Zaterdag 22 Juli 1905.
2e Jaargang
Wees U Zelf!
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
De Uitslag.
FEUILLETON.
DE BOA CONSTRICTOR VAN
WELLENDAM.
Welk beginsel?
Verschijnt
Wéensdags en Zaterdags.
DE EEMLANDER.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28
Abonnementsprijs
Per jaarf 3-00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
vooi iederen regel meer0.03
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
De laatste verkiezing is thans ge
lukkig achter den rug en de uitslag
daarvan is van dien aard, dat wij over
het geheel alle reden tot tevredenheid
kunnen hebben.
"Ware de heer Kleber verkozen ge
weest, het vijftal raadsleden, dat gemeend
heeft zijn ontslag te moeten nemen, had
de verkiezing kunnen beschouwen
hoewel ook din nog o. i. ten onrechte
als een votum van vertrouwen van de
kiezers over de door hen gevolgde ge
dragslijn.
Dat kan nu van hun kant niet worden
beweerd.
Ook wij aarzelen om met beslistheid
de beteekenis aan te geven en te om
schrijven van de uitspraak der kiezers,
omdat verkiezingen voor den Raad niet door
een enkele factor worden beheerscht, doch
dat er tal van factoren zijn, die de rich
ting bepalen, waarin vele kiezers hun
stem uitbrengen.
Wij noemen slechts persoonlijke sym
pathieën en antipathieën, het feit, dat
een aftredend lid altijd in de oogeri van
vele kiezers iets voor heeft, onbekend
heid van epn kandidaat enz.
Over 't geheel mogen wij echter van
de vrijzinnigen zeggen, dat aan hunne
zijde een principieele strijd gevoerd is
en dat daardoor de gevolgde tactiek bij
de verkiezingen volkomen dezelfde ge
weest is, in de drie districten, en niet
gegrond is geweest op de overweging:
„hoe zullen we de kiezers op de beste
manier lijmen".
Die tactiek heeft misschien tengevolge
gehad, dat de heer Yan der Meer niet
is verkozen geworden, doch hoewel wij
genoemden heer gaarne in den Raad
gezien hadden, en hoewel we op grond
van de opgedane ervaringen thans de
stellige overtuiging hebben, dat deze,
mocht hij zich weer beschikbaar stellen,
er vast zal komen, nu nog, ondanks dit
niet slagen zien we met voldoening op
den strijd in District III terug.
Wanneer wc overwegen, dat die strgd
ging tegen een anti-revolutionair, maar
algemeen geacht man, een aftredend"
lid, die gesteund werd door alle kerke-
lijken en bovendien door een vrij tal
rijke groep ultra-conservatieve liberalen,
terwijl vooral in IH het schrikbeeld van
hoogere belastingen opgeld moest doen;
Men kan zelfs de waarheid verdacht maken
nl. door spitsvondige verdediging.
daarbij gevoegd nog de onbekendheid
van den heer Yan der Meer bij velen,
hetgeen naar men ons verzekert per-
•oonsverwarring opzettelijk of onop
zettelijke ten gevolge gehad heeft,
wanneer we al die omstandigheden over
zien, dan mogen we nog van 6ucces
spreken, dat onze kandidaat slechts een
17 stemmen is achtergebleven bij den
heer Veis Heyn.
De kamp in I is zwaar geweest. De
tactiek van de kerkelijken was daar een
andere, dan in Hl.
Thans werd niet, zooals wij verwacht
hadden, de „zuinigheidsleuze" op den
voorgrond gesteld, hier scheen den kerke
lijken een andere tactiek gewenscht.
.Verdienstelijk aftredend" lid, was
daar het parool eenerzij ds. .Zuinig
heid" had uitgediend. Ze kennen het
district met zijn vrij talrijke arbeiders
bevolking wel, de heeren!
De heer Koning werd indertijd uitge-
ipeeld als democraat, wat deze misschien
eenigszins is, doch men zag wel in, dat
men daarmee nu niet voor den dag kon
komen.
Dat was te dwaas.
En alleen dat „aftredend" lid, dat
was wat al te karig.
Wat dan?
De „Eembode" wist raad.
De „Vrjjmetselar ij."
Daar hadt je 't.
Die boeman moest op onontwikkelden
indruk maken. Dan wist men althans
nagenoeg zeker, dat geen enkele katho
liek op den heer Hagedoorn zou stemmen,
't Verheugt ons, dat het meerendeel van
de kiezers zich niet door dat zuiver
Limburgsche middel heeft laten afschrik
ken. 't Verheugt ons tevens, dat de
circulaire, die wij in de vorige Eem-
lander lieten afdrukken, onderteekend
met namen van beteekenis, die deels
ook in de arbeiderswereld een goeden
klank hebben, hare uitwerking gedeel
telijk heeft gemist, 't Is alleen aan de
groote belanglooze toewijding van de
leden der Propaganda-Club te danken,
dat men tegen dien forschen stroom heeft
kunnen oproeien.
