No. 7.
Woensdag 25 Januari 1905.
2e Jaargang
Wees U Zelf!
r
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Zijn geluksdag-
I L)
Vergadering
Waarom dit Ministerie
niet gesteund
FEUILLETON.
Vcrscliij i« t
Woensdags en Zaterdags.
DE EEMLANDER.
Kiii'cuu
Hendrik van Viandenstraat 28
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.73
Franco per post- 0.90
Prijs «Ier advertentie»
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
Bij abonnement aanmerkelijke korting
van Commissarissen van „De Ecinlander"
op Xoiidag 2!) Januari 'S morgens
Half elf.
Wij schrijven li>05. Hiermede zijn wij
liet jaar ingetreden, waarin voor ons
vaderland een gewichtige beslissing moet
genomen worden. De stembus van Juni
toch zal uitmaken of ons land wederom
gedurende 4 jaren zal bestuurd worden
door een ministerie, voortgekomen uit
dc zoogenaamde Christelijke partijen, of
dat de vrijzinnigen de taak, die zij in
1901 hebben moeten neerleggen, weer
zullen kunnen opvatten. Een gewichtige
beslissing voorwaar; en niet genoeg zal
den kiezers er op gewezen kunnen wor
den hoe wen8chelijk het is, dat dc stem-
busuitspraak het ministcrie-Kuyper tot
aftreden dwingt. We zeggen het mini-
sterie-Kuyper en dit met opzet. Een
andere naam is er niet aan te geven.
|De politiek toch, die dit ministerie drijft,
geen anti-revolutionaire, is geen
jroomsche, is geen christelijke, is zelfs
geen coalitie-politiek, maar is zuiver
Kuyperiaansch. En niet alleen hierdoor,
dat dr. Ivuyper door het op den voor
grond brengen van zijn eigen „Ik", door
het overschaduwen van alle andere
ministers, door het heerschzuchtig karak
ter, op dit ministerie een echt Kuy
periaansch stempel drukt - neen, ook
krachtens de regceringsdadcn moet men
het dien naam geven. Immers, de eenige
zuiver-politieke wet, die door de Kamers
werd behandeld, was er een, die alleen
[ten doel had aan een stichting van dr.
Kuyper, de „Yrije Universiteit", gelijke
Rechten als aan de Staatsuniversiteiten
e geven. Dat deze w et geen Christelijk
eginsel bevatte, blijkt wel uit de be
strijding. die zij van de zijde van zuivere
orthodoxen ondervinden moest. De eenige
ctcekenis van die wet is dan ook deze:
„Waar dc doleantie indertijd in het groot
De onder vinding ijs eenc bejaarde er ome.
die men vereertzander er naar te eragen, of
liaar verleden vlcklceloos was.
y
door
G. H. PRIEM.
7 Braminetje had dien nacht slecht ge
slapen, laat ik liever zeggen dat hij bijna
-in 't geheel geen oog dicht had gedaan
i .gen dat louter van zenuwachtigheid. Hij
•had de klokslagen liggen tellenbom,
bom, hom tot elf toe. Nog éen uur!
Nog éen uur, dan was 't Mei, de maand
f Jan de ouderwetschc lente en van dc
^vogeltjes, voor wie 't hek van den dam
is. Bram lag met de oogen open, wijd
iftpen, als verwachte hij iets van de
zoldering te zien neerdalen. Maar hij
Jfcag niets, dan de kale verflooze planken,
waarop het licht van de lantaarn, die
ónder 't raam stond, met grillige goud-
tlakkcringcn danste. Bom Half tw aalf.
mislukt is en waar de Yrije Universiteit
geen christelijke, maar éen specifiek
gereformeerde inrichting was, trok liet
grootste deel der „Christelijke»" nog
naar de Staatsuniversiteiten. Indien de
Yrije nu gelijke rechten krijgt, zijn veel
bezwaren opgeheven en kon dr. Kuyper
de scheidingslijn in ons volk nog verder
doortrekken; dan zal 't heeten--.ener
wordt nu al op gezinspeeld al wat
zich Christen noemt, moet aan de Yrije
studeeren en vele geloovigen zullen bij
hét woord van den grootchristen
Kuyper zweren en him zoon naar de
Vrije d. w. z. langs de Yrije in de
doleerende kerk brengen. En dan zal
de doleerende dc eenige ware Christelijke
kerk worden en zal dr. Kuyper door
zijn staatsmacht, en gebruik makende
van een meerderheid, die hem volgen
uioet, omdat zij hem niet missen kan
want hij alleen houdt die tegenstrij
dige elementen te zamen tóch zijn
doel bereiken, d. i. dc Ned. Herv. Kerk
er onder, de doleerende kerk er hoven
op".
