Zaterdag 22 Juli 1905. 2e Jaargang Wees U Zelf! Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". De Uitslag. FEUILLETON. DE BOA CONSTRICTOR VAN WELLENDAM. Welk beginsel? Verschijnt Wéensdags en Zaterdags. DE EEMLANDER. Bureau Hendrik van Viandenstraat 28 Abonnementsprijs Per jaarf 3-00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der advertentiën Van 1 tot 5 regels0.40 vooi iederen regel meer0.03 (Bij abonnement aanmerkelijke korting.) De laatste verkiezing is thans ge lukkig achter den rug en de uitslag daarvan is van dien aard, dat wij over het geheel alle reden tot tevredenheid kunnen hebben. "Ware de heer Kleber verkozen ge weest, het vijftal raadsleden, dat gemeend heeft zijn ontslag te moeten nemen, had de verkiezing kunnen beschouwen hoewel ook din nog o. i. ten onrechte als een votum van vertrouwen van de kiezers over de door hen gevolgde ge dragslijn. Dat kan nu van hun kant niet worden beweerd. Ook wij aarzelen om met beslistheid de beteekenis aan te geven en te om schrijven van de uitspraak der kiezers, omdat verkiezingen voor den Raad niet door een enkele factor worden beheerscht, doch dat er tal van factoren zijn, die de rich ting bepalen, waarin vele kiezers hun stem uitbrengen. Wij noemen slechts persoonlijke sym pathieën en antipathieën, het feit, dat een aftredend lid altijd in de oogeri van vele kiezers iets voor heeft, onbekend heid van epn kandidaat enz. Over 't geheel mogen wij echter van de vrijzinnigen zeggen, dat aan hunne zijde een principieele strijd gevoerd is en dat daardoor de gevolgde tactiek bij de verkiezingen volkomen dezelfde ge weest is, in de drie districten, en niet gegrond is geweest op de overweging: „hoe zullen we de kiezers op de beste manier lijmen". Die tactiek heeft misschien tengevolge gehad, dat de heer Yan der Meer niet is verkozen geworden, doch hoewel wij genoemden heer gaarne in den Raad gezien hadden, en hoewel we op grond van de opgedane ervaringen thans de stellige overtuiging hebben, dat deze, mocht hij zich weer beschikbaar stellen, er vast zal komen, nu nog, ondanks dit niet slagen zien we met voldoening op den strijd in District III terug. Wanneer wc overwegen, dat die strgd ging tegen een anti-revolutionair, maar algemeen geacht man, een aftredend" lid, die gesteund werd door alle kerke- lijken en bovendien door een vrij tal rijke groep ultra-conservatieve liberalen, terwijl vooral in IH het schrikbeeld van hoogere belastingen opgeld moest doen; Men kan zelfs de waarheid verdacht maken nl. door spitsvondige verdediging. daarbij gevoegd nog de onbekendheid van den heer Yan der Meer bij velen, hetgeen naar men ons verzekert per- •oonsverwarring opzettelijk of onop zettelijke ten gevolge gehad heeft, wanneer we al die omstandigheden over zien, dan mogen we nog van 6ucces spreken, dat onze kandidaat slechts een 17 stemmen is achtergebleven bij den heer Veis Heyn. De kamp in I is zwaar geweest. De tactiek van de kerkelijken was daar een andere, dan in Hl. Thans werd niet, zooals wij verwacht hadden, de „zuinigheidsleuze" op den voorgrond gesteld, hier scheen den kerke lijken een andere tactiek gewenscht. .Verdienstelijk aftredend" lid, was daar het parool eenerzij ds. .Zuinig heid" had uitgediend. Ze kennen het district met zijn vrij talrijke arbeiders bevolking wel, de heeren! De heer Koning werd indertijd uitge- ipeeld als democraat, wat deze misschien eenigszins is, doch men zag wel in, dat men daarmee nu niet voor den dag kon komen. Dat was te dwaas. En alleen dat „aftredend" lid, dat was wat al te karig. Wat dan? De „Eembode" wist raad. De „Vrjjmetselar ij." Daar hadt je 't. Die boeman moest op onontwikkelden indruk maken. Dan wist men althans nagenoeg zeker, dat geen enkele katho liek op den heer Hagedoorn zou stemmen, 't Verheugt ons, dat het meerendeel van de kiezers zich niet door dat zuiver Limburgsche middel heeft laten afschrik ken. 