Stadsnieuws. konden doen. Zij m'oenen zich tijdelijk te moeten aaneensluiten voor bovenge noemde wijze van helpen. Naar wij vernemen is omtrent dit denkbeeld overeenstemming verkregen tuschen de vrijzinnig-democratische kies- vereenigingen „ls-Gravenhage" en hebben de hoeren zich tevens bereid verklaard zoo noodig met raad en daad ons bij te staan. Een voorloopig comité heeft zich ge vormd. Aan de secretaresse van dit comité verzoeken wij elke vrouw boven de 2:5 jaar, die sympathie voelt voor het plan, haar naamkaartje met adres in te zenden. In een over ongeveer 14 dagen te houden bijeenkomst, zou dan het plan de campagne besproken en vastgesteld kunnen worden. Hoezeer wij prijs zouden stellen op de medewerking van jongeren, haar zouden wij liever aanraden, zich aan te sluiten bij de jonge liberalen (secretariaat Laan van Meerdervoort 15) in wier club zij tevens ,de actueele vragen op politiek gebied uiteen kunnen hooren zetten. Muur jongeren cn ouderen, wij moeten inzien, dat er ernstig werk te doen is voor alle vrouwen in onze residentie, die de vrijzinnigen beginselen zijn toe gedaan. Wij rekenen op veler hulp! Men dank voor de opname aan de redactie. 11. VAN DELDENVAN KOSSEM. A. E. VAN DORP—VERDEM. E. C. VAN DORP. M. VAN DYK. J. \AN GORKOMSTRüBEN. W. YNAENDTSFRANKEN DYSERINCK, tijd. Secretaresse 63 Sweelinckplein. N. VAN ZUILEN—TROMP. JAC. SNETHLAGE. Naschrift. Om zoo min mogelijk het comité een andere kleur te geven dan vrijzinnig, werden geen leden van de vrijz dcm. kiesvereeniging of „buiten gewone" leden van 's-Gravenhage in het comité uitgenoodigd, noch dc be kende voorstanders van vrouwenkies recht. Intusschcn in andere dan die kringen schijnt de animo nog niet groot te zijn. Tal van vrouwen, die wel hare sym pathie met ons doel betuigden, weigerden hare namen te geven. De meeste omdat ze niet in de courant wilden, omdat ze niets voor de verkiezingen wilden doen zoolang de vrouwen zelf niet kiezeres of gekozene konden wezen, sommige omdat ze meenden dat het beter was dc kwestie in liet geheim te behandelen en er geen ruchtbaarheid aan te geven. Aan dezen laatsten dit: het deelne men aan dé politiek moge vaak een Intellectueel genot zijn, het is noch aan genaam, noch verheffend. En wanneer de vrouwen er zich desondanks mee gaan bemoeien wat ze wel doen moe ten, omdat de politiek zich met haar bemoeit dan zij het allereerste dat ze strijden niet „in het geheim" maar met een open vizier. W Wf.—D. Wij herinneren aan de vergadering, die morgenavond in „de Zwaan" wordt gehouden met het doel een af deeling op tc richten van Volksonderwijs. In ons nummer van 12 October 1904 plaatsten wij een artikel, waarin doel en streven dier vereeniging werd uiteen- gevat en troostvol gedrukt. Zwijgend bleef zij hem aanzien en was zich nauwelijks bewust, dat zij het deed. Zwijgend hield hij zijn blik op haar gericht en in zijn diepe, geheim zinnige oogen ontwaakte iets als een verlangende vraag, als een schuchtere hoop, als een angtsvallig lichtje in dui steren nacht. Zoo zaten zij beiden, door niemand opgemerkt, naar niemand vragend, als twee lotgenooten die elkander bij intuïtie begrijpen. En na cenigen tijd schoof hij zonder een woord te zeggen, zijne hand naar haar toe, en, zonder dat zij een woord sprak, liet haar hand den kleinen waaier los, dien zij tot dusver nog kramp achtig had vastgehouden, en gleden hare bevende vingers in zijn hand. Toen zij den hartstochtelijken greep voelde, waarin hij hare vingers tezamen kneep schrikte zij even op, maar als zij dan voelde, hoe hij op het oogeublik, dat