No. 49.
Woensdag 19 Juni 1907.
4e Jaargang.
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Directeur Werfihelm.
Flecti, non Frangi.
FEUILLETON.
Een nieuwe industrieschool.
DE EEMLANDER.
Verschijnt i
Woensdags en Zaterdags.;
Bureau
Kortegracht 1.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentlën
Van 1 tot 5 regels0.40
vooi iedercn regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Zij, die zich met ingang van
1 Juli a.s. op ons blad abou-
neercu, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers
gratis.
De verkiezingen hebben «veer
overduidelijk bewezen, hoe
broodnoodig een Vrijzinnig
orgaan voor onze streek is.
Vrijzinnigen, wilt ge niet ge
heel in de macht van Kome en
Dordt vallen, steunt dan ons
blad, dat steeds de algemcene
liberale beginselen heeft ver
dedigd, zoudcr daarbij een eng
partijstandpunt in te nemen,
en dat steeds den strijd heeft
aangebonden tegen conserva
tisme en clericalisiuc.
Tevens herinneren we eraan,
dat met September ons blad
driemaal per week zal ver
schijnen, zonder dat de prijs
verhoogd wordt.
„Ik buigdoch br*>ek niet".
Nu de uitslag der Statcn-verkiezingeu
volledig bekend is, en de vrijzinnigen in
staat zijn de geleden verliezen, die in de
plaats zijn getreden van de gedroomde
overwinningen, met cenige zekerheid na
te gaan, zal ook het sprookje 7an een
vredelievende rechterzijde, alleen dooi
den verwoeden stormloop van links tot
verweer geprikkeld, wel hebben afge
daan.
Men zal nu wel tot het iDzicht zijn
gekomen, dat, terwijl de vrijzinnigen
met veel vertoon paradccren, dc rech
terzijde reeds lang tevoren de nieuwe
rekruten had ingelijfd en geoefend, dc
mobilisatie tot in de puntjes had voor
bereid, in alle stilte de behecrschende
stellingen had bezet en gereed stond tot
den aanval.
't Was zeker een min-aangename ver-
Niet de trots, een edele hartstochtis
blind voor eigen gehreken} maar de hoog
moed.
Vrij naar 'f Duitsch
VAN
MORITZ VAN REICHENBACH.
19
Waar bleef nu dc brug? Het was hem
als of al zijn met moeite bijeengebrachte
balken in een pcilloozen afgrond vielen.
De muziek hield op.
Ilka ging voorbij aan den arm van
haar danseur.Zij zaghem glimlachendaan.
Zij lacht oin den lomperd die zich
op de parketvloer niet thuis voelt," dacht
hii en stond op om naar de rookkamer
te" gaan. Die danszaal was hem onver-
dragelijk.
Er stonden ecnige andere hceren met
goede sigaren om een pas aangeslagen
rassing, eensklaps en te laat te bespeu
ren, dat dc groote aanwas van kiezers
gedurende de laatste jaren voor de
overgrootc meerderheid is ten goede
gekomen aan dc rcchtscho partijen en
de sociaal-democratie.
Verwonderen moet men zich daarover
zoo min, als over het feit der nederlaag.
Beide tegenstanders der vrijzinnige
partijen toch beschikken over ecne
krachtige, nimmer verslappende organi
satie, haudelcnd naar een vaststaand,
weloverwogen plan en onder beproefde,
vertrouwde leiding.
Wat hebben de vrijzinnigen daartegen
over te stellen:
Tweedracht, verdeeldheid, onsamen
hangend optreden.
De groote fout der scheuring na li95
heeft zich thans opnieuw gewroken,
zooals geschiedde in 1897 en 1901. De
wigge, onder goedkeurend knikken van
dr. Kuyper in het liberale blok gedre
ven; de splijtzwam, onder zijn toezicht,
met zooveel zorg gekultivecrd, zij heb
ben goed werk gedaan voorde
rcchtsche coalitie!
Het is ditmaal dc leermeester, die
zijnen leerlingen dank verschuldigd is.
Na elkaar bij de stembussen van 1897
en 1901 op 't vinnigst te hebben be
streden vrijzinnig-democraten tegen
vooruïtstrevenden (die naam heeft nu al
uitgediend) en liberalen, en omgekeerd,
meende men thans, hoopvol gestemd
door den uitslag van 1905, eens heel
verstandig te doen door de Duitsche
tactiek toe te passen: getrennt marchircn
vercint sehlagen. Dat klonk zoo echt
taktisch.