't Verheugt ons tevens, dat de circulaire, die wij in de vorige Eem- lander lieten afdrukken, onderteekend met namen van beteekenis, die deels ook in de arbeiderswereld een goeden klank hebben, hare uitwerking gedeel telijk heeft gemist, 't Is alleen aan de groote belanglooze toewijding van de leden der Propaganda-Club te danken, dat men tegen dien forschen stroom heeft kunnen oproeien. Behalve dat het vrijzinnige element thans belangrijk versterkt is in den Raad heeft het verkregen succes ook dit goede, dat in den Club den moed er in blijft. 'tls een zware taak tegen het con servatisme van allerlei gading op te DOOK G. H. PRIEM. 'tWas in Wellendam lang niet mis, d.w.z. 't was er wèl mis geweest, men was er doodgegaan van verveling en toch blijven leven, wat volgens sommigen juist het ergste is. Een jaar of wat geleden had men gepoogd een rede rijkerskamer op te richten, door den onderwijzer, naar 't klassieke voorbeeld, nog wel „in liefde bloeiende" gedoopt. Helaas, zoo menig veelbelovende knop Maar met al die uitweidingen komen wij niet verder en kortheidshalve zij vermeld, dat, na de eerste voorstelling, de dominé zich tegen het tooneel ver klaarde en de bakker er eigenlijk ook niet veel „aardigheid" in had, daal'men zoo vreeselijk lang moest wachten voor men een beurt kreeg. De anderen vonden dit ook, terwijl enkelen nog andere grieven hadden van ernstiger aard en maar niet konden verduwen, dat zij voor verrader of huisknecht had den kunnen fungeeren, terwijl een buur man, die toch niets meer was, ja soms minder, voor koning of verliefde had mogen spelen. Het meest van allen had echter de stalhouder het land. In het stuk kwam een vrouwerol voor en daar zijn gezicht zoo baardeloos was als een kip-ei, had men net zoo lang ge praat, tot hij toegestemd had, die rol op zich te nemen. Wat had hij er echter later een spijt van, in zijn vrouws beste japon op de planken te hebben gestaan. Of dacht ge dat hij het prettig vond, dat ze hem uu nog „het wiefke" noemden? Ware het niet om den dokter geweest, aan wien hij een goeden klant had, hij zou zich nog op 't laatste oogen- blik aan 't zaakje hebben onttrokken. Zoo bleef een tooneelvcreeniging te Wellendam dus tot de pia vota be- hooren en het winteravond-leven dook weer weg in een nacht van verveling, waaruit enkelen het hadden pogen op te heffen. En de winter duurde dat jaar zoo lang! Dat dominé berouw had van het doodvonnis, dat hij over „in liefde bloeiende" geveld had, is niet aan te nemen, maar medelijden met zijn dorpsgenooten, die dreigden onder roeien; en voortdurend nederlagen te lijden, al dragen deze de kiemen der overwinning in zich, werkt ontmoedigend. Het is te hopen evenwel, dat er niet binnen al te korten tijd opnieuw een beroep zal moeten gedaan worden op de activiteit en werkkracht der Club en dat er nu een tijdperk vau rust intreedt. Vooral ook met het oog op de kiezers. We hebben nu genoeg verkiezingen gehad voorloopig. De vier herkozenen, vooral de twee katholieken, zullen de „solidariteit" wel niet zoover doortrek ken, dat ze, nu de heer Kleber niet is herkozen, er opnieuw het bijltje bij neerleggen en nu deze niet meer in den Raad is, zullen de gemoederen dier heeren wel wat tot kalmte komen. De Standaard kan maar moeilijk op haar verhaal komen en, zooals gewoon lijk, zoekt ze de kracht harer argumen ten in scheldwoorden. In de dagen van ouds waren het de liberalisten. Na de uitvinding der doleantie waren het de voorstanders en verdedigers der Nederlandsch Hervormde kerk, die het ontgelden moesten. Die kerk heette driemaal gevloekt door den Heere God. Het Synodaal Genootschap was een gedrocht, voortgekomen uit de hel. D r. Kuyper noemde de mannen der hervormde kerk: Heidenen, Judassen, Inbrekers in de kerk des Ileeren, Beulsknechten, Bloedhonden, Synodale doggen enz enz. Thans zijn het de leiders der vrij zinnige partijen, die als raddraaiers en orgeltrappers van links ver antwoordelijk worden gesteld voor den toestand dien zij schiepen enz. Nu, die verantwoordelijkheid nemen zij gaarne op zich en van die verant woordelijkheid zullen zij zich kwijten ook