No. 58.
Zaterdag 21 Juli 1906.
3e Jaargang.
Wees U Zelf l
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
De Oud-Liberalen.
FEUILLETON^
Dolende Ridder.
DE EEMLANDER.
Verscliijiit
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
De Vaderlander, liet bekende orgaan
van de Liberale Unie wijdt de volgende
beschouwingen aan de Ond-Liberalen:
„De oud-liberalen beginnen behoefte
te gevoelen aan organisatie. Op de be
kende vergadering zijn onder leiding van
den bekwamen afgevaardigde voor Tiel
de eerste stappen tot nauwere aaneen
sluiting gedaan met het doel „de samen
werking te bevorderen van hen, die
instemmen met de vrij-liberale beginselen,
den invloed daarvan op het staatsbeleid
te versterken [en bij verkiezingen van
algemeenc politieke beteekenis de kiezers
voor te lichten".
Het treft in deze zinsnede dadelijk,
dat de naam van o u d-liberalen hier in
den ban wordt gedaan en vervangen
door die van v r ij-liberalen. Men zal
deze naamsverwisseling te beschouwen
hebben als een offer aan den Moloch
dezer eeuw, zooals de oude lieer Stastok
de heeren en dames op zijne wandschil-
derijen liet moderniseeren.
O u d-liberalen als politieke partij zijn
er dus niet meer. Nu, die waren al vroe
ger van het politiek tooneel verdwenen.
Een onvervalscht oiul-liberaal is beslist
tegenstander van alle staatsbemoeiing
en sclirijft het laisser faire, laisser aller
in zijn vaandel. Welnu, in het politieke
manifest dat de zoogenaamde o u d-libe
ralen in 1905 uitgaven, werd dat stand-
puut, zij het dan ook ietwat schoor
voetend, verlaten; we kregen wel te
hooren, dat „sociale [wetgeving" in de
eerste plaats moet bestaan in het be
vorderen, aanmoedigen en steunen van
persoonlijk initiatief en energie, maar
daarnaast: „Staatsdwang en ambtenaars
bemoeiing zijn eerst toelaatbaar, wanneer
de werking van bet vrije zelfstandige
initiatief ontoereikend is en voldoende
vaststaat, dat hetgeen ter behartiging
van eenig algemeen belang tot stand
moet komen, van staatswege eerder en
beter verricht kan worden dan door de
Wij verliezen altijd de vriendschap van
hen, die onze achting verliezen.
Uit het Engelsch
van
EDNA LYALL.
55.)
„Maar ik onderbreek een tete-h-tetc,
zeide Comerio met zijn zachte, vleicndo
stem.
„Wat hoorde ik Madame Merlino zeg
gen? Als ik iets zeg, wat hem niet bevalt?
Kan onze prima donna dan ict6 zeg
gen wat een man onbehagelijk is?"
Nita lachte.
„We spraken over mijn broeder,"
zeide zij, zich op Sardoni wrekend, omdat
hij niet wegging, en nu iets zeggend
wat zij wist dat hem zou vertoornen.
„Ik trachtte hem gisteren te overtuigen,
dat het goed was dat zijne verloving
met Miss Britton verbroken was, en dat
beviel hem natuurlijk niet."
vrije samenwerking dor belangheb
benden".
Yoor wie goed leest, is het niet alleen
duidelijk, dat het beginsel van staats
onthouding hier geheel wordt prijs ge
geven, en dat men met eene formule
te doen heeft, zóó rekbaar, dat zelfs
de meest links staande vrijzinnig-demo
craat haar desnoods zou kunnen onder
schrijven.
Een geheel andere vraag is, of de
nieuwe naam gelukkig is gekozen. Dat
praedicaat oud kan uit don aard der
zaak weinig behagen, en het woord
v r ij heeft in dit land, vrijgevochten op
Spanjaarden en Franschen, een goeden
klank. Maar niet hij, die tot nog toe
los was van alle partijverband en zich
dat nu gaat opleggen, kan zich v r ij
noemen, wel degeen, die het tegenover
gestelde doet. Zooals bijv. de hoeren
Lohman c.s. zich terecht v r ij-antirevo
lutionairen noemden, toen ze zich in
dertijd los maakten van den band, dien
dr. Kuyper hun naar hunnen zin te
nauw omlegde.
