I Vrijzinnig- Org-aan voor Amersfoort en Omstreken.
I
No. 86.
DINSDAG 8 OCTOBER 1907.
4e JAARGANG
Uitgave van de Naaml. Veneootsehap „DE EEMLANDER".
Vepsehijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond.
Vrijzinnigen en Sociaal-
Democraten.
FEUILLETON.
OOM WILLY.
BÜITENLANO.
Directeur B G. RIJKENS.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post3.50
Per 3 maanden0.75
Franco per post0.90
Afzonderlijke nummers- 0.05
Bureau: BB.EEDESTRA&T 20.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertóntlên:
Van ?1 tot 5 regelsf 0.40
Voor iederen regel meer- 0.08
(Bjj abonnement belangrijke korting.)
311
en
d.<
In de clericale bladen kan men het
telkens weer zien voorgesteld, alsof de
vrijzinnigen de wegbereiders zouden
zijn voor de sociaal-democraten.
Deze voorstelling is in de hand ge
werkt door Dr. Kuyper, die de sociaal
democratie de consequentie van het
liberalisme heeft genoemd. Het is echter
zoo duidelijk mogelijk, dat dit eene
verkiezings-tactiek is, die er op berekend
is de liberalen dood te drukken tusschen
de clericalen en de sociaal-democraten.
De sociaal-democraten moeten niet
worden beschouwd als menschen, die
iets verder gaan dan de een of andere
partij. Zij zullen dit zelf niet begeeren
en het is dan ook geheel onjuist. Zij
toch voeren den klassenstrijd en juist
dit is het groote verschil. Men kan dit
beginsel eerbiedigen, maar aan de
sociaal-democraten worde daarvoor dan
ook de volle verantwoordelijkheid ge
laten.
Volgens hen moeten de sociale
hervormingen tot stand komen door
den klassenstrijd; de vrijzinnigen daaren
tegen zijn van oordeel, dat die klassen
strijd, naarmate de sociale hervormingen
worden ingevoerd, zal gaan vermin
deren.
Wetten op het gebied van sociale
hervormingen, die de grens tusschen
werkgever en werknemer verzwakken,
vinden in de vrijzinnigen steeds voor
standers.
Wil men weten hoe de sociaal
democraten bijv. over het liberale
ministerie PiersonBorgesius dachten,
men leze er de bladen uit de verkie
zingsdagen van iqoi maar eens op na.
Zij noemen hetgeen dat ministerie
tot stand heeft gebracht, halve maat
regelen en juist die beoordeeling heeft
voor de vrijzinnigen de waarde een er
IJlt het Duitsch van Jassy Torrund.
>6)
Kathel Vergeet nooit dat mijn
huls eens jouw tehuis was en het altijd
blijven zal. Ik zal het je nooit meer
als zoodanig aanbieden, maar als je
uit jezelve tot mij komt, op welk uur
van den dag of nacht het ook zij, zal
ik je met open armen ontvangen.
v Gij zijt zoo goed voor mij, oom
Willy veel beter dan ik het verdien
En het doet mij zoo leed, dat ik u gekrenkt
heb, had zij er 't liefst aan toegevoegd.
Toen had hij haar echter reeds den
sleutel uit de hand genomen en het
leven door het ontsluiten ontstaan over
stemde hare gefluisterde woorden. Zij
stond daar stil en de lamp, die zij in
hare handen hield, trilde.
..Hij zag zwijgend op haar neer. In
Zijn oogen lag zoo veel goedheid en
verdriet Kathe was hem zoo graag
om den hals gevallen en had haar hoofd
tegen zijne schouders gedrukt. Dat was
nu voorbij. Zij zuchtte diep.
Goeden nacht, oom Willy.
Het onweder, dat boven Kathe los
brak, was een der ergste, dat zij ooit
goedkeuring. Wat aan den kant der
soc. democraten heele maatregelen
zouden heeten, daar bedanken de vrij
zinnigen voor; de arbeiderspartij is niet
gansch het volk. Aan haar redelijke
wenschen wordt door de vrijzinnigen,
en zal in toenemende mate worden
tegemoet gekomenbillijke grieven zijn
en worden onderzocht, zoo mogelijk
opgehevenvoor de stoffelijke welvaart,
den verstandelijken en zedelijken voor
uitgang der maatschappelijk minder
krachtige groepen wordt gedaan, wat
de staatkundige en economische om
standigheden veroorlooven, tot herstel
of handhaving van het maatschappelijk
evenwicht.
