tot
aangifte te bewegen. Lenc clericale
meerderheid bij de verkiezingen van
1905, dan voor vier jaren in beide Ka-
lamp, van boven als avondrood fluiste
rend langs bet zoldertje van groen, vol
wingerdarmpjes, bengelend naar beneden,
de handjes badend in 't zalig Rem-
brandtieke licht, dat onderuit stroomde,
wann-goud, over ónze handen en onze
hoofden. Je zat over me in 't lage stoeltje
en je las
Waar las je ook weer in
Wacht, ik heb 't boek hier nog liggen.
Je vroeg me later of je een vouwtje
mocht maken om te weten waar je ge
bleven was. Zeker, jij mag alles, dat
weet je wel llier, juist Ja, ja,
nu weet ik alles weer Want och, kijk
eens, zooveel geluk in-eens, dan ver
droomt het een in 't andere. Maar wat
zei je ook weer?
•Je vond het mooi, heel mooi. En ik
begreep niet dat je 't mooi kón vinden,
zoo'n jong meisje, zoo'n pas opluikend
leventje, hoe voelde die nu dat dit
mooi was?
En toen zei je nog iets, toen zei je
iets dat óok mooi was, heel uit
jc-zeif kwam en 't was héél, héél mooi
en ik zag je aan.
Ik begreep niet hoe dat alles kon,
maar 't jubelde in me van groot geluk.
Zou zij, dat jonge meisje, dat kind
nog dat ook in zicli voelen branden,
zooals ik liet altijd in me heb voelen
branden?
En ik zag je aan met vreemden eer
bied.
uiers absoluut meester, bedreigt in
hooge mate de bronnen van welvaart
en de sociale vrijheid juist der werk
lieden-klasse, Het feit, dat de tariofwet
haar in de eerste plaafs treft, dringt
langzamerhand door. Eveneens wordt zij
zich meer en meei bewust, hocvetd de
openbare neutrale school niet alleen voor
hare ontwikkeling, maar ook voor hare
sociale emancipatie heeft gedaan. Zal
zij nog meer met schade moeten leeremen
den druk eener door de burgerlijke
overheid gesteunde kerkelijke tucht
weder door eigen ervaring in vollen om
vang moeten loeren kennen
Laat ailen, die overtuigd zijn dat voor
komen beter is d»n genezen, nu waakzaam
wezen en voorzoover zijn niet ambtshalve
op de kiezerslijsten w orden ingeschreven
en toch eefiig bij de wet erkend ken
teeken bezitten, er op indachtig zijn,
dat in Jijiii a.s. do voor vier jaren be
slissende/strijd plaats heeft en vóór den
15en Fdbruari de noodige aangifte doen.
Vóór den 8steu Februari worden zij
daartoe door den Burgemeester bij alge
meene kennisgeving opgeroepen. Het
kost niets en de formaliteiten zijn hoogst
eönvohdig. Aan de'gemeento-secrotariën
is men tusschen 8 en 15 Februari erop
ingericht, om hierbij, zoo noodig, behulp
zaam te zijn.
Men kan verzekerd zijn, dat de cleri-
calen dan ook niet zullen stilzitten en
door elk dorp en gehucht, hetwelk zij
nog in hun belang niet hebben uitge-
vischt, opnieuw hunne netten trekken.
Om die reden is liberale actie thans van
partijstandpunt in de betwiste districten
veiliger. Van degenen, welke in die
districten uog niet op de lijst staan vree
zen de olericalen dat zij niet in hun geest
stemmen.
Voor een goed deel ligt do beslissing
van den verkiezingsstrijd van Juni in
don ijver, die in dc eerstvolgende zes
weken door de partijen bij de opmaking
der kiezerslijsten wordt betoond. Daarom
zij ieder in eigen kring waakzaam en
werkzaam.
Land en Volk een nieuw liberaal
dagblad voor Nederland, dat dn bureaux
van het vroegere conservatieve dagblad
voor 's-Gravenhage en Zuidholland heeft
overgenomen schrijft omtrent dien
8steii staatkundigen Brief
„In dezen brie! toont mr. S. van IIou-
Het liclit van de Chineesche lamp
viel op je handen en op de bladen van
je boek en op je gezichtje en je lieve
ree-oogen en alles aan je was brandend
van schoonheid en, kindje, ik had je
zoo lief, zoo lief. Zóó lief, ja zonder te
kunnen zeggen hóe. O, die machteloozc
stem, die ziel die in je schrijnt en
gloeit Er is enkel mnar een sche
mer van godsheerlijkheid iu je oogen,
een droom-glinstering, maar anders niets,
niets
En ik wou het wel uitsnikken. Mis
schien konden mijn tranen je zeggen
hoe lief ik je had.
