No. 44. Zaterdag 2 Juni 1906. 3e Jaargang. Wees U Zelf! Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". De Liberale Leer. n. FEUILLETON. Dolende Ridder. DE EEMLANDER. Verschijnt Woensdags en Zaterdags. Bureau Hendrik van Viandenstraat 28. Abonnementsprijs Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der advertentiën Van 1 tot 5 regels0.40 voor iederen regel meer0.08 (Bij abonnement aanmerkelijke korting.) Volgens Marx hebben alle historische en sociale gebeurtenissen haren oorsprong in oeconomische verschijnselen. Dit kan waar zijn, maar voor een deel zeker zeer beperkt. Zonder de almachtige invloeden te erkennen van het klimaat, van 't historisch oogenblik, van milieu en landaard, en boven alles van den aard van den mensch, hebben de socialis ten er zeer willekeurig uit afgeleid, dat men door regeling der oeconomische voorwaarden in staat zou zijn de maat schappij opnieuw te stichten en wel volgens een nieuw plan met een volledig systeem. Men heeft kunnen tegenwerpen dat, wanneer die maatschappij tengevolge van een moeilijk te bevatten wonder zal zijn gevestigd, die zelfde ontelbare en eeuwenoude oorzaken, die ten slotte de tegenwoordige maatschappij hebben voort gebracht, noodzakelijkerwijs zullen voort gaan zich te doen gelden en dat men zich na 'n zeker tijdsverloop in een toe stand zal bevinden, geheel analoog aan den tegenwoordigen. Maar de argumenten van 't verstand zijn hier niet in tel. De socialistische leer dankt haar belangrijk heid aan de aantrekkingskracht welke zij op verschillende categorieën van gees ten heeft weten uit te oefenen. In den aanvang ontleenden, althans voor de geleerden, de marxistische theorieën aan hun wetenschappelijken grondslag en aan hun overeenstemming met de anti individualistische theorieën, in de psycho logie en in de sociologie verkondigd, een overtuigende kracht, waaraan 't, zelfs voor vooringenomen geesten, moeilijk was zich te onttrekken. Later heeft de menigte, onverschillig ten opzichte van Marx en zijn beweerde waardewotten, in het socialisme niets anders gezien dan den klassestrijd, die hun, wanneer ze triumpheerden door Jonge vrouwen hebben een ongeluk gemeen met vorstennamelijk dat vgn geen vrienden te hebben; maar gelukkig voelen zij dat onge luk even weinig als die vorsten. Uit het Engelsch van EDNA LYALL. 41.) Een poosje later begon Gigi honger en dorst te krijgen. Zij hadden langs hot verlaten strand van Baja gewandeld zoekende naar meer vlinders en de eenige plaats waar voedsel te krijgen was, was het kleine hotel de la Reine, waarheen zij zich begaven, Gigi klom met moeite tegen de buitentrap op en was verheugd een troep boeren te vinden in de eenige kamer, die open was. Het was een festa, zij schenen allen zeer vroolijk en ofschoon het kind de landtaal niet be greep, zat hij ze toch met aandacht te bekijken en Carlo, die nu meer dan te voren gevoelde, dat zijn te huis weg was, was echter zeer verheugd in hun hunne numerieke meerderheid, de sou- vereiniteit moest brengen. Ze hebben gehangen aan de socialistische theorieën omdat zo wonderlijk wol geschikt waren gemaakt om in hun eenvoudig verstand ingang te vinden. Al dadelijk constateert men dat, of schoon er een overeenkomst schijnt te bestaan tusschen 't intellectueel of bur gerlijk element en dat der arbeiders in de socialistische partij, de redenen, die den een en den ander hebben doen toe treden tot 't socialistisch program uiter aard zeer uiteenloopend zijn. Het gevolg er van zal in de toekomst ontegenzeg lijk een scheuring zijn waarvan zich reeds de teekenen begiunen voor te doen op duidelijke wijze. Was het niet weggelegd voor het individualisme van het oude liberalisme eens te worden verpletterd, toen het aan den eenen kant tegen zich zag opstaan de wel zoogenaamde wetenschappelijke socialistische leer, maar voldoende