Heele maatregelen, zooals de
sociaal-democraten op luiden toon eischen,
zouden naar onze meening dat even
wicht verbreken en daarom is de be
tuiging dat een liberaal kabinet deze
niet heeft willen nemen, doch in de
richting, door de zorg voor de belan
gen der arbeiders aangewezen, tot
halfweg is meegegaan, zoover als
zonder beginselverzaking mogelijk was,
een zeer besliste hulde aan het adres
van dat Kabinet.
Heeft dus de beschuldiging, dat de
sociaal-democratie eigenlijk de conse
quentie van de vrijzinnige idee zou zijn,
haar kracht geheel verloren, de vrij
zinnigen kunnen dien bal, hun d jor de
clericalen toegeworpen, naar dezen
terugkaaatsen.
Immers aan de hand der gesc üede-
nis kan worden bewezen, dat de so - iaal-
democratie de grootste kans va uit
breiding heeft onder een clericaal
bewind.
Met krasse maatregelen, onderdruk
king en machtspreuken is de sociaal-
democratie niet tegen te gaan.
Het sterkst bloeit zij altijd in die
landen, waar de vrijheid het meest
wordt beperkt en waar de protectie
bloeit. Want, waar dit laatste het geval
beleefd had. Haar moeder was buiten
zich zelve. Alle hoop en wenschen, alle
hoogvliegende plannen voor Pauls toe
komst, die de vermogendeen aanzienlijke
schoonzoon verwezenlijken zou, had dat
leelijke kinderachtige schepsel te schande
gemaakt. Nu zou zij zelf wel zien, wat
er gebeurde. Deze huishoudster zou hem
met haar zachtmoedigheid en kookkunst
geheel en al inpalmenoom Willy zou
zijn vrijgevige hand van haar aftrekken
en wat moest er dan van alles worden
Wie zou voor Pauls toekomst zorgen,
zoodat de arme jonge op de universi
teit niet alleen de bittere nood des
levens, maar ook de vreugde van den
studententijd zou leeren kennen? Wie
zou hem helpen, de plaats in 't leven
te veroveren, welke hem als kind van
goede ouders toekwam.
Kathe liet alles met buitengewone
zachtmoedigheid over zich heen gaan.
Slechts eenmaal voer zij uit:
Paul en altijd weer Paul. Voor
Paul hebt gij uw leven geofferd. Ma,
nu wilt u hem ook mijne toekomst
offeren Om Pauls wil zou ik een man
trouwen, die mijn vader kon zijn? Dat
kunt u niet verlangen mama. Nu is 't
trouwens ook al te laat besloot zij
moe. Oom Willy heeft mij vergeven,
laat u mij nu als 't u blieft ook met
rust. Ik beloof u, dat als ik maar eerst
aangesteld ben, dat ik dan voor Paul
geven zal, wat ik kan.
is, wordt gezorgd voor de belangen
van enkelen en dit laatste is mede een
der groote oorzaken dat de sociaal
democratie zich uitbreidt.
Slaat eens het oog naar Engeland
bijvoorbeeld, waar de toestanden voor
de arbeiders het best zijn; daar juist
heeft de sociaal-democratie zoo goed
als niets te beteekenen.
Neen, het bedreigen van clericale
zijde met het «roode spook», als men
de vrijzinnigen steunt bij verkiezingen,
is eene valsche leuze, een verkiezings
truc, meer niet.
DE JAPANSCHE NIJVERHEID.
Dat de Japansche nijverheid zich sterk
zou ontwikkelen na twee gelukkig ge
voerde oorlogen, was te verwachten.
Men behoeft geen beroep te doen op
Griekenland na de Perzische, op Rome
na de Punische, of op Nederland na
den tachtigjarigen oorlog, om te be
wijzen, dat gewekte volkskracht op ieder
gebied zich toom. Men behoeft zich
slechts te herinneren hoe het in Duitsch-
land is gegaan na den oorlog tegen
Frankrijk.
Japan heeft nu dezer dagen een ten
toonstelling van Nijverheid in Tokio.
Dit eerste pogen gaat echter gepaard
met minder gelukkige verschijnselen.
Op zichzelf is dat ook al weer niets
nieuws, want in Duitschland was het
evenzoo. Er werden daar tal van maat
schappijen opgericht, die de eene na de
andere mislukten en bovendien ontstond
overproductie.
Duitschland is die crisis lang te boven,
maar Japan bevindt zich in minder
gunstige omstandigheden dan het Duit-
sche Rijk. Dit ontving van Frankrijk
de bekende vijf milliarden. Japan daar
entegen heeft behoefte aan geld.
