Vrijzinnig1 Org'aan voor Amersfoort en Omstreken.
iNo. 19.
FvoNnEKHAO 13 FEBRUARI 1908.
5e JA A Rn A NO.
Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDEB".
Vepsehijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond.
Werkversohaffisig.
FEUILLETON.
DE KIiEINDOGHTER.
BUITENLAND.
EEMLANDEB
Directeur B>. G. RIJKEN S.
Abonnementsprij s
f 3.00
- 3.50
- 0.75
- 0.90
Afzonderlijke nummers- 0.05
Per jaar.
Franco per post
Per 3 maanden
Franco per post
Bureau: BREEDEST3.AA.T 20.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertentiën:
Van 1 tot 5 regelsf 0.40
Voor iederen regel meer- 0.08
Buiten het Kanton Amersfoort per regel - 0.10
(By abonnement belangrijke korting.)
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten hst Kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend gemachtigd liet ^aderlandsch Advertentiekantoor PEEREBOOM en ALTA te Haarlem.
Een niet verblijdend verschijnsel van
de laatste tijden is het, dat de werk
verschaffing achteruit gaat. Dit blijkt
uit de statistieken, betreffende het arm
wezen, die een absolute en relatieve
achteruitgang van deze methode van
armenzorg aanwijzen.
Dit is zeer te bejammeren, want
indien er éene methode van armenzorg
is, die steeds vooruit gaan moet, steeds
meer aanhangers moet krijgen, dan zou
dit zou men zoo oppervlakkig zeg
gen dit onderdeel moeten zijn, dat
werkelijke zorg voor armen paart aan
j eerbied voor hun zelfstandigheid, voor
hun pogingen om zichzelf te helpen
door te werken.
De minst vernederende armenzorg
zoo mocht men hopen zou steeds
in uitgebreidheid toenemen tegenover
de zorg, die om godswil bedeelt of
verpleegt.
Afgaande op de statistieken, komt
men echter tot een heel andere con
clusie.
Daarin wordt onderscheid gemaakt
tusschen werkverschaffing in en bui
ten werkplaatsen.
Van de 38 instellingen van ons rijk,
waarin in 't jaar 1904 aan de behoef-
tigen in daartoe ingerichte werkplaatsen
werk wordt verschaft, zijn er alleen in
de provincie Groningen 12 deze
provincie staat dus bovenaan tegen
over 6 en 5 in Zuid- en Noord-Holland,
1 in Gelderland, 4 in Drenthe en 4 in
Friesland geen enkele in Noord-Bra
bant en Limburg.
E11 nu is het wel heel merkwaardig,
dat, terwijl overal het getal instellingen
van weldadigheid in het rijk toeneemt,
dit alleen bij dezen tak van armenzorg
I niet het geval is. In 1898 waren erin
het rijk 40, in 1901 eveneens en in
1904 slechts 38. Nog sterker treft dit
zelfde verschijnsel bij de andere soort
instellingen tot werkverschaffing, welke
Door M. Böhme.
37).
Nu kwamen zij, door dezelfde ge
dachte geleid, om nog eens het Kerst
feest met de moeder te vieren, in het
ouderlijke huis vereenigd.
Het echtpaar uit Hamburg en Max
kwamen met denzelfden trein twee dagen
voor Kerstmis aan. Jo kende deze ver
wanten nog niet. Haar moeder had voor
jaren met tante Agnes door een onbe
duidende reden twist gekregen, en sinds
dien tijd stonden de beide zusters altijd
op gespannen voet. Oom Max was
altijd zoo zeer door zijn betrekking in
beslag genomen, dat hij nooit tijd ge
vonden had voor een uitstapje naar
Berlijn.
Met tante Agnes, een nog knappe,
maar toch tamelijk oudachtige dame,
zou ze dat voelde zij dadelijk
nooit goed kunnen opschieten. Het
blufferige, brutale, eigendunkelijke op
treden der rijke Hamburgsche koop
mansvrouw stootte haar af. Haar man,
de heer August Fröbel, kon men den
vroegeren bediende met 60 mark salaris in
de maand ook niet meer aanzien. Die
het werk buiten daartoe ingerichte
werkplaatsen verschaffen, en wier getal
van 53 in 1879 geleidelijk gedaald is
tot 48 in 1S88, tot 34 in 1898, tot 33
in 1901 en tot 32 in 1904.
Ook ten aanzien van het aantal
personen aan wie i n werkplaatsen
werk is verschaft, vinden wij voor 1904
tegenover 1S9S een kleine vermindering
voor het heele rijk van 5.55°/o- In 1901
was er tegenover 1898 nog vermeerde
ring geweest.