hij zulks bemerkte, den tl ruk matigde, kreeg zij weer vei-rouwen. Welk eenc zachtheid cn oprechte belangstelling sprak uit elk zijner bewegingen. Het was, als streelden zijne vingers hare kleine hand, als sprak zijne hand: „Ik doe u niets; wees maar niet bang!" Dan begonnen zij met elkander te praten en in den loop van het gesprek vernam hij het een en ander omtrent deze kleine. Ajma von Glassncr zoo heette zij. gezet. Thans laten we het programma uogmaals afdrukken. Het luidt als volgt: De Vereeniging „Volksonderwijs", gevestigd te Amsterdam, stelt zich ten doel a. de algemeen! volksontwikkeling Le bevorderen en in het bijzonder de belangstelling m het volksonderwijs te wekken en levendig te houden; b. toe te zien, en, waar noodig, te bewerken dat werkelijk overal in liet Rijk van overheidswege voldoend open baar lager en herhalingsonderwijs ge geven worde, voor alle kinderen toe gankelijk; c. de overtuiging te versterken dat goed lager en herlialings- of voortge zet onderwijs voor ieder noodig is; d. op nauwgezette uitvoering van de Wet op het Lager Onderwijs cn van de Leerplichtwet toe te zien, en, waar bij hare toepassing leemten of gebreken zich openbaren, die ter kennis te brengen van de bevoegde macht en zoo noodig op aanvulling of verbetering aan te dringen; e. de openbare nieeuing te winnen voor eene uitbreiding der Leerplichtwet in den zin van: 1°. leerplicht tot het 14de jaar; 2'. regeling van den betaalden kinder arbeid in overeenstemming met deu leerplichtigen leeftijd; 3U. verplicht herhalingsonderwijs tot ten minste het 3 6de jaar. 4°. verplichting der overheid tot het verstrekken of doen verstrekken van kleeding en voedsel aan schoolgaande kinderen, die daaraan behoefte hebben en voorzoover daarin niet voldoende op andere wijze wordt voorzien; door haren invloed het opvoedend karakter der school tc handhaven cn samenwerking van huisgezin en school aan te kweekeu; (j. te ijveren voor eene behoorlijke bezoldiging en betere opleiding van het onderwijzend personeel, voor invloed van den klasse-onderwijzer op de rege ling en inrichting van het onderwijs en voor pensioneering van weduwen en weezen van onderwijzers; h. te ijveren voor eenc inrichting der scholen welke aan de billijke eischen van paedagogiek en hygiëne beantwoordt; i. bevordering eencr wettelijke rege ling van het voorbereidend onderwijs; j. behartiging van het onderwijs aan achterlijke kinderen; k. bevordering van het vooitgezet onderwijs in de richting van vakonder wijs in de herhalingsscholen, door land bouw en ambachtsonderwijs, door in dustrie en handelsscholen en door koek en huishoudscholen, benevens zeevaart kundig onderwijs; l. bevordering van een betere aan sluiting van gymnasiaal en middelbaar aan lager onderwijs. Maandag 6 Maart werd in de Keizers kroon een vergadering gehouden waarin de heer N. Oostcrbaan behandelde liet onderwerp „De praktijk der Vrijzinnig heid". De voorz. der A. R. Prop. Club opende dc vergadering met gebed en gaf daarna het woord aan den spreker. Deze begon met te zeggen dat hij de vrijzinnigheid zou kunnen beschouw en als historisch verschijnsel: le ten opzichte van den godsdienst, 2c ten opzichte van lt onderwijs, 3e ten opzichte van de vrij heid van geweten en ten opzichte van den arbeid. Spr. wilde ze echter beschouwen met een profetisch oog en wel dit punt be- Zc was eene wees. Hare ouden hadden haar zoo goed als niets nagelaten, en daar zij toch ergens blijven moest, was zij opgenomen geworden bij een verren oom, een ouden gepensioneerden majoor, en diens vrouw. Bij deze menschcn