Tiet boek gleed van je schoot, je hief
je gezichtje op en zag ine aan.
Ik bedwong een snik, kuchte even,
stond op.
„Vond je 't mooi?„
Wat dwaas, nietwaar? om dat nog te
vragen
Je zei niets, je zag me maar aan,
aldoor
En ik ben wcggeloopen van de veranda,
naar de achterkamer, waar 't licht ver
droomde in schaduwen en ik heb uiige-
snikt, wild, woest, met heftige scliok-
kingen van mijn lichaam
En je handje raakte eensklaps mijn
schouder aan. Ik zag om.
Jc stond daar achter me als een lelie
in 't schemerlicht en je mooie, mooie
ziel-oogcn zagen me aan.
Ik dacht niet meer. Ik voelde alleen
ten met cijfers aan, dat de aangifte
kiezers juist in die districten het talrijkst
zijn, waar de cleriealen bij de laatste
algemeene verkiezingen de overwinning
behaald hebben.
De gevolgtrekking ligt voor de hand,
dat de cleriealen lnin meerderheid goed
deels mogen toeschrijven aan hun meer
deren ijver in het kweeken van kiezers.
Hadden de liberalen gelijken ijver
ontwikkeld, waarschijnlijk ware liet
ministerie Kuyper ons bewaard gebleven.
Wordt alsnog door de vrijzinnigen
grooten ijver ontwikkeld, de kansen dat
wij dozen zomer van hot olerieaal mini
sterie verlost worden, zijn zeer groot.
Zeer terecht wekt mr. Van Houten
dan ook op, om in de eerstvolgende
weken niet stil te zitten, ïhaar alom zoo
veel mogelijk vrijzinnige kiezers op do
lijsten te doen brengen.
Een onbevangen overweging van wat
mr. Van Houten schrijft, dringt echter
onweuerstaanbaar nog een andere op
merking naar den voorgrond, nl. deze:
dat het kiesstelsel-Van Houten niet deugt.
Een stelsel, waarbij de grootte van
het kiezerscorps afhangt van het ge
scharrel, liet ijveren, liet overreden om
kiczeis te kweeken waarbij de Cal
vinistische en Roomsch-Katholieke geeste
lijken altijd zulk een grooten voorsprong
hebben zulk een stelsel is in den
grond veroordeeld. Wat mr. Van Houten
schrijft, bewijst dat een ander, een bree
der en ruimer stelsel liet thans gel
dende, benepen en bekrompen stelsel
moet vervangen.
Mr. Van Houten voelt dit blijkbaar
zelf. Want reeds bij voorbaat bestrijdt
bij de voor de hand liggende gevolg
trekking, door te beweren, dat ruimere
toekenning van kiesrecht niet zou baten,
omdal de kiezers toch zoo onverschillig
zijn in het opkomen.
Maar ieder gevoelt, dat deze tegen
werping buiten de zajik omgaat. Onver
schilligheid van kiezers in liet opkomen
is zeker een groot euvel, maar dat euvel
houdt geen direct verband met het kies
stelsel. Het bestaan van dat euvel is
geen reden om een slecht stelsel te be
houden. Wil men verhand aannemen,
dan mag de onverschilligheid juist ten
deele aan het slechte stelsel toege
schreven worden.
De grief is, dat het bestaande stelsel
den omvang van het kiezerskorps af
hankelijk maakt van toevallige, plaatse-
een vreemde heerlijkheid over me komen,
als opperste genade, en 't leven zong
weer in mij op, mijn droomleven van
jeugd, toen 'k was als jij, toea om me
ruischte sprookjcsmuzick en mijn oogen
in vertrouwen staarden naar 't lenteland
der toekomst, dat ligt achter den
dood.
Maar ik zag tóen het graf nog niet.
Ik greep je kleine hand, jo teerc
handje, dat was als een witte bloem,
als een bloem van mystiek in 't vage
licht. Het beefde zacht, maar mijn hand
was stil. En 't licht van mijn oogen was
stil en mijn lippen bewogen niet. Ik
kon liet niet. Ik had het je kunnen
zeggen als ik mijn lijf had kunnen plaat
sen tusschen het leven en jou, mijn
handen had kunnen vouwen om je mooie
lokkenkopje als oen helm.
