rijzinnig* Orgaan voor Amersfoort en Omstreken.
ïo. 113.
DINSDAG 10 DECEMBER 1907.
4e JAARGANG.
[Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDER".
Directeur B. G. BIJKENS.
Versehijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond.
Bureau: BBEEDESTBAAT 20.
FEUILLETON.
- I DE KLEINDOCHTER.
EMLANDEB
Abonnementsprij s
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Afzonderlijke nummers- 0.05
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertentlën:
Yan 1 tot 5 regelsf 0.40
Yoor iederen regel meer- 0.08
(B\j abonnement belangrijke korting.)
Zij die zich met 1
Januari a.s. op dit
blad abonneeren, ontvangen de
tot dien datum verschijnende
nummers gratis.
Telkens na afloop eener verkiezing,
ils men de juichtonen der overwinnaars
loor de lucht hoort klinken en de
iwalijk onderdrukte woede leest op de
gezichten der overwonnenen, dringt
zich weer de vraag op, of de wijze,
waarop wij hier te lande onze verkie
zingen bewerkstelligen, wel billijk, wel
rechtvaardig is.
Eene vertegenwoordiging behoort een
juist, een spiegelbeeld te geven van de
vertegenwoordigdeneen beeld in het
klein, maar met gelijke verhoudingen.
Js het volk bijv. voor éen derde
rlericaal is, voor éen derde conservatief
m voor éen derde democratisch, be-
toort de Kamer evenzoo te zijn.
Zoo is het thans evenwel bij ons niet.
Stel bijv. dat er in zeker kiesdistrict,
dat ioooo kiezers telt, vijf afgevaardigden
benoodigd zijn en dat er voor de lijst
der liberale candidaten 4500 stemmen,
voor de lijst der roomsch-katholieken
3500 en voor de lijst der sociaal-demo
craten 2000, dan zouden volgens éen
der systemen (wij zullen dit later uit
leggen) van evenredige verkiezing ge
kozen zijn de eerste twee candidaten
der liberale lijst, de eerste twee der
róomsch-katholieke lijst en de eerste
der sociaal-democratische lijst.
Bij ons te lande echter zouden, bij
het thans heerschende kiesstelsel, de
sociaal-democraten geheel buitengesloten
zijn. Liberalen en roomsch-katholieken
L.1 j
Door M. Böhme.
m
8).
ra De industrieelen wilden niet aan de
I belangrijkheid der uitvinding gelooven.
«Wat kon er goeds komen uit Mies-
bach? Opzienbarende uitvinding? De
lieden leden zeker aan grootheidswaan
zin
L- Intusschen drong de zorg de woning
der Mannebachs binnen. In de sloten
makerij was weinig te doen, en de
knechts hadden nog loon te vorderen
van maanden terug. Schuldeischers
maanden van alle kanten, baar geld
werd bijna niet ontvangen, en Gerard's
vrouw had moeite, eiken dag te zorgen,
dat de talrijke familie genoeg te
eten had.
Zoo Stonden de zakende geldzucht
had de klauwen in Frederiks hart ge
slagen, had alle eerlijkheid en recht
schapenscheid eruit getrokken, en ge
wekt wat daar aan hebzucht en begee-
e en lage driften tot nu gesluimerd
Geholpen bij het tot stand komen -
terwijl hy de vader der gedachten
was, hy, die aan de uitvinding had
gewerkt totdat zijn spieren verlamd
zouden bij ons in herstemming komen.
En deze laatsten zouden nooit kunnen
winnen, zoo zij aan de sociaal-demo
craten geen beloften deden op staat
kundig gebied. De liberalen zouden
dus waarschijnlijk alle vijf zetels be
zetten, hoewel hun feitelijk nog niet de
helft toekwam.
Dit stelsel werkt daarom ook onrecht
vaardig, omdat vele kiezers, die weten,
dat zij steeds in een district neem
bijv. de liberalen in Noord-Brabant en
Limburg in de minderheid zijn, ten
slotte hunne kiezersplichten niet meer
vervullen, omdat zij toch niets kunnen
uitwerken.
En loopen de denkbeelden in een
district zoó uiteen, dat er geen meerder
heid te vinden is, wat krijgt men dan
Dat de minderheden eene coalitie
vormen en zoodoende de meerderheid
krijgen.