Opmerkelijk is, dat dit aantal per
sonen in 1904 tegenover 1898 in Zeeland
eu Utrecht belangrijk en in Zuid-Hol
land en Friesland eenigszins is vooruit
gegaan, terwijl het voor Noord-Holland
en Groningen en vooral voor Drenthe
zeer sterk is achteruit gegaan.
De «Inleiding van de Bijdragen tot
de statistiek van Nederland» bepaait
zich ten aanzien van deze werkver
schaffing in hoofdzaak tot de opmerking,
«dat over het algemeen de instellingen
geacht werden aan haar doel te be
antwoorden.»
De andere instellingen van werk
verschaffing (niet in werkplaatsen) gaan
nóg sterker achteruit. Wij zagen hier
boven reeds hoe hun aantal inkrimpt.
Doch ook hun beteekenis krimpt in,
gegeven het feit dat in 1901 maar aan
7S.32°/o en in 1904 maar aan 7O.43°/0
van het aantal in 1898 geholpen per
sonen werk werd verschaft.
Alleen in Groningen was een be
trekkelijke vooruitgang te constateeren
in alle andere provincies gaat deze
werkverschaffing hard achteruit.
Het geven van eene verklaring van
dit verschijnsel zal niet zoo gemakkelijk
gaan, want om die te geven zou men
zich in een tijdroovend, minitieus onder
zoek moeten begeven en zou men zich
al dadelijk de vraag moeten stellen, of
er niet toevallige omstandigheden zijn,
die van dezen achteruitgang de oor
zaak zijn.
Het gebied waarover dit cijfer mate-
was van top tot teen de onberispelijk
gekleede, vroeg grijze, geheel correcte
Noord-Duitscher. Men kon zien, dat zijn
gedachten op de beurs waren, en zich
bezighielden met de zaken. Beide echte
lieden hadden de scherpe, harde uitspraak
der Hamburgers, de langzame, afge
meten bewegingen en de nuchtere op-
vattingswijze, die den Noord-Duitscher
eigen is.
«Wat een onderscheid tusschen dezen
Fröbel en oom Erwig,» dacht Jo.
Beter beviel haar oom Max, een echte
vrijgezel.
Mevrouw Josephine was zeer blij met
het bezoek harer kinderen. Haar doch
ter Agnes had zij sinds jaren niet ge
zien. Op den avond na de aankomst
gingen moeder en dochter na het eten
in mevrouw Josephine's kleine zitkamer,
om daar ongestoord wat te praten. Het
onderhoud duurde tot na middernacht.
Zij hadden elkaar veel te vertellen. Me
vrouw Josephine sprak van haar plan
nen en verwachtingen omtrent Jo, en
haar vrees, dat de eigenzinnigheid van
het meisje en de dwaasheid van haar
vader alle plannen zouden bederven.
Agnes gaf door hoofdknikken en schud
den haar goed- of afkeuring te kennen.
Zij was het geheel met de moeder eens,
dat het een onverantwoordelijke zotheid
van Jerome was, den trots en de onverstan
digheid van Jo in deze zaak nog te
ondersteunen, inplaats van te breken.
riaal gaat, is betrekkelijk klein en de
toevalligheid der omstandigheden is hier
dus allerminst door de grootte der cijfers
weggecijferd.
Maar toch, men moet tot de conclusie
komen, dat de werkverschaffing achter
uit gaat.
En dat zou zeer betreurenswaard zijn,
daar deze toch een buitengewoon ge
schikte manier is voor armverzorging,
die men gaarne dubbel zou zien voor
uitgaan.
Moge men, met de statistiek voor
oogen, deze zaak spoedig ernstig ter
hand nemen. Moge men onderzoeken,
of hier ook de fout in het stelsel ligt
en of het niet mogelijk is, door her
vorming te komen tot een betere or
ganisatie van de werkverschaffing, van
deze mooiste wijze van armenverzorging.
DE FRANSCHE GEZANT IN
PETERSBURG.
Men heeft dezer dagen kunnen lezen,
dat de Fransche gezant te St. Peters
burg, de heer Bompard, wordt vervan
gen door den admiraal Toucliard. Dat
lijkt een bericht als ieder ander, maar
er steekt iets achter.
De heer Bompard, die sedert 1903 de
Fransche Republiek vertegenwoordigde,
vatte zijn taak ernstig op en beschouwde
zich werkelijk als de vertegenwoordiger
van de Fransche belangen.
Het gebeurde, dat toen de Russische
Regeering trachtte een nieuwe leening
le sluiten, waarvoor zij zekere spoorwegen
aan een Fransch syndicaat wilde ver
pachten, de Fransche gezant eene in
spectie-reis deed, om zich «p de hoogte
te stellen van den toestand dier spoor
wegen.
