No. 53.
Woensdag 4 Juli 1906.
3e Jaargang.
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Wees U Zelf!
Vrijmaking der
Kerken.
FEUILLETON.
Dolende Ridder.
DE EEMLANDER.
Verschijnt
WAensdags en Zaterdags,
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der adverteutiëu
Van 1 tot 5 regels0.40
vooi iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Reeds geruimen tijd is er gisting in
de Nederlandsch Hervormde kerk.
Voor eenigen tijd werd er te Utrecht
een vergadering gehouden, waarvan het
gevolg was, dat er een vereeniging ge
sticht werd tot zoogenaamde „vrijmaking
der kerk."
Aangezien nu zoowel de confessio-
neelen als de orthodoxen aandringen
op die vrijmaking, maar het over de
middeleu om tot die vrijmaking te komen
het volkomen oneens zijn, en het dus
voor velen niet duidelijk is, wat men
met die vrijmaking op het oog heeft,
was er een persoon, die in het Utrechtsch
Dagblad een stukje inzond, waarin hij
dood leuk vroeg, waarop al die vrij
makingen moeten uitloopen.
Dominee H. H. Barge r, een recht
zinnig predikant te Utrecht, meende, dat
een duidelijke uiteenzetting van dat vrij
maken niet overbodig zou zijn en schreef
daarom onder den titel. „In bevattelijken
stijl" een stuk, waaruit wij het volgende
onder de aandacht onzer lezers brengen.
Domineo Barger dan schrijft:
„Als ik uw schrijven goed lees,
dan bedoelt gij dit.
„Gij zijc er door getroffen, dat allen
zeggen hetzelfde te willen en het
blijkbaar toch volslagen oneens zijn.
„De Gereformeerde bond, eerst
onlangs opgericht, wil vrijmaking der
kerk; de confessioneelen klagen over
het juk der bestuursinrichting; de
modernen spreken telkens van ver
drukking der minderheden,
„Allen willen „vrijmaking", maar
niet hun allen schijnen zij 't maar niet
gedaan te krijgen, ja onophoudelijk
werken zij elkander tegen!'t Gaat
haast op u den indruk maken van
krankzinnigenwerk. Zijn dat mannen,
die meenen wat ze zeggen en werke-
Zonder dogma beslaat de zedcleer uit niets
dan leefregels en spreuken; met het dogma is zg
een voorschrift, verplichting, noodwendigheid.
Uit het Engelscli
van
EDNA LYALL.
50.)
In haar slechtste oogenblikken haatte
zij Carlo omdat deze haar minnaar had
verdrongen, in betere oogenblikken
trachtte zij een soort van dankbaarheid
voor hem te gevoelen voor wat hij had
gedaan, doch meermalen uit wraak voor
dc gevoelens van vernedering, wijl hij
hare zwakheid kende, vond zij het pret
tig hem te sarren en zoodoende aan
den troep te laten zien, dat zij niet in
't minst genegen was in de algemeene
bewondering van de buitenwereld te
deelen.
Tirannie kweekt bedrog, doch zij
kweekt ook de lust om tetiranniseeren.
Nila, die door dc booze luimen van
lijk nastreven wat ze voorgeven te
bedoelen?
„Wie 't dichtst bij elkander staan,
naar gij meent, de Gereformeerden
en de Confessioneelen, hebt gij het
sterkst tegen elkander hooien waar
schuwen. Wie het verst van elkaar
verwijderd zijn, de ultra-orthodoxen
en de modernen, schijnen elkander in
sommige opzichten dc hand te geven.
Uit dezelfde dogmatiek ziet gij op
groeien een geheel verschillend kerke
lijk streven, en rechtstreeks tegenover
elkander staande theologische beschou
wingen geven blijkbaar elkaar de hand
in den kerkdijken strijd. Het ver
wondert mij niet, dat uw logisch
denken hier in de war raakt".
