Advertentiën.
Sroote Openbare Vergadering
Donderdag 13 April a.s.
Japanseh Ballet en Tarantella.
Ein Ausflug in den Weltenraum.
Vrijz. Propaganda-Club,
des avonds 8 uur in AMICITIA.
Spreker: Jhr. Mr. SMISSAERT.
Het ziekteverzekeringsontwerp.
Amicitia A mer stoort.
Waltmann Co.,
Vaste goederen,
Assurantiën,
Hypotheken.
8. van LE1JENH0RST
J) heerKleber zal tegenstemmen,
idat hij niet de verantwoordelijkheid
n nieuwe uitgaven op zich durft nemen,
om de zonderlinge wijze, waarop het
twerp in den Raad gebracht is. "We
oeten de zaken niet luchthartig be-
indelen. Amersfoort kau zich, op 't
ebied van onderwijs gerust meten met
dere plaatsen.
\V e t h. C e 1 o s s e meent nog een
kele opmerking te moeten maken voor
bestrating van den Bisschopperweg
een plan in behandeling, als de be-
oners nu maar willen medewerken. We
ebben op de tentoonstelling van de
ïbachtsschool de goede vruchten kuu-
en aanschouwen en zoo zal het ook
iet de industrieschool gaan. Spreker deelt
iet de pessimistische gedachten van zijn
llega. De gashouder werd voor f 6000
under aangenomen, dan was getaxeerd,
pi eker moet opkomen tegen het gezegde,
at B. en W. de zaken op luchthartige
ïjze behandelen.
De lieer Kleber noemt de op-
ocming van deze cijfers belachelijk,
e uitgaven zijn niet verminderd, maar
el vermeerderd.
De heer Gerritsen. De heeren
eber en Hamers, hebben pertinent
•klaard tegen iedere nieuwe uitgave
stemmen. Het helpt dus niet of de
eer Hamers, al wenscht zending naar
afdeelingen daar hij toch geen cent
enscht te geven.
De heer Hamers beweert dit er
iet bijgezegd te hebben.
Woth. Wisser weerlegt de cijfers
an zijn collega Celosse. Spreker moet
cssimistisch blijven. Hij vindt geen
rijheid tot het scheppen van nieuwe
itgaven.
De heer Jo rissen stelt voor het
ubsidie te geven met ingang van den
ag der opening van de school.
De hoer Gerritsen zegt, wan
eer de wil van den heer Jorissen goed
hij dit voorstel niet moet doen, want
uu wordt de school onmogelijk.
De heer Jo risen antwoordt niet
verdediger van het voorstel te zitten,
och als raadslid.
Volgt nog een tamelijk verwarde dis-
ussie.
In stemming gebracht, wordt het voor-
lel Jorissen verworpen met 7 tegen 9
temmen.
Bij punt 4 van het ontwerp besluit
stelt de lieer Jorissen voor dit
te schrappen.
In stemming gebracht, verklaren zich
7 voor en 9 tegen.
Bij punt 5 stelt de heer Jorissen
voor toezicht te laten uitoefenen door
den Raad in plaats van B. en W.
De heer Mr. Heyligers ziet
daarin een bewijs van wantrouwen tegen
en W.
In stemming gebracht verklaren zich
voor en 9 tegen.
Waarna het geheele voorstel in stem
ming wordt gebracht en aangenomen
met 9 tegen 7 stemmen.
Tot de tegenstemmers behoorden de
heeren van Kalken, Yels-Heyn, Weth.
issor, Jorissen, Kleber, Plomp en Ha
men,.
Dezelfde heeren waren bij de 3
voorstellen van den heer Jorissen voor
stemmers.
Niets meer aan de orde zijnde en geen
der leden het woord verlangende, sluit
Voorzitter ongeveer 4 uur de verga
dering.
In een openbare vergadering van den
Amersfoort van de Soc. Dem. Arb.