Is het w onder, dat we, waar we zien,
dat een minister zijn ambt gebruikt, niet
om grootc politieke vraagstukken op te
lossen, maar om een particuliere calvi
nistische inrichting te bevoordeelen, dien
minister zoo sterk mogelijk bestrijden
echter om nog meer redenen doen
we dat en daarvan is wel de voornaam
ste zijn totale onbetrouwbaarheid op
politiek gebied.
Allereerst blijkt dit uit zijn houding
tegenover de Roomschen. In 1891 houdt
dr. Kuyper een rede ter inleiding van
de Dcputatcn-vergadering, waarin hij
over de verhouding van de anti-revo
lutionairen tot de Roomschen dit zegt:
„En toch wijs ik zoo beslist mogelijk de
gevolgtrekking af, alsof wc daarom samen
als één man met hen konden optrekken.
Dat dit niet kan, ligt aan liet bloed
der martelaren, dat gevloeid heeft;
dat dit nu niet en NOOIT ZAL KUN
NEN ligt aan den scliranderen grijsaard
te Rome, die de pretentie maakt, gevol
machtigd stedehouder van Christus op
aarde te zijn Steeds zou ik dan
ook van verraad aan onze historie, van
een verraad aan ouzo beginselen roepen,
zoo er ooic van incensmelting, ef ook
maar Van te nauwe aaneensluiting met
onze Rooïnsche land'genooten sprake
viel."
Aldus sprak dr. Kuyper in 1891 over
Hij ging stil overeind zitten, lichtte het
gordijn een puntje op, keek naar buiten,
't Was donker en stil. Alleen dc lantaarn
glazen klapperden nu en dan wanneer
dc wind wat al te driftig van om den
hoek kwam aanzetten.
Zijn vrouw naast hem richtte het'hoofd
even van 't kussen op, zag hoe hij met
een puntje van 't gordijn tusschen zijn
vingers naar buiten zat .te staren. Zo
lei haar hoofd weer rustig neer en zei
niets. Ze kende die grappen al; Bram
was zenuwachtig als een kind in den
nacht van f> December: morgen was 't
één Mei.
Bram meende dat lt regende; in elk
geval was 't guur, triestig weer. Hij liet
het gordijntje los, strekte zich weer naast
zijn Racheltje uit, draaide zich op zijn
rechterzij, poogde te slapen.
Toen hij weer wakker werd, sloeg de
klok één. Half of heel slag, dat wist
hij niet, maar kt was nu de eerste Mei,
de dag van alle dagen, dc uitverkorene,
de gelukkige. Want dat w as de heele
zaak: .ben Mei was Bram's geluksdag.
Dit was geen verbeelding van hem, geen
verzinseltje. De feiten hadden het aan
getoond, hadden het jaar op jaar zon
neklaar bewezen: Op éen Mei was hij
getrouwd. Had hij met Rachel niet altijd
een gelukkig huwelijk gehad Waren
er ooit harde woorden gevallen'? Was
ze geen goede moeder voor zijn zeskinde
ren? Zou hij ergens op dc wereld een
dc Roomschen en 10 jaar later, in 1901
sluit hij met hen een verbond en vor
men ze samen een Christelijk kabinet!