Maar het werd: vercint gecehlagen
werden! Want al hadden de leiders dit
nu zoo bepaald, zij zagen voorbij, dal
hunne volgelingen nog niet in die nieuwe
tactiek waren ingeleefd en er dienten
gevolge aan het verband veel, neen
alles ontbrak.
D.e Duitsche tactiek is uitstekend,
mits die gescheiden marcheerende troe-
vat bier en verdiept in een debat over
politiek, waar hij weldra in werd ge
haald, waarvan hij eerst niets wilde
weten, doch waaraan hij tenslotte leven
dig deelnam.
Het was over de middelen tot bctcu-
geliug der steeds toenemende Poolsche
beweging. Dat onderwerp had Werkholui
in den laatstcn tijd veel beziggehouden
en hoe meer hij zich in de balzaal over
tollig en er buiten staande voelde, met
des te meer genoegen voelde hij hier
vasten grond onder de voeten en toonde
hjj bij dc wisseling van gedachten op
do hoogte van het onderwerp te zijn.
In de balzaal volgde dans op dans.
Eindelijk kwam de pauze.
De heeren gingen naar de zaal om dc
dames naar het buffet te leiden.
Werkholm ging achter de anderen
mee, hij vroeg niemand, maar het hin
derde hem toch dat Ilka aan den
arm van een ander hem voorbij ging.
Weet U dat ik U vandaag voor
tafelcavalier verwacht had?" zei de zij
later, toen hij in haar weg kwam.
Ach U hebt IJ met een ander al
licht beter geamuseerd antwoordde hij
geprikkeld.
Verbaasd zag zij hem aan. Dan trok
zij de schouders op en ging verder. Zij
was boos op hem, want zij had hem
voor een te erustigen en waren vriend
gehouden om deze kleine prikkelbaarheid
te begrijpen en met gefronst voor
pen handelen onder één hoogste leidiug.
Maar waar wordt deze onder ons, vrij
zinnigen, gevonden? Wij worden of ge
scheiden, óf vcreenigd, geslagen omdat
er onder ons geen éénheid bestaat
En dat gemis aan eenheid wordt nog
een andere oorzaak van zwakte: het
stoot af. In iedere sterkere partij-formatie,
bestaan verschillende strooiningen. Nu
eens zal deze, dan gene de overheer-
schcnde zijn; maar als dc nood dringt,
vereenigen zich die boven- en onder-
stroomingen tot één sterke, krachtige,
alles trotsende.
In ééne groote liberale partij zou
plaats zijn voor allerlei groepceringen,
toch allen samengehouden door dezelfde
beginselen, en eenzelfde doel.
Wij, daarentegen, de gcloovigen aan
dogma's veroordeelend, bereikten met
onze papieren programs precies het
zelfde: uitstootend of afstootend wie niet
precies viel binnen het kader van een
vcclartikelig program. Met het gevolg
dat onze tegenstanders duizenden tot
zich hebben getrokken, de rechtsche
partijen de meer behoudende, de soc.-
dewocraten de meost vooruitstrevende,
die bij minder bekrompen opvatting van
het partijwezen, in de gelederen der
liberale partij thuis behoorden.
Zoomin er van de drie groepen der
vrijzinnigen, ondanks beginselen, ijver,
bekwaamheid, kracht uitgaat, zoomin
kan ecu Regecring uit hun voortge
komen, sterk staan, waar telkens het
gevaar dreigt dat een dier groepen zich
terugtrekken en weigeren zal verder
steun te verlecnen. De parlementaire
geschiedenis na 1905 heeft dit voldoende
bewezen.
Nu weten wc bij ervaring maar te
goed wat daartegen wordt ingebracht:
Spot over het „allegaartje", verwijt van
beginselloosheid, enz. Maar men heeft
ook gespot met het „samengaan van
Rome en Dordt", en ziet nu hoe het
„monsterverbond" steeds krachtiger en
inniger wordt. Na Utrecht en Haarlem
hoofd zag hij haar na. Hij was misschien
onbeleefd geweest maar dan had zij,
zoo als zij met elkaar waren, 't hem
moeten zeggen. Was hij dan voor haar
slechts „een van de velen" iemand voor
wien men dc schouders optrekt, die liet
niet de moeite waard is een woord om
vuil te maken? En werkelijk daar was
Sontheim al weder naast haar met zijn
verblindend lachje. Brommend keerde
Werkholm weer terug uaar de heeren
die nog bij een glas wijn in de rook
kamer zaten. Het gesprek aan deze tafel
werd telkens luider en Werkholm's stem
klonk weldra boven die der anderen uit.
