No. 19. Woensdag 8 Maart 1905. 2e Jaargang Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". Wees U Zelf r Het zoekende Licht. WAT NIEMAND BEWEERT! FEUILLETON. Verscliljut Woensdags en Zaterdags. DE EEMLANDER. Itiirenn Hendrik van Viandenstraat 28. Abonnementsprijs Per jaar Franco per post Per 3 maanden Franco per post f 3.00 - 3.50 - 0.75 - 0.90 l'rljs der advertentiën Van 1 tot 5 regels 0.40 voor iederen regel meer0.08 (Bij abonnement aanmerkelijke korting.) Er is verdeeldheid onder de v r ij z i u n i g e n. Leg de programma's van de Rechts- Liberalen, de Liberale Unie en den Vrijzinnig-Democratischen Bond naast elkaar en ge zult verschil bespeuren niet alleen, maar bij het Kiesrecht bijv. taan de Vrijzinnig-Democraten en de Rech ts-Li beralen lijnrecht tegenover elkaar. En dat verschil in opvatting wordt nimmer door cén van de fracties der vrijzinnige partij weggedoezeld. Kan men er ronder en meer open voor uitkomen, dan die verschilpunten neer te schrijven in programma's, waar van geheel Nederland kennis kan nemen? Trouwens ook op andere wijze blijkt genoegzaam, dat vele vrijzinnigen het op sommige zelfs belangrijke punten van staatsbeleid niet met elkaar eens ziju. Dat alles is over en over bekend en wordt nimmer verborgen gehouden. Dit is nü zoo, dat was vroeger zoo en dat zal wel zoo blijven. En we zouden het betreuren, als het anders werd. Evenmin als wij ons zullen ontzien om partijgenooten te bestrijden, waarmee wij het niet eens zijn, evenzeer zijn we er van overtuigd, dat andere vrijzinnige organen zullen voortgaan te ciitiseeren, wat ze niet goed achten in het optreden van personen en bladen, die overigens ook tot de liberale partij kunnen gere kend worden. Dat is nuttig en noodig en al ware dit niet zoo, het is onvermijdelijk. Alleen daarop willen wij aandringen, dat die .critiek en die bestrijding een welwillend karakter moet hebben. In zóóverre willen we offeren op het altaar der taktiek, dat we noodelooze verbittering zooveel mogelijk willen ver mijden. Haar nimmer mag de taktiek opge offerd worden aan de „oprechtheid". Dit achten wij „paganisten* moreele politiek. Waarom dit neergeschreven? Omdat telkens en telkens weer die z.g. verdeeldheid der vrijzinnigen (onlangs nog in een ingezonden stuk in de Ecin- Het heilige voor een ander Ut tnjj heilig in mijne liel. Thorbeckk. Uit het Duitsch van ERNST VAN WILDENBRUCH. 3). Van dat oogenblik af stond het bij het dienstpersoneel vast, dat de baron You Fahrenwald gek was. De oude Johann was zijn bewaker en de bewaker had het gezegd. En van de dienstbodenkamer werd dit, als gewoonlijk, naar de binnenkamer overgefluisterd: de baron Yon Fahren wald was gek. En wie, die hem aanzag, had er aan kunnen twijfelen? Als de deur openging en hij binnentrad, met langzaam slcpenden tred, die lange, vierkante figuur met donker, bijna zwart haar en met het bleeke, bijna marmerwitte gelaat, door bode alhier) door de clericale pers wordt uitgespeeld, om zoodoende de gelegenheid te hebben te kunnen wijzen op de tot tranen roerende „eensgezind heid van Rome en Dordt". Onze pen weigert bijna verder te gaan. Niet omdat wc óók zoo getroffen zijn door die broederlijke eensgezindheid dat zijn we wel maar het is iets anders, 't is een idéé, dat ons door het hoofd speelt en dat we, maar niet goed kunnen uitwerken. Wij dachten ons een oogenblik in de plaats van onze tegenstanders en wat een heerlijk middel van reclame zou het zijn voor hunne politieke propaganda, als ze eens een voorstelling in levende beelden gaven, om de innige verbroede ring vau het Calvinisme en het Katho licisme. aanschouwelijk voor te stellen. Allerlei motieven spelen ons door het hoofd, doch misschien zouden we voor stellen om deze anti-these: de verdeeld heid der liberalen, de eensgezindheid der clericalen" tot onderwerp van een prijs vraag te maken. We zien 'tal voor ons: Kuyper bijv. met „Ons Program* en Kolkman met deu Syllabus in de eene hand, de andere hand om elkanders schouders geslagen maar arecu''„Ons Program" bevat te veel oude plunje en de Syllabus gelegenheidsplunje, die