Dal vond men in Rusland niet aan
genaam en zooiels was nooit vertoond.
Men had den burgerlijken heer Bompard
toch ook al niet met open armen ont
vangen en nu bleek hij een dwarskijker
te zijn ook, die niet op gezag geloofde.
Ook het hof had veel legen hem. Dit
laalste bleek 0. a. uit de aanvallen,
waaraan de heer Bompard bloot stond
Haar eigen jeugd was at zoo lang
voorbij haar «dwaasheden» ver
geten. Zij dacht er niet meer aan, dat
zij eens de inmenging van haar moeder
in de zaken van haar hart had beschouwd
ais een ongeoorloofd misbruiken van de
ouderlijke macht en dat ze zich door
een breuk aan deze macht onttrokken
had. De jaren vervagen de omtrekken
der gebeurtenissen.
In de verte van het verleden ziet alles
er veel zachter, milder uit dan in het
heden.
«Kent u mevrouw Gotze?» vroeg
Frederik Mannebach.
«Ik ben eenmaal met vader bij haar
geweest.»
«Hoe bevalt zij u? Een knappe vrouw,
niet
«O, ja, een zeer schoone vrouw,»
antwoordde Jo.
Frederik Mannebach zweeg even. In
de laatste maanden had hij niet meer
over een huwelijk gedachthet noemen
der vrouw, die hij eenmaal tot Erika's
tweede moeder had willen maken, bracht
hem dit voornemen weer in de ge
dachten. Hij had haar in langen tijd
niet meer gezien, maar herinnerde zich
nog haar aantrekkelijke schoonheid en
haar hartelijke, aangename manieren
ze scheen hem zeer geschikt toe voor
de plaats, die hij haar had toegedacht.
1 En terwijl zijn gedachten verweg toef
in de „Grasjdanin", het blad ïan prins
Metsjerski. Het was buitengewoon on
hebbelijk tegenover den gezant der ver
bonden en bevriende mogendheid. Wel
werd de vorstelijke redacteur met duizend
roebels beboet, maar die som beteekende
niet veel, en hij had gezegd, wat hij
zeggen wilde. De heer Bompard moest,
afgezien van de aanvallen, door de
reactie tegen hem gericht, wel verlangen
het Petersburgsche stof van zijn voeten
te schudden: er gebeuren in Rusland
veel dingen, die een Fransch republikein
doodelijk moeten ergeren.
Zoo vertrok de heer Bompard uit de
Russische hoofdstad, waar hij niet veel
genoegen had beleefd. Admiraal Tou
cliard heeft boven hem voor, dat hl) in
een langdurige dienst bij de mirine vele
dingen gezien heeft, ook Russische dingen
en dat hij een hooge betrekking bekleedt
in zijn land. Maar hem wacht een moei
lijke taak, vooral wanneer hij, als zijn
voorganger, de belangen der Fransche
geldschieters van Rusland wil voorstaan.
De „Temps" zou wenschen, dat men
aan het gezantschap een attaché ver
bond, die meer bepaald hel oog zou
moeien houden op de handelsbelangen
van Frankrijk. Misschien zal men die
nieuwe betrekking scheppen. Maar ook
dan nog zal de nieuwe gezant telkens
voor groote moeilijkheden staan.
Hjj zal ondervinden dat het lastig is,
de goede betrekkingen te onderhouden
tusschen eene reactionnaire regeering en
eene democratische republiek, die door
de radicale partij wordt geregeerd.
SPANJE.
Volgens het blad „El Mundo", heeft
de Minister-president Maura, Dinsdag aan
den Ministerraad mededeeling gedaan van
het verzoek der Fransche Regeering aan
Spanje, om krachtiger deel te nemen aan
de actie in Marokko, door een contingent
troepen te zenden, dat iets meer verricht
dan wat de Spaansche strijdkrachten op
het oogenblik doen en bij Casa-Blanca
gedaan hebben. De Ministers zouden
geruimen lijd over dit onderwerp beraad
slaagd hebben, maar zouden tot het
besluit gekomen zijn, dat Spanje zou
voortgaan zich te bepalen tot de organi
satie der politie, waarmede het met
Frankrijk door de Algcciras-acte werd
belast.
Daar het gewicht van deze beslissing
den, rustten zijne oogen met welgeval
len op het zachte, lieflijke gelaat van
het meisje, waarop het haardvuur helle
lichten en donkere schaduwen tooverde.
Zij had hem dadelijk goed bevallen. Hij
zachte voor zich heen. Als hij vijftien
of ook maar tien jaren jonger was
geweest, maar nu voor hem waren de
knoppen niet meer.