Partij trad gisterenavond in Amicitia als
spreker op de heer P. v. d. Goes uit Hilver
sum met het ontwei pV i e r j a a r G' h r i s-
1 ij k e r e g c e r i n g.
Nadat de Voorzitter de heer P. Stijn-
ruan de vergadering geopend had sprak
heer van der Goes ongeveer als
olgt:
Een uitvoerig schuldregister van onze
tegenwoordige regecring zult ge van
avond van mij niet hooren. Bij een volgen
gelegenheid kunnen we nog wel eens
spreken over het clericaal bewind,
aar aangezien onze strijd niet is in de
eerste plaats anti-clericaal maar tegen
hot kapitalisme in het algemeen, daar
om meenen we meer hierop den nadruk te
moeten leggen: in welk opzicht verschilt
deze meerderheid met de andere en
meer nog, welke overeenkomst ei bestaat
met andere burgerlijke partijen.
En dan wil ik dadelijk U met eeu paar
voorbeelden doen zien, welke volgens ons
overeenkomst is tusschen liberaal en
clericaal. Want inderdaad staat de Soc.
Dem. beweging tegenover alle andere
partijen in een en dezelfde verhouding.
We moeten erkennen dat er omstandig
heden zijn, dat we de voorkeur moeten
geven, krachtens ons beginsel, aan de
een of andere burgerlijke partij.
Maar in 't algemeen bestaat er geen
schil. Beide partijen zijn kapitalistisch
staan tegenover ons. Er zijn punten
waarop die partijen onderling oneens
zijn, maar staan ze tegenover ons, dan
zijn ze een reactionaire massa. Dat woord
van Marx en Engels is thans waar,
evenals het waar was voor CO jaar toen
ze het uitspraken.
Ge herinnert li de houding der bur
gerlijke partijen voor '2 jaar bij de
Aprilstaking. Toen heeft de regeering
zich als de getrouwe dienaar van het
kapitaal gedragen. En bij de volgende
begrootingsdebatten zagen we in de
Kamer een strijd tusschen liberaal en
clericaal wie wel de meeste lof toe
kwam als de trouwste knecht van het
geld.
Mr. Goeman Borgcsius wees er op,
dat hij evengoed als Dr. Kuyper den
arbeiders zijn sterken arm zou hebben
doen gevoelen. Dat was niet te veel ge
zegd. Mr. Borgesius heeft dat getoond bij
de bootwerkersstaking, toen hij zelfs op
meuschen liet schieten. Dat kan eenmaal
niet anders, overal waar de arbeiders
het hoofd opsteken moet zoo'n regeeriug
die beweging fnuiken.
Maar men zal dan ook moeten toe
geven, dat het voor de arbeiders weinig
verschilt, van welken kant de slagen
worden toegebracht. Die slagen hebben
ons getroffen, maar niet, wat men hoopte,
doodclyk.
Een tweede voorbeeld, waarop ik U
wijzen wil, zal zich bij de komende
verkiezingen ook weer herhalen. Wan
neer een sociaal-democraat in herstem
ming komt met den clericaal, men den-
kc aan Amsterdam IX, dan Btemmcn de
burgerlijke partijen allemaal op den
clericaal. En toen Troelstra in Veendain
in herstemming was met mr. Schmidt
een vrijzinnig democraat toen hebben
alle clericalc partijen en ook de anar
chisten voor mr. S. gewerkt.
Uit deze voorbeelden zien we, dat
alle burgerlijke partijen als het tot strijd
komt, man aan man staan tegen den
sociaal democraat. Zoo is het en zoo
moet het zijn.
Aan den anderen kant, hoe komt dan
die partijverdeeling bij de burgerij?
In den bloeitijd van het liberalisme,
inderdaad een tijd waarin voel tot
stand is gebracht, dat we moeten prij
zen, en waarvan wij, de strijdende ar
beiders-partij, thans nog de vruchten
plukken, wa6 de anti-revolutionaire par
tij een behoudende partij. De liberale
partij was een werkelijk vrijzinnige partij
en de anti-revolutionairen waren uiterst
conservatief. De richting Groen van
Prinsterer was een reactionaire partij
omdat ze vertegenwoordigde de kleine
burgerij. Daarin ligt de geheele politie
ke geschiedenis van die partij.