Een dergelijke coalitie, gesloten vóór
de stemming, moet steeds komen ten
koste van het beginsel.
Door deze wijze van stemmen is
ontstaan, wat men het monsterverbond
pleegt te noemen.
Het rapport, eenige jaren geleden
door de Liberale Unie over dit onder
werp uitgebracht, geeft dan ook on
omwonden te kennen, dat het tegen
woordige stelsel zóo vele gebreken en
van zoo ernstigen en principieelen aard
aankleven, dat het onvoorwaardelijk als
onbruikbaar is te verwerpen.
Duidelijk, zonder eenige overdrijving
en onnoodigen omhaal, onpartijdig en
beknopt stelt de commissie, die het
rapport heeft uitgebracht, de nadeelen
in het licht van het stelsel der absolute
meerderheid, hetwelk onbegrijpelijker
wijze tot heden in de beschaafde
wereld behalve in een paar landen
bijna alle staatkundige verkiezingen
beheerscht, hoewel het het vertegen
woordigend stelsel feitelijk tot een
leugen maakt.
m
waren en zijn zenuwen schokten, tot
dat zijn hoofd mol en versuft was van
het nadenken en overwegen.
Belachelijk indien het niet zoo
treurig geweest was, dat er nu zoo een
scheiding, een twist ontstond tusschen
twee broeders.
Een paar opgewonden brieven wer
den gewisseld. Gerald zei zijn broeder
in ronde woorden, wat hij dacht:
Frederik hield vast aan zijn recht, dat
hem door het patent gewaarborgd was,
als enkele uitvinder van het nieuwe
staalhardingssysteem. Het gerecht moest
dus hierover beslissen.
Gerald zag zonder vrees den afloop
van het proces tegemoet. Recht moest
toch recht blijven. Bijna had hij mede
lijden met den broeder, die in onbe
grijpelijke verblinding aan deze toch
zoo van zelf sprekende zaak twijfelen
kon. Toch werd zijn vertrouwen op
de rechtvaardigheid der rechters zeer
geschokt, toen in twee instanties zijn
aanklacht tegen Frederik Mannebach
ongegrond verklaard werd. En intus
schen begon voor zijn gezin de toe
komst steeds onzekerder, het lot steeds
dreigender te worden.
Na lang denken en overwegen, en
veel teleurstellingen, besloot men, dat
Frederik persoonlijk naar den Nederrijn
zou gaan, de Westfaalsche industrie
streek zou doorreizen en daar pogen
connecties aan te knoopen.
Zij stelt in het licht, hoe de stelsels
der vertegenwoordiging der minder
heden, overeenkomstig hun naam, niets
meer geven dan eene vermindering
van het kwaad der absolute onder
drukking der minderheden, terwijl eerst
door een stelsel van evenredige ver
tegenwoordiging het doel bereikt wordt,
althans binnen de grenzen van het
mogelijke, dat een onmisbare voor
waarde is voor een werkelijke vertegen
woordiging, namelijk, dat elke stem
gelijke waarde hebbe, zoodat stemrecht
gepaard gaat met kiesvermogen.
Er is nog een goede zijde aan de
evenredige vertegenwoordiging. In de
landen, waar zij is ingevoerd, o.a. in
Zwitserland, is een einde gekomen aan
de wanordelijkheden en bloedige vecht
partijen, welke daar vaak als gevolg
van teleurstelling, na de stemmingen
plaats hebben. Want onder het stelsel
der evenredige vertegenwoordiging
weten de kiezers, dat elke partij haar
invloed kan uitoefenen.
Ons volk is nog al kalm van aard
en woeste tooneelen zijn hier te lande
bij de verkiezingen nog niet voorge
vallen, maar toch hebben in Juni 1905
in enkele districten reeds gebeurtenissen
plaats gehad, die doen vreezen, dat het
niet altijd zoo blijven zal en daarom
moet men alle middelen aanwenden om
dergelijke wanordelijkheden te voor
komen.
Een dier krachtigste middelen is de
invoering van een evenredig kiesrecht.
Een paar der stelsels, volgens welke
men in enkele landen eene evenredige
vertegenwoordiging tracht saam te
stellen, zullen we in een volgend artikel
eens bespreken.