woonde zij thans te Breslau en er wras weinig menschenkenuis voor noodig om tc kun nen zien, dat het voor haar een alles behalve vioolijk tehuis was. De oude, ziekelijke, kinderlooze lieden brachten nergens bezoeken, omdat zij geen visities konden terugontvangenbij gelegenheden als die van heden lieten zij het jonge meisje alleen gaan en na aHoop der partij, door een dienstmeisje weer afhalen. „Wilt u mij even zeggen," vroeg zij na cenigen tijd den baron hoe laat liet is? Ik mag niet ie laat thuis komen. De baron zcide het haar. Ze, nam haar dun kleedje op. „Dan moet ik gaan." „Nu reeds?" „Mijn oom en tante slapen zoo slecht," antwoordde zij, „en hebben niet graag dat ik hen zoo laat inden nacht stoor." Zij richtte zich overeind; tegelijkertijd stond hij op. „Ik ga ook heen," zeide hij. Zij boog haar hoofdje cn kleurde. In dc vestibule zat de keukenmeid, die haar wachtte. Eene vrouw met harde, ontevredene trekken, wie men het aan zag hoe weinig pleizierig ze liet vond, dat zij nevens haar gewonen, dagelijk- haiidcleu: wat zal dc vrijzinnigheid ons brengen hij een mogelijke overwinning in den aanstaanden verkiezingsstrijd. Niet lang geleden heeft er een poli tiek engagement plaats gehad, tusschen 2 vrijz. partijen in ons vaderland en wel dc tnic-liboi alen en de Trijz.-dc- mocr. In Juni a.s. hopen die 2 hun politieke bruiloft te iet en en als zij dat verkiezen, mogen de Oud-liberalen en ook de Sociaal-democraten als gas ten aan die bruiloft deelnemen, liet geëngageerde paar heeft de verlovings brieven rondgezonden in den vorm van een program van actie. Deze bruiloft nu tot een gestoorde bruiloft te maken is wat wij moeten bereiken niet inspanning van al onze krachten. Laat ons nu zien wat er al zoo in de verlovingsbrief staat. Punt I. Handhaving der Openb. School en verheffing van kt peil van kt Volks onderwijs en al zijn vertakkingen. Tegen handhaving der openb. school bestaat onzerzijds geen enkel bezwaar, wij wenschen de openb. school geen stroobreed in den weg te leggen en ook ons ministerie w il de openb. school volstrekt niet vernietigen. ij vragen eenvoudig dit: aan wie behoort de opvoeding der kinderen, aan den Staat of aan de ouders en dan zeg gen wij: aan de ouders in de allereerste plaats. ij wenschen dus ijheid voor de ouders om de school te kiezen voor hunne kinderen, die zij 4t beste achten Zijn er ouders, die hun kinderen naai de openb. school willen sturen, zij zijn daarin geheel vrij; wij zullen dat niet beletten, maar dan moeten Ohr. ouders ook volkomen vrij zijn hun kinderen naar een Chr. School te zenden. Er wordt tegenwoordig over ver draagzaamheid gesproken. In 1874 zei ICappeyne en dc 2e kamer sprekende over de Chr. partijen en den schoolstrijd: dau moeten oe minderheden maar on derdrukt wordeh. Is dit soms verdraag zaamheid Dus moest de adelaar (de vrijz.) hei arme lam (de a. r.) maar grijpen en verslinden. Dezelfde Kappeyne zeide „ik zou geen minister willen worden, dan alleen wanneer ik den strijd tegen «le Openb. School kon breken." Drie jaar later was hij minister. Nu zou hij met staatsgeld de bijz. schooltjes dooddrukken. Tien jaar lang, tot 1889, heeft het lam geworsteld en werd toen eindelijk van den adelaar verlost. liet ministerie Mackay kwam om de olie der verdraagzaamheid op den strijd der partijen te gieten. Deze pacificatie steunde op 2 grondzuilen. I. Openbare en bijz. school in dezelfde conditie. De bijz. school toch was vroeger altijd dc verdachte, die onder voortdurend politietoezicht stond. II. Op de scholen der gemeenten worde een billijk schoolgeld geheven. Wat is van dit 2c terecht gekomen? In 1898 werd daarnaar door ons een onderzoek ingesteld over 294 gemeenten en toen bleek dat dit voorschrift in verreweg dc meeste gemeenten niet toegepast was. In menige welvarende gemeente bracht de hondenbelasting racer op dan de schoolgeldheffing. In 1897 kostte ieder kind op de openb. school f31.19 aan de overheid, ieder kind op de bijz. school H.