Ook echter betreffende die Christelijkheid
is dr. Ku) per veel veranderd. Men leze
de „Standaard"-artikelen „De eeretitel
van Christelijk" en leze daaruit, hoe
thans alles wat dr. Kuyijer Christelijk
wenscht te noemen, achter dit kabinet
wordt opgeroepen om tc strijden voor
het Christelijk beginsel, en lees dan wat
dr. Kuyper in „Maranatha" van 1891
schrijft: „Ja waarlijk, niet slechts met
vagen term Christ e n, maar Calvi
nist in zeer beslisten zin, omdat de
Christennaam U met Rome gemeen is,
en alleen in het Calvinisme üw N e der-
land sche grondgedach-tc en histo
risch het ons onderscheidend kenmerk
ligt". Toen was de term Christen te
v a a g, t h a n s is dc Christennaam een
symbool, waaromheen zich gansch de
coalitie schaart.
Wat is di1. Kuvper eigenlijk? behou
dend? vooruitstrevend? Wie het weet,
mag het zeggen maar in 't verleden
van dr. Kuyper zijn tijdperken te vinden,
waar dan de grootste vooruitstrevendheid
hoogtij viert, dim weer T behoudende
hem teekent als reactionair.
Wc herinnert zich niet de tijden, dat
dr. Kuyper tokkelde op 't instrument
der Yolksconscientie en fulmineerde tegen
de partij met de dubbele namen? Wie
herinnert zich niet dat de „Standaard"
bij de rijkoren in de ban was, omdat dr.
Kuyper te rood deed, en wie is vergeten
:1c dagen, dat dr. Kuyper met Tak van
Poortvliet en alle vooruifcstrevendon op
trok om een zoo ruim mogelijk kiesrecht
te geven? Eu thans zien w ij in hem
niets dan een doodgewonen conservatief,
die al wat sociale neiging heet, schijnt
vergeten te hebben, die niets meer van
een ruim stemrecht of een volksleger
wil weten en die dac conservatisme
omgeeft met een aureool van Christe
lijkhcid om zoodoende zijn levensdoel
te bereiken, dat is: de zoogenaamde
vrijmaking van het onderwijs. Zooge
naamd, immers het geven van onderwijs
is vrij en dr. Kuyper legt het vroeger
vrije onderwijs aan de banden van de
schatkist. T Is uitsluitend om het
geld tc doen. Is dat er eens, dan is het
kringetje gevonden, waarin de cleiicalen
kunnen rondloopen. Het geld stelt den
clericalen in staat scholen te bouwen en
te onderhouden; op die scholen (lagei,
betere vrouw hebben kunnen vinden?
Op éen Mei was Izak geboren. Beleefde
hij geen plezier van Izak? Was' de jon
gen op school niet altijd de vlugste ge
weest? Bracht hij op T oogenblik iedere
week al geen drie gulden thuis Zei
ieder niet dat hij braaf was en oppas
send en dat er wat van hein groeien
kon Ihi zoo was het voortgegaan al de
jaren door... Yoor vier jaar trok hij
honderd gulden uit de loterij; voor twee
jaar kocht hij een costuum voor drie
gulden en verkocht iiet voor hij er mee
thuis w as, voor negen. Yerleden jaar
ook een gelukhij wist niet meer
wat... een menscli heeft zoo veel te
onthouden. Wat zou nu voor hem zijn
weggelegd? 't Kon een groot, 't kon een
kleiu geluk wezen! Als 't eens een groot
wras, een heel groot! Zijn vader had
voor een paar stuivers eens een tinnen
koffiekan gekocht, gedeukt en zonder
tuit. Toen hij thuis kwam had hij be
merkt dat het een zilveren was. Ja, zoo-
iets! Maar (lat gebeurt niet alle dagen!
Op één Mei echter, dan kon zooiets
voorkomen, dat was niets te wonderlijk,
dan was hij jn staat een koperen kof
fiekan te koopen en bij thuiskomst te
bespeuren dat het een gouden was.
Bram voelde dat zijn fantasie tc kort
schoot hij 't bedenken van al het goede
dat éen Mei over zijn hoofd kon uitstor
ten. Hij hoorde de klok weer éen slaan.