Na dit op den voorgrond geplaatst
te hebben, geeft domineo Ba r g e r de
volgende zeer juiste, maar zeldzaam zoo
eerlijk uitgedrukte beschouwing over het
ambt van den predikant:
„Ik ken bijna geen ambt. bediening
of beroep, waarin meer vrijheid wordt
genoten. Een predikant in onze kerk
kan haast doen, wat hij maar wil. Hij
kan iedere richting vertegenwoordigen,
op maatschappelijk gebied. Hij kan
socialistisch organisator of Boedhistisch
zendeling wezen. Hij kan prediken,
dat er een God is of prediken, dat
er geen God is; hij kan streng Ge
reformeerd of methodistisch optreden,
al naar 't hem gevalt; hij kan de
grootste domheden zoowel als de
heerlijkste dingen verkondigen; hij
kan door zijn nalatigheid een geheele
gemeente laten verloopcn, zoodat er
weinigen meer ter kerk komen het
zal hem in geen van deze gevallen
zijn ambt behoeven te kosten. Dat
ambt kan hij waarnemen, zooals hij
dat opvatten wil. Hij kan een ander
voor zich laten optreden, zoo dikwijls
hij dat goed vindt, zijn eatechisatiën
afzeggen, zoo dikwijls hij dat verkiest.
Hij kan weken lang buiten zijn ge
meente zijn om elders verkiezings-
haar echtgenoot zoo ellendig werd ge
maakt, nam daarvoor wraak op Gigi, op
haar ongelukkige kapper, of 't meest
van allen op Carlo. Zij was zich zoo
zeer bewust van zijn liefde, zoo zeker,
dat hij haar nooit in den steek zou
laten, dat zij niet bevreesd was zoo te
doen en dc zekerheid dat zij hein ver
driet kon doen was aangenaam voor
haar en gaf haar een gevoel van macht,
dat haar trots streelde.
„Ge hebt Herlino in een mooi
humeur gebracht," zeide zij sarcastisch,
in antwoord op Carlo's groet. Hij vond
de wijze, waarop zij over haar echtge
noot sprak, onaangenaam en trachtte
van onderwerp te veranderen.
„Er zijn veel zaken geweest die hem
onprettig stemden, maar alles is nu in
orde. Wij zijn naar den schouwburg
geweest, 't schijnt mij een betere dan
wij hadden verwacht."
„Ge moogt wel zeggen, alles is in
orde met uitzondering van de goede
luim van den impressario," zcide Nita
scherp.
„Ik wenschte wel, dat ge hem zijn
eigen gang liet gaan en je niet met hem
bemoeidet, ge maakt 't veel slechter
voor mij."
Nita's onredelijkheid kon bij wijlen
iemand halfdol maken en Carlo kon 't
niet helpen, dat hij in dat opzicht
meermalen met Merlino eens was, 1) ij
wist heel goed, dat als hij niet naar den
speeches te houden of geestelijke op-
wckkingsmectings te leiden of ver
gaderingen van verschillenden aard
bij te wonen.
Hij kan 6 weken zomervacantie
nemen (nemen, ja, want de kerk zorgt
er volstrekt niet voor, dat hij vacantie
krijgt) maar ook 8 of 10, ja, als 't
hem gelust eeu reisje naar Palestina
of Oost-Indië te gaan maken voor eenige
maanden, indien hij maar zorgt, dat
de predikdienst niet stilstaat. Naar
het andere werk, catechisatie en
huisbezoek, wordt althans bij stads
predikanten, zeer weinig onderzoek
gedaan. Hij kan naast zijn ambtsver
vulling nog verschillenden arbeid ver
richten: een blad schrijven, lezingen
houden, oen bezoldigd secretariaat
waarnemen, of lid van de Tweede
Kamer zijn (en waarom zou men nu
dit laat6te alleen uitsluiten? Hij
kan in het kerkelijke zich zeer eigen
dunkelijk gedragen; hij behoeft geen
kerkeraadsvergaderingen te bezoeken,
noch godsdienstoefeningen dan waar
hij zelf optreedt; hij kan zich met
zijn aanhang afzonderen van het
groote geheel, en, als hij dit verkiest,
in wijkgebouw of Evangelisatielokaal
vergaderen op hetzelfde uur, waarop
in het kerkgebouw een wettige
godsdienstoefening gehouden wordt.