Komen we nu in de jaren ua 70 toen
zich hier meer begon te vertoonen de
onafhankelijk arbeiderspartij. En naar
mate het duidelijker werd, dat we kregen
de ontwaking van het klassebesef bij de
arbeiders, werden de burger partijen
één tegen de arbeiders. Wat we daarna
hebben gekregen op sociaal terrein,
hebben we van beide partijen gekregen
onder den druk van de socialisten.
Opmerkelijk is het, dat we de beste
arbeidswet kregen van het clericaal
kabinet in 89. Maar dat was nog niets
dan een uitwerking van het liberale wetje
van van Houten. Ten goede en ten
kwade zijn ze tegenover de arbeiders
één ze geven, wat ze niet durven, niet
kunnen onthouden. Niet het meeste wat
men geven kan, maar wel het aller
minste, nooit is het iets wat uit de vol
heid van haar eigen sociaal gemoed
door eeu burgelijke partij aan het prole
tariaat wordt gegeven.
Dat is de houding geweest van elke
burgelijke partij tegenover de arbeiders.
Maar waaruit komt dan dc verdeeld
heid? De vraag van de protectie is
thans een strijdvraag voor de bourgeoisie.
Wanneer we nu vragen, waarom is de
een tegen en de ander voor protectie,
dan zien we duidelijk het verschil van
belangen. En dan zien we dat de libe
ralen zijn de kooplui. Zij, als hande
laars, willen de aloude vrijheid, van den
handel gehandhaafd zien. Daarentegen,
de binncnlandsche industrie heeft wel
belang bij protectie. En de clericale
partij wil de fabrikanten op haar hand
hebben, vandaar dat ze met protec
tie komt. Geen land is gekomen tot
een bloeiende industrie zonder protectie,
met uitzondering van Engeland. En nu
zegt men, de arbeiders hebben er schade
bij, dus moet men tegen protectie strij
den. Zeer zeker, en daarom zijn ook
wij er zoo tegen. En als men zegt, door
protectie moet men aan geld komen,
voor sociale wetten, dan zeggen wijgij
haalt het uit den eenen zak om het in
den anderen te doen.
Maar wat doen nu de liberalen? Zij
willen de arbeiders evenzeer laten be
talen, in den vorm van belasting. En
nu zegt wel Treub, het moet komen
van de directe belasting, maar het is
niet de vraag, waarvan het moet komen
maai' waarvan het komen zal. En bij
de clericalen en bij de liberalen is geen
verschil, ze willen het halen van den
arbeiders zelf.
Een ander belangrijk verschilpunt
vinden we in den tegenwoordigen school
strijd. Waarom staan de richtingen daarbij
tegenover elkaar? Yroeger was de school
een aanhangsel van de kerk, de onder
wijzer was volkomen onderworpen aan
het geestelijk gezag. De kerk was no. 1
de school volgde. Naarmate de burgerij
meer opkwam was het onttrekken van
de school aan de kerk, het eerste werk,
waartegen de kerk zich natuurlijk ver
zette, omdat ze door de school haar
macht wildebehouden op het volk. Daaiom
heeft ook nu de kerkelijke partij weer
getracht zooveel mogelijk die vroegere
macht te herstellen.
Daaraan heeft dan ook voor een goed
deel de partij haar naam van anti-revo
lutionaire partij te danken. Geen partij
is zoo revolutionair geweest als de partij
van de kerk. De eeuwen zijn vol van
de revoluties van onze tegenwoordige
anti-revolutionaire partij. Maar één revo
lutie is er geweest, waarop die partij
graag terug zou willen komen. Dat is
dc groote revolutie van 1789, die den staat
van onder de macht der kerk haalde.
