I#—
Vrijzinnig- Orgaan voor Amersfoort en Omstreken.
iNoi 23.
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1908.
5e JAARGANG.
van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDER".
Vepsehijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond.
Predikanten en Politiek.
FEUILLETON.
DE KLEINDOCHTER.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
EEMLANDEB
Directeur R. G. RIJKENS.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Afzonderlijke nummers- 0.05
Bureau: BREEDESTRAA.T 20.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertèntiën:
Van 1 tot 5 regelsf 0.40
Voor iederen regel meer- 0.08
Buiten het Kanton Amersfoort per regel - 0.10
(Bij abonnement belangrijke korting.)
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Nederlandsch Advertentiekantoor PEEREBOOM en ALTA te Haarlem.
Nauwelijks is een zetel in onze Volks
vertegenwoordiging door het opstaan van
i een predikant, vacant geworden, of we
zien reeds dat een drietal andere predi
kanten in aanmerking komt dien zetel
te bezetten.
;jHet is ons altijd voorgekomen, dat
men voor het ambt van prediker roeping
moest gevoelen.
Maar hoe staat het met de roeping
van die heeren, die, zoodra hun een
Kamerzetel wordt aangeboden, hun
theologen toga aan den kapstok hangen,
om plaats te nemen in het strijdperk
der politiek, tengevolge waarvan zij, die
zich moeten beijveren om vredestichters
te zijn in den maatschappelijken strijd,
zeiven in dien strijd worden meegesleept?
Dat zij in dien strijd niet altijd de
zachtzinnigste kampioenen zijn, tal van
dominé's, die in de dagen vóór ver
kiezingen het land afreisden, zouden
hiervoor als bewijs knnnen worden aan
gevoerd.
En hoe de heeren elkaar soms in dien
strijd te lijf gaan, kan bijv. blijken uit
de volgende woorden, door den Doetin-
chemschen predikant v. Dijk destijds het
Kamerlid Ds. de Visser toegevoegd
„Ik behoor niet tot uwe weer-
hanenpartij ik doe niet mee aan de
hedendaagsche politieke tinnegieterij;
ik eet niet uit een kerkelijke ruif
niet uit de staatsruif en nog veel
minder uit beide tegelijk"enz. enz.
Zoo worden door de politiek menschen,
lie een evangelie van vrede en liefde
ladden moeten prediken.
Ook hebben wij altijd gedacht, dat het
predikambt gansch den mensch vorderde,
dat esn predikant eigenlijk nooit gedaan
werk had, dat zijn hand altijd nog iets
vond te doen en dat hij nooit tijd zou
hebben zich in den politieken strijd te
mengen.
m
Door M. Böhme.
41).
«Onze buitenkennissen krijgen ze
orgen vroeg, ze zijn hedenmiddag
gezonden,» zei de oude vrouw rustig,
dat jij tegen ons partij zou nemen,
wist ik.»
9 «Dan zal men eenvoudig den onzin
herroepen.»
«De opstelster van den «onzin» ben
lk,> voer de oude uit, «en ik geef niets
toe en herroep niets. Als het meisje,
Jo, koppig is en mij als een onverstan
dige en klndsche vrouw wil |aan de
kaak stellen, mag zij het doen, maar
dan hebben wij niets meer met elkaar
te maken en ze komt niet meer over
en drempel.»
«Wat is dat voor een persoon, deze
tohman vroeg August Fröbel, die
ook een kaart opgenomen had.
«Een achtbare Miesbacher burger
zoon. Zeer vermogend. Eigenaar van de
groote zaak hiernaast, het was beslist
Waanzin, zulk een partij lichtzinnig af
te wijzen.»
«Neen, dat doet men niet. Dat zou
zeer onverstandig zijn, zeer onoverlegd,»
Want ook de politiek vordert tegen
woordig gansch den mensch.
Nu kan men wel zeggen, dat een
predikant, zoodra hij tot volksvertegen
woordiger is gekozen, het eerste ambt
kan neerleggen, maar daar zit het hem
niet in.
Vóór dat het zoover is, dat hij ge
kozen is, heeft hij zich soms jaren moeite
moeten geven, ten einde te worden op
gemerkt.
Hij heeft politieke lezingen moeten
houden, hij heeft op vergaderingen
moeten debatteeren en voor dat alles
heeft hij wat nog den meesten tijd
kost zich in de politiek moeten in
werken, heeft hij daarvoor uren aan de
studie moeten wijden, en die uren, al
willen wij niet zeggen dat ze eraan
ontroofd zijn, hadden toch in elk geval
ten goede kunnen komen aan het her
derlijk werk.