Een man van zijn jaren moet onder
de volbloeide, door milde hersft-zon
beschenen bloemen in den tuin der liefde
kiezen.
Zij zaten nog immer in 't donker,
zonder licht dan van het haardvuur en
de weerschijnselen van de helwitte
sneeuw tegen het plafond. Dan werd
de deur geopend en een breede baan
verblindend licht drong in de kamer.
«Daar zit jelui nog in het donker en
intusschen is het Kerstkind boven ge
weest en heeft de lichtjes op den boom
aangestoken» riep Beata Reichenberg.
«Je hebt zeker door je vader al het
andere vergeten.»
Het kind sprong vlug van haar vaders
schoot.
Nu wilde Jo weggaan, maar Beata
verklaarde, dat daarvan geen sprake kon
zijn. Men had de kaarsjes juist vroeg
aangestoken, opdat Jo er bij zou kunnen
zijn.
«U moet Erika's vreugde eens aan
zien,» zei ze en nm To's hand in haar
arm. «Neen, tegenspraak helpt hier met,
bijzonder groot is, heeft Maura van het
besluit van den Ministerraad aan de
leiders der voornaamste politieke partijen
rekenschap gegeven.
AMERIKA.
Nooit stond de vraag van de Presi
dentsverkiezing in Amerika zoozeer als
nu in het teeken van den strijd tegen
het grootkapitaal.
De republikeinen zijn gescheiden in
een Rooseveltparlij en reactionnairen,
alleen 0111 de bestrijding van de rijke
rooveis, welke bestrijding de tegenwoor
dige President op het verkiezingspro
gramma gebracht heeft. De democraten
trachten door nog scherper wetgeving
tegen de kapitaalsconcentratie te eischen
een deel van de republikeinen op hun
zijde te krijgen. Merkwaardig is het, dat
onder deze omstandigheden de politieke
antipode van de trustleiders, de georgani
seerde arbeidersvereenigingen van repu
blikeinen noch democraten iets weten
wil. Vakvereenigingen uit twintig der
grootste Amerikaansche steden, hebben
aan Gompers, den voorzitter van den
Amerikaanschen Werklicdenbond ver
zocht, een arbeiderscongres te doen plaats
hebben waar een eigen candidaat voor
den Presidentszetel benoemd zal worden
en een nationaal programma samen
gesteld kan worden. De tegenwoordige
President Roosevelt, het Congres en de
Gerechtshoven, zijn, zeggen zij, werktuigen
van het kapitalisme en daarom moet de
arbeideispartij onafhankelijk van de be
staande partijen in het politieke strijd
perk optreden. Wordt dit voorstel ver
wezenlijkt, dan is de Federation of Labor
voor goed in een politieke partij ver
anderd.
Een overwinning van deze groep op
de beide reeds bestaande partijen, is
voorhands niet te verwachten, maar haar
zelfstandig optreden is met het oog op
haar verdere ontwikkeling van zeer groote
beteekens. Hoe Samuel Gompers zich
tegenover deze quaestie zal gedragen, is
van groot belang, want de arbeiders-
candidaat is niemand anders dan hijzelf.
EGYPTE.
Moestapha Pasja Kamel, de
leider der Egyptische nationalistische
partij is overleden.
Onder de leusr. .^Egypte aan de
Tot acht uur hebt u tijd. Wij zorgen
er voor, dat u veilig thuiskomt.»
Zij trok Jo mee, Erika danste vooruit.
Frederik Mannebach volgde de dames.
In Louise Mannebachs zoogenaamde
«kleine salon» naast de woonkamer
stond de boom. In de kamer was een
feestelijk stemming door den hoogen
van honderd kaarsjes licht-stralenden
den. De blinde stond naast den boom.
Het lang-sleepende, zwart-fluweelen ge
waad verleende haar, in vereeniging
met het sneeuwitte haar, iets eerbied
waardigs.
Zij had voor 't feest twee van haar
beschermelingen genoodigd, twee ouder-
looze jonge lieden, wien zij de kosten
hunner studie verschafte, de eene toe
komstig leeraar, die de hoogeschool
bezocht, de ander een begaafde pianist,
die binnenkort zijn eerste concert in
Berlijn zou geven.
Erika uitte, zooals alle verwende kin
deren, haar vreugde niet door luid ge
jubel. Geschenken krijgen was voor
Erika niets vreemds. Zij bezag de vele,
gedeeltelijk zeer kostbare stukken speel
goed zeer rustig, bijna onverschillig
beoordeelend, en als Jo niet daar ge
weest was om door haar verklaringen
het kind tot spelen met de geschenken
aan te sporen, zou ze waarschijnlijk
maar weinig vreugde er aan gehad
hebben.
(Worclt vtrool^d).