Bij het antagonisme tusschen Amerika
en Japan, dat men niet kan wegcijferen
en dat vroeg of laat tot een conflict
moet leiden, is uit de Vereenigde Staten
niets te verwachten. Duitschland kan
zijn geld zeer goed voor zijne industrie
gebruiken. Frankrijk stelt blijkbaar geen
Je duizend of elfduizend mark zul
je zelf wel moeten gebruiken, riep de
moeder spottend.
Kathe zweeg, zij gevoelde zich in 't
geheel niet krijgslustig gestemd. En
wanneer zouden zij en haar moeder
elkaar ooit begrepen hebben?
Midden October deed juffrouw Fanny
Melzer haren intocht.
Zij was met haar zeven en dertig
jaren nog een flinke aardige persoon,
met aangename manieren, verstandig
en belezen en bracht twee groote reis
koffers mee, een bewijs, dat zij tot
langer blijven besloten was.
Toen zij veertien dagen in huis was,
had zij zich geheel ingeleefd en vormde
zij zich hare eigen gedachten, toen zij
zoo aan 't venster staand, den berg-
raad en Kathe, die elkaar op 't kerkhof
getroffen hadden samen den weg langs
komen zag. Dadelijk daarop opende de
bergraad de deur.
Ach, juffrouw Fanny, geef als 't
u blieft een kop bouillon of een glas
wijngrok, dat Kathe zich wat verwar
men kan. Het kind is geheel bevroren.
Hm, zei juffrouw Fanny, en deed
een buitengewoon groote hoeveelheid
zout in de bouillon, die klaar op de
kachel stond.
Kathe kwam echter niet al te dik
wijls want het werd nu bittere ernst
met het examen. De dagen waren niet
meer toereikend en menige nacht moest
groot vertrouwen in de Japanners op
financieel terrein. Bovendien verwacht
Japan eëh lage rente en wil het niet,
dat vreemdelingen, die geld leenen, ook
deelnemen aan de zaak of die contro
leeren.
Alleen de Engelsche bondgenooten
werken soms met de Japanners mede.
Zij doen dit natuurlijk niet uit zuivere
genegenheid voor de Japanners. Zij
vreezen dat Japan na eenigen tijd hooge
invoerrechten zal heffen en willen nu,
door in het land zelf fabrieken te doen
verrijzen, met Engelsch geld, tenminste
een deel van de voordeelen, die zij
thans door den uitvoer van Engelsche
waren genieten, behouden.
Over 't geheel staat de Japansche
groot-industrie niet op een zoo vasten
bodem als de Europeesche en wat zij
voortbrengt is niet veel bijzonders, af
gezien van kannonnen en geweren.
Natuurlijk heeft Japan, wat de zijde
weverij betreft, zoover die nog op de
oude wijze wordt uitgeoefend, den ouden
rang behouden.
Men is sterk in het namaken van
Europeesche voortbrengselen, maar als
het aankomt op het vervaardigen van
machines, staan de Japansche ingenieurs
en werklieden ver achter bij de Euro
peesche.
Eindelijk is toch de overeenkomst
tusschen Oostenrijk en Hongarije tot
stand gekomen. Maanden reeds werd
er beraadslaagd, doch telkens kwamen
de onderhandelingen tot stilstand, daar
geen der partijen van haar standpunt
wilde wijken. Eenige dagen geleden nog
vreesde men algemeen, dat er van
een Ausgleich niets zou komen. Des
te verrassender is daarom de tijding
dat nu de Oostenrijksche en Hongaar-
sche Ministers het toch eens zijn ge
worden.
De overeenkomst, die thans in be
ginsel tot stand gekomen is, is de
vierde die de beide monarchieën sluiten.
In 1867, na den Oostenrijksch- Pruisi-
schen oorlog, kwam de eerste tot
stand, en vervolgens werd er ieder
tiental jaren een gesloten, totdat men
in 1897 niet tot overeenstemming kon
gerakenvoornamelijk de quaestie, hoe
veel ieder der monarchieën bijdragen
zal in de gemeenschappelijke uitgaven,
te hulp worden genomen. Onderwijl
paste juffrouw Fanny zich aan hare
betrekking en haar heer aan, alsof goede
geesten haar zelf hadden geïnspireerd.
Zij had haar naaiplaatsje niet in de
kamer waar Agnes' lievelingszitje ge
weest was, waar haar werk- en lees-
tafeltje stond, waar hare bloemen
bloeiden en haar vogeltjes zongen,
maar in een bescheiden hoek van de
eetkamer opgeslagen. Zij nam niet de
open plaats der huisvrouw aan tafel in,
maar liet haar stoel piëteitvol ongebruikt
staan en schoof voor zichzelf eene
andere aan de lange zijde der tafel,
omdat zij hier beter de spijzen bereiken
en gemakkelijker bij het buffet komen
kon, naar zij zeide.