Dc toestand, waarin het protestantisme
heerschte, daaraan heeft de groote revo
lutie een eind gemaakt. Geen wonder
dat de kerkdijken na dien tijd anti
revolutionair zijn geworden.
En bij de katholieken is het niet
andere. Wie anders dan de katholieken
hebben in België de revolutie van 1830
gemaakt, alsook de revolutie van '48 in
ons land.
Als we de daden van de christelijke
regeering in deze vier jaar nagaan,
waaraan kunnen we dan zien, dat de
clericalen één zijn met de liberalen! Op
twee punten wil ik dan uw aandacht
vestigen: het kiesrecht en het arbeids
contract. Het kiesrecht is van belang
wat de toepassing aanbelangt, maar ook
wat de geschiedenis betreft. De velschil
lende partijen zijn tot het kiesrecht ge
komen, voornaamlijk door den invloed
der arbeiders. Men moet met de arbei
ders rekening houden, maar zoodra dc bur
gerlijke partijen zien, dat ze zonder de
arbeiders de aiacht kunnen krijgen, laten
ze het kiesrecht in de steek. We hebben
gehad Yan Houten, jaren lang beroemd,
om zoo te zeggen dc uitvinder van het
algemeen kiesrecht. Maar toen hij meende,
dat het voor hem tijd was om achter
de groene tafel te komen, bestreed hij
het kicHwetontwcrp-Tak. Toen Yan Hou
ten zag, dat al wat reactionair was in
het land, zich tegen het ontwerp Tak
verzette, verried hij, trapte hij onder zijn
voeten, zijn beginsel zijn politiek ver
leden, zijn politieke eer in één woord.
Hij kon toen zijn doel bereiken en
werd minister. Hij was dc eerste, maar
niet de laatste. De aanvoerder van de
strijders véór Tak en tegen Van Houten,
was Goeman Borgesius. En toen in 1897
de verkiezingen uitvielen in meer voor-
uitstrevenden zin en Borgesius minister
werd is men in de verwachting teleur
gesteld, dat hij de kieswet zou verande
ren. Hij heeft die wet gehandhaafd, en
niet aan zijn politieke verleden van voor
25 jaar voldaan.
In 1894 waren de Kuyperianen het
eens met de Takkianen. Maar Kuyper,
wiens beurt het nu was om te zeggen,
nu of nooit, die heeft ook wel geweten,
waarom hij die berucht of beroemd ge
worden oude plunje, van zich wierp.
En helaas men is nog niet aan het eind
van de mannen, die voor kiesrecht spre
ken, maar het niet geven. Na Yan Houten,
na Borgesius, na Kuyper moeten we
helaas ook noemen Treub. Die heeft de
kunst uitgevonden van het blanco-artikel,
waarop voor- en tegenstanders van het
algemeen kiesrecht zich hebben verecnigd,
natuurlijk ten nadeele van het algemeen
kiesrecht zelf. Ook nu weer dus, wanneer
het op daden aankomt, laten (le heeren
het kiesrecht in de steek. Treub c.s.
hadden moeten zeggen: geen verbond
dan met besliste voorstanders van alge
meen kiesrecht.
Nu de zaak van het arbeidscontract.
Ook daarbij wil ik U doen zien, dat
clericaal en liberaal een zijn. Het arbeids
contract wil regelen de verhouding tus
schen patroon en arbeiders in fabriek en
werkplaats. Wij zijn geen tegenstanders
van zoo'n contract, maar we verlangen
dat in elk arbeidscontract dit moet staan,
dat in geval van staking het contract
tijdelijk buiten werking is gesteld, dat
het stakingsrecht dus in geen enkel
opzicht mag worden belemmerd. Iu deze
hoofdzaak zien wc ook weer dat cleri
caal en liberaal twee woorden zijn voor
hetzelfde ding.
Ook bij dit punt komt het uit: alle
partijen één om het kapitalisme te be
schermen.
