DAGBLAD voor AMERSFOORT en OMSTREKEN.
DINSDAG 5 MEI 1908.
5e JAARGANG.
Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDER".
Vepsehijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Verkeerde woningpolitiek.
tct
J FEUILLETON.
|De Familie Yon Kröchert.
m
BUITENLAND.
DE EEMLANDER
Hoofdredacteur R. G. RIJKENS.
AbonnementspriJ 9
Per jaarf4.—
Franco per post- 5.60
Per 3 maanden- 1.
Franco per post- 1.40
Afzonderlijke nummers- 0.05
Bureau: BREEDESTRAA.T 20.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertèntiën:
Van 1 tot 5 regels
Voor iederen regel meer
Buiten het Kanton Amersfoort per regel
(Bij abonnement belangrijke korting.)
f 0.40
- 0.08
- 0.10
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Nederiandsch Advertentiekantoor PEEREBOOM en ALTA te Haarlem.
In den laatsten tjjd valt bij sommigen
eene zekere neiging op te merken om
den bouw van nieuwe en goede
arbeiderswoningen, liever nog dan aan
vereenigingen, „uitsluitend werkzaam
in het belang der volkshuisvesting",
op te dragen aan de gemeenten zeiven.
Wy hebben in een vroeger artikel
reeds eenmaal de lijdensgeschiedenis
uiteengezet, die een plan van zulk
eene vereeniging heeft door te maken,
alvorens men aan den bouw der
woningen toe is en men mag aan
nemen dat juist de moeielijkheden,
verbonden aan het verkrijgen van
een voorschot van gemeentewege, in
menige plaats er toe zullen leiden dat
de gemeente zelve aan het bouwen
gaat.
Eene beslissing in laatstgenoemden
zin kan, gezien de omstandigheden
onder welke zy genomen wordt, naar
ons oordeel zeer wel gerechtvaardigd
zijn, mits daarmede dan maar niet
bedoeld wordt om in beginsel uit te
maken, dat het de plicht der gemeente
is om ook de taak der particuliere
bouwnijverheid over te nemen, en
voortaan zoo volledig mogelijk te gaan
voorzien in de behoefte aan nieuwe
arbeiderswoningen.
Wü vreezen n.l. zeer, dat dit laatste
denkbeeld, vooral bij onze sociaal
democratisch woninghervormers, maar
al te zeer heeft wortel geschoten, en
wenschen tegen zulk eene gemeente
lijke woningpolitiek met nadruk te
waarschuwen.
De drang naar verbetering van de
volkshuisvesting door het bouwen
van nieuwe arbeiderswoningen met
geld van staat of gemeente, kan al
leen dan tot goede resultaten leiden,
wanr.eer de overheid een juist inzicht
blijkt te hebben in de taak, die zij
daarbij te vervullen heeft en het zou
in hooge mate te betreuren zijn,
wanneer diezelfde overheid, uit over
weging dat er nu toch eens wat meer
aan de uitvoering van de Woningwet
op dat punt moet gedaan worden,
zich liet verleiden om met terzijde
stelling van juiste economische be
ginselen in te gaan op plannen, die
igenl
6A
5fV
'It'S
37}
'7 i
4
Naar het Duitsch,
VAN
HENRIETTE VON MEERHEIMB.
35}
31}
3S}
35}
24)
Ja zeker, oom, ik breng er u
Iheen" Ïïans-Henning ging hem voor
Inaar de kamer waar de baar stond.
|Hij gaf den bediende een wenk, waarop
[deze |heenging. Hans-Henning ging aan
[bet hoofdeinde der baar staan. Zijn
loom liep langzaam voort tot hij rechts
lervan stond. Met gevouwen handen
pek hij neer op het wasbleeks gezicht
Van den doode dien hij dertig jaar
toleden voor 't laatst gezien had. Hij
[leef langen tijd zwijgend staan kijken,
aoen schudde hij zwijgend zijn hoofd,
pof hij die scherpe trekken, die in-
bzonken slapen en dien vooruit
springenden kin niet meer thuis kon
frengen.
Lothar", zei hy plotseling half
luid maar dat woord klonk toch
pel erg door in dat stille, plechtige
prtrek. Hij legde zijne bruine hand
[P de witte magere vingers van den
F'Ode, „Je hebt in je leven een ver
eerden weg ingeslagen, mijn jongen,
niet geheel den toets der critiek
kunnen doorstaan.
Vooropgesteld dient te worden het
feit, dat bij de uitbreiding, die niet
alleen onze groote steden, maar ook
tal van dorpen en provinciesteden, zij
het met perioden van stilstand, hebben
ondergaan, de aanbouw van nieuwe
woningen tot nu toe bijna geheel in
handen is geweest van de particuliere
bouwnijverheid.