zonder de fusie, die alleen dan mogelijk zou zijn, zegt De Stan daard, zoo de partijen links hun be ginsel en uitgangspunt loslaten, om tot (X) Een keerpunt door d r. V o s, uitgave vau Nederbracht Co.. te Dordrecht. te gaan in partijtjes domi no en brande- wijntjes, had hij zeker, 't Was een gelukkige gedachte, die hem na zijn middageten te binnen schoot: Hij zou zijn vriend die juist tot professor te K. benoemd was, uitnoodigen een lezing te houden over een interressant en voor allen genietbaar onderwerp. De uitnoo- diging werd geschreven, het antwoord kwam en een paar weken later kwam de vriend zelf ook. De groote herberg- zaal bleek haast te klein om het talrijk opgekomen publiek te bevatten 't Was ook geen gekheid, een professor! De brievengaarder had een paar dagen van tevoren alom verteld, dat hij van den dokter gehoord had, dat er ook geope reerd zou worden. De verwachting daalde van 't kookpunt tot normale warmte toen een klein nietig ventje het geïmproviseerde spreekgestoelte beklom en aankondigde, dat hij het hebben zou over: „De mogelijkheid en gevolgen van een botsing der aarde met een komeet." Hij nam een slokje water en begon te lezen. Tien minuten later sloop de bakker de deur uit en zocht de gelag kamer op, de stalhouder en nog wat anderen volgden voor en na, terwijl de dokter, de meester en allen, die fatsoens halve moesten blijven, elke vijf minuten op hun horloge keken, in stilte biddende om de komeet, die aan hun lijden ten minste een eind zou maken. De Wellendammers waren niet voor dat van De Standaard over te komen. Want de anti-these blijft gehandhaafd. Op die anti-thc6e rust, volgens het blad, het bestaan zelf van drie staat kundige partijen. Noch de anti-revo- lutionnaire, noch de Christ.-Historische, noch de Roomsch-Katholieke partij traden zonder beginsel op. Bij alle drie is het Evangelie van Christus uit gangspunt, al moge bij elk der drie de applicatie van het Evangelie van Christus verschillen. De applicatie-toepassing van het Evan gelie verschilt, zulks wordt erkend, maar '\ndien die toepassing verschilt, hoe is dan een innig verbond mogelijk? Meer dan twee eeuwen heeft de geschiedenis duidelijk gemaakt, dat zoo'n coalitie bij zooveel verschil van meening, tot de onmogelijkheden behoort. Daar, waar de katholieken oppermachtig heerschers waren, in Spanje, Italië, Frankrijk, Oostenrijk werden de protes tanten herhaaldelijk bloedig vervolgd. Zelfs nog in de XlXe eeuw; daar waar de protestanten de overmacht hadden, werden wel niet de katholieken vervolgd, maai- toch van alle ambten en waardig heden uitgesloten. Het mogo intusschen waar zijn, wat De Standaard zegt dat zij niet zonder bginsel optraden, maar- welk beginsel is dat geweest? Eigen beginselen, waardoor zij eeuw aan eeuw in botsing met elkander kwa men, werden door anti-revolutionairen en katholieken behoedzaam opgeborgen en in de plaats daarvan kwam het ecnige beginsel, waaromtrent bij die drie partijen overeenstemming kon bestaan. Uitbreiding van elkanders macht, van elkanders invloed, ten koste van vrijzinnige partijen. Na ons de zondvloed! Zelfs een man als D r. de Visser, die vroeger de christelijk-historische partij hielp vormen, als een bolwerk der hervormde kerk tegen Roomschen invloed, liet zich verlokken en werd bereid gevonden een minister te steu nen, die de hervormde kerk nog vijandiger gezind was dan de katho lieke. Wat daarvan het gevolg zou zijn, baarde den heeren geen bekommering. Dat de Roomsche geestelijkheid de lezingen aangelegd. Wie een paar maanden later den in val kreeg een fanfarekorps op te rich ten, valt moeilijk uit te maken. Alle persoonlijke lezingen daaromtrent ge hoord, zou men meeneu dat als de meeste groote ideeën, die fossielisch in de lucht schijnen te hangen allen tegelijk op de gedachte gekomen waren. En zoo zal 't wel geweest zijn ook. Het fanfarekorps heette natuurlijk Harmonie. Nu, harmonie was er. Had deze of gene al wat aan te merken op het instrument, dat hem ter bespeling werd