üö. Wat is nu 't geval, wij moeten ook betalen aan de kosten voor 't openb. onderwijs. Dc gemeente-ontvanger vraagt niet naar gezindte, maar weet ons allen I te vinden. schcn arbeid, nu ook nog in don winter door de nachtlucht moest om „de juf frouw" thuis te brengen. Naast haar stonden een paar guimui- sclioencn, welke zij het jonge meisje met zekeren drang toeschoof. Terwijl Anna hare kleine, in witte atlas-schoenen gestoken voeten in de overschoenen wrong, stond de baron achter haar en zag toe. De keukenprinses trad naar voren cn deed haar den mantel om, een dik. zwaar kleedingstuk van grove, donkere stof. waaronder dc jeugdige gestalte bijna onkenbaar werd en eiken vorm verloor. Thans keerde Anna zich om en daar zij den baron nog op de zelfde plaats zag staan, wildé zij hem met een vluchtig hoofdknikje voorbij- gaan. Met één schrede was hij aan hare zijde. „Mag ik u oen gunst verzoeken?" vroeg hij. Verrast, bijna verschrikt keek zij hem aan. „Mag ik ti mijn rijtuig aanbieden?" Nu schrikte zij toch werkelijk. „O neen lme kan ik dat neen werkelijk Wordt vervolgd. Ik herinner mij eens gereisd te hebben met een liberalen mijnheer, die mij vroeg: wat willen jelui toch, het onderwijs is toch vrij, jelui kunt toch zooveel scholen oprichten als je wil. .Als ti ct eene kosthuis niet bevalt, dan kunt u gerust een ander zoeken. Ik stelde hem alleen de vraag: als u een nieuw kosthuis zoekt, vindt u 't dan billijk als it 't (inde nog moet betalen. Daarop moest hij ontkennend antwoorden. Welnu zoo is 't met dc openbare en bijz. school ook. De gemeente-ontvanger laat ons even goed voor lt oude betalen, fn 1901 is dc schoolw'etwijziging van Borgesius gekomen en de zegeningen der leerplichtwet en wij erkennen dat min. Borgesius er voor gezorgd heeft dat 't bijz. onderwijs door die leerplicht niet in conditie verminderde. Hoe was echter onze oppositie onder 't vorige ministerie; geheel anders dan de liberale oppositie van thans. lt Libe raal ministerie heeft bij onze gratie geleefd. "Wij zijn dikwijls in de gelegen heid geweest 't liberaal ministerie te laten vallen, maar wij hebben eerlijk geopponeerd. De liberalen hebben, tot nu geen kans gehad, anders hadden ze ons ministerie reeds laten vallen. Wij Christenen besparen elk jaar aan dc overheid 6 milliocn uit. Nu wil min. Kuvper de bijz. scholen ruim 2 millioen teruggeven, dan besparen wij den Staat nog 4 milliocn. Wij willen dc openb. school niet geprotegeerd zien, met geld uit de Staatskas. Wij w illen vrijheid voor de ouders om luin kinderen te doen opvoeden zooals zc willen. Ik ben 't volkomen eens met 't geen in 't adres van de AniMtcrdamschc onder wijzers staat legen de nieuwe instructie: „liet werk van den onderwijzer is een taak van vertrouwen, er moet tusschen o ulerwijzer en kind een telegrafische gemeenschap bestaan, die niet te contro- leeicn is door eenige autoriteit." De staat mag dus de ouders niet dwingen tot dit vertrouwen. Dit vertrouwen kan slechts liet gevolg zijn van eigen overtuiging. Gij openbare onderwijzers moet u ook 't vertrouwen der ouders waardig maken en wij hopen dat u 't zal gelukken. Wij leggen de openb. school geen stroo breed in