weten schappelijk toch om sommige geesten te overtuigen, en aan den anderen kant de ultramontaansche leer, gebaseerd op het zonder twijfel willekeurig beginsel van 't theologisch gezag, maar die aan beangste geesten als de eenige leer voor kwam die het gezag kon verzekeren en op zelfbehoud gericht was? Maar weldra naarmate zij haar gege vens zag toenemen, begon de wetenschap zelf te reageeren tegen het anti-individu- alisme, waar zij eerst zoo mee ingenomen was geweest. De psychologie, die Augustc Cointe miskend en opgeofferd had, inaakt zich onafhankelijk en lost de problemen der personaliteit op, die ze vroeger niet had durven naderen. De sociologie, die ondergeschikt was gemaakt aan de biologie, weet zich uit de kluisters te bevrijden en neemt op haar beurt de onvermijdelijke rol op zich, die aan de individuen is ten deel gevallen bij het arbeiden aan den vooruitgang. Niets interessanter om over deze evolutie te oordeelen dan de Principes der sociologie gezelschap. Het ontbijt was al zonder ling genoeg om te lachen. Eerst eenige dubieus uttzieude oesters uit het Lucrine- meer met een groot zuur brood van een eerwaardigen leeftijd. Toen kwam er een schotel aal met spigali 't laatste heel goed eetbaar, dit werd gevolgd door maccaroni met tomaten, dat lang niet in Gigi's smaak viel en om de kroon op alles te zetten kwam er nog cou schotel sneeuw om de chianti af te koelen. „Ik geloof dat dit 't raarste ontbijt is, dat ik ooit heb gehad", zeide Gigi aan 't eind er van. Het is ons laatste in Italië", zeide Carlo. „Kom laat ons op onzen terug keer drinken," en lachend klonk hij met het kind en toen de flesch met chianti naar de boeren schuivend, ver zocht hij hen zich er van te bedienen. En toen tot Gigi's vreugde klonk ieder een met hem en al de boeren wilden inet San Carlo drinken en zij bogen en glimlachten zoo vriendelijk als Gigi nooit te voren had gezien. Daarna be gonnen zij een spel en Gigi die zag dat zij op hunne vingors telden, stak hun tot groot vermaak ook zijne handen toe. „Wat is het? Wat doen zij?" vroeg hij, lachend omdat iedereen lachte. „Wat! kunt ge geen mora spelen," riep Carlo, „ge zult het leeren. Met uw verlof, dames en heeren, wij willen aan van Herbert Spencer te beschouwen. Hij neemt Comte's toenadering tus schen maatschappij en levend organisme aan en bestudeert de eerste op 't model van 't tweede. De mensch wordt be schouwd als 'n cel van 't sociale lichaam. Een cel moet noodzakelijk aan een ernstige ontleding worden onderworpeu, zonder welke het leven van 't organisme waar hij een deel van uitmaakt, niet verder ie begrijpen is. Het slot is, dat Spencer in zijn systeem tot een absoluten staat kwam. Maar hier bevond Spencer, wetenschappelijk man als hij was, zich in conflict met z'n eigen politieke ideeën, want in de politiek verwerpt hij, trouw aan 't liberale program, dat hij aanhangt, de inmenging van den Staat daar, waar deze er niets mee te maken heeft. In de laatste hoofdstukken van zijn sociologie weerspreekt Spencer zich en tracht zon der te slagen z'n politieke ideeën met 't complex van z'n organische theorieën te verzoenen. Deze biologische of orga nische sociologie is juist de sociologie der socialistische partij. De heer Hector Denis nam 't 13 jaar geleden in z'n rectorale rede nog zonder voorbehoud aan. Op dit oogenblik is er niemand meer, die 't aanneemt. Tarde en Durkheim hebben het verworpen. Zelfs oude aanhangers als Espinas hebben haar verlaten. Op dit oogenblik is het bewezen en aangenomen, dat geen enkele daad van 't sociale leven kan worden geconcipieerd en voltooid, dan door een individu Maar men heeft ook aangenomen, dat het individu, wol verre van een wezen te zijn, dat zich ontwikkelt in volle vrij heid, zooals men vroeger aannam, voor 'n belangrijk gedeelte het voortbrengsel is van z'n omgeving. Zoo