No. 55 Woensdag 10 Juli 1907. 4e Jaargang, Wees U Zelf! Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". Direcieur Werfthelm. De Examenplaag. FEUILLETON. LUCIFERS. Yerschljiit Woensdags en Zaterdags. DE EEMLANDER. ltnrean Kortegraeht 1. Abonnementsprijs Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der adverteutiëii Van 1 tot 5 regels0.40 vooi iederen regel meer0.08 (Bij abonnement aanmerkelijke korting De tijd is er weer, met de warme dagen komt hij. Heel anders ïb deze plaag, dan de influenzaontwikkelt de baccil ran de laatste zich in 't koude, natte voorjaar of den nog killeren open winter, die van de examenziekte tiert het weligst in de warme dagen van Juni, Juli en Augustus. Dan wordt heel het „leercnde" Nederland geëxamineerd door hel jleerarende" deel. De couranten staan vol van „uitslagen", of, als de tijd daarvoor nog niet rijp is, van benoemde en aangewezen commissiën. 't Examendoen is een stuk erfenis van de negentiende eeuw, de verlichte, die ten slotte ging twijfelen aan haar eigen verlichting. Maar die erfenis be hoort aanvaard te worden onder het voor recht van boedelbeschrijving. Examens zijn er in alle soorten, voor alle leeftijden, voor alle standen. Ieder Nederlander boven 10 jaar is geëxamineerd en men beweert zelfs, maar dat is zeker overdreven, dat men niet altijd tot 10 jaar wacht. Ieder Nederlander boven de 30, die een zekere dosis geleerdheid bezit of maar een beetje een „Piet" is in zijn vak, heeft al eens geëxamineerd, vooral alv hij bij de superieuren in een goed blaadje staat of invloedrijke connecties heeft. Er wordt geklaagd over de zenuw achtigheid onzer dagen en men probeert eens, hoeveel menschen men wel zenuw achtig kan maken. Wat ge ook wilt worden, ge komt er niet zonder examen, de officier en de dokter, de apotheker en de predikant, de onderwijzer en de landmeter, de lecr- aar en de stuurman, do telegrafist en de ontvanger, de notaris en de rechter, de stenograaf en de telephoniste, de ziekenverpleegster en de kinderjuffrouw, allen gaan door de examenpoort. En Erkentelijkheid schijnt ons slechts dan waarwanneer men haar niet meer gevoelt, j Vrij naar t Duits,'h VAN MORITZ VAN REICHENBACII. 25 - Ik hoor dat er iemand bij uw dochter is* zcide Ilka en deed haar best niet verrast te schijnen, ofschoon haar hart onrustig klopte, ik stel mij er veel van voor Ebba weer eens te zien' En in dien tijd, hebt U mij zitten bekritiseeren vroeg hij op de courant wijzende. Neen, het deed me genoegen" antwoordde zij, 't deed me genoegen dat U in zoo gematigde termen zulke sterke waarheden wist te zeggen!" Hij glimlachte. hoeveel examens hebben ze op dat oogenblik al achter den rug! Zij allen hebben al tienmaal zooveel kennis als daar gevraagd wordt in vroeger tijd opgedaan en bij vorige ge legenheden over boord geworpen. Zij zijp begonnen op de lagere school en hebben het aan de middelbare voort gezet. Zij hebben het zachtkens geluierd en min of meer hun tijd verbeuzeld, om op een gegeven oogenblik bergen van kennis „er in" te stampen, als 't tegen de „repetitie" loopt, of als er „proef werk" zal worden opgegeven. Dan wordt er gezucht en gesteund en geblokt tot laat in de nacht. In even korten tijd vervliegt de massa weer om na een periode van drie of vier maanden plaats te maken voor andere kennis, al even onvruchtbaar. Die jongens en meisjes zijn famili aarder met middeleeuwsche koningen en Babylonische vorsten dan met hnn eigen familie; zij kenen riviertjes in Afrika en in 't binnenland van Azië, maar weten li niet te vertellen, hoe een stoomboot van Den Bosch naar Amsterdam komt zij