den weg maar wenschen vrijheid ook voor het chr. onderwijs. Groen van Pr. zeide reeds dat vrijheids zin en vrijzinnigheid volstrekt niet 't zelfde is. Onze strijd voor vrij onderwijs toont dit tastbaar aan. Verheffing van lt volksonderwijs. Dit is ook geheel naar ons hart. De libe rale partij is in nl den langen tijd, dat zij aan 't bewind geweest is niet in staat gebleken ons volk een goed onder- wijs te geven. Ons volk staat op onder wijsgebied volstrekt niet bovenaan. Een kleine natie moet vooral dobr intellect en technische kennis "weerbaar gemaakt worden. Die schat van kennen cn kun nen heeft de liperale partij 't volk niet gegeven. Deze zorgde vooral voor 't onderwijs der gegoede burgerij. Die moest talen leeren en een vernisje van beschaving opdoen. Het volk werd niet de, breede ont wikkeling gegeven noodig voor den strijd des levens. Het ministerie Mackay betrad voor't eerst het goede pad door 't vakonder wijs te verbeteren en de liberalen zijn daarna voortgegaan op dit_pad. Maar ct ministerie is gekomen met zijn wetten vuur *t lager vakonderwijs. Wij willen dus ook verheffing van 't peil van 't volksonderwijs. Punt 2 van den verlovingsbrief is sociale hervormingen als invaliditeits- en ouderdomsverzekeringen. Reeds in 1891 werd de noodzakelijkheid erkend- en 1Ü jaren hebben de liberalen daarop laten wachten. In 1901 vlak voor de stembus kwam Borgesius met een ontwerp, waarbij 2 millioen voor dit doel werd bestemd. Toen ;t Chr. ministerie aan 't bewind kwam, kon 't dit ontwerp niet overne men, daar 2 millioen natuurlijk veel te weinig was. Het ontwerp moest ge heel omgewerkt worden en toch zouden we 't reeds gehad hebben, wanneer niet nieuwe sterftetafcls uit Duitschland waren gekomen, wTelke nieuwe gegevens inde wet verwerkt moesten worden hilariteit liet wetsontwerp Kuvper is veel beter want lt trekt 6 millioen voor dit ont werp uit. Do sociaal democraten vinden 't na tuurlijk niet goed. Zij kunnen makkelijk veel beloven en waarom? Zij zulllcn 't immers nooit hoeven betalen, daar zij in afzienbaren tijd wel nooit de meerder heid zullen hebben. En komt eenmaal die tijd, welnu dan kan men immers kt program wijzigen. Met de vrijzinnigen is dit niet 4t ge val er ook niet met ons. Staatspensionecring kunt gij van ons verwachten 't ontwerp is er, lt ligt klaar. Het vrijz. program bevat niet veel, 't is mager. Het bevat geen ziektever zekering dit is ook hoog noodig. Hoe menig arbeiders gezin wordt niet door ziekte geruiueerd. Welnu onze regeering heeft 't ontwerp gereed lt Is gecn-helofte Wanneer dit kabinet aan't bewind blijft komt het zeker! Verzekering van land arbeiders tegen ongevallen ook ditstaa niet in den verlovingsbrief. Dit is door de liberalen geweigerd Ook dit is een ontwerp van deze regeering. W e 11 e n maken is moeilijk kost veel tijd, dit moest .men mee beseffen en daar komt nog bij dat wijl zijn geweest de curatoren in 't liberale faillissement. De ongevallenwet heef;! dit kabinet moeten redderen. Die kosa 11 j millioen, daarvan komt maar G tori aan de arbeiders 9 ton blijft aan rlr- strijkstok hangen d. w. z. kosten van administratie, bezoldiging van een leger] ambtenaren. Ja goede wetten niakeiil is iiiociclijk. Dit ministerie heeft ;t ontwerp van] ongevallen verzekering der landarbeldeiJ gereed, 'tls geen belofte. Op *t Vrijz] program is lc nog maar belofte, maail dit zijn tastbare dingen. Ook 4t arbeidscontract, dat zelfs doorl Schaper eenigszins is verdedigd, liga gereed. Er staat dus een schoonc oogst tl velde, wilt gij deze oogst, zorgt er dal voor arbeiders, dat