En of de oud-liberalen het niet zul
len betreuren, dat ze met dien naam
vrij tegelijk hunne vrijheid prijs gaven,
is eene andere vraag. Het partijverband
is een noodzakelijk iets, het gemis daar
van voert maar al te vaak tot politieke
losbandigheid, maar wie het niet kent
is individueel (men versta ons niet
verkeerd), een Zondagskind der fortuin.
De training in zelfverloochening, die het
partijverband oplegt, is natuurlijk uiterst
heilzaam, maar „de wilde" zingt triom-
feerend: Heel d'open lucht is mijn. En
onder de kopstukken van de vrij-libera-
len is die vrijheid altijd op zoo hoogen
prijs gesteld, dat het ons benieuwen zal
of het hun op den duur zal bevallen
voor den naam van vrij het wezen dei-
vrijheid te hebben verruild.
We zullen natuurlijk af te wachten
hebben, met welk beginselprogram de
Sardoni beet zich op de lippen. Yeel
had hij willen geven als hij over 't onder
werp niet was begonnen en hij meende
dat mevrouw Merlino al heel weinig takt
toonde door in Comerio's tegenwoordig
heid erover te spreken, en om 't nog
erger te maken, trad Carlo juist de
kamer binnen.
Nu zat Comerio met zijn rug naar de
deur, doch hij kon alles in den spiegel
zien en snel maakte hij van de ge
legenheid gebruik om zijn vijand te
treffen.
„Miss Britton, de mooie Engelsche,"
riep hij uit. „Zeker een poosje geleden
heb ik haar nog gezien. Zij is de meest
gevierde sehoone in Napels."
Sardoni keek van 't koude, sluwe,
wreede gelaat van Comerio naar dat
van Carlo. De woorden troffen hem
klaarblijkelijk. Even bleef hij met de
hand aan de deur staan, doch zich
spoedig op meesterlijke wijs verman
nend, kwam hij binnen en groette
Comerio op Iialiaansclie wijs, terwijl hij
er in slaagde 't gesprek vrijwel aan
hem zelf te houden gedurende't geheele
bezoek.
Sardoni hielp hem op zijne zorgelooze
manier door een reeks van scherts en
puntige gezegden, terwijl hij voortdurend
't vreemde trio bestudeerde dat onder
zijn oog zoo'n ernstig drama speelde
Nita, zenuwachtig en opgewonden,
Comerio met zijn verachtelijke haat
vrij-liberalen voor den dag zullen komen.
Eene zaak hopen wij, n.l. dat het zeer
d u i d e 1 ij k zal wezen, dat het beslist
stelling zal nemen tegen wat het niet
wil. Waar toch de organisatie van de
vrij-liberalen niet het gevolg is van de
vurige begeerte om eigen beginselen te
doen zegevieren, maar in hoofdzaak van
de vrees, dat de liberalen in den lande
nog meer dan thans reeds het geval is,
Unieman of Vrijzinnig-democraat zullen
worden, kan dat program in hoofdzaak
niets anders wezen dan de uitspraak
wat men niet wil; of de vrij-liberalen
zich bijv. zullen blijven verzetten tegen
eene grondwetsherziening, die den strijd
over het kiesrecht brengt op zuiver
terrein.
Wij wachten af, en verheugen ons
over deze poging tot organisatie. Iedere
organisatie van vrijzinnigen maakt een
compromis, wanneer dat noodig mocht
zijn, gemakkelijker, en wanneer het in
1905 niet is mogen gelukken de drie
groepen der vrijzinnigen contractueel te
verbinden, dan komt het ons voor, dat
de hoofdoorzaak daarvan geweest is,
dat noch in de Kamer, noch daarbui
ten, de oud-liberalen (het waren toen
nog o u d-liberalen) hun adres hadden
opgegeven.
Wij wenschen dus dat de nieuwe or
ganisatie alles zal omvatten wat daartoe
behoort. Wij zien hare stichting zonder
spijt, integendeel. Maar wij vreezen
voor het jonggeboren wicht, en wij
wenschen even te zeggen waarom.