kennen de sterfjaren van alle Fransche koningen en Duitsche keizers, maar weten niet hoe ons land bestuurd wordt; zij maken sommen, waarvan u de haren te berge rijzen, maar die in de praktijk van 't leven nooit voorkomenzij doen aan alles en nog wat, behalve wat zij later zullen noodig hebben. En bij de examens der ouderen gaat het al evenzoo. Als alle leden van alle examencommissies voor de hoofdacte eens zelf het examen moesten afleggen dandan zou ik niet precies weten, wat er zou gebeuren, maar niet allien „kwamen er". Telkens worden de eischen verzwaard, of er worden bekende zaken op zoo danige wijze gevraagd, dat de examinan dus geen flauw begrip heeft, waar men heen wil. Het schijnt, dat men niet meer mag vragen hoeveel 2 maal 2 is maar 't zoo moet inkleeden, dat het een raad Ja, Ja. U houdt me nog altijd voor een wildeman, maar ziet U, als men in Berlijn is om te spreken en nog eens te spreken, dan komt men in de woorden thuis, dan leert men maat houden. Maat houden!" herhaalde Ilka terwijl zij bloosde. Zij dacht aan den avond van het bal op Roditz en het verwijt van niet maat te kunnen houden dat zij Werkholm toen maakte. 't Was alsof hij haar gedachte las. U denkt dat is niet altijd zijn sterke punt geweest" zeide hij „en daar hebt U gelijk in. Een half jaar geleden dacht ik dat ik te oud was om 't nog te leeren nu ik hier heb ingezien dat ik nog zooveel kan leeren, houd ik mij weer voor jong Een bijna ondeugend glimlachje gleed over zijn gelaat, de blijdschap dat hij Ilka weer zag doortintelde hem en Ilka voelde 't zonder dat zij 't uitsprak. En bevalt dat leven U?" vroeg ze „U hebt ook geleerd dat men buiten de Arminiushut zijn tenten kan opslaan?" Opeens ernstig geworden zag hij haar in de oogen. Tenten opslaan?" herhaalde hij „neen, maar ik heb misschien ook hier plichten te vervullen. Ik vrees dat ik tot het voorjaar hier vastgehouden word en om Ebba's wil spijt 't me" Hij vertelde haar dat Ebba zich klaarblijkelijk niet thuis voelde in Ber seltje lijkt, voor welks oplossing een gevatheid en klaarheid van geest noodig is, die de candidaat in den laatsten tijd van voorbereiding is kwijt geraakt, of die hij voor deze gelegenheid heeft thuis gelaten. Er wordt kenniB gevraagd, die met het vak, dat men zal uitoefenen in niet het minste verband staat. De postambte naar komt er niet zoudcr kosmographie, terwijl er toch geen brieven naar de maan gaan; de plantkundige behoort aan hoogere algebra en analytische meetkun de te hebben gedaan. 't Wordt blokken van den vroegen morgen tot den laten avond, waarin het jonge leven zou ondergaan, als de natuur niet boven de leer ging. De examinandi lijken op een oud mannetje, dat met onvastcn stap van het veld komt met een kruiwagen met groenten. Telkens moet er gerust wor den ouder weg; nu eens valt er een bos wortelen, dan weer een raap af, straks een paar kroppen sla; stilstaan, opra pen, vaster er op leggen. Mooi, nu ligt het; even rusten: daar gaat het verder; daar rollen weer oen paar aardappelen; 't zelfde spelletje. Maar je komt er wel manneke, geduld maar, 't is wel ver moeiend. Straks als je thuis bent kun je rusten! 