Dat die particuliere bouwnijverheid,
speciaal op het gebied van den bouw
van arbeiderswoningen, vele slechte
toestanden in het leven heeft kunnen
roepen, moet ongetwijfeld geweten
worden aan het zeer laat ingrijpen
van den Nederlandschen Wetgever
ten dezen. Met een goede uitvoering
van Woningwet en Bouwverordening
heeft men echter eene behoorlijke be
bouwing in de hand, en waar den
bouwondernemers de gelegenheid ge
laten wordt om op de oude wijze met
bet stichten van slechte (en daardoor
goedkoope) woningen voort te gaan,
is de overheid in verzuim. Nu is het
naar onze meening eene illusie om te
meenen, dat de gemeenten voórhands
het werk der bouwondernemers zoo
niet geheel, dan toch voor een groot
gedeelte, zouden kunnen overnemen
a fortiori geldt zulks natuurlijk voor
vereenigingen, uitsluitend in het be
lang der volkshuisvesting werkzaam.
Daarvoor is de omvang van het werk,
dat te doen is, te groot en daarvoor
zouden jaarlijks zulke groote kapitalen
vereischt worden dat de gemeenten
er niet aan zouden kunnen denken
het daaraan verbonden risico op zich
te nemen.
Maar behalve dat, zouden pogingen
van de gemeente in die richting beslist
ODgewenscht moeten heeten. De par
ticuliere bouwnijverheid is meestal
niet te rangschikken onder de onder
nemingen, die een monopolistisch
karakter dragen en het ligt mitsdien
veel meer op den weg der overheid
om te zorgen, dat de particuliere
bouwondernemers goed en in voldoende
mate bouwen, dan dat diezelfde over
heid hun het werk uit de hand zou
moeten trachten tc nemen.
Hier vooral zou men zelfs geneigd
zijn te zeggen, is het een eerste eisch,
dat vrijelijk kan worden voldaan aan
maar het einde is toch voor ons allen
hetzelfde. Je kinderen blijven niet
alleen en verlaten achter; je kunt
rustig slapen. Dat bad ik je willen
zeggen toen je nog leefde, maar dat
hebben we onmogelijk gemaakt. Ik
dacht steeds dat gij bij mij zoudt
komen in je ellende, maar daarvoor
waart ge te trotsch dat had ik
eigenlijk wel kunnen weten. Jy waart
ook een Kröchert!"
Zijne stem begaf hem. Hy boog
over den doode heen en streek even
met zijn hand over zijn voorhoofd.
Vervolgens vouwde hy zijne handen
en bad hardop.
Oom", zei Hans-Henning ernstig,
,men heeft hier het gerucht verspreid
dat onze vader zichzelf te kort heeft
gedaan."
Wat? Waagt men het dat te
gelooven?" barstte deze los. „Daar
moet een eind aan gemaakt worden."
Ja maar hoe?"
Dat zal ik wel klaarspelen.
Tegen den avond riep Heinrich v.
Kröchert alle bedienden bijeen in de
vestibule.
Er is mij ter oore gekomen,"
begon hy en hy keek de voor hem
staanden zoo doordringend aan dat zy
onwillekeurig hunne oogen neersloegen,
„dat een paar van jullie gelooft dat
wijlen je meester zichzelf het leven
heeft beuomen. Wie dat denkt, doe
behoeften van den meest verschillen
den aard; hier vooral dient officiëele
uniformiteit zooveel mogelijk te wor
den vermeden, te meer wanneer dat
uitvoerbaar is zonder dat de qualiteit
der woningen er onder lijdt.
Aan de particuliere bouwnijverheid
bljjve dus de taak om in hoofdzaak te
voorzien in de behoefte aan nieuwe
woningen.
Maar dat wil niet zeggen, dat aan
de particulieren niet met steun van de
overheid of door de gemeenten zeiven
goede voorbeelden zouden moeten
worden gesteld, om nu niet eens te
spreken van het opruimen en zoo
noodig herbouwen van ongezonde
wijken, waaraan de particuliere bouw
nijverheid wegens het geld, dat er op
moet worden toegelegd, natuurlijk in
het geheel niet kan denken.
Inderdaad is het bouwen van een
goede arbeiderswoning een vraagstuk
op zich zelf, en de bouwondernemers,
die zich met den bouw van zulke
woningen een bestaan verschaffen,
missen meestal de kennis om dit
vraagstuk tot eene behoorlijke oplos
sing te brengen, en bepalen zich dien
tengevolge in het algemeen tot het
min of meer getrouwelijk copieeren
van slechte voorbeelden, die zij in
hunne omgeving aantreffen. Hier kan
dus bouw door eene vereeniging of
door de gemeente in hooge mate be
vorderlijk zijn aan verbetering der
woningtoestanden in het algemeen.
En in het buitenland is deze gunstige
werking dan ook met feiten aange
toond geworden.