Maar zij stelde het eenvoudige menu
goed samen, zooals Willy Overbeck
het graag had; zij vergat nooit eene
kleine pikante delicatesse bij 't tweede
ontbijt of 't avondeten hem zoo
doende, die voor dergelijke kleine
opmerkzaamheden zeer ontvankelijk
was, steeds een aangename verrassing
bereidend. Zij stofte eigenhandig zijn
schrijftafel af, ordende zijne boeken,
zooals hij 't graag had een kunst,
die zij bij haren vroegeren chef, den
ouden professor, geleerd had. Overbeck
begon over verschillende dingen met
haar te spreken en vond een verstan
dige, opmerkzame toehoordster. Lang
zamerhand verliet zij hare bescheiden
b. v. die voor leger en vloot, gaf stof
tot oneenigheid. Tien jaar lang trachtte
men tot overeenstemming te geraken,
vijf regeeringen in Oostenrijk, twee
in Hongarije vielen over de quaestie,
tot thans eindelijk de zaak geregeld is.
Als oorzaak van de ontevreden
heid onder het spoorwegpersoneel op
de Oostenrijksche Staatsspoorwegen
wordt genoemd, dat deze gerekend
hadden op een gemiddelde salaris-ver-
hooging van 100 kronen. De Maat
schappij bood daarentegen een verhoo
ging van 10300 kronen aan, naar
verhouding van de verschillende be
trekkingen. Het personeel neemt daar
mede geen genoegen.
De verkeersbelemmering door het
lijdelijk verzet der beambten heeft reeds
zulke afmetingen aangenomen, dat bijv.
een gedeelte van den melkvoorraad
voor Weenen met automobielen ver
voerd is.
Men vreest voor een algemeene
staking. Als middel om deze te ver
hinderen heet het, dat men een mobili
satie-bevel zal uitvaardigen voor de
beambten. Deze kunnen dan als mili
tairen den dienst niet weigeren en de
staking zou op deze wijze kunnen
worden belet.
De weduwe van den in de
gevangenis te Belgrado vermoorden
Milan Novakovitsj, moet vóór den moord
een brief geschreven hebben aan den
Minister-president, waarin zij mededeelde,
dat men haar had gewaarschuwd, dat
de politie haar echtgenoot zou dooden.
Zij stelde den Minister-president ver
antwoordelijk voor het gebeurde. Deze
brief heeft een geweldigen indruk ge
maakt. De leden van de oppositie zullen
na de heropening van de Sobranje een
interpellatie houden, wat zonder twijfel
den val van Pasjitsj ten gevolge zal
hebben. Deze zou door Manicolle wor
den vervangen.
Aan de Neue Freie meldt men nog
uit Belgrado, dat Milan Novakovitsj in
tegenwoordigheid van den
Minister van Binnenland-
sche Zaken zou zijn ver
moord. Uit de lijkschouwing bleek,
dat de ongelukkige veertien wonden
had.
terughouding en overschreed bijna on
merkbaar de grenzen eener betaalde
huishoudster.
't Was alsof Fanny met bewonde
renswaardig inzicht den toestand be
grepen had en nu probeeren wilde den
vinger zacht en behoedzaam op de
wonde van den eenzamen man te leg
gen. Zoo had zij na onvermoeid onder
zoeken en uitvisschen zijn liefhebberij
voor oude etsen ontdekt en bracht
hem op zekeren dag half beschaamd,
half gelukkig, twee oude, waardevolle
etsen mee uit haar vaders nalatenschap,
die zij door een deskundige schoon
had laten maken en in een nieuwe lijst
laten zetten. Ook de keuze der lijst
was zoo gelukkig geweest dat Over
beck er groote vreugde over voelde.
De lijsten passen er prachtig bij,
prees hij en maakte haar nog op ver
schillende fijnheden der etsen opmerk
zaam.
De wangen van het oude meisje
kleurden van vreugde; zij zag er in
dat obgenblik vrij jong en iief uit.
Als u mij het genoegen wilt doen
de schilderijen in uw kamer te hangen,
mijnheer, zeide Fanny Melzer beschei
den en daar hij een afwerende beweging
maakte voegde ze er snel aan toe:
Mijn kamer is tamelijk donker en de
muren hangen bovendien reeds vol met
familieportretten.
Wordt vervolgd.)