soms maar eens voor den dag ge haald wordt, zoo gaat het niet. Danmaar, we voolen wel, dat het heel mooi kan worden, doch ons ontbreekt het op het oogeublik aan de noodige bezieling om te trachten verdere aanwijzingen omtrent de prijsvraag te geven. Dat komt door dat ééne woord, dat onze pen ontglipte, het woord Syllabus zou daarin niet do grondslag te vinden ziju van de zoo benijdenswaardige een stemmigheid, eeuworteligheid schreven wc bijna? Laat ons zien. De volgende stellingen zullen de meeste „Paganisten" wel heel gewoon vinden en zelfs met veel instemming lezen. Maar men lette er wel op, dat: Voor alle kinderen <ler Katko lieke Kerk zijn onvoorwaarde lijk „algekenrd, verboden en veroordeeld" de volgende stellingen: „XV. Aan ieder staat het vrij dien godsdienst te omhelzen en te belijden, welken hij, door het licht der rede ge leid, denkt waar te zijn. XYI-XYIII. In dienst van elk geloof een donkeren baard omzoomd, dan kwamen onwillekeurig allen onder den indruk, gastheer en gasten, dames en heeren. Die kracht ging voornamelijk uit van de oogen van dien man, welke zeer diep, als twee donkere, diepe gaten iu het bleeke gezicht lagen en waaruit een starende, zoekende, borende blik als liet ware te voorschijn kroop, langzaam bijna als een worm. „Goed beschouwd, ziet hij er merk waardig interessant uit," had de jonge comtesse Karmsdorf, toen zij hem den eersten keer zag, achter haar waaier langs tot haar vriendinnen gezegd, „maar nu men weet, hoe het met hem gesteld is, is hij mij wel een beetje al te interes sant!" De vriendinnen hadden knikkend en giebelend te kennen gegeven, dat zij er precies zoo over dachten, en al6 de baron eene beweging maakte om op hen toe te treden, waren zij gezamenlijk of ieder op zich zelve, als door een panischen schrik bevangen, naar een andere hoek der zaal geweken, en het had niet veel gescheeld, of zij hadden het uitge schreeuwd. Zoo verging het don baron You Fahren wald. De gastheer en gastvrouw, die hem uitgenoodigd hadden, konden zich natuurlijk niet aan zijn begroeting ont trekken. Maar als hij dan met een stijve, statige buiging „op hen toetrad, kon men kan men den weg des eeuwigen heils vinden en het eeuwige heil hereiken. Ten minste kan men een goede hoop koesteren voor do eeuwige zaligheid van al diegenen, die in geenen deele in de ware Kerk van Christus zijn. Het Protestantismus is niets anders dan oen andere vorm van denzelfden christelijken godsdienst, waarin het ge geven is even goed als in de Katholieke Kerk aan God te behagen. XXII. De verplichting, waaraan de Katholieke leeraars en schrijvers zich te onderwerpen hebben, strekt zich slechts uit tot datgene, wat door de onfeilbare uitspraak der Kerk als leerstukken, door allen te geloovcn, wordt voorgesteld. XXXI. De kerkelijke rechtbank voor de tijdelijke rechtsgedingen, hetzij in burgerlijke, hetzij in lijfstraffelijke zaken, moet buiten allen twijfel afgeschaft wor den, zonder den Heiligen Stoel daarom trent te raadplegen of zijn verzet gehoor te geven. XLII. Wanneer er wrijving lus-ellen de wetten der beide machten ontstaat, dan komt aan de staatsmacht de boven hand toe. LXVII. Niet de kerk heeft de be voegdheid om hindernisseu te bepalen, die het huwelijk onwettig, nul en van géener waarde maken, maar die macht hoort ..aan het burgerlijk gezag. LXXYII en LXXIV. In onze dagen is het niet goed meer, dat de katholieke godsdienst als de eenige godsdienst van staat gehouden wordt met uitsluiting van alle andere. Daarom ook is het prijzenswaard, dat in sommige katholieke landen bij de wet voorzien is, dat aan allen, die zich in de lande neerzetten, de openbare uit oefening van hun godsdienst, hoedanig deze ook zij, gewaarborgd wordt. Het is trouwens ook onwaar, dat de burgerlijke vrijheid van elke eeredienst, dat de volle vrijheid aan allen toegezegd van hun opiniën en gedachten openlijk te uiten, leidt tot een gemakkelijker verderf van 's volks zeden en gezind heden, en tot het verspreiden van de pest der "onverschilligheid op het stuk van godsdienst". Begrijp het nu goed lezers, de