Zoo had een bouw van zeer gerie
felijke en goed gelegen arbeiderswo
ningen, uitgevoerd door de Engelsche
gemeente Richmond, een zekere con
currentie van de bouwondernemers
tengevolge, die het gemeentelijke
woningtype trachten nabij te komen
zoo gemogelijk te overtreffen en dit
voorbeeld zou zeker met getuigenissen
uit tal van andere plaatsen te ver
meerderen zijn.
Maar ook bij het betreden van dezen
weg, die zeker kan leiden tot betere
woningtoestanden, zal de overheid toch
goed doen voorzichtig te zijn.
Wij laten hier nu buiten bespreking
het opruimen van oude en slechte
buurten en het verschaffen van huis
een stap vooruit."
Natuurlijk verroerden zij zich geen
van allen.
Dus van u denkt niemand het,"
vervolgde de oude heer. „Dat is goed.
Gijlieden hebt uwen meester dagelijks
gezien, gij kondt zoo iets ook niet
gelooven. Jullie weet dat hy in den
oorlog het ijzeren kruis gekregeu
heeft, dat hij dus een dapper soldaat
was en geen lafaard. En het is laf
als men zyn plaats vrijwillig ver
laat want God heeft ze ons aange
wezen."
Een deel der dienstboden vooral
het vrouwelijke deel had erg veel
behoefte aan hunne neuzen te snuiten.
Als ge dus in het dorp of ergens
anders zulke leugens hoort vertellen
sla er dan maar op."
De toespraak sloot ietwat kortaf
met die besliste uitiDg maar ze had
indruk gemaakt zelfs een diepen
indruk dat merkte Hans-Henning
heel goed. Het deed hem goed dat er
daardoor in huis [en dorp een einde
kwam aan die kwaadsprekerij.
Tot den dag der begrafenis kwam
hij bijna niet tot zichzelf. De ontvangst
der bloedverwanten en het in orde bren
gen van alle mogelijke dingen legden ab
soluut beslag op zijn tijd. Hilde en Ilse leg
den de tallooze kransen die er kwamen
om de baar heen, zoodat het er uitzag als
eeu grootebloemtn-heuvel. De oudohei-
vesting aan gezinnen, die uit onbe
woonbaar verklaarde woningen zjjn
gedreven, en maar zeer weinig huur
kunnen verwonen, en hebben hier
bepaaldelijk op het oog het bouwen
van arbeiderswoningen voor den meer
gezeten werkman.
Geschiedt dit door of met steun der
gemeente, dan zal naar onze meening
van eene bijdrage van gemeentewege
slechts onder bijzondere omstandig
heden sprake mogen zijn.
Voor eene bijdrage van gemeente
wege, in welken vorm dan ook ver
leend, bestaat, wanneer het de bedoeling
is om woningen te bouwen voor den
gemiddelden arbeider geen rechtsgrond,
en bij de beperkte uitbreiding, die de
bouw van arbeiderswoningen, door of
met steun van de gemeente noodzake
lijker wijze slechts zal kunnen ver
krijgen in vergelijking met hetgeen
door de particuliere bouwondernemers
aan nieuwe wouingen in normale
omstandigheden wordt gesticht zou
het verleenen van zulk eene bijdrage
kunnen leiden tot een ongerechtvaar
digd voordeel, toegedacht aan een zeer
beperkt deel van de arbeidersbevolking
der betreffende gemeenten. Alleen
wanneer men meent dat Woningwet-
vereenigingen en de gemeenten zelve
den nieuwbouw geheel zouden kunnen
beheerschen, alleen in dat geval zou
men met dit gevaar niet behoeven
rekening te houden.
Maar wij betoogden het boven reeds,
het particuliere bouwbedrijf zal naar
onze meening, niet op zij gedrongen
kunnen worden, en is dit juist dan
moet men hier voorzichtig zijn geene
onrechtvaardigde ongelijkheden in het
leven te roepen. Waar het den bouw
van woningen betreft voor gezeten
werklieden bepale de gemeente zich
tot het verleenen van voorschotten en
verlange zy, als zij zelve bouwt van
haar kapitaal een matige rente.
V. D.
FRANKRIJK.
De Minister van Binnenlandsche
Zaken maakt de statistische cjjfers
der uitslagen van de gemeenteraads-
verkieziugen, als volgt openbaar. Op
tog, de prins en de prinses stuurden ook
prachtige bloemstukken, Sitta schreef
aan Hans-Henning uit naam der
prinses en voegde er ook een paar
deelnemende woorden van zichzelf bij.
Hans-HeDning legde haar brief met
een zucht in zijn portefeuille.
Alle buren kwamen op Rotenwalde
bijeen voor de plechtigheid. De Boden-
hausens waren er ook, Hilmar drukte
hen de hand. Ilse keok hem niet aan.