Eenige der heeren kwamen gedurende
de bloemcnwals in de zaal.
Die directeur Werkholm is be
paald een man van beteekenis" zcide
de een „een geboren volksredenaar, en
ik ben overtuigd hij heeft kans als hij
zich candidaat laat stellen."
De ander schudde het hoofd.
Men moet niet inet je zelf geuren
en de man weet geen maat te houden,"
zeide hij.
Ilka stond cr bij en als tot bcvestigiug
van het zoo net gehoorde oordeel klonk
Werkholm's stem, boven de andere uit,
uit de open deur van de rookkamer.
Ilka kreeg een kleur. Ja dat was 't:
inaat te houden is voornaam, en Werk
holm kon geen maat houden noch
in de aanspraken die hij op haar vriend
schap had, noch in de beoordeeling van
werd herhaaldelijk het uiteenspatten der
S. D. A. P. voorspeld op grond van
beginselverschil; bij deze verkiezing kon
men zicli overtuigen van haar toene
mende kracht.
Zoo valt er, naar onze stellige over
tuiging, op eene blijvende zege der
liberale beginselen niet te hopen, aleer
dc drie thans losse schakels, nu en dan
eens vastgehecht, om dan weder los te
glippen, tot één vaste, sterke keten zijn
aaneengesmeed
De liberale partij moet tusschen
hamer en aambeeld.
Wellicht dat déze verkiezing daartoe
den stoot geeft en 1909 het proces vol
tooid ziet.
Maar zoo niet, toch wanhopen we niet
aan de eindclijke zegepraal. Voor de
vrijzinnige beginselen past de spreuk
aan het hoofd vermeld; politieke stor
men mo'jen dreigen en voor korter of
langer tijd tot buigen dwingen, steeds
richten zij zich weder ongebroken
omhoog.
Op hou doelde Gladstone, toen hij de
fiere woorden sprak: Gij kunt niet
tegen dc toekomst strijden; de tijd staat
aan onze zijde Het moge u gelukken
onze banier te doen nedeizinkeu, doch
slechts voor een poozc; dan rijst zij
weder omhoog, gedragen door nieuwe
handen, leidend tot een wellicht niet
gemakkelijke, door zekere zegepraal!
N. A. Ct.
Door Burg. en Wethouders is een
Rapport en voorstel aan den Raad ge
zonden, betreffende een verzoek van de
Amersfoortsche Industrie- en Huishoud
school tot meerderen steun van Ge
meentewege.
Het rapport en dc adressen laten we
hier volgen.
Onder wederjanbiediug van dc ver
schillende adressen van het Bestuur van
dc Vereeniging „Amerafoortsche- Indu
strie- en Huishoudschool" hebben wij de
eer het volgende te rapporteeren. Waar
het gezellig verkeer, waar hij nu toch
midden in zat en nu ook niet in het
beheorschcn van zijn stem en misschien
ook niet in 't drinken. Zij was opge
wonden, en zij week op zijde toen hij,
\crvuld van liet politiek debat waar in
hij dc vrouwenboel had getracht te ver
geten, uit dc rookkamer kwam gevolgd
door vcrschillendclieeren, die het program
van den candidaat bespraken; hij vond
geen tijd om Ilka aan te spreken.
De maan was reeds lang ondergegaan
en de sterren schitterden nog flauw, toen
de laatste gasten Roditz verlieten.
Meta had haar brillanten afgelegd en
haar kamenier naar bed gezonden. Zij
lag in een witte peignoir op de divan in
haar toiletkamer, dc oogen op het uit
dovende vuur in de kachel gericht.
Het was haar of zij zich zelf zag, zich
zelf in dc dagen van den triomph harer
jeugdige overwinnende schoonheid. En
in een droom voerde de herinnering voor
haar voorbij de mannen die haar van
liefde hadden gesproken. Zij zag zich de
gevoelens die zij opgemerkt had gelijk
verdeden, naar zij meende, en dan weer
alle illusie vernietigd worden; zij zag
dat naarmate haar schoonheid en roem
zich boven het gewone verhieven, haar
hart gevoelloozer en kouder was ge
worden. Zij had langzauicrhaud haar
macht leeren kennen en leuren gebruiken.