krijgen we verzoening tusschen individu en 't sociale lichaam, die Spencer zoo vergeefs heeft nagespeurd: iedere sociale daad is eerst individueel en wordt dan sociaal; iedere individueele daad is tegelijk sociaal tengevolge van de sociale gronden, die haar noodzakelijkerwijs doen ontstaan. uw spel deelnemen". En dit deden ze en Carlo's genot en vroolijke luim zou zeker vreemd geschc non hebben aan iemand, die zijn ge schiedenis kende. Terwijl zij atcu had een schooier voor hen op een guitaar gespeeld en een vijftienjarige jongen had een voor een de straatdeuntjes opgedreund. Carlo kreeg een plotselinge ingeving, wellicht hinderde hem de slechte muziek wellicht gaf hij toe aan zijn wensch om iedereen genoegen te doen, doch plotseling sprong hij op, wenkte de muzikanten zijn plaats in te nemen en de chianti op te drinken en de guitaar nemend, zong hij luid een der volks liederen. De waard en waardin snelden de kamer in. Men fluisterde dat de zanger niemand anders was dau Signor Donati, de beroemde nieuwe bariton en de vroolijke boeren luisterden verbluft. Bij 't einde was er een gemurmel van dank en toejuiching. „Mijne vrienden," zeide Carlo, „mor gen verlaat ik Italië en graag zou ik Garibaldi's hymne nog eens hooren, zoo als ik weet dat gij het zingen kunt wilt ge het refrein mede zingcii?" „Dat willen we! Gaarne!" riepen de landlieden opgewonden. Hij sloeg een paar tonen op de guitaar aan en barste toen uit in dat hartstochtelijke lied en bij 't eerste liet is onmogelijk, dat 'n collectiviteit oen daad verricht. Het moet 'n individu zijn, die het doet, eu dat individu, want zoo is z'n onwrikbare natuur, zal slechts gehoor geven aan beweegrdenen van per soonlijk belang. Alleen, daar er ecu noodlottige eenheid van gevoelens en belangen bestaat tusschen dit individu en de collectiviteit waarvan hot deel uitmaakt, volgt er uit, dat z'n daad, 't zij door de gevolgen, 't zij de waarde als voorbeeld, de gehcele collectiviteit of gemeenschap tot voordeel strekt. De sociale vooruitgang ligt dus in 't initiatief der individuen. Maar men moet de rol van 't individu niet overdrijven, want dan zou men zich weer vergissen eu zich tot willekeur laten verleiden. Deze beschouwingen, die men nog kan uitstrekken en illustrecrcn, zijn voldoende om vast te stellen, dat op 't uctueele standpunt dat de menschelijke weten schappen bereikt hebben, 't niet mogelijk is voor een verlichten en vernuftigen geest de socialistische leer, zooals Marx haar verkondigt, te onderschrijven. Het intellectueelc element van de socialistische partij is gedoemd geen enkelen nieuwe ling meer bij zich te zien aansluiten Hector Denis, Van der Velde, Destrée zullen zonder ecnigen twijfel wel in hun politiek geloof blijven volharden, maal ais ze maar konden, zouden ze zich gedrongen zien al hun eischeu in practische volgorde te laten varen en de oude dwaalbegrippen weer te aanvaarden die zij beweerd hebben te verbreken. Tot onmacht vervallen, zullen zij zich eveneens verlaten voelen door het intellectueele element der nieuwe gene ratics, daar de wetenschap, gerijpt tot 'n concreter exacter uitlegging van 't sociale leven, de socialistische herscn schim verbant naar den rang der uit gediende utopieën. Aan den anderen kant zullen de arbeiderskringen, verblind door de luchtkasteelen, die men hun voor oogen spiegelt, zich blijven druk maken zonder ooit een doel te bereiken, accoord sprongen mannen en vrouwen van hunne zetels op en vielen in koor in. Gigi begreep niet waarom iederceen zoo in geestdrift geraakte, hij stond op van zijn plaats en staarde door 't vens ter naar de baai van Baija, en toen het refrein weer door allen werd herhaald, keek hij weer in de kamer rond. Hij vermoedde niet wat het was, dat hen zoo ontroerde, hij begreep ook niet waarom San Carlo's oogen zoo glausden en