Iiarelippentrildenenzijsloeghareoogen
niet op. Zy stond tijdens de toespraak
van den geestelijke tusschen haar
broeder en zuster in aan den rechter
kant van de baar. Hilmar kon duide
lijk haar fijn besneden profiel zien, de
zwart kribben sluier lag op hetrood-
blonde haar en vormde een scbilder-
achtigen achtergrond voor hare blonde
schoonheidEr was iets dieps aandoen
lijks in die teere gestalte, in haar
rouwkleed gehuld.
Hij kon zijn blik niet van haar af
wenden toen zij na afloop van den
dienst achter de kist liep die door vier
bedienden naar de plek in het park
werd gedragen waar mevrouw v. Krö
chert ook begraven lag. De klokken
luidden en al de dorpelingen volgden
de baar in een langen stoet. Hilmar
zag niets dan die lange zwarte gestalte
voor zich. In hare handen droeg zy
een grooten houket van witte rozen
die zy als een laatste aandenken op
de 330 verkiezingen zyn 123 geheel
afgeloopen, terwijl 207 herstemmingen
zullen moeten plaats hebben. De
geünilieerde socialisten hebben de
meerderheid der zetels verkregen in
4 hoofdplaatsen, de onafhankelijk-
socialisten hebben 1 zetel verworven,
de radicalen en radico-socialisten 107,
de republikeinsche linkerzijde 56, de
progressisten 27, de nationalisten en
reactionDairen 30 zetels. De Repu
blikeinen winnen 14 zetels.
ENGELSCH-INDIË.
Naar de laatste berichten uit
Simla te oordeelen wordt de toestand
aan de Indo-Afghaansche grens er
niet beter op, al hebben de „Khaibar
rifles", de Engelsche inlander-troepen.
Zaterdagavond een aanval op fort
Mickni ten westen van Landi-Kotal
glansrijk doorstaan. Tot 8 uur in den
morgen hielden de vijanden stand, maar
hun aanval mislukte en hetgarnizoen
bracht hun belangrijke verliezen toe.
Het ernstige van het geval is
echter, dat de vijandelijke strijdmacht
deel uitmaakte van een groot Af-
ghaansch leger, 13 20.000 man sterk,
dat reeds Vrijdagavond de grens had
overschreden. Het belangrijkste en
best gewapende gedeelte daarvan deed
den bovengenoemden aanval op Landi-
Kotal, terwijl het andere, onder bevel
van Sufi Sahib, zich naar het bovendal
van de Bamian begaf.
De Engelschen strijden alzoo niet
met oproerige grensstammen, maar
zyn in een zy het dan nog „officieuzen"
oorlog met Afghanistan gewikkeld.
NOORWEGEN.
Een bizondere verslaggever van de
„Standard" had uit Kristiana aan zyn
blad geseind, dat keizer Wilhelm de
benoeming van von Ditten, den
Noorschen gezant te Berlijn, tot op
volger van Nansen te Londen onaan
genaam vond, om dat daaruit kon
blijken, dat de Londensche gezant-
schapspost hooger staat dan de Ber-
lijnsche. De Duitsche regeering liet
daarom de Noorsche regeering weten,
dat de stemming in Duitschland we
gens die benoeming voor Noorwegen
onvriendelijk dreigde te worden. Daarop
zag de Noorsche regeering van von
Ditten af en benoemde Irgens.
de kist liet vallen.
Het was een mooi, aandoenlijk beeld
vol treurige poëzie. Hilmar's schoon
heidszin werd er in hooge mate door
bevredigd. Hij begreep nu op eens
niet meer dat hij weken had laten
voorbijgang zonder probeeren Ilse te
zien. Hij had haar alleen veronacht
zaamd omdat hy wat gepikeerd was
tegen hare familie, nu kon hy byna
niet afwachten om haar aan te spreken.
Hilda en Ilse trokken zich weldra
terug, gevolgd door eenige dames.
Hans Henning en Heinrich von Krö
chert namen dus alleen de honneurs
waar. Sommige der gasten moesten
zoo'n grooten afstand afleggen dat een
kleine hartversterking wel van noode
was.
Heinrich von Kröchert was hier ge
heel onbekend en dus omringden zij
allen Hans Henning en vroegen hem
naar het leven aan het hof te Glück-
stadt, op welke vragen hij natuurlijk
maar heel stijfjes antwoordde. Ofschoon
de geestelijke in zijn toespraak even
een toespeling gemaakt had op het
gerucht betreffende den zelfmoord
waardoor niet alleen den doode maar
ook zjjn kinderen een diep onrecht werd
aangedaan, kwam er toch bij de meesten
wel eenige twijfel op. Zy konden niet
maar zoo gelooven dat het een ongeluk
was.
Wordt vcreotgd.)