Voorts kan hij de Ned. Hervormde
kerk, terwijl hij beloofd heeft tot haar
bloei volijverig mede te werken, open
lijk prijsgeven aan bespotting, op haat-
schelden zooveel 't hem goeddunkt,
vereenigingen oprichten, met liet uit
gesproken doel haar uit elkander te
laten springen en toch om dc drie
maanden prompt tot den laatstcn cent
toe zijn traktement ontvangen, als
dienaar der kerk. Hij kan in één
woord, zoolang hij zich maar als
fatsoenlijk mensch gedraagt, doen wat
hij wil. Natuurlijk bij ouzedelijken
wandel is er aan zijn ambtsleven
En ook officier bij de landweer zijn.
schouwburg was gegaan haar verwijt
zou zijn geweest: „Ge beproeft nooit
Merlino in een betere luim te brengen
of dc moeielijkheden voor mij te
effenen."
Hij zweeg en Nita, die op een twist
had gehoopt, en die de onmogelijkheid
inzag alleen te twisten, ging naar 't
venster waar Gigi heel tevreden met
zijne soldaten zat te spelen en zonder
waarschuwing wierp zij de hcele boel
in een doos.
„Ga weg! ik wil niet dat ge overal
met dat speelgoed heen draagt!" zcide
zij hem nijdige stoot gevende.
Gigi, die zijn tranen vlug bij de hand
had, barstte in een luid gebrul uit, en
Carlo, die uit principe nooit zich mengde
tusschen moeder en kind had veel
moeite zich stil te houden, toen de
kleine jongen buiten de deur werd
gezet.
„Het is allemaal uw schuld," zeide
Nita, „ge bemoeit u veel te veel met
bem. Hij moet leeren waar hij staan
moet."
Zij ging met haar lessenaar aan dc
ledige tafel zitten.
„Ik ga dadelijk naar 't postkantoor,"
hebt ge soms brieven?" zeide Carlo, om
de onaangename stilte te verbreken.
„Wat hebt gij daarmee te maken?"
vroeg zij boos. „Is 't al niet erg ge
noeg, dat mijn man mij den gcheelen dag
bespiedt?
spoedig een einde. Dat gedoogt het
openbaar geweten niet. Maar overigens
is hij vrij, volmaakt vrij, door niets
gehinderd om zijn taak op te vatten,
als hij 't wcnscht."
Na deze beschouwing komt hij tot
deze gevolgtrekking:
De vrijmaking der kerk zal aller
eerst daarin moeten liggendal zij
wordt vrijgemaakt van de vrij
heid der predikanten.
„Aangezien", zoo zegt hij verder,
„geen predikant begooren kan vrij
gemaakt te worden van zijn eigen vrij
heid, maar wel van de vrijheid van
andereu, is de v r ij m a k i n g dei
kerk wel een leuze, die allen ver-
eenigen kan, maar ieder denkt daarbij
het zijne en stelt tot voorwaarde de
volkomen vrijheid van eigen partij en
richting."
Over den onlangs opgcrichten Gere
formeerden Bond is de schrijver niet
best 'te spreken.
Er moet volgens dominee Barger
een verandering komen in dc samen
stelling der Synode.
Gebeurt dat niet, blijft die vcrandc
ring in de samenstelling van dat lichaam
achterwege, dan zal ton slotte met ge
weld op een ongedachte wijze geschie
den, wat langs wettigen weg niet kan
verkregen worden en de kerk zal uit
eenvallen in verschillende bestanddeelcn,
die niet langer kunnen samengaan.
De verantwoordelijkheid van zoon
kerkelijke revolutie komt voor rekening
van hen, zegt de schrijver, die de ver
andering niet hand en tand hebben
tegengehouden.
De Gereformeerde bond nu wil, vol
gens den heer Barger, dien geweld
dadigen weg al dadelijk op. Daarom
kan hij dc vreet niet onderdrukken,
dat de hoofden van die beweging be
sliste aanhangers zijn van dr. K u y p e r
en in bondgenootschap werken met den
man, die geen middel heeft onbe
proefd g-elatcn om onze Neder-
Als ge denkt, dat ik mij ook door u
laat bespieden, hebt ge 't mis! 't Was
al erg genoeg voor ge kwaamt."
En met een ongeduldige beweging
raapte zij hare zaken bijeen en verliet
dc kamer.
Sardoni keek op en zag de droevigo
tick op Carlo's gelaat. Hij werd er zoo
door getroffen, dat hij uitriep.
„Bij Jovis! Als mevrouw Morlino uwe
zuster niet was zou ik haar wel eens
iets anders vertellen!