't Is een toer 't zoover te brengen. Yoor 't uitpakken zal een ander straks wel zorgen. Hoe 'u treurig figuur zou menige „groote" man uit vroegeren en latei- tijd gemaakt hebben, als hij door 't examenpoortje had moeten kruipen. Ik zal niet vragen of De Ruytcr en Tramp en Piet Hein wel adelborst had den kunnen werden; of JandeWittwel een fatsoenlijk diplomatiek examen had kunnen doen; of Edison wel Edison zou zijn geworden; wie weet of tientallen van mannen, wier naam nu met eerc genoemd wordt, niet als onbruikbaar waren terug gezonden. Hebben wij niet, nog niet zoo heel lang geleden een Gouverneur Gene raal van Oost Indië gehad, die niet waardig lijn, dat het hem hinderde dat hij niet meer voor haar kou zijn. Onder 't spreken over Ebba vergaten zij bijna naar Ebba toe te gaan, zoo zeer waren zij beiden onder den indruk van het weerzien. Met een blik naar de klok herinnerde Ilka ook den vliegenden tijd. Karl Rcllnits, nu tweede directeur van de Arminiushut is bij haar" zeide Werkholin, terwijl hij met Ilka in de lift stapte, „ze zullen heel wat over thuis gesproken hebben en de tijd zal hen niet lang zijn gevallen." Na een kort, gehaast kloppen deed hij de deur open. Eu werkelijk, het tweetal in de kamer was de tijd niet lang gevallen. Zij zaten naast elkaar op de canapé. Rellnitz had zijn arm over Ebba's schouders geslagen, en op hun van geluk stralende gezichten stond de geschiedenis van de laatste oogenblikken zoo duidelijk te lezen dat noch Werholm noch Ilka een nadere verklaring verlangde. Lieve beste Ilka, nu moet je mee naar de Arminiushut, zei Ebba, „je zegt altijd dat je nergens noodig bent nu heb ik je bepaald noodig, want ik moet nu naar huis en zonder Papa gaat het niet" Werkholm mengde zich in 't gesprek. Ilka moest tijd hebben om een besluit te nemen. U zult toch niet als een gevangene was bevonden om hulponderwijzer te worden. Is het niet bespottelijk? De examens maken alles gelijk, alles oven vlak en effen; zij leveren op gees telijk gebied hetzelfde als ons polder land in de natuur te aanschouwen geeft vlakte, eindelooze vlakte, zonder eonigc verheffing. De geniaalsten zijn het minst geschikt voor de examens; op dagen dat er veel middelmatigheden worden geëxamineerd, slagen er veel. Wees een uitlooper, een uitvlieger in drie der zes examen-vakken, als de andere drie be neden het middelmatige zijn, zakt ge onverbiddelijk. De man met 8, 7, 8, 4, 4, 4 zakt maar mijnheer, 6, 6, 6, 5, li, 5 komt er. Leve de middelmatigheid? De examens bederven de studie. Niet dat als met een tooverslag alle examens moesten verdwijnenneen en duizend maal neen. Altijd zal er geëxamineerd moeten worden. Gij kunt uw lichaam niet aan den eersten den besten kwakzalver of wonderdokter toevertrouwen; gij kunt uw koopmansboeken niet laten bijhouden door iemand, die er bij staat te kijken als een kat in een vreemd pakhuis. Examens zullen er blijven, maai wat niet behoort te blijven is de cisch van een soort kennis, die tot niets nut is; wat behoort te verdwijnen is het fatale examenprogramma, voor zoover het de vakken aangaat en het clastieke pro gramma, voor zoover het de uitgebreid heid betreft. Laat het examen den werkelijk ont wikkelden, den denkenden mensch naar voren brengen; maar niet den kunstenaar in 't vak examen doendie weet wat het hier kan lijden; hoe iiij die klip moet ontzeilen en hoe hij diplomatisch moet antwoorden, om een kennis te doen vermoeden, die hij niet bezit. Laat door 't examen den uitstekenden van aanleg voor 't licht komen, en als dat onmogelijk is, examineer dun niet langer. Niet in het kennen, maar in het kuunett zit onze kracht. De gepromo opgeofferd worden aan dat jonge paar" zeide hij; en Ilka zag glimlachend van Werkholm naar Ebba en beloofde voor- loopig nog niets. Maar zij voelde Jat men haar mocht en was gelukkig na langen tijd weder eens gelukkig. Vooreerst bleef Karl Rellnitz een week in Berlijn en daar Werkholm het zeer druk had werd Ilka dagelijks door Ebba „te hulp" geroepen zoo als zij 't noemde. Zoo'n jong paar is het afhanke lijks! wat je