waarom er zoo'n vreemde trilling in zijn stem was toen bij 't laatste vers zong een trilling, die een onbe- schrijfelijken indruk op 't kind maakte en hem de tranen in |de oogen deed komen. „Wat was dat voor een lied? Waar over handelde het? vroeg hij, nadat een koor van vaarlwels en goede, wenschen hen had nageklonken, Carlo nam zijn hand en leidde hem weg, doch Gigi vroeg weder: „Waarover was het toch, dat ge allen zoo in vuur geraaktet?" „Het was over la Patria," zeide Carlo ernstig. „Dat ontroerde mij dan zoo", zeide Gigi met een vroolijke trek op zijn vreemd gezichtje. „Ik ben een echte Italiaan, hoewel signor Sardoni mij een kleine Yankee noemt. Zij waren Yan kees te Salem, en ik wil nu niet meer naar Salem terug. Ik wil een Italiaan zijn en bij u blijven". opwegend tegen hun moeiten. Ontevreden en afgunstig, gefolterd door klassenhaat, aan kwaadwilligheid wijtende de weige ring der hervormingen, die de omstan digheden van den oeconomischen strijd onmogelijk maken, bereid zich tot alles te laten meeslepen, zullen de arbeiders massa's in den Staat een voortdurend element vormen voor gevaar en onrust. Terwijl de ultramontaansche partij on de socialistische beide haar onmacht laten zien om een leer vast te stellen, om mede te regeeren, de een ten gevolge van haar beginsel, dat openlijk den modernen geest vijandig is, de ander om de redenen, die we zooeven ver klaarden, schijnt de liberale leer de eenige te zijn, die totale bevrediging geeft aan 't verstand, en z'n toestemming vraagt. Yan het beginsel der betrekkelijkheid, die zijn grondslag is, wordt't fundamon- teele rechtsbegrip afgeleid. Want uit 't feit, dat niets mij veroorlooft mijn gedachte en mijn wil hooger te stellen dan die van 'n ander, vloeit mijn ver plichting voort om die gedachte en dien wil te eerbiedigen binnen de grenzen, waarin zij zelve voor mij geen gevaar opleveren. Deze opvatting van het recht sluit stilzwijgend het begrip van ver draagzaamheid in zich, die de ultramon taansche partij nooit heeft kunnen aan nemen. De Staat moet neutraal zijn, de godsdienstige overtuigingen eerbie digen, omdat hij, wanneer hij ze alle aanneemt, hij er geen een boven de andere stelleu kan. Het beginsel van relativiteit beveelt tegelijkertijd een concrete politiek aan, d. w. z. een politiek, die rekening houdt met de feiten, zonder dat deze kunnen worden genegeerd door eenig absoluut beginsel of theoretisch doel. liet relati vi tei tsbcginsel stelt een solidariteit vast tusschen de moderne wetenschap en 't liberalisme, en dit komt ten slotte neer op 'tgeen we in de voorafgaande regelen hebben gezegd. „Wat!" riep Carlo lachend, „zijt ge ontrouw geworden aan je oude vrien den, de varkens?" „Ik heb nu geen varkens meer noodig, nu ik u heb," zeide Gigi. „Ik hoop heusch, dat ze mij niet meer naar Salem terug zullen zenden!" Carlo lachte. „Daar ge nu zoo vaderlandslievend zijt, is 't schande, dat go het gaat ver- vei laten, zonder de tarantella te hebben zien dansen. Kom mee, kleine". Hij bracht het kiud in een wijngaard sprak een paar woorden tot een boerin netje, dat hij scheen te kennen, en spoedig daarop kwamen zij in een ruim, grijs overwulfd gebouw, waarin Carlo de echo liet klinken, zeer tot Gigi's ver maak. Het was een oude romeinsche ruine, de tempel van Mercurius ge naamd. Nu kwam het zwartoogige meisje terug gevolgd door twee jongere en mooiere zusters en door een oude vrouw, in een vuil gescheurd kleed en het hoofd omwonden door een oranje kleurige doek. Zij droeg een guitaar eu leunde tegen de muur, zij begon op eentonige wijs een lied te zingen en prachtig in den maat te spelen, terwijl twee van de drie meisjes de tarantella begonnen te dansen en de derde inviel als een der twee eerste rustte. (Wordt vervolgd).

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1906 | | pagina 1