En nu nog dit. Wij gelooven, dat er
een tijd zal komen, waarin de kerkelijke
arbeiders zullen gaan zien, dat ze niet
meer belmoren bij de kerkelijke partijen,
een tijd waarin die arbeiders zullen zien,
dat ze met alle arbeiders kunnen samen
werken, met behoud van hun geloof,
tegen het kapitalisme.
Clericale en liberale patroons weten
elkaar wel te vinden. Dat voorbeeld zal
door do arbeiders worden gevolgd, maar
wanneer voor die gebeurtenis nog een
groote stoot moet worden gegeven, dan
gelooven we, dat de huidige regeering
den stoot zal toebrengen. Om allerlei
redenen, willen we dat de clericalen in
de minderheid geraken, maar toch heeft
ze dit groote voordeel, dat zoolang deze
regeering aan 't roer is, de kerkelijke,
arbeiders dichter tot ons komen. We zién
dat nu reeds. Voor 't eerst is Yan Kol
gesteld door katholieke arbeiders cu ook
zien we dat zelfs priesters tot ons komen.
Daarvoor zijn we de regeeriug dankbaar.
Dat wischt het geheele schuldregister
der regeering uit.
De clericale regeeriug leert door haar
daden wat geschieden moet.
Ik meen hiermee het onderwerp van
hedenavond te hebben behandeld. Later
zal er wel gelegenheid zijn nader iu te
gaan op hetgeen wij tegen de clericalen
hebben. Thans heb ik u alleen willen
aantoouen, dat we zijn niet anti-clericaal,
niet anti-liberaal maar sociaal.
Hierna werd eenige minuten pauze
gehouden, waarna van de gelegenheid
tot debat gebruik maakte de heer Eggink.
De heer Eggink wil niet debat
houden maar zijn tevredenheid betuigen
over de wijze waarop hedenavond ge
sproken is. Hij hoopt, dat bij dc a.s.
verkiezingen steeds zoo zal gesproken
worden. Verder éegt hij, dat hij niet
veol kwaads over de verschillende par
tijen gehoord heeft en dat hij het betreurt
dat ook niet de pensioensregeling aan de
orde is gesteld. Op die punten zijn wij,
anti-revolutionairen het vooruitstrevendst.
Hierna zegt de voorzitter den heer
Eggink dank, dat hij de gezelligheid
van de vergadering heeft verhoogd, de
spreker vindt echter geen aanleiding om
te antwoorden. Daarna sluit dc voor
zitter de vergadering.
Men verzoekt ons te willen utëedeelen,
dat aan de Vereeniging tot Bestrijding
van Lupus f231,10 is over gemaakt het
batig saldo van de uitvoeringen op 11
en 12 Maart.
Wij maken onze lezers nog eens
attent op de vergadering Donderdag
avond in Amicitia. Jhr. mr. Smissaert,
een bekend spreker, zal het ziektever-
zekeringsoutwerp behandelen en vooral
doen uitkomen hoe Dr. Kuyper bij dit
sociaal ontwerp volkomen is afgeweken
van vroeger door hem te dezer zake
beleden beginselen.
Bij kon. besl. is de Commies der
Posterijen der 2e. kl. M. Pott, alhier,
bevorderd tot Commies der Posterijen
der le. kl.
Zooals wij reeds mededeelden, is ge
noemde Heer overgeplaatst naar het
Hoofdbestuur te 's-Gravenhage.
Mutatiën onder het personeel der
Holl. IJzeren Spoorweg-Maatschappij.
Verplaatst met 1 Mei 1905 dc adj.-in
genieur van de Centrale werkplaats te
Haarlem, W. Hupkes, naar het Tractie-
districtAmerefoortjdeadsp.-adj.-ingenieur
van het locomotief-depót Amsterdam Rtl.,
A. G. De Koningh, naar den Dienst
van Tractie en Materieel te Amsterdam
(A.G.B.) en de adj-ingenieur J E. Yan
den Burg van het Tractiedistrict Amers
foort naar het Tractiedistrict Amsterdam.