Behalve dat het vrijzinnige element
thans belangrijk versterkt is in den Raad
heeft het verkregen succes ook dit
goede, dat in den Club den moed er in
blijft.
'tls een zware taak tegen het con
servatisme van allerlei gading op te
DOOK
G. H. PRIEM.
'tWas in Wellendam lang niet mis,
d.w.z. 't was er wèl mis geweest, men
was er doodgegaan van verveling en
toch blijven leven, wat volgens sommigen
juist het ergste is. Een jaar of wat
geleden had men gepoogd een rede
rijkerskamer op te richten, door den
onderwijzer, naar 't klassieke voorbeeld,
nog wel „in liefde bloeiende" gedoopt.
Helaas, zoo menig veelbelovende knop
Maar met al die uitweidingen komen
wij niet verder en kortheidshalve zij
vermeld, dat, na de eerste voorstelling,
de dominé zich tegen het tooneel ver
klaarde en de bakker er eigenlijk ook
niet veel „aardigheid" in had, daal'men
zoo vreeselijk lang moest wachten voor
men een beurt kreeg. De anderen
vonden dit ook, terwijl enkelen nog
andere grieven hadden van ernstiger
aard en maar niet konden verduwen,
dat zij voor verrader of huisknecht had
den kunnen fungeeren, terwijl een buur
man, die toch niets meer was, ja soms
minder, voor koning of verliefde had
mogen spelen. Het meest van allen
had echter de stalhouder het land. In
het stuk kwam een vrouwerol voor en
daar zijn gezicht zoo baardeloos was als
een kip-ei, had men net zoo lang ge
praat, tot hij toegestemd had, die rol
op zich te nemen. Wat had hij er
echter later een spijt van, in zijn vrouws
beste japon op de planken te hebben
gestaan. Of dacht ge dat hij het prettig
vond, dat ze hem uu nog „het wiefke"
noemden? Ware het niet om den dokter
geweest, aan wien hij een goeden klant
had, hij zou zich nog op 't laatste oogen-
blik aan 't zaakje hebben onttrokken.
Zoo bleef een tooneelvcreeniging te
Wellendam dus tot de pia vota be-
hooren en het winteravond-leven dook
weer weg in een nacht van verveling,
waaruit enkelen het hadden pogen op
te heffen. En de winter duurde dat
jaar zoo lang! Dat dominé berouw had
van het doodvonnis, dat hij over „in
liefde bloeiende" geveld had, is niet
aan te nemen, maar medelijden met
zijn dorpsgenooten, die dreigden onder
roeien; en voortdurend nederlagen te
lijden, al dragen deze de kiemen der
overwinning in zich, werkt ontmoedigend.
Het is te hopen evenwel, dat er niet
binnen al te korten tijd opnieuw een
beroep zal moeten gedaan worden op
de activiteit en werkkracht der Club en
dat er nu een tijdperk vau rust intreedt.
Vooral ook met het oog op de kiezers.
We hebben nu genoeg verkiezingen
gehad voorloopig. De vier herkozenen,
vooral de twee katholieken, zullen de
„solidariteit" wel niet zoover doortrek
ken, dat ze, nu de heer Kleber niet
is herkozen, er opnieuw het bijltje bij
neerleggen en nu deze niet meer in
den Raad is, zullen de gemoederen dier
heeren wel wat tot kalmte komen.
De Standaard kan maar moeilijk op
haar verhaal komen en, zooals gewoon
lijk, zoekt ze de kracht harer argumen
ten in scheldwoorden.
In de dagen van ouds waren het de
liberalisten.
Na de uitvinding der doleantie waren
het de voorstanders en verdedigers der
Nederlandsch Hervormde kerk, die het
ontgelden moesten.
Die kerk heette driemaal gevloekt
door den Heere God.
Het Synodaal Genootschap was een
gedrocht, voortgekomen uit de hel.
D r. Kuyper noemde de mannen
der hervormde kerk:
Heidenen,
Judassen,
Inbrekers in de kerk des Ileeren,
Beulsknechten,
Bloedhonden,
Synodale doggen enz enz.
Thans zijn het de leiders der vrij
zinnige partijen, die als raddraaiers
en orgeltrappers van links ver
antwoordelijk worden gesteld voor den
toestand dien zij schiepen enz.