stellin gen, die wij citeerden worden door het Pauselijk schrijven „onvoorwaardelijk afgekeurd, verboden en veroordeeld" Bekijk ze nog eens aandachtig, en stellig zult ge het met ons eens zijn het hem aanzien hoe weinig hij in een vroolijk uitgelaten gezelschap paste. Hij beproefde wel, zijn gezicht een vriende lijke uitdrukking te geven en te lachen maar dat lachen ging den man met zijn bleek, zwaarmoedig voorkomen moeilijk af; het zag er uit, als deed het hein pijn. Bij het dansen bleef hij toeschouwer; aan het kaartspel nam hij geen deel. Zoo bleef hij eenzaam staan, en dit her haalde zich in elk gezelschap, zoodat men zich onwillekeurig afvroeg hoe lang hij die doellooze bezoeken en pogingen nog zou voortzetten. Blijkbaar gevoelde hij dat zelf ook, want de uitdrukking van sombere zwaar moedigheid op zijn gelaat werd van dag tot dag sterker; zijn bewegingen werden steeds slepender; de man zag er uit, als werd het leven hem een ondragelijke last. Zoo naderde de winter zijn einde. Er werd een groot bal gegeven, dat de baron, eenzaam als altijd, bijwoonde zonder er feitelijk aan deel te nemen. Terwijl hij, tegen een deurpost leu nende, naar het gewoel der dansende paren staarde, die in de zaal heen en weer zwierden, wendde hij plotseling het hoofd ter zijde het was hem alsof Op een scoel, dicht tegen den wand gedrukt, zat een jong meisje. Zij nam aan den dans geen deel; blijkbaar had zij geen cavalier een muurbloempje dus, zooals men pleegt te zeggen. dat de broederlijke eensgezindheid van Rome en Dordt bijua van zelf-sprekend is. Hoe Dr. Kuyper denkt over het Katholicisme is te overbekend, om dit nog eens hier te vermelden. Dr. Kuyper keut ook den Syllabus wel. Wat is hot verschil tusschen liet samen gaan der Vrijzinnigen en dat der Clciï calen? De vrijzinnigen, die verdeeld zijn gaan sainen, omdat ze voor ons land liet ergste vreezen van een voort zetting van het tegenwoordige regime. Maar ze zeggen volstrekt niet dat ze het in alle opzichten met elkaar eens z ij n. De clericalen gaan samen, op grond Yan hunne eensgezindheid, op grond van den gemeenschappelijken bodera, waarop hun politiek systeem rust: „de open baring". Het loont de moeite 0111 eens na te gaan, hoe dit gemeenschappelijke uit gangspunt niet belet tot geheel tegen gestelde conclusies te komen. Ver behoeft men niet te zoeken, men denke maar aan de laatstgehouden beraadslagingen over de pensioenwetten. voor de één ecu rechtstreeks gevolg is vau het „Christelijk" standpunt is voor den ander staatssocialisme. Telkens en telkens weer blijkt, en het is volkomen natuurlijk, dat aau de overzijde, waar het de practijk van de wetgeving betreft, in hoofdzaak precies dezelfde verschillen bestaan als bij de vrijzinnigen. Dit is dan ook de grond, dien wij hebben voor onze opinie, dat staatkunde en kerkelijke dogma's niots met elkander te makeu hebben, en dat de vermenging van deze heterogene zaken de gezonde ontwikkeling van het politieke leven belet. Herhaaldelijk is dit door ons betoogd en nimmer is ontkend, dat ér ook tus schen de vrijzinnigen zeer belangrijke geschilpunten bestaan. Onze tegenstanders zijn bezig, een open deur in te trappen, wanneer ze zich moeite geven aan te toonen, dat de vrijzinnigen het niet in alle opzichten met elkaar eens zijn. Niemand beweert, dat het wel zoo is. Yruchtbaarder ware het voor hen te trachten om eens duidelijk te maken liefst aan de hand van den Syllabus b.v. het natuurlijke, het logische van het samengaan van Rome en Dordt. Als men haar aanzag, kon men het eenigszins begrijpen; zij had een weinig in 't oog vallend voorkomen, scheen niet opgewekt en was eenvoudig genoeg ge kleed 0111 arm te schijnen. Een zilveren halsketting was het eenige sieraad, dat zij droeg; een tamelijk ordinair wit tulen kleedje stak opvallend af bij de rijke kleedij der andere meisjes van haar leeftijd. Terwijl de baron het hoofd van haar omwendde, bemerkte hij, dat zij hem reeds eenige oogenblikken van terzijde had opgenomen. Hij zag twee eerlijke, niet bijzonder mooie, doch oneindi zachtmoedige oogen, die in stille aan