Benoemd mot 1 Mei 1905 tot adjunct
ingenieur bij den Dienst van Tractie en
Materieel te Amsterdam (A.G.B.) de
adsp.-adj.-ingenieur der Tractie te Amster
dam J. F. Bierman.
Vervolg van het hoofdartikel: „De
Afgescheidenen" inliet volgend nummer.
Burgerlijke Stand.
van 8 tot 12 April 1905.
GEBOREN: Autjo, d. v. G. Hof en
A. Terluin. Bart, z. v. 11. de Vries
en II. J. Boon. Maiiuu- Antouius,
z. v. J. van de Gerstkamp en G. van
Beek. Boudenijn, z. v. E. de Brcc
en S. Gijsbcrtse. Gerrit Johannes
Ilendrikus, z. v. B. van den Hoeven en
M. C. Pommé. Neeltje, d. v. A.
Zwart en W. Steenkaiup. Alijda, d.
v. J. Vetkamp en A. Kpenen. Willem,
z. v. J. G. van dor Linden en II.
Meester.
OVERLEDEN: \alfj,i Logt, oud si j
wed. van E. Geverink. Philippus
Schuileman, oud 66 j„ ongehuwd.
Allen ilie Iel» le schilderen ofte
behangen hebben, worden herinnerd aan
het zich beleefd aanbevelend adres van
E VA\ WIJNOAAKDKfV, Arn
hemsche weg 41.
Deugdelijk week bij billijke
prijzen.
Woensdag 12 en
Vrijdag 14 April 1905.
Grosser, hoehinteressanter popular-
Wissenschaftlicher Ausstattungs-Vortrag
über die neucstcn Forschuugcn nuf dem
Gebiete der Astronomie, dureh
PHYSIUEK IIKI/OHANNI.
uu» Hamburg.
Die objectiven Darstellungen werden
in den riosigen Dimensionen von 5 X 5
meter ausgefürt. Die Pliiinoniene der
Sonne. lm Rciche des Weltentodes.
Ein Tag auf dem Monde. Die Kinder
der Sonne. Der Mare im Frühling
1903. 1st der Mars bowohnt? Die
Welt des Jupiter. Saturn, des Wundcr
des Himmels. Frenule Sonne.
Der Bau der Milchstrausse und des
Himnrels. lm Weltenoceau.
Bureau 7 uur. Aanvang S uur.
Prijzen der plaatsen: Balcon, Stalles
en le Amphitheater f 2.50. jj.e Zijloge,
Baignoires en 2e Amph. f 2.Parterre
f 1.50. 2e Zijloge en 3c Amph. f 1.
4e Amph. en Gaanderij f 0.75.
Plaatsbespreking voor Woensdag:
Voor Aandeelhouders Dinsdag van
10 tot 12 uur, voor het l'ubliek den-
zelfden dag van 1 tot 3 uur en Woens
dag van 10 tot 12 en van 1 tot 3 uur.
Plaatsbespreking voor Vrijdag:
Voor Aandeelhouders Donderdag van
10 tot 12 uur, voor het Publiek den
zelfden dag van 1 tot 3 uur en Vrijdag
van 10 tot 12 en van 1 tot 3 uur.
te AMERSFOORT.
op
Onderwerp
Entree /'0.10. Debat vrij.
HET BF.STITB.
"DAT der leerlingen op XATEBDAI. 15 A1>K1F 1»05.
JJ£kJj Aanvang 9 uur.
O. m. zullen uitgevoerd worden een
Entree voor leerlingen, familieleden en belangstellenden f 1.per
persoon; ouders der leerlingen vrijen toegang.
Kaarten verkrijgbaar bij den Kastelein van „Amicitia."
DE LANGEt professeur de dame el de mandiën.
COMMISSION AI RS, AMERSFOORT.
KANTOOR Arnlieinschesti'aat t,
Interc. telephoon 110.
Rund- cu Yarkcnssliigci'
GROENMARKT 14.
Schouwburg IU recht.