Is het dus wonder, dat vele leden eener
kerkelijke gemeente zich afwenden van
predikanten, die politieke aspiraties blijken
te bezitten?
De ware en waardige woorden door
den Amsterdamschen predikant Karssen
in „de Standaard" geschreven die
onze lezers ook in ons vorig nummer
hebben kunnen vinden naar aanleiding
van een klacht dat te Amsterdam de
predikanten te weinig op de vergade
ringen der anti-revolutionnaire vereeni-
gingen werden gezien, gaven ons boven
staande opmerkingen in de pen.
EEN NIEUW CONFLICT?
Wij hebben in de laatste dagen in de
bladen verschillende artikelen gelezen
over een spoorweg-quaestie in de Balkan,
die verschrikte gemoederen deden vragen
of Europa misschien stond voor een
nieuw conflict. Het is de moeite waard
deze zaak, waarvan men nog niet kan
zeggen, wat ze zal baren, eens nader te
beschouwen.
Toen men een dertigtal jaren geleden
eens orde van zaken had gesteld op den
warboel in den Balkan en eenige nieuwe
staten had geschapen of bestaande ver
groot met Turksch gebied, bleven in den
noordwestelijken hoek, aan de grens van
Oosteurijk-Hongarije een paar Turksche
provincies over, waarmede men op het
oogenblik geen raad wist. Men wilde ze
niet tot afzonderlijke staten verheffen en
zij konden niet onder Turksch gezag
blijven. Zoo werd bepaald, dat Herzego-
wina en Bosnië door Oostenrijksche
troepen zouden worden bezet. Oostenrijk
was wel zoo goed de administratie voor
deze in theorie Turksche landen op zich
te nemenfeitelijk vergrootte het zijn
gebied met de Turksche gewesten.
Er bleef echter nog eene landstreek
over omtrent welke men eene afzonder
lijke bepaling had gemaakt. Het is het
in den laatsten tijd dikwijls genoemde
district het sandjak Novibazar. Omtrent
deze landstreek bepaalde het verdrag
van Berlijn, dat een einde maakte aan
den Russisch-Turkschen oorlog „Daar
de Oostenrijk-Hongaarsche regeering niet
wenscht zich te belasten met de admini
stratie van het sandjak Novibazar, dat
zich tusschen Servië en Montenegro in
zuidoostelijke richting tot Mitrovitza uit
strekt, zal de Ottomannische regeering
die streek verder beheeren. Niettemin
behoudt zich Oostenrijk-Hongarije, om
de handhaving van den nieuwen staat
kundigen toestand en de veiligheid der
gemeenschapswegen te verzekeren, het
recht voor in den geheelen omvang van
dit deel van het vroegere vilajet Bosnië
garnizoenen te leggen en militaire- en
handelswegen aan te leggen. De regee
ringen van Turkije en Oostenrijk-Hon
garije behouden zich voor later omtrent
de bijzonderheden in overleg te zullen
treden."
Tot nu toe was van dit overleg niets
gekomen. Maar nu heeft de minister von
Aehrental met de Porte onderhandeld
over den aanleg van eenen verkeersweg.
Oostenrijk wil een spoorweg bouwen
naar Mitrovitza, door het sandjak Novi
bazar. Kortheidshalve spreekt men van
den Sandjakspoorweg.
Bij dezen spoorweg van Oevatz naar
Mitrovitza heeft men te doen met een
handelsweg van beteekenis, eene ver
binding van het Oostenrijksche met het
Turksche spoorwegnet, met de Zwarte
antwoordde mijnheer Fröbel wijs. «Jonge
meisjes hebben vaak zeer onpractische
dwaze meeningen. Josephine zal wel
inzien, dat grootmama het beste met
haar voorheeft.»
Gerard stond achter den Kerstboom
en zei niets. Of Jo Tony Stohman trouwde
of niet was hem vrij onverschillig, hoe
wel hij er eigenlijk van overtuigd was,
dat Jo een groote dwaasheid beging
door zoo'n partij af te slaan. Maar de
huiselijke vrede ging hem boven alles
en het geklets en getwist op Kerst
avond was hem onaangenaam en pijn
lijk. De vrijgezel Max draaide zich een
sigaret, in den leunstoel bij 't venster
zittend.
«Ja, lieve hemel, als Jo toch niet
trouwen wil, laat haar toch met rust,»
vond hij. «Ik weet niet wat jelui vrou
wen altijd begint met dat huwelijken
stichten. Ik leef ook alleen en bevind me
er goed en tevreden bij, en ik heb geen
zin, mijn levenswijze te veranderen.»