toegewezen, hij troostte zich door zelfs in de pianissimo's een geluidskracht te ontwikkelen, alsof hij muren van Jericho om te blazen had. Van het fanfarecorps „Harmonie" op „De Boa Constrictor van Wellendam" is maar één stap, en wanneer ik vertel dat, dank zij de nog al hooge contributie en de zuinigheid van den penningmeester, er een batig saldo was, dat illusies opwekte, dan ben ik reeds half waar ik wezen wilde. De andere factor, die meewerkte om Wel- lendam's Boa Constrictor het leven te schenken, verscheen op dat financieel gunstig oogenblik in de gedaante van een feilen brand in de naburige Wezel- stein, welke vier boerderijen in de asch legde. Was het wonder dat, als een feniks uit de asch der verbrande hoeven, zich in de harten der Wellendam mers de begeerte verhief naar een goed wetten voorschreef en belette, dat ecnig anti-revolutionair beginsel in toepassing kwam, deerde hun niet... zij leefden slechts bij het oogenblik. Voor het oogenblik waren zij de machtigen en dat was hun voldoende. Ziet daar het beginsel der coalitie. Maar een beginsel, dat heel leuk achter allerlei godsdienstige uitingen werd verborgen gehouden. En nu de kracht van dat verbond ge broken is, nu de macht aan hun handen ontglipt is, nu houden zij zich groot. De druiven zijn zuur. De Standaard wil geen fusie of de vrijzinnigen moeten hun beginselen verloochenen. De Nederlander, erkennende, dat er een tijd kan koinen een aardig achterdeurtje „waarin mannen, die op godsdienstig gebied verre van elkan der, ja, tegenover elkander staan, toch gemeenschappelijk het bestuur des lands zouden kunnen voeren, daar dit afhangt van de werkzaamheden, waartoe zij op een gegeven oogenblik zullen geroepen zijn, want ook een christelijke partij moet weten te vergoten en te vergeven; soms geduldig de slagen verduren haar door haar tegenstanders toegebracht", wil op het oogenblik evenmin eenige samenwerking. „Het vrije volk" zoo leest uien in het blad van den heer De Savor- nin Loll man, „heeft zich nieuwe leidslieden gekozen; het zal nu moeten ervaren, of de invoering vau sociale verbeteringen al dan niet zal zijn be spoedigd; of de hervormde kerk er beter bij varen zal dan tot dusver; of de macht der r.-k. kerk krachtiger zal wor den bedwongen, of bij de benoe mingen meer dan nu met alle kringen des volks rekening zal worden gehou den; of, bij ondermijning van het gezag, moediger dan door het huidig kabinet, gewelddadige tegenstand tegengegaan en tevens aan rechtmatige grieven tegemoet gekomen zal worden. Zij die meenden, dat het „christelijk kabinet" n i e t anti revolutionair was, zullen nu kunnen ervaren, of dan dat kabinet mot het toekomende op één lijn zal behooren te worden gesteld, en zij zullen er over (2) Een opmerkelijk woord van iemand, die vroeger zoo (en strijde trok tegen de roomsch-katholieke geestelijkheid. georganiseerde brandweer met een echte spuit? Natuurlijk was er geen geld genoeg om dien wensch in daad om te zetten, doch het voorstel bij de leden van „Harmonie" aangenomen zijnde kwam aan vrijwillige bijdra gen heel wat in en was bovendien een rentelooze leening spoedig volteekend. Het belangrijkste kwam echter pas aan de orde, n.l. het aanschaffen van een spuit en het „voor elkaar zetten van 't zaakje," zooals de stalhouder het noemde. Een algemeeue vergadering werd uitgeschreven en bepaald dat drie der intelligenstten uit haar midden en die tevens den vereischten vrijen tijd hadden of konden maken, naar Amster dam zouden gaan, om daar de noodige keunis en ervaring op te doen. Deonderwij- zer, destalhouder en de gemeente-secreta ris waren de drie gelukkigen en kweten zich, dit moet gezegd, naar behooren van hun taak. Ze hadden in Amsterdam veel gezien en veel ondervonden, zelfs op orandweergebiedde Wellendammers laafden zich aan de bron hunner kennis en de daarvoor speciaal benoemde com missie ging enkele dagen later tot de bestelling der spuit over. (Slot volgt).

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1905 | | pagina 1