KONING OSCAR VAN ZWEDEN, f
Zooals gisterenmorgen reeds door
ons per bulletin is bekend gemaakt,
is Koning Oscar II. van Zweden Zon
dag te Stockholm overleden op 78-
jarigen leeftijd. Hij werd den 21 en
Januari 1829 te Stockholm geboren,
als derde zoon van Oscar I; zijn groot
vader was Karei XIV Johan, die als
Bernadotte de Zweedsche kroon had
aangenomen. De thans overleden vorst
is zijn ouderen broeder Karei XV den
i8en September 1872 opgevolgd. Hij
studeerde te Upsala en vertoonde in
zijn jeugd een sterke voorliefde voor
de marine, later wijdde hij zijn vrijen
tijd aan historie en literatuurver
scheidene geschriften van zijn hand
zagen het licht. Hij vertaalde o. a.
Goethe's Tasso en Herder's Cid. Overi
gens toonde de prins zich een goed
geschoold liefhebber op menig ander
gebied van kunst en wetenschap, in
't bijzonder poolreizen, onderwijszaken
en industrie werden door hem bevor
derd. De eeredoctoraten, hem later
toegekend door verscheiden universi
teiten, waaronder die te Leiden, waren
niet onwaardig besteed.
Op staatkundig terrein kwam het
beweeglijke en hartstochtelijke tempe
rament van den koning nu en dan
aan den dag, hoewel de heerscher
over een klein land als Zweden natuur
lijkerwijze geen rol speelt in de inter
nationaal politiek. Sterke anti-Russische
en pro-Germaansche sympathieën wer
den hem toegeschreven. Zijn laatste
levensjaren werden verbitterd door het
Skandinavische geschil, en daar het
niet in Oscar's aard lag, concessiën
te doen, is zijn vaste wil om Noor
wegen niet toe te staan wat het ver
langde, zeker voor een goed deel de
oorzaak geweest der verscheuring van
de personeele unie tusschen de beide
Skandinavische rijken.
Weer verliepen weken van Fre
derik kwam geen bericht. Eindelijk,
na bijna drie maanden, kwam een
brief. Een brief Maar wat voor brief
Meester Gerard las hem twee, drie
maal, en wist nog altijd niet, wat hij
van den inhoud moest begrijpen.
Frederik schreef, dat het hem gelukt
was, den bekenden «ijzerkoning», ge
heimraad Von Spengler, belangstelling
voor zijn uitvinding in te boezemen.
Nu wilde hij eerst met zijn broeder,
die hem toch bij het tot-stand komen
van de uitvinding behulpzaam geweest
was, afrekenen, bij bood Gerard het
geheel bezit van de vaderlijke zaak
aan en dertigduizend mark, betaalbaar
in vijf jaarlijksche termijnen van zes
duizend mark. Hij hoopte, dat Gerard
het aanbod dankbaar zou aannemen.
Gerard begreep slechts langzaam,
maar eindelijk zag hij de zaak toch
duidelijk en begreep hij alles.
Het oudste der vijf kinderen stierf
aan dyphtheritus, verscheidene schuld
eischers hadden de rechterlijke hulp
ter voldoening van hun vorderingen
ingeroepen. In den herfst werden twee
kinderen tegelijk door roodvonk aan
getast, en stierven In éen nacht, vier
en twintig uur later gewerd hem de
uitspraak der rechters in laatste in
stantie, volgens welke Gerard het
proces tegen zijn broeder Frederik
Mannebach onherroepelijk verloren had,
DE FRANSCHE REGEERING EN
DE KAMER.
In de laatste dagen heeft de Regeering
het in de Kamer kwaad te verant
woorden.
Minister Picquart leed voor eenige
dagen een nederlaag in de quaestie van
den diensttijd der recruten, en nu heeft
Wat op dien morgen in de woning
der Mannebachs voorgevallen is, heeft
nooit iemand zeker geweten. Men
vertelt, dat Gerard zijn vrouw deed
zweren, dat als ze hem overleven zou,
ze nooit een penning van Frederik
Mannebach zou aannemen, en haar
beide kinderen den haat tegen den
ellendigen verrader en zijn nakomelingen
tot plicht zou maken.
Op zekeren dag verliet hij het huis,
en sloeg den weg in naar de steenen
bank, op den Heirweg. Menschen, die
beneden aan den berg, waarop de
bank stond, woonden, vertelden, dat
Gerard tot den middag op de bank
gezeten had, het hoofd in de handen
geleund, als in den tijd toen hij nog
op de uitvinding peinsde.