«Met jou is dat beel iets anders. Je
bent zelfstandig en kunt doen wat je
wilt,» riep zijn moeder. «Maar Jo is
niets en heeft niets en als ik vandaag
of morgen sterf, staat ze op straat en
kan bij vreemden haar brood zoeken.»
«Neen, dat behoeft ze niet!»
Erwig sloeg met de vuist op tafel om
zich in het algemeen door elkaar praten
verstaanbaar te maken.
«Dat behoeft mijn nicht niet. Daarvoor I
ben ik er nog. Zoolang ik nog te eten
heb, heeft Jo 't ook, en na mijn dood
is ze mijn erfgenaam. Zooveel ze voor
haar levensonderhoud noodig heeft, zal
ik nog wel nalaten.»
«Bemoei je eigen er toch niet mee,
Erwig,» snauwde Agnes.
«Ik wist, dat ik de koppigheid van
Jo met zachtheid en goede woorden
niet zou buigen. Daarom moest ik ze
breken en daarvoor was een geweld-
middel noodig.»
Mevrouw Josephine's schelle stem
klonk doordringend luid boven de
andere uit en bracht die tot zwijgen.
«En in stilte heb ik gedacht: Jo is
toch Iet kind van mijn Geertje, en als
't uur daar' is zal zij zich bezinnen en den
hartevensch van de oude grootmoeder
vervilleD.»
«Naar lk kan toch niet ik kan
tocb niet,» snikte Jo.
Zj zat op de kleine sofa en weende.
«Misschien heeft ze al een andere
liefle,» riep [Agnes. «Zeg op, meisje I
H<b je misschien een ander op 't oog
Aat woord I»
Jo schudde heftig het hoofd.
Beneden ging de huisdeur open. Jero-
öe Burgard, die van mevrouw Gotze
tomend nog vlug even bij Meier wilde
aanloopen, kwam met snelle, veerkrach
tige sprongen de trap op. Hij was goed
geluimd een paar genoegelijke avond
uren in het boudoir der schoone weduwe
Zee en later misschien met de Indische
zeeën 1Ten minste in dat licht
bezien de met het plan ingenomen
VVeener bladen het geval. Dit is zeker,
dat Oostenrijk door den bouw van den
nieuwen spoorweg zijnen invloed aan
merkelijk vergroot in het Oosten.
Dat vonden de Russische bladen ver
dacht. Zij spraken van een militairen
spoorweg. Zij beweerden dat Oostenrijk
vroegere afspraken als het bekende ver
drag van Murzsteg overtrad. En de Rus
sische werden vlijtig door de Fransche
bladen geholpen, gedeeltelijk omdat im
mers Rusland de bondgenoot is wiens
belangen men ook te Parijs meent te
moeten behartigen en verdedigen. Maar
ook omdat Oostenrijk de bondgenoot is
van Duitschland en men van meening
is, dat Duitschland reeds veel te grooten
invloed heeft in Turkije en het geheele
Oosten. Het is zeker, dat Frankrijks
invloed die daar vroeger zoo groot was
aanmerkelijk is getaand.
Dit is in 't kort de geschiedenis, die
we hier even in herinnering hebben
gebracht, opdat men er van op de hoogte
zij, indien zij onverhoopt nog tot lastige
verwikkelingen aanleiding mocht geven.
FRANKRIJK.
Er is zoowaar reeds weer een andere
spionnen-zaak aan de orde. Zekere Krum-
holz, een Oostenrijker die te Parijs woonde,
zou de geheimen van de Fransche be
stuurbare luchtballons aan Oostenrijk
of Duitschland hebben willen verraden.
Alles is over de zaak in rep en roer
de Oostenrijker werd in hechtenis geno
men en het onderzoek geopend. Tot
dusver echter heeft het nog niets opge
leverd Lebaudy, de ingenieur die de
Patrie heeft gemaakt, is gehoord en
heeft verklaard dat de inrichting van zijn
ballon van algemeene bekendheid was,
en men dus moeilijk van verraden kon
spreken. De bijzonderheden wist welis
waar niemand, maar Lebaudy geloofde
er niets van dat die waren uitgelekt.
Er schijn! veel kans te bestaan dat de
zaak met een sisser zal afloopen.
RUSLAND.
In het proces tegen generaa, .ssel,
den verdediger van Port-Arthur, werd
vonnis gewezen, Stoessel werd ter dood
veroordeeld, zonder verlies van eere
rechten.
lagen achter hem. Het heerlijk souper,
een paar glazen besten ouden wijn en
een flesch Cliquot hadden het overige
gedaan om hem in een rozige stemming
te brengen.