Dinsdag.
Er is hiernaast een kindje gestorven
't was nog maar zoo'n jong kindje en
't liep zoo dicht bij den dood.
Als 't maar mooi weer was, speelde
ze altijd buiten, vlak voor mijn raam.
Vreemd, maar toen ik hoorde van dat
kindje, dacht ik aan jou. Jc bent ook
nog zoo'n kindje, wel wat grooter, maar
och, veel wijzer ben je toch niet en
dat vind ik zoo heerlijk.
Ik vind een kindje zoo iets teers, zoo
iets uit een ver land, een heel ver land,
waarvan we niets anders weten dan wat
sprookjes. Ik zou zoo'n kindje vlak naast
lijke, ten deele ongeoorloofde, in elk
geval geheel willekeurige invloeden. Die
grief wordt door het beroep op onver
schilligheid, welke onder elk stelsel be
staan zal niet weerlegd.
Mr. van Houten voert, onbewust, nog
een tweeden grond aan, waarom het
dringend noodig is met zijn kiesstelsel
te breken.
Ilij wijst ml. op de mogelijkheid, dat,
bij cïe lievigheid van den partijstrijd,
onder zijn stelsel, misbruiken plaats heb
ben bij het brengen vau nieuwe kiezers
op de lijsten. Een stelsel, dat dergelijk
geknoei medebrengt, ja er toe uitlokt,
is reeds daarom ten ecncmale verwer
pelijk.
Zoo heelt mr. Van Houten zelf twee
afdoende argumenten geleverd, om, zoo
spoedig mogelijk, liet menscheüjkerwij-
ze-gesproken-volmaakte kiesstelsel door
een meer rationeel on objectief werk end
stelsel te vervangen."
De door Land en Yolk bedoelde wij
ziging van kiesstolsei kau echter- bg de
bestaande clericale meerderheid in De
Staten van vele Provincies en in Do
Eerste Kamer vermoedelijk ceue over
4 of 8 jaren worden ter hand genomen.
Intusschen hebben wij ons te houden
aan den raad om in de eerstvolgende
weken uietstil te zitten, maar alom zooveel
mogelijk vrijzinnige kiezers op de lijs
ten te doen brengen
De aangifte moet geschieden tusschen
8 en 15 Februari. Wie nadere in
lichting daar omtrent wil hebben, kan
zich behalve ter Gemeente-Secretarie
aan de Raadhuizen vervoegen bij de Be
sturen der afdeoliugen van de Centrale
ICiesvereeniging „Amersfoort" of hare
secretarissen de hoeren J. J. van der
Eist te Amersfoort, W.Derksen te Leusden,
J, C. Horsman te Baarn en J. C. Mete-
lerkamp te Zeist, voor Amersfoort ook
bij liet Bestuur der Vrijzinnige l'ropa-
gauda-club en aan liet bureau van dit
blad.
me willen zetten of over me, het kleine
handje in mijn groote hand en ik znu
de kleuren willen zien van de gedach
ten, die in dat kopje als vlammetjes
beven en flikkeren, de schitterkleuren
omdat de oogen nog niets doorlaten dan
het licht
O, wat een droompjes, wat een bonte
blije droompjesWat een sprookjes, als
dat mondje praten wou
Wat voel ik me eenzaam nu je weg
bent Ik was vanmorgen al vroeg op
en heb gewandeld. 'tWas heerlijk buiten
en vooral in 't bosch. Wat later begon
't te regenen, werd 't triestig. Ik ben
naar huis gegaan en daar hoorde ik dat
liet kindje dood was. Begrijpen doe ik
het niet. Ik ben als dat kindje en als
jij, ik begrijp zoo weinig.
Vanmiddag was 't weer wat beter, al
en toe wat zon. Ik ben onder de veranda
gaan zitten, op jou stoel. Vóór kon ik
niet zitten, dan dacht ik aanhoudend
aan dat kindje, dat voor vier dagen nog
speelde voor de deur. Ik heb wat ge
lezen in Marie BashkirtsefPs Journal-
ik hou heel veel van Mario Bashkir,
tseff, hoé kan ik niet zeggen. Ik denk
dikwijls aan haar en ik sta vaak voor
haar portretje stil.
Je vroeg me eergisteren wie dat was.
Wat heb ik je toen geantwoord? Ik weet
het niet meer. Zoo'n doode, die je nooit
gezien hebt en nooit gezien kéint hebben,
komt je soms zoo bekend voor. Dat