's Middags was hij opgestaan, snik
kend, en druk gesticuleerend.
Toen, plotseling was hij ineengezakt,
en eenige menschen waren naar boven
gegaan. Hij was dood, toen zij bij
hem kwamen; ze droegen hem naar
zijn huis waar de ijlings geroepen dok
ter besliste.
Aan een beroerte gestorven.
De weduwe zette de slotenmakerij
voort met een knecht de eenige,
die in de moeilijke dagen niet had
weg gewild, en twee leerlingen.
Een paar aanzienlijke Miesbacher bur
gers wisten samen de schuldeischers
tot een accoord over te halen, en
Caillaux, de minister van financiën, bij
de begrootingsdebatten een échec ge
leden, zoo ernstig, dat het ons verwon
deren zou, als hij zijn portefeuille niet
neerlegde.
Zaterdagavond begon het reeds. De
minister had voorgesteld, het zegel op
beurswaarden, tot dusver vijf centimes,
op tien centimes te brengende check,
betaalbaar op een andere plaats dan
die van uitgifte, die tot dusver een zegel
van tien centimes moest dragen, zou
belast worden met een evenredig zegel
recht, terwijl ten derde een zwaardere
belasting geheven zou worden van de
alcohol-industrie. Door deze drie indi
recte belastingen hoopte de minister
jaarlijks zeven millioen francs te beuren.
Alle drie de voorstellen werden echter
door de Kamer verworpen
Zondag kwam de Kamer weer bijeen
en werd de lijdensgeschiedenis van
minister Caillaux voortgezet. De zeven
millioen, die hij uit de drie verworpen
belastingen had willen trekken, moesten
thans op een andere wijze gevonden
worden, en Carnaud, de socialistische
afgevaardigde, stelde voor, die te krijgen
door een belasting op het beursspel,
't Is begrijpelijk dat de minister zoo
iets op 't oogenblik al héél gevaarlijk
vondhet kon niet anders dan de crisis
op de geldmarkt nog verscherpen. De
Kamer was het amendement echter
biijkbaar gunstig gezind, want 's mini
sters voorstel om de behandeling ervan
te verdagen, werd verworpen.
's Avonds om negen uur werden de
beraadslagingen heropend; er waren
slechts zestig Kamerleden aanwezig,
maar aangezien men in de Fransche
Kamer door gemachtigden (partijge-
nooten) kan laten stemmen, kon men
toch beraadslagen. Zoo werd het amen
dement van Carnaud, niettegenstaande
Caillaux' gewichtige bezwaren aange
nomen.
Al werd daarop de begrooting in
haar geheel en eveneens met groote
meederheid aangenomen, de minister
heeft toch een ernstige nederlaag ge
leden.
In hooge kringen te Berlijn gaan
geruchten, dat Keizer Wilhelm
al die personen zal ontslaan, welke
hem op de hoogte hadden moeten
maakten het zoo de beklagenswaardige
vrouw mogelijk, huis en zaak te be
houden. Toch werd het voor haar nog
moeilijk genoeg zichzelf met haar
huishouden door de moeilijkheden heen
te slaan. Zoowel Jerry, die nu zeventig
jaar was, als zijn zuster Josephine,
wisten heel wat van de arme ontberings
volle dagen hunner jeugd te vertellen.
Dikwijls ontbrak het noodigste, dag en
nacht stond het spook der ellende voor
het huis en hield alle vroolijkheid bui
ten de deur. De wakkere vrouw was
rusteloos bezig, van 's morgens vroeg
tot 's avonds laatwas er hulp noodig
in de werkplaats, dan ging zy zelf
aan de draaibank en de blaasbalg en
arbeidde als een man. Zij had het
beter kunnen hebben als ze niet, ge
trouw aan de belofte, die ze haren
overleden man gedaan had, elk aanbod
van hulp, komende van de zijde haars
zwagers, stug en kortweg had afge
wezen.
Was het berouw, dat Frederik
Mannebach er toe dreef, na Gerards
dood telkens zijn weduwe te bezoe
ken, en haar bijna nederig te smeeken,
zijn vrijwillig aangeboden hulp te aan
vaarden? Alle schulden wilde hij be
talen, hij wilde zijn schoonzuster een
zorgeloos leven verschaffen en Jerry
laten opvoeden als zijn eigen zoon.
(Wordt ■vervolgd).