De vrij liberalen hebben in den lande
heel weinig achter zich, waarop ze bij
eene organisatie kunnen rekenen. Niet,
dat er geen belangrijk aantal anti-cleri-
calen zou wezen, dat niet veel liever
Mr. Tydeman dan Borgesius of Drucker
zou volgen, maar van meewerken tot
cenige krachtige organisatie moeten
dezen niets hebben. Hier komt boontje
om zijn loontje; in den bloeitijd van het
oud-liberalisme is dien menscheu geleerd
en verachtelijke liefde, die nu en dan
door 't laagje vernis van gewone be
leefdheid doorscheen en de dolende rid
der zelf, met zijn mannelijk, krachtig
gelaat en zijn benijdenswaardige kunst
om 't juiste woord ter rechter tijd te
zeggen.
Zekerlijk had Comerio op dien namid
dag weinig gewonnen doch zijn vervol
ging had Nita aan 't wankelen gebracht
en ofschoon Carlo niet kon bespeuren,
dat zij hem ontmoette, behalve nu en
dan in de foijcr in 't bijzijn van vele
anderen, toch wist hij dat nooit te'voren
zooveel gevaar had bestaan voor 't geen
hij zoo vurig hoopte.
Het schonk hem eenige verlichting
toen zij London verlieten want in de
provincie hing het zwaard van Damocles
niet zoo dreigend boven zijn hoofd.
Intusschen werd zijn hoesten erger en
hij begon er slecht uit te zien, volgens
Gomez en Sardoni, de eenigen, die er
acht op sloegen.
Op een avond te Birmingham was
Gomez zoo hatelijk tegen hem als nooit
te voren. Gedurende eenige dagen reeds
was Carlo zeer slecht bij stem geweest
en hij was zich bewust dien avond
slechter gezongen te hebben dan ooit te
voren.
Hij kwam in de foijer moede en ont
moedigd. Gomez, Sardoni, Nita en twee
of drie anderen zaten bij 't vuur en Nita
begon hem te berispen op haar oudore
door hunne leiders, dat de politiek iets
was, waarover de notabelen in dorp en
stad te decreteeren hadden hoe het zijn
moest, en toen de tijden veranderden,
toen „Jan en Alleman" er zich meo
ging bemoeien, toen niet langer op de
hcerensocieteit onder een bittertje kon
uitgemaakt worden, wie in Baad, Staten
of Kamer moest, toen hebben die
elementen zich mokkend teruggetrokken,
klagende over de snoodheid der wereld,
en al zou er een man opstaan, krachtig
genoeg om hen tot meedoen te dwingen
aan het gemeenschapsleven; ze zijn er
niet meer toe in staat. Ze achten eene
kiesvereeniging, waarin een arbeider van
gevoelen durft verschillen met wethouder
of notaris, het toppunt van gemeenheid,
en vinden voor een politieke meeting
geene woorden meer van verontwaardi
ging. Ze blijven dus van beiden weg.
en hebben absuluut niet ingezien, dat
ze daardoor de leiding geheel uit de
handen gaven.
Uit de bekende brochure van den heer
H. de Wilde: „Dr. A. Kuyper in zijne
beteekenis voor de politieke ontwikke
ling van het Nederlaudsche Yolk," waarin
hij schetst hoe dr. Kuyper door de
„Standaard" de belangstelling van dui
zenden burgers voor de publieke zaak
nieuw leven gaf, schrijven wij de vol
gende regels over:
„Men moet, om zich van het verwon
derlijk succes, dat dr. Kuyper op zijn
persarbeid had, eene juiste voorstolling
te vormen, teruggaan tot den tijd, toen
in heel ons land, en bepaaldelijk in de
dorpen, een paar notabelen schier in
alles den toon aangaven, alle zaken van
publicken aard beredderden en bedistel-
deu (dit laatste is zeker een drukfout
voor „bedisselen") en de bevolking zelve
zich buiten alles hield. Vooral bij ver
kiezingen bleek dit in sterke mate. Een
paar invloedrijke mannen van de balie
of van den handel in de steden, de
grondeigenaars en hunne rentmeesters
zusters manier.
„Ge hebt afschuwelijk gezongen, Carlo?
liep zij uit baar kleine voet dichterbij
het vuur brengend en hem met haar
heldere koude oogen ver van vriende
lijk aanziende. „Ge hebt mij in 't
laatste oogenblik geheel in de war ge
bracht. Het is onverdragelijk."
„Het spijt me, dat ik 't deed," zeide
bij met dien treurigen blik, die hij nu
zelden dwong als Nita hem aanviel.