ze niet door dcrl hagelslag der verkiezingen worde veil nietigd. Wilt ge op de sneltste «wijzl al deze wetten zien ingevoerd, zorgl dat vt Kabinet zijn taak voort kan zetten! De liberale partij begrijpt, 't gaat erl op of er onder; want kau dit Kabinei dézen schoonen oogst biunen halen, dail zal het Ncdcrlandschc volk het misschicil nog voor een leeks van jaren inhuren! Wanneer de liberalen vragen wat liebl ge gedaan op sociaal terrein? dan is dil vraag onbeschaamd, w ant wij zijn achter! lijk in sociale wetgeving ondanks ."i! jaren liberaal bewind Punt 3van 't vrijz. program is: Heil vorming van 't defensiewezen n. 1. hel volksleger cn bezuiniging. De liberale™ zijn nu bekeerd tot bezuiniging. Maal zij hebben steeds de militaire uitgave! opgedreven. Men verwijt ons de 7 millioe! voor snelvuurkanonncn, maar de liberal len hebben 15 milliocn uitgegeven vool nieuwe geweren. Bovendien zijn onder 't vorig mi uil sterie reeds proeven genomen met snell YUuVgeschut, dus een bewijs, dat liberal len de wenschclijkheid ook reeds inzager! De kosten van 't defensiewezen zij! met 3 millioen toegenomen, daarvan il een deel voor onze rekening door d! verbeterde pensionneering van mind ei! militairen die reeds jaren klaagden. Dcz! verbetering hebben dc militairen aail ons te danken, en deze uitgaven nemcJ wij gaarne voor onze rekening. jMual van 't andere deel zijn dc liberalen <l! oorzaak door luin militiewet. Neen liberalen gij zijt te laat met al bezuinigingsplannen, dat liadt ge vroege! moeten doen eu niet vlak voor dc stembii! Na een korte pauze behandelt spreke! de vraag: hoe koiucu we aan geld vool sociale hervormingen. De Nederlandsche Staat !s arm, Ni! derland heeft ongeveer een schuld val 1500 millioen. Nu heeft prof. Treubl een hoogst bekwaam en geleerd mail onlangs uitgerekend hoe hij aan gel! voor zijn sociale hervormingen zal komel II i j zegt verhooging van succcssjeredl ten, cn rekent precies uit, hoeveel dl zal opleveren, cn dat zal wel goed zijl want prof. Trcub is zeer bekwaam. Maal ik sprak eens in Groningen een boe! wiens vader, die er goed bijzat, onlang! was gestorven. Ik informeerde eens lil hem hoe groot zijn erfenis wel wa! Wel mijnheer zei hij 10.000 guide! Wel zei ik, dat valt mij tégen. Ja mij! heer antwoordde de boer datzcideonl vanger van de registratie ook. Maar vadcl heeft ook veel meer gehad, maar lil heeft bij zijn leven een boel weggl geven. Ziet ge nu zullen dc berekeningcl van prof Trcub wel goed zijn, ma! of zijn verhoogde successie rechten heil mee zullen vallen, betwijfel ik. V erdci wil hij bedrijfs en vermogen! belasting ineensmelten tot een groot! inkomstenbelasting en daaronder ooi belasten de groote landbouwers. Bl boeren betalen al grondbelasting el waterschapslasten, nu ook nog de nieuw! belasting van prof. Trcub. Hij spreek! wel van groote landbouwers, maar onl land is een land van klein bedrijf, du! zal het wel de boerenstand neerkomerl Andere middelen hebben de vrijz! democraten niet. Dit is echter makk! lijk er te zeggen dan te doen. Waar halen wij nu het geld vandaan! Wij willen verhooging van tnrievcil In 't buitenland zijn de tarieven bijnl overal verhoogd cn daarom willen wfl breken met vrijhandel. De liberalen zc» gen, dat ze den vrijhandel willen ha nel haven. Maar er is geen vrijhandel, hoe kuiB nen ze hem dan handhaven. De thee» belast met een kwartje liet Kilo. ZuiB een volksdrank is belast en kon nwH hier nu nog theetuinen aanleggen, d;-B w as dc nationale landbouw nog gebaaB

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1905 | | pagina 2