Een liefdesiutrige liet slechts het gevoel
van een bespottende slimheid over.
wij een langen tijd gewacht hebben met
het uitbrengen van ons rapport, moge
hier medegedeeld worden, op welke wijze
in deze aangelegenheid werkzaam ge
weest zijn.
Bij adressen van 28 April 1906 en
25 Juni 1906 verzocht der Vereeniging:
a onder hypothecair verband op dc
eigendommen der Vereeniging, zooals
die bestemd worden voor Industrie- en
Huishoudschool, tegen een annuïteit van
f 2500, te betalen gedurende 24 jaren,
in 1907 eene leoning te verstrekken van
f40 000;
b. aan dc Vereeniging voor het jaar
1907 ineens eene subsidie toe te kennen
van f 1000, als bijdrage in dc kosten
van inrichting;
c. ter tegemoetkoming in de kosten
van exploitatie de subsidie van f 1750
te verhoogen tot f 2500.
De bij deze adressen behoorende be
grootingen werden gewijzigd bij schrijven
van het Bestuur van 17 Juli d. a. v. Na
een onderzoek van deze adressen en de
daarop volgende correspondentie en be
sprekingen met het Bestuur der school
kregen wij ondanks dc tegenoverge
stelde meening van het Bestuur de
overtuiging, dat, bij inwilliging van het
verzoek en uitvoering van dc ontworpen
plannen, zeer spoedig om verhoogden
financieclcn steun van de Gemeente ge
vraagd zou moeten worden. Naar onze
mecning n.l. bestond geen zekerheid, dat
de bouwkosten gedekt waren, waren geen
gelden aanwezig voor volledige aanschaf
fing van meubilair en zouden de uitgaven
der exploitatie van dc nieuwe inrichting
dc inkomsten jaarlijks overtreffen.
Het behoeft geen betoog, dat wij onder
deze omstandigheden geen vrijheid von
den, U inwilliging van het gevraagde
voor te stollen. Hiermede stelden wij liet
Bestuur in kennis bij ons schrijven van
12 September 1906, afdceling I, no. 1725.
Aangezien evenwel ook ons college
do overtuiging had, dat ccnc betere huis
vesting voor do school van veel belang
was, zagen wij naar andere middelen uit
om de Vereeniging te helpen. Wij heb
ben daarna onderzocht, of eene financieel
niet te bezwarende regeling te maken
zou zijn, volgens welke het tegenwoor-
digo schoolgebouw van dc Hoogcre
Burgerschool aan dc Industrie- en Huis
houdschool verhuurd en een nieuw
schoolgebouw voor de Iloogere Burger
school gesticht zou worden. Aauvankelijk
In haar tweede huwelijk had zij ge
vonden wat zij dacht te moeten hebben:
een rijken en zekeren achtergrond voor
haar schoonheid. Daarvoor had zij zich
laten beminnen en was zij haar man
trouw gebleven, zonder het gevoel te
verliezen dat zij slechts de hand had
uit te strekken om nieuwe bloemen in
haar lauweren te vlechten. Haai schoon
heid had haar stem overschaduwd, dat
wist zij, ook toen zij voor dc tweede
maal weduwe werd. Maar haar gevoelens
>c!iencn afgestorven, haar eerzucht was
des te sterker geworden. Zij wilde aan
Sontheim, die zij liefhad, haar dochter
geven: zijn levensgeluk zou hij uit haar
hand ontvangen, haar dochter zou zijn
ouden adellijken naam voeren, en zij zelf,
aan wie zijne jonge liefde had toebe
hoord, zou bij hem blijven. Zoo had zij
de kaarten geschud, en het toeval scheen
haar spel tc willen begunstigen. Zij fronsde
de wenkbrauwen. Zij zag Ebba naa6t
zich, omstraald door de glorie van haar
fris.chc jeugd en zij voelde't dc man die
deze bruid uit de handen van zijn godin
zou ontvangen, zou de godin tcrwillo
van de bruid vergeten. Mcta zou spoedig
voor Sontheim niet meer de eerste aller
vrouwen zijn zij had 't zelf gewild,
maar nu zij de vervulling van haar wensch
nabij zag, nu wilde zij niet dat zij op
den achtergrond zou staan, dut zij iets
moest opgeven, wat haar eerst niet de.
moeite waard scheen te bezitten.