„Ge moet hem niet onmoedigen, dat
is niet mooi bij een nieuweling!" zeide
Gomez. „Kijk eens Donati, er slaat
kritiek over uwe „Rigoletto" in de
avondbladen."
Hij gaf hem 't blad met een sarcas
tisch knikje over.
„Dat is al te erg," riepen eenige
van de anderen, maar toch lachten zij,
want de nieuwe bariton had tot nu toe
niets dan lof ingeoogst en een kleine
verandering kon geen kwaad meenden
zij, vooral omdat zij 't aangenaam
vonden.
Carlo nam 't blad zonder een woord
te spreken aan en las het bericht, wel
bewust, dat Gomez het hem niet zoo
hebben laten lezen als het gunstig voor
hem was geweest. Het was zijn ge
woonte niet om te beweren dat de pers
hem onverschillig liet, hij gaf om lof
en kritiek en hij trachtte zijn gevoelens
niet te bemantelen hoewel niets hem
zou hebben kunnen bewegen om door
op het platteland wezen do candidatcn
aan."
Dit is alles zeer juist geschetst. Dat
was ook de bloeitijd van hot oud-libe
ralisme. Maar zoodra die heeren niet
meer hadden „aan te wijzen," trokken
ze zich terug, enkelen gingen met voor
uitstrevender denkbeeldon mee. Dat
niettegenstaande dat alles, de vrij-libe
rale fractie in onze Kamer nog betrek
kelijk zooveel leden telt, mag dan ook
niet leiden tot overschatting van de
kracht van die partij in den lande, en
zal het niet, als men drie zaken bedenkt:
lo. dat hare leden mannen zijn, even
zeer om hun persoon als om hunne be-
kwaamheiu, zoo geacht, dat ze heel wat
stemmen krijgen van kiezers, die hen
willen, niettegenstaande ze oud
liberaal z ij n.
2o. dat slechts zeer enkele van hare
leden oud- of vrij-liberalen zijn, in den
volstrekten zin des woords. De af
stand tusschcn Mr. Do Beaufort en Mr.
Karnebeek, dunkt ons heel wat grooter
dan die tusschen Mr. De Beaufort en
Mr. Goeman Borgesius.
3o. dat de concentratie, tegen Dr.
Kuyper de Kamerfractie uit don aard
der zaak sterker gemaakt heeft, dan ze
anders zou wezen.
Kenschetsend is het dan ook, dat hot
Manifest der Oud-Liberalen zoo goed
als uitsluitend geteekend was door aan
zienlijken, rechtsgeleerden, groothande
laars en groote fabrikanten; do eenige
burgerman, die het geteekend heeft, is
de hoer J. Versluys, voorzitter van
Grondwet in Amsterdam, maar dat is
de uitzondering, die den regel bevestigt.
Men zou dan ook gezegd hebben, de
75 namen lezende, die onder dat
manifest staan, tegen die combinatie, is
niemand opgewassen, als men niet wist,
dat die heeren hun naam teekeuen,
en dat het dan ook voor de overgroote
meerderheid van hen daarmee is afge-
loopendat er geene kracht van dat
pogingen tot omkooping gunstig ver
slagen in de bladen te brengen.
De kritiek was van te veel belang
voor ziju toekomst en op zijn succes
draaiden al zijn plannen voor Nita'sbe
scherming, zoodat hij volkomen in
stemde met de goedgekozen woorden
van Macreadij. „We kunnen onze ge
schiedenis uiet lezen in de oogen dei-
natie, doch wel in de dagbladen".
„Het is waard," zeide Lij het blad
neerwerpend met een bedwongen zucht
„ik speelde gisteravond slecht en zong
nog slechter. Zij hebben recht op mij
te schimpen."
„De reden is, dat ge in 't geheel
niet geschikt zijn om te zingen"," zeide
Gomez op geveinsd vriendelijke toon.
„Ge zijt ziek en hebt behoefte aan een
langen rusttijd."
„Neen, neen," zeide Carlo snel. „'tis
niets anders dan dit verschrikkelijke
klimaat. „Als 'c warnier wordt zal 't wel
weer overgaan.
„Nu," zeide Gomez, „Comerio be
weert dat hij in September met ons
naar Amerika zal gaan en ik denk dat
hij gelijk heeft."
Wordt vervolgd).