dacht, doch zonder nieuwsgierigheid op hem rustten. Op het oogenblik, dat hij haar aanzag, sloeg zij de oogen neer en vond hij gelegenheid haar op zijne beurt gade te slaan. Zij kreeg een zacht kleintje van ver legenheid; de kleine mond, die zich een weinig naar voren spitste, beefde bijna onmerkbaar, waardoor het geheele ge zichtje iets droevigs uitdrukte, alsof het moeite moest doen om niet te schreien. Hij was dus niet de éénige eenzame vanavond; er was er uóg eene, en hij zag dat zij zich ongelukkig gevoelde. Zulk een jong meisje, dat voor een bal genoodigd is, niet gevraagd wordt voor een dans en in een hoek blijft zitten, moet immers wel bitter lijden; zulk eene orongelijking drukt de jonge ziel. Wat kunnen <le vrouwen doen bij de verkiezingen. Medewerken! juist als in Engeland. Wij, bewoonsters van de Residentie, die over het algemeen niet afkeerig zijn van een buitenlandsch glimpje, waarom zouden we ook in dit opzicht het buiten land niet eens navolgen? In welk op zicht Schrikt niet, lezeressen, wij vragen uwe medewerking bij de aanstaande verkiezingen! Leest nu even door, wilt ge Een paar jaar geleden bevatten onze dagbladen het volgend berichtje: „Lyttelton, Chamberlain's opvolger aan Koloniën, moet zich door zijn benoeming tot minister aan oen nieuwe verkiezing in zijn district Leamington onderwerpen. Maar hij is ziek en nu leidt zijn vrouw de verkiezingscampagne. Zij bezoekt niet alleen de kiezers, maar beantwoordt alle vragen over het. program vun haai man en praat over de Zollveieiu, de militaire kwestie eu alles wat incn maar wil." Zooveel vragen we nu niet, we weten te goed, dat waarschijnlijk geen enkele Hollandsche vrouw al genoeg doorkneed is in de politiek, om op zóó voortreffelijke wijze haren echtgenoot ter zijde te kun nen staan. Maar er is ook met eenvou diger werk een begin te maken, zitting nemen in de contróle-bureaux, met de heeren, en voor haar, wie dat nog te buitensporig mocht achten, h u i s b e- o e k. Yisites maken is voor ons niets onge woons en dit is in den verkiezingstijd een van de doeltreffendste middelen tot het winnen van stemmen. Tal van vrouwen zien in, dat het voortduren der tegenwoordige richting in het regceringsbeleid er onvermijdelijk toe lijden moet, dat de domper weor gezet wordt op de vrije ontwikkeling der vrouw. De daden vau dit ministerie (uitgezon derd die van den minister van Justitie) hebben dat wel getoond. Hoe men over de koninklijke besluiten van 2 Maart en 7 December 1904 moge denken, de wijziging der Gemeentewet, waarbij vrouwen van betrekkingen werden uitgesloten die haar vroeger open ston den, is maar in éénen zin op te vatten: Tegen de vrouw. Al deze vrouwen zullen wenschen mede te werken tot den val van het ministeric-Kuyper. En enkele harer hebben zich afgevraagd, wat ze in deze De kleine eenzame schrikte licht op, de kleur vau haar wangen verschoot, hare handen, die een dunnen waaier in den schoot vasthielden, klemde zij sainen baron Ebcrhard von Fahrenwald had nevens haar plaats genomenZij had natuurlijk, evenals al de anderen, hooren sproken van den „gekken baron", en nu zat zij plotseling vlak naast hem. En dit was niet eens bij toeval, want hij had haar opgezocht. Zij gevoelde zich bang te moede. Zooeven, toen zij deu bleeken, eenza men man, wien men het ongeluk op zijn gelaat kon lezen, tegen de deur geleund had zien staan, was haar hart met een diep medelijden vervuld geworden thans maakte do nabijheid van dien ge- heimzinnigen man haar angstig. Een tijd lang zwegen beiden; dan hief de baron het gelaat op. „Het doet mij leed, mejuffrouw," zeide hij, „dat ik niet dans, anders zou ik u verzoeken het voorrecht te mogen heb ben u daarheen te begeleiden." Hij wees met het hoofd naar de balzaal. Met onwillekeurige verbazing wendde zij haar gelaat naar hem loe en zag hem aan. Was dat de stem van een ugek" Er lag oen zoo diepe, {melodieuze klank in die weinige woorden, iets zóó zachts, zóó warms, zóó goedigs, dat het haar was, als had eene hand haar hand

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1905 | | pagina 1