Nu, die verantwoordelijkheid nemen
zij gaarne op zich en van die verant
woordelijkheid zullen zij zich kwijten
ook zonder de fusie, die alleen dan
mogelijk zou zijn, zegt De Stan
daard, zoo de partijen links hun be
ginsel en uitgangspunt loslaten, om tot
(X) Een keerpunt door d r. V o s, uitgave
vau Nederbracht Co.. te Dordrecht.
te gaan in partijtjes domi no en brande-
wijntjes, had hij zeker, 't Was een
gelukkige gedachte, die hem na zijn
middageten te binnen schoot: Hij zou
zijn vriend die juist tot professor te K.
benoemd was, uitnoodigen een lezing te
houden over een interressant en voor
allen genietbaar onderwerp. De uitnoo-
diging werd geschreven, het antwoord
kwam en een paar weken later kwam
de vriend zelf ook. De groote herberg-
zaal bleek haast te klein om het talrijk
opgekomen publiek te bevatten 't Was
ook geen gekheid, een professor! De
brievengaarder had een paar dagen van
tevoren alom verteld, dat hij van den
dokter gehoord had, dat er ook geope
reerd zou worden. De verwachting
daalde van 't kookpunt tot normale
warmte toen een klein nietig ventje het
geïmproviseerde spreekgestoelte beklom
en aankondigde, dat hij het hebben zou
over: „De mogelijkheid en gevolgen van
een botsing der aarde met een komeet."
Hij nam een slokje water en begon te
lezen. Tien minuten later sloop de
bakker de deur uit en zocht de gelag
kamer op, de stalhouder en nog wat
anderen volgden voor en na, terwijl de
dokter, de meester en allen, die fatsoens
halve moesten blijven, elke vijf minuten
op hun horloge keken, in stilte biddende
om de komeet, die aan hun lijden ten
minste een eind zou maken.
De Wellendammers waren niet voor
dat van De Standaard over te
komen.
Want de anti-these blijft gehandhaafd.
Op die anti-thc6e rust, volgens het
blad, het bestaan zelf van drie staat
kundige partijen. Noch de anti-revo-
lutionnaire, noch de Christ.-Historische,
noch de Roomsch-Katholieke partij
traden zonder beginsel op. Bij alle
drie is het Evangelie van Christus uit
gangspunt, al moge bij elk der drie de
applicatie van het Evangelie van Christus
verschillen.
De applicatie-toepassing van het Evan
gelie verschilt, zulks wordt erkend,
maar '\ndien die toepassing verschilt,
hoe is dan een innig verbond mogelijk?
Meer dan twee eeuwen heeft de
geschiedenis duidelijk gemaakt, dat zoo'n
coalitie bij zooveel verschil van meening,
tot de onmogelijkheden behoort. Daar,
waar de katholieken oppermachtig
heerschers waren, in Spanje, Italië,
Frankrijk, Oostenrijk werden de protes
tanten herhaaldelijk bloedig vervolgd.
Zelfs nog in de XlXe eeuw; daar waar
de protestanten de overmacht hadden,
werden wel niet de katholieken vervolgd,
maai- toch van alle ambten en waardig
heden uitgesloten.
Het mogo intusschen waar zijn, wat
De Standaard zegt dat zij niet
zonder bginsel optraden, maar-
welk beginsel is dat geweest?
Eigen beginselen, waardoor zij eeuw
aan eeuw in botsing met elkander kwa
men, werden door anti-revolutionairen
en katholieken behoedzaam opgeborgen
en in de plaats daarvan kwam het ecnige
beginsel, waaromtrent bij die drie partijen
overeenstemming kon bestaan.
Uitbreiding van elkanders
macht, van elkanders invloed,
ten koste van vrijzinnige partijen. Na
ons de zondvloed!
Zelfs een man als D r. de Visser,
die vroeger de christelijk-historische
partij hielp vormen, als een bolwerk
der hervormde kerk tegen Roomschen
invloed, liet zich verlokken en werd
bereid gevonden een minister te steu
nen, die de hervormde kerk nog
vijandiger gezind was dan de katho
lieke.
Wat daarvan het gevolg zou zijn,
baarde den heeren geen bekommering.
Dat de Roomsche geestelijkheid de
lezingen aangelegd.
Wie een paar maanden later den in
val kreeg een fanfarekorps op te rich
ten, valt moeilijk uit te maken. Alle
persoonlijke lezingen daaromtrent ge
hoord, zou men meeneu dat als de
meeste groote ideeën, die fossielisch in
de lucht schijnen te hangen allen
tegelijk op de gedachte gekomen waren.
En zoo zal 't wel geweest zijn ook. Het
fanfarekorps heette natuurlijk Harmonie.