Hij wist nu nog niet precies hoe laat
middelbaar en hoogcr) worden jonge
clericaaltjes gekweekt, die later ijverige
clerieale kiezers zullen worden en deze
zorgen weer, dat er een cloricaal bestuur
komt, dat zorgt, dat dc schatkist wepr
beschikbaar stelt datgene, waarmede we
begonnen,. liet geld Alle andere zaken
alles wat buiten het onderwijs ligt
daarover hebben dc clericalen en
dr._ Kuyper aan het hoofd een mee
ning, overeenkomstig de behoeften van
het oogenblik. Denkt de clerieale leider,
dut de groote massa onverschilligen
onder de kiezers warm gemaakt kan
worden door protectie, dan is hij pro
tectionist; door den conservatief te spelen,
dan is hij conservatief, door don volks
man tc spelen, dan is hij volksman, en
zoo weet hij dc kiezers te bewerken als
geen tweede, door alles, hetzij achter-,
hetzij vooruitstrevend in zulk een Chris
telijk waas te hullen, dat .de inhoud niet
wordt opgemerkt en dat evenals bij
de kermistent de groezelige naaktheid
en het klatergoud door liet licht en de
muziek voor pracht en praal doorgaat
hier alles wordt verborgen achter de leus,
de valsche leus, die dc lading dekt:
„Voor Christus, togen hot ongeloof".
Alsof dr. Kuyper en dc intellectueelen
onder zijn volgelingen niet beter weten
alsof die in ernst kunnen volhouden,
dat een ministerie als het huidige iets
meer heeft gedaan voor het Christendom
dan zijn voorgangers. Immers neen.
Heeft dr. Kuyper niet zelf gezegd„De
overheid is niet tegen religie; wat zij
niet kan, is haar aan kweeken."
Juist, dr. Kuyper, ook dit ministerie
kan geen religie aankweeken,
maar dan tarten wij, wie ook, om te
beweren of te bewijzen, dat ooit één
vrijzinnig ministerie tegen de religie is
geweest.
Yalscli is dan ook de leus, dat dr.
Kuyper tegen „ongeloof" zou strijden.
Duizenden en nog eens duizenden vrij
zinnigen zijn minstens even goede Christe
nen als dr. Kuyper zich ook maar inbeelden
kan te zijn maar zij weigeren om
zich te buigen onder dr. Kuyper's zoo
genaamd openbaringsgeloof: zij weigeren
om zich neer te leggen op zijn ge
zag hij gijn dogma's; en dat is dan
voldoende om voor ongeloovige uitge
maakt te worden. Omdat men weigert
steeds en bij alles den naam Gods op
de lippen te nemen, omdat men weigert
de staatsregeling en het staatsbestuur
het was. Maar wat kwam 't er op aan!
Hij draaide zich om op zijn linkerzij
en poogde den slaap weer te vatten. Hij
sliep werkelijk in en hij droomde dat
hij voor de kast met borden en scho
teltjes stond, de kleine wandkast met
het glazen deurtje in de keuken. Hij
stond er voor, ja, en durfde zijn oogen
niet geloovcn: alles was van goud, schit
terend als zomerzonlicht, tot de koude aar
dappels toe, die Rachel op eeu scho
teltje in den hoek had gezet. Hij danste
van plezier en trapte Rachel daarbij zoo
gevoelig op haar eksteroog, dat zij hem
een stomp gaf en allesbehalve zachtzin
nig vroeg of hij St. Vitus had. Zoo werd
hij wakker. Yan af zijn goud was niets
over dan het bleek geschcmer van hot
lantaarnlicht boven zijn hoofd en Rachel,
met wie hij op éen Mei getrouwd was,
had .hem het eerste harde woord toege
voegd.
Een oogenblik voelde hij zich diep
ongelukkig. Het begin va i zijn geluks
dag was ontmoedigend; hoe zou het
einde zijn? Zijn oogen werden vochtig
en toen hij het hoofd wat ophief; rolde
een dikke traan in zijn stoppelbaardje.