op de wereld hebt" zuchtte Ebba. Nergens mag je hier, je mag niets doen of er moet een derde bij zijn. Je inoet je maar eens opofferen Ilka, ik kan er niets aan doen, maar ik beloof je, als jij in 't geval komt dan zal ik jou weer helpen!" Ilka vond dat de rol haar wel goed stond maar om met Ebba naar de Ar miniushut te gaan, daar kon ze niet toe besluiten. Bij haar zuster werd bij een diner door verschillende politiesche personen de vraag opgeworpen of men Werk- holm's buitengewone werkkracht niet voor het land kon gebruiken, door hem als medewerker aan een Miuisteric te plaatsen. Ilka vertelde het aan Werkholm, en 't was haar aan te zien dat het haar genoegou deed en belang inboezemde. Zwijgend luisterde Werkholm er naar. veerde met een dissertatie, die een stuk eigen werk, eigen onderzoek vertegen woordigt, waardoor hem „cum" werd gegeven, kan zeer slechte examens heb ben afgelegd, maar staat hooger dan de man niet „cum" exanuns, wiens handen verkeerd stonden, toen hij zelf wat moest doen. De overgroote meerderheid der examens kweeken, ik zei hot boven reeds, mid delmatigheid en dofheid van geest, en zij zijn niet vreemd aan oogendienerij. Wij als kleine natie, die onzen strijd hebben te voeren om staande blijven; wij hebbeu mannen noodig, die wat kunnen, mannen die weten te handelen mannen van karakter en die krijgen wij door onze examens niet. Laat ons 't onthouden, dat nergens de examens hooger staan aangeschreven dan bij de Chinecz.cn; tk meen, dat wij dan volgen. Heerenveenschc Courant. Een lucifer Ook al een onderworp zult ge zeggen. Ja, zeker. En een onder werp van gewicht. Laten we eens uit het ongerijmde gaan bewijzen en onder stellen we een oogenblik, dat de lucifer uit onze Maatschappij verdwijnt. Alge- meenc ontwrichting. Als dat gebeurde, zou men zich eerst recht nauwkeurig rekenschap geven kunnen van de zeer groote plaats, ingenomen door dit schijn baar onbetcekencnd stukje hout, van het groote belang dat wij hebben bij het behoud der lucifers. Zeker, er zijn andere middelen om aan vuur te komen, en er zijn er rog meer om in vuur te raken Onze voor vaderen, de wilden, wreven twee stukken droog hout tegen elkaar. De schok van staal op steen doet vuur ontspringen. Eene lens, welke in haar midden de zonnestralen concentreert, brengt ont branding teweeg. De verbinding van water met sodium, potassium of kalk, Toen Ilka heen ging, liep hij een eind met haar mee. Ik wou U iets vragen" zcide hij nadat zij een minuut zwijgend naast elkaar ware voortgegaan. Nu?" vroeg ze met onrustig klop pend hart. Ik ken een vrouw, die van zichzelf zegt dat zij dweept niet het schoone. Gelooft U dat voty- zulk een vrouw Berlijn de juiste plaats is beter dan bij voorbeeld de Arminiushut?" Zij antwoordde niet terstond. Dan zeide zij zachtjes: „Ik geloof wel" Hij stond stil, liet was alsof zijn hcele lichaam beefde, zijn oogen brandden in een nauwelijks beheerschte opwinding. Ik ik geloof, dut de brug tus- schcn ons er nog is!" zeide zij en be proefde te glimlachen. Met groote teugen haalde hij adein. 2'j g'ugen langs de minder drukke linker zijde van de „Unter den Linden" door de Brandenburger poort. Beide liepen zoo snel dat het was alsof zij een vergelegen doel zochten te bereiken. Plotseling vertraagde hij zijn gang. 't Moet eenmaal tot een volledige opheldering tusschen ons komen, Me vrouw Ilelene" begon hij weer. Ik heb U lief eu ik weet dat mijn hart voor elke andere liefde dood blijft als wij 't nu niet eens worden. En toch, ik kan niet anders! Ik kan

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1907 | | pagina 1