Nu, harmonie was er. Had deze of
gene al wat aan te merken op het
instrument, dat hem ter bespeling werd
toegewezen, hij troostte zich door zelfs
in de pianissimo's een geluidskracht te
ontwikkelen, alsof hij muren van Jericho
om te blazen had. Van het fanfarecorps
„Harmonie" op „De Boa Constrictor
van Wellendam" is maar één stap, en
wanneer ik vertel dat, dank zij de nog
al hooge contributie en de zuinigheid
van den penningmeester, er een batig
saldo was, dat illusies opwekte, dan ben
ik reeds half waar ik wezen wilde. De
andere factor, die meewerkte om Wel-
lendam's Boa Constrictor het leven te
schenken, verscheen op dat financieel
gunstig oogenblik in de gedaante van
een feilen brand in de naburige Wezel-
stein, welke vier boerderijen in de asch
legde. Was het wonder dat, als een
feniks uit de asch der verbrande hoeven,
zich in de harten der Wellendam
mers de begeerte verhief naar een goed
wetten voorschreef en belette, dat ecnig
anti-revolutionair beginsel in toepassing
kwam, deerde hun niet... zij leefden
slechts bij het oogenblik.
Voor het oogenblik waren zij de
machtigen en dat was hun voldoende.
Ziet daar het beginsel der coalitie.
Maar een beginsel, dat heel leuk
achter allerlei godsdienstige uitingen
werd verborgen gehouden.
En nu de kracht van dat verbond ge
broken is, nu de macht aan hun handen
ontglipt is, nu houden zij zich groot.
De druiven zijn zuur.
De Standaard wil geen fusie of
de vrijzinnigen moeten hun beginselen
verloochenen.
De Nederlander, erkennende,
dat er een tijd kan koinen een aardig
achterdeurtje „waarin mannen, die
op godsdienstig gebied verre van elkan
der, ja, tegenover elkander staan, toch
gemeenschappelijk het bestuur des lands
zouden kunnen voeren, daar dit afhangt
van de werkzaamheden, waartoe zij op
een gegeven oogenblik zullen geroepen
zijn, want ook een christelijke partij
moet weten te vergoten en te vergeven;
soms geduldig de slagen verduren haar
door haar tegenstanders toegebracht",
wil op het oogenblik evenmin eenige
samenwerking.
„Het vrije volk" zoo leest uien
in het blad van den heer De Savor-
nin Loll man, „heeft zich nieuwe
leidslieden gekozen; het zal nu moeten
ervaren, of de invoering vau sociale
verbeteringen al dan niet zal zijn be
spoedigd; of de hervormde kerk er beter
bij varen zal dan tot dusver; of de
macht der r.-k. kerk krachtiger zal wor
den bedwongen, of bij de benoe
mingen meer dan nu met alle kringen
des volks rekening zal worden gehou
den; of, bij ondermijning van het gezag,
moediger dan door het huidig kabinet,
gewelddadige tegenstand tegengegaan en
tevens aan rechtmatige grieven tegemoet
gekomen zal worden. Zij die meenden,
dat het „christelijk kabinet" n i e t anti
revolutionair was, zullen nu kunnen
ervaren, of dan dat kabinet mot het
toekomende op één lijn zal behooren te
worden gesteld, en zij zullen er over
(2) Een opmerkelijk woord van iemand,
die vroeger zoo (en strijde trok tegen de
roomsch-katholieke geestelijkheid.
georganiseerde brandweer met een echte
spuit? Natuurlijk was er geen geld
genoeg om dien wensch in daad om te
zetten, doch het voorstel bij de
leden van „Harmonie" aangenomen
zijnde kwam aan vrijwillige bijdra
gen heel wat in en was bovendien een
rentelooze leening spoedig volteekend.
Het belangrijkste kwam echter pas
aan de orde, n.l. het aanschaffen van
een spuit en het „voor elkaar zetten
van 't zaakje," zooals de stalhouder het
noemde. Een algemeeue vergadering
werd uitgeschreven en bepaald dat drie
der intelligenstten uit haar midden en
die tevens den vereischten vrijen tijd
hadden of konden maken, naar Amster
dam zouden gaan, om daar de noodige
keunis en ervaring op te doen. Deonderwij-
zer, destalhouder en de gemeente-secreta
ris waren de drie gelukkigen en kweten
zich, dit moet gezegd, naar behooren
van hun taak. Ze hadden in Amsterdam
veel gezien en veel ondervonden, zelfs
op orandweergebiedde Wellendammers
laafden zich aan de bron hunner kennis
en de daarvoor speciaal benoemde com
missie ging enkele dagen later tot de
bestelling der spuit over.
(Slot volgt).