Met een punt van 't laken droogde hij
hem af. Was hij niet mal? Moest hij
zich dat zoo aantrekken? Dat hij ge
droomd had, was dat zoo erg? Droomen
was immers maar bedrog! Ilij had net
zoo goed kunnen droomen, dat hij over
reden werd of in 't water viel. Dan zou
afhankelijk tc stellen van inensehelijke
geloofsovertuigingen en van welke kerk
ook; daarom wordt men aan de zijde
vau Barrabas gesteld. Ten eeuwigen dage
wordt aan 't nageslacht voorgehouden
hoe lt de zoo'genaamde Christelijke par
tijen zijn geweest, die ons volk hebben
verdeeld in 2 gedeelten, de geloovigen
en de ongcloovigen; hoe deze in plaats
van vragen van practisch belang aan de
kiezers voor te leggen, weer geloofshaat
en verdeeldheid hebben gepredikt onder
de zonen van één land.
En dr. Kuyper is 't geweest, die in
zijne beruchte rede voor de Christelijke
onderwijzers opnieuw dien strijdkreet
heeft aangeheven, lnplaats dat de gods
dienst verzoeningen naastenliefde predikt,
komt hij met een strijdleus een leus,
die Beweert, dat straks de strijd weer
zal gaan, niet over de vraag hoe zoo
vele sociale nooden zullen gelenigd wor
den, maar over de kwestie of zal lieer
schen de geest van den Pinksterdag of
de Geest, die opwelt uit de diepte.
Welnu, als dan de strijd weer op dat
gebied moet gevoerd worden niet
dan noode, maar dan ook onvervaard
zullen de vrijzinnigen die wederom
aanvaarden. Noode, want zij betreuren
het, dat onnoodig Gods naam weer in
dc politieke arena wordt gebruikt, dat
geheel een volk in beweging wordt ge
bracht om den hatelijksten strijd to voe
ren, die gevoerd kan worden, 'n strijd
die gezinnon verdeeld, die broeders to
gen broeders ophitst, maar zij moeten,
zij kunnen niet voetstoots overgeven
al de vrijheidsrechten, waarvoor hunne
voorouders tachtig jaar gestreden hebben
om zfch, in plaats van toen onder de
Rooïnsche, thans onder èn de Rooïnsche
én de hyperorthodoxe kerk te stellen.
Voor alles zullen in 1905 de kiezers
moeten beslissen of zij nog langer wil
len medewerken om het Ncdcrlandsche
volk vanaf zijn zesde jaar op tc voeden
in dc richting van verdeeldheid door
geloof en kerk, of dat zij willen, dat
bij verschil van mecning over de richting
waarin ons land zal bestuurd worden,
die mecning niet zal jbeheerseht worden
door verschil in geloofsovertuiging.
lu die Christelijkheid der clericalen
zit geen regeeringsbeginsel - iederen
dag wordt het aangetoondzelfs hoog
leeraren aan de Yrije Universiteit too-
nen verschillende meeningen over ge
wichtige punten van staatsbestuur te
hij 't. wél prettig gevonden hebben wak
ker tc worden in zijn bed en tc be
merken dat er niets van aau was. En
Rachel? Rachel sliep immers';. 't Mensch
wist van den prins geen kwaad, laat
sta.in van hem. Dat ze gevraagd had
of hij St. Vitus had, kon ze niet helpen.
Voor wat een mensch in zijn slaap doet
of zegt,, is hij niet verantwoordelijk, dat
was zoo natuurlijk als iets.
En Bramnietje vlijde zich weer naast
haar neer, saus rancune, half getroost
bij do opleving van zijn verwachting.
Weer sliep hij in en weer werd hij
wakker en nog eens eu nog eens
tot liet buiten licht was geworden en hij
constateercn kon, dat hot een druilerige,
vervelende, klammige morgen Vvüs, die
een misschien nog erger dag beloofde.
Om zeven uur schudde hij Kachel zacht,
heen en weer.
't Is tijd, we moeten op
St Maak dc kinderen niet
wakker
Bram stond al naast het ledikant,
kleedde zich haastig aan en onderwijl
Rachel na vluchtig toilet gemaakt te
hebben, koffie zette en een paar boter
hammen smeerde, stak hij zijn pijpje
aan, ging voor 't raam zitten rooken.
Om acht uur kwamen dc kinderen op,
schreeuwden, kibbelden, schreiden, tot
het half negen was en vier naar school
togen, terwijl Izak. zijn kantoor opzocht.
Dc kleinste bleef thuis, scharrelde om