Hij was nieuwsgierig om te hooien
wat Carlo wel zou zeggen.
Een oogenblik zweeg deze, toen een
zucht bedwingend zeide hij eenigzins
gedwongen vroolijk.
„Och zij, die 't paard niet kunnen
slaan, slaan 't zadel. Merlino heeft haar
boosgemaakt en ik word al6 wrijfpaal
gebruikt."
„En naar 't schijnt, doet Merlino
eveneens en dus zijt gij tusschen twee
vuren."
„Doch met een goeden kameraad om
mij op te vroolijken als ik neerslachtig
ben." Ik hoop, amico mio", en
terwijl hij sprak verhelderde die vroolijke
Italiaansche glimlach zijn gelaat. ik
hoop op een of anderen dag ook eens
iets te kunnen geven in plants van te
nemen."
Sardoni was getroffen, eenige oogen
blikken zat hij in gedachten verdiept,
toen snel opkijkend, zeide hij op zijn
laudsch Hervormde kerk te fnuiken.
In de samenstelling der Synode, wij
zeiden het reeds, wenscht ds. Barger
verandering.
Door de wijze, waarop zij wordt
samengesteld, is zij volgens hem ge
doemd tot onmacht en staat zij de ont
wikkeling en den bloei der kerk in
den weg.
Er moet dus verandering worden
aangebracht in haar samenstelling.
Die samenstelling moot zoodanig zijn,
dat zij een vertegenwoordiging der kerk
kan worden genoemd, gekozen uit pre
dikanten en ouderlingen, door de classicale
vergaderingen, en wel zéó, dat het
aantal afgevaardigden tor Synode voor
iedere provincie in evenredigheid wordt
gebracht met het aantal zielen, dat zij
te vertegenwoordigen hebben.
„Zoo kan een begin van verandering
werden gemaakt, zoo de strijd worden
overgebracht, daar, waar zij moet worden
uitgestreden, nl. in de Synode zelve,
en de kerk, die anders dreigt uiteen
te vallen, als volkskerk behouden
blijven."
Wij zijn niet gewoon ons met ker
kelijke twisten bezig te houden, maar
wij vonden het geschriftje van dominee
Barger, dat iu brochurevorm verkrijg
baar is gesteld, zoo belangrijk, zoo ken-
teekenend voor den strijd, die ook op
kerkelyk gebied gestreden wordt, dat
wij daarop de aandacht onzer lezers
meenden te moeten vestigen, zonder
in dc verste verte te willen beslissen,
of het middel van dominee Barger
wel het juiste is oui de eenheid in de
kerk te herstellen.
Om eenheid te bewaren in een kerk
genootschap is er een hiërarchie noodig
en bovendien een volstrekte gehoor
zaamheid aan de van hoogerhand -
wie dan ook de hoogerhand zijsynode
korte Engelsche manier:
„Ik zal n aan uw woord houden.
Morgen is 't Zondag. Is er soms repe
titie?"
„Marioni heeft 't met 't orkest en
koor geschikt om de Trovatore te
nemen, maar hij zal ons niet noodig
hebben."
„Goed, wilt ge mij dan in den na
middag vergezellen? Ik heb een onaan
genaam werkje te doen en ik zou blij
zijn als go mij eens wildet helpen."
Carlo scheen bepaald verheugd door
't verzoek en in waarheid zijne belang
stelling in Sardoni was een goed ding
voor hem, daar 't hem zijn eigen ver
driet deed vergeten.
TWINTIGSTE HOOFDSTUK.
Een terugkeer.
„Hoe treurig en verlaten ziet de
plaats er uit!" riep Carlo toen hij na
kerktijd den volgenden dag met Sardoni
door de stille straten met hun gesloten
winkels, naar het station wandelde.
„Het is, dunkt mij, een goed ding om
de winkels te sluiten en aan 't volk een
•ustdag te geven, maar er ligt zoo'n
slaperige trek over alles, dat zij er niet
van schijnen te genieten."
Sardoni lachte. „Zondagmiddag is
altijd een slaperige tijd in Engeland.
Ik weet niet hoe 't komt, doch ik durf
te verzekeren, dat de strengste recht-
zinnigen zelfs op dat uur dutten".