Op den drempel van de kamer bleef
hij staan. De opgewonden stemmen
hadden hem al verbaasdbij den eersten
blik zag hij, dat hij juist op tijd ge
komen was om in een heftige familie
ruzie terecht te komen.
«Goeden avond allen en vroolijk
feest I» riep hij dan eerst bemerkte
hij Jo. «Wat nu Jo, kind, tianen op
Kerstavond Hoe dat Waarom dan
Een stilte viel in de kamer. Jo sprong
op en omarmde haar vader, maar ze
kon niets zeggen. Ze was zoo geschokt,
dat ze plotseling geen woorden kon
uiten. In haar plaats spraken de beide
tantes tegelijk en zoo vernam Burgard
langzamerhand wat er gebeurd was en
waarom het ging.
Het duurde geruimen tijd voor hij
goed begreep, dan maakte hij zich drif
tig uit Jo 's omarming los en zeide
toornig
«Wat Mijn dochter verloof jelui.
Zonder haar of mij te vragen Dat is
me te bar. Ik eisch dat alles te niet
worde gedaan. Wie de kaarten afgezon
den heeft, zal dadelijk, zeg ik, aan ieder
een bericht sturen, hoe de zaken staan,
en er bij voegen dat hij eigenmachtig
deze zeldzame zotheid bewerkstelligde.
Generaal Fock kreeg een vermaning;
de generaals Reisz en Smirnow werden
vrijgesproken.
De krijgsraad zal den tsaar verzoeken,
de straf van Stoessel te veranderen in
tien jaar vestingstraf, met het oog op
het heldhaftig verweer van het garnizoen
onder zijn opperbevel en zijn persoonlijke
dapperheid.
De politie te Petersburg heeft
een aantal revolutionairen ge
vangen genomen. Twee werden gepakt
vóór het paleis van Grootvorst Nicolaje-
witsj, een heer die 5 pond dynamiet
onder zijn jas droeg en een dame die
een groote hoeveelheid ontplofbare stof
in haar mof verborgen hield.
In een naburig huis werd een lijst ge
vonden van hoogwaardigheidsbekleeders,
die door de revolutionairen ter dood
veroordeeld waren.
Een dame verwondde bij haar inhech
tenisneming een politieagent zwaar.
MAROKKO.
Het gerucht als zou generaal d'Amade
een belangrijke nederlaag hebben geleden
tegen den stam der Medraka's zie ons
vorig nommer wordt beslist tegenge
sproken. Er was geen sprake van een
nederlaag wél is d'Amade voortdurend
aan het vechten, maar alles gaat naar
wensch en zijn optreden maakt grooten
indruk op de stammen. Althans dit deelt
de Fransche regeering mede.
Blijkens een uit Nederlandsch-Indie
bij het Ministerie van Koloniën ontvangen
telegram, zijn bij de vermeestering van
kampong Ngali op Soembawa gesneuveld
één officier, een Europeesch militair en
vier Amboineesche militairen en werden
gewond drie Amboineesche militairen,
allen beneden den rang van officier. De
vijand bekwam 65 dooden, waaronder
hoofden van het verzet.
Het schriftelijk gedeelte van het
examen voor candidaat-gemeente-secre-
taris en ambtenaar ter secretarie zal
vanwege de „Nederlandsche Vereeaiging
voor Gemeentebelangen" worden afge
nomen te 's-Gravenhage en te Arnhem
op Woensdag 3 Juni a.s.
«Ja jij jij bent een groote held
met je mond. Jerome,» zei mevrouw
Josphine verachtelijk. «Als je ooit ge
toond had, een man te zijn, die voor
zich en de zijnen weet te zorgen, was
het niet bij me opgekomen, je de voog
dij over je dochter te bestrijden, en in
je plaats voor haar toekomst te zorgen.
Jij I Omdat je nu voor eenigen tijd weer
een bestaan gevonden hebt, blaas je je
op en wilt in zaken meesprekenwaar
van je niet het minste verstand hebt.
We willen deze uiteenzetting niet verder
rekken. Ik vraag je voor de laatste
maal. Jo Wil je Tony Stohman morgen
als je verloofde ontvangen of niet
«Neen,» zei Jo vast en droogde haar
tranen.
«Dan zijn wij gescheiden, mijn
kind. Je hebt je huis bij mij verspeeld.
Laat je vader je daarvoor een ander
geven. Vanaf morgen is mijn deur voor
je gesloten.»
«Neen moeder,» viel Erwig de van
toorn en verbetering sidderende oude
vrouw in de rede. «Wees stil, Jo, groot
moeder meent het zoo erg niet.»
«Heel zeker meen ik het zoo